İNSAN
HAKLARI
EVREN
SEL
BİLDİRGE
Sİ
Y rd. Doç. Dr . Per ihan şenel tekinMESL
EKTE ETİK 3
İn san lık topluluğu nu n bü tün bir eyle riyle kur u luşlar ının bu Bildi rgeyi her zaman göz önün de tutar ak eğit im ve öğr e tim yoluyla bu ha k ve özgür lükle re saygıyı gel iş tir m eye , gide rek ar tan ulusal ve uluslar ar ası önleml er le ger e k üye devl et le rin ha lkl ar ı ve ger e kse b u devl et le rin yöneti mi altı ndaki ülke le r ha lkl ar ı ar asında bu ha klar ın dün yac a et ki n olar ak tanınmasını ve uygu lanmasını sağlamaya çab a gös te rmel er i amac ıyla tüm ha lkl ar ve uluslar için o rtak ideal ölç üler i beli rleye n bu İnsan Ha klar ı E vr ensel Bi ldir ges ini il an ede r.
Madde 1 : Bütün insanlar ha klar ı ve onur lar ı eşit ve özgür olar ak doğar lar . Akı l ve vicdan a sahiptir ler ve bir bir ler ine kar şı kar de şli k duygular ı i le davr an malı dır lar .
Madd e 2 : Her kes , ır k, renk, c ins , d il, d in, si yas al ve ya d iğe r bir inanç, ulusal ya da toplum sal kö ken , ser vet, doğuş ya da her hangi baş ka bir dur umd an dolayı ayr ıma uğr amad an, bu bildir id e ilan olunan hak ve ö zgür lük ler d en yar ar lanma hakk ına s ahipt ir . Dahası, insanlar ar asında, uyr u ğu bulunduk lar ı ülk enin ya da bölgenin, bağ ıms ız veya bağ ımlı, öz er k ya d a her hangi bir biçim de kısıtl ı oluşuna bakılar ak; o ülkeye ya d a bölgenin siyas al, huk uki veya uluslar ar ası ko numundan dolayı ayr ım yapılamaz.
Madde 3 : Y aşam , özgür lük ve kiş is e l güve nlik he r insanın ha kk ıdı r. Madde 4 : Hiç k im se k öl e lik ya da k ulluk a ltı nda bulun dur ulamaz ; köl el ik ve köl e ti car et i her tür lü biçimi ile ya sakt ır .
Madde 5 : Hiç kim se ye işk e nce ve zulüm uygulanam az, insanlık dışı ya da o nu r kı rıcı biçimde davr an ılam az, ceza ve ril em ez. Madde 6 : Her ke s, ne re de ol ur sa ol sun, h uk uk i ki şil iği nin ta nın ması ha kk ına sahiptir .
Madde 7 : Y asalar önün de her ke s eşi tti r ve yasalar ın kor uyuc uluğu nd an eşi t olar ak fayda lan ma ha kk ına sahiptir . Bü tün insanlar ın bu bildi riye a ykı rı her t ür lü ayr ımcı uygulamaya ve böyle b ir ayr ıma özendir ici her tür lü kı şkı rtmaya kar şı eşit kor unma h akkı v ar dır . Madde 8 : Her insan ın, k endis ine yasalar la tanınan te me l ha klar a aykı rı uygulamalar kar şı sı nda, h ak ve hu kukunun fi ile n kor unması için, bu iş le gör evli u lusal mah kem ele re ba şvur ma h akkı var dır .
Madde 9 : Hiç ki mse ke yfi olar ak ya kalanamaz, alık onamaz veya sür gün e dil em ez. Madde 10 : Her kes, ha klar ının, sor umluluklar ının ya da ke ndisi ne yöneli k, c ezayı ger e kti rir her ha ngi bir suç laman ın açıklı ğa kavuştur u lmasında, da vasının, bağımsı z ve tar afsı z bir mahkem e önün de ha kk an iye tle v e aç ık o lar ak gör ülmes i ha kk ına sah iptir .
Madde 11 : Bir suç i şle me kte n sanık her insan , savun ulması için ke nd isi ne ger e kli bütün koşullar ın sağlanmış bulun duğu açık bir yar gılama ile , yasalar uyar ınc a s uç lu o lduğu kanıtl an madık ça suçsuz s ayılı r. Hiç k imse , işl endikle ri sır ada ulusa l ya da uluslar ar ası hu kuka gör e s uç o luştur mayan fi ill er de n veya ihmalle rden ötür ü mah kum edi le me z. Bun un gibi , suçu n iş le ndiği sı rada uygulan an cezadan daha şiddet li bir cezaya ça rptır ılamaz.
Madde 12 : Hiç k im seni n özel h ayatına, a ile si ne, konutuna y a da ha ber le şme ve yazışmalar ına ke yfi olar ak kar ışı lamaz, şer e f ve ün ün e sataşı lamaz. Her ke si n bu tür sataşma ve kar ış malar a kar şı ya salar la kor unma ya ha kk ı var d ır .
Madde 13 : Her kesi n her ha ngi bir devl et in t opr aklar ı üzer inde ser be stçe yolculuk et me k ve yer leşe ceği yer i seçme k hakkı v ar dır . Her insanın k endi ülke si de içinde olm ak üzer e, her hangi bir ülke yi te rke tme ye ve yeniden dönmeye h akkı var dır .
Madde 14
: Her
insanın zulüm kar
şısı nda, başka ülke le re sı ğınmaya ve bu ülke le rde sı ğınmacı işle mi gör me ye hakkı va rdır . Bu ha k, siyasal olm ayan suçlar veya Bir leş mi ş Mi lle tle r ilk e ve amaçlar ına ayk ır ı faaliyetle rden dolayı a çılan k ovuştur ma lar ha linde ile ri sür üleme z.
Madde 15 : Her insanın bir ülke nin vatanda şı olma ha kk ı var dır . Hiç k im se ke yfi olar ak vatan daşlığ ından ya da vatandaşlığı değiş tir m ek h akkı ndan yoks un bır akı lamaz.
Madd e 16 : Evlilik ç ağına var an h er er kek ve kad ın, ır k, vatandaş lık ya da din bakımından hiçbir sınır lama ile kar şılaş maksızın, evlenme k ve yuva kur mak hakkına sahip tir . Kadın ve er kek, evliliğ in kur uluşu, dev amı ve s ona er di riliş inde eşi t h aklar a sahip tir le r. Evlilik ancak evlenecek kişiler in öz gür ve kesin iste kler i ile kur ulabilir . Aile toplumun teme l unsur udur ; toplum ve dev let tar afından ko runmak hakk ına s ahipt ir .
Madde 17 : Her insanın te k başına ya da başkalar ı ile bir likte mal ve m ülk edi nme ha kk ı var dır . Hiç ki mse ke yfi olar ak mal ve mü lkünden yoks un b ır ak ılam az.
Madde 18 : Her insanın düşünc e, vicdan v e din özgür lüğün e ha kk ı var dır . Bu ha k, d in ya da i na nç deği şti rme özgür lüğün ü, din ya da i na nc ını te k başına ya da t opluca , açık
veya özel biçimde
, öğr e tme , uygu lama, iba det ve ayinler le aç ığa vur ma özgür lüğün ü de kapsar .
Madd e 19 : Her insa nın, düş ünceler ini öz gür ce açıklam aya hak kı var dır . Bu hak, düşünceler inden ötür ü rahatsız edi lmeme k, ülke sınır la rı söz ko nusu olmad an bilg i ve düş ünceler i, her tür lü ar aç ve yollar la ar ama k, eld e etme k ve yaymak hakkını ger ekti rir . Madde 2 0 : Her insan bar ışc ıl amaçlar la toplanma ve der nek kur ma ve bir der neğe k atı lma hakk ına sahip tir . Hiç kimse bir der neğ e katılma ya zo rlanamaz.
Madd e 2 1: Her insanın doğr uda n doğr uya ya da ser be st çe seçt iği temsil ciler i ar acılığı ile ülk esinin yö netimine katılma hakk ı v ar dı r. Her kesin, ülkesinin kamu hizmetler ind en eşi t olar ak yar ar lanma hakk ı v ar dı r. İkti dar ın gücünün tek kaynağı halk ir ad esi dir . Bu ir ad e, genel ve eş it oy hakk ına daya lı, bell i ar alıklar la tekr ar la nan, gizli oylama ya d a ser b est liği sağ layac ak benzer bir yö ntemle yapıla n dür üst seç imler le or taya ko nur .
Madde 2 2: Her insanın, toplumun bir üyesi olar ak, sosyal güvencesi, şahsiyet inin ser be stçe gel iş me si ve onur u için zor
unlu olan ekonomi
k, sosyal ve kült ür el ha klar ı va rdır . Bir eyl er , h er devl et in, k ur uluşlar ı ve kayna klar ı gözön ün e alınar ak or tay konac ak ulusal çab alar ve ulusl ar ar ası iş bir liği yoluyla bu hakl ar ından yar ar lan ır lar .
Madd e 2 3: Her insanın çalı şma ya, mes leğini ser b est çe seçmeye, adil ve elver işli çalış ma şar tla rına ve iş sizliğe kar şı ko runmaya hakk ı v ar dı r. Her kesin, hiçbi r ayr ım yapılm aksızın eşi t iş kar şılığ ında eşi t ücr et hakk ı v ar dı r. Ça lışa n her insanın kendisine ve ai lesi ne insan onu runa yakışır bir yaşam sağ layac ak ve ger ekir se sosyal güvenceler le de t amamlanac ak adil ve yeter li bir ücr ete hakk ı v ar dı r. Her kesin çı kar lar ını n ko runması amacı yla send ikalar kur maya ve bunlar a katılma ya hakk ı v ar dı r.
Madde 2 4 : Her insanın di nlenmeye , eğl enmeye , özel lik le çalışma sür esi ni akla uygun s ınır lar içinde tutmaya ve be lli a ralık lar la ü cr etli t atill er e h akkı va rdır .
Madde 2 5: He r in sanın , y iye cek , giye cek , k onu t, sağlık hi zme tler i ve g er ek li to plu msal h iz metler de i çin de ol mak ü zer e; ke n disi n in ve ail esin in sağlı k ve r efahı n ı sağlayac ak u ygun bir yaşam düz ey in e hakk ı var dı r. İşsiz lik , h astalı k, dul lu k, ih tiyar lık ya da geçi m ol an ak lar ın dan ir ades i d ışı n da yoks u n k aldığ ı d iğ er h aller de sosyal g ü venc e hakk ın a sahi ptir . Ann eler ve ç oc u klar ön celi kle öz en ve yar dı m g ör mek h akk ın a sah ipti rler . Bü tü n ço cu klar evlil ik iç in de ya da dışı n da doğsu n lar , aynı toplu msal gü venc ede n yar ar lan ır lar .
M ad de 26 : Her insa n ın eği tim gör m e h akkı va rdır . Eği tim pa ra sı zdır , hiç ol m azsa ilk ve tem el eğ itim evr es inde böy le ol m alıdı r. İlk öğ retim zor unludu r. Teknik ve mes leki eği tim den her kes yar ar lan ab ilmel idi r. Y üksek ö ğr eni m her kese, ye ten ekler ini n ve ba şar ılar ının elver di ği öl çüde ta m bir eşitli kle açık ol malı dır . Eğ iti m, insan ş ah si ye tinin ta m geli şm esi ni ve insan ha klar ı ile temel özg ür lükler e sayg ını n güçl enmesi ni amaçlamalıdı r. Bü tü n ulusla r ır k ve di nler a rası nda an layı ş, hoşg ör ü ve dos tluğu öz endir m eli ve Bir leş mi ş Mil letler 'in ba rışı n kor un ması yo lun da ki çalı şm ala rını gel iş tir m eli dir . Anne ve bab ala r, ço cuklar ına ver ilece k eği tim in tü rün ü seç mek ha kkı na s ah iptir ler .
Madde 2 7: Her insanın toplumun k ültür el yaşamına ser be stçe katı lmaya, güzel sanatlar dan zevk almaya, bili mse l ile rlem ede n ve bunun nimet le rinden pay almaya ha kk ı var dır . Her insanın, s ah ibi bulun duğu her tür lü bili msel , edebi ve san atsal yap ıtt an doğa n manevi ve maddi çıkar lar ının kor unması ha kk ı var dır .
Madde 2 8 : Her insanın, işbu Bildi ride açıklanan hak ve özgür lükle rin tam an lamı yla u ygulan masını sağlaya cak bir toplums al ve uluslar ar ası düzene ha kk ı var dır .
Madde 2 9 : He r in sanın , şahsiye tin in se rbe st ve tam ge lişme sin in an cak iç in de yaşaması ile mü mkün o ldu ğu topl u ma kar şı ödevler i var dır . Her in san, h ak lar ı ve öz gü rlü kler in den yar ar lan ır ken, sade ce, başk alar ın ın da h ak ve öz gü rlü kler in in tanı n ması ve kor u n ması amacı yla; ah lak, kamu düz eni ve genel refahın , dem okr atik bir toplu m yapısın dak i h ak lı ger ek ler in i kar şı lamak i çin , an cak yasan ın koyduğ u kısı tlamal ar a tabi dir . Bu h ak ve öz gü rlü kler h iç bir sur ette Bir leşmiş Mill etler 'in amaç ve ilk eler in e ayk ır ı ol ar ak ku llan ılamaz.
Madde 30 : Bu Bildi rinin hiçbir hü kmü, i çinde ilan edi le n hak ve özgür lükle rin, bir devl et , zümr e ya da ki şi tar
afından yok edi
lme si ni savu nmaya, veya bun u fi ile n ger çek le şti rmey e ha k ver di rir biçimde yor umlan amaz .
