Yeni Londranın bir perspektivi
Y A R I N K İ L O N D R A
L o n d r a v e c i v a r ı n ı n y e n i d e n p l a n l a n m a s ı i ç i n y a p ı l a n t e k l i f l e r
Yazan : Hubert Bird
Eski Londra Sitesi ve bunu çeviren Londra Kontesi de dahil olmak üzere Büyük Londra ismi ve-rilen vasi bölgenin tekmili için plânlama teklifleri? hazırlanmış bulunmaktadır. Birbirine geçen bu 3 Londranın, 6.993 kliometre murabbalık bir mesa-hası olup nüfusu 10.250.000 kişidir.
Yeni plânların hazırlanmasını intaç ettiren şey işte bu büyük insan ve endüstri kesafeti olmuştur. Londra'nın ev, fabrika dükkân bakımlarından kont-rolsüz ve plânsız bir şekilde darmadağınık olarak büyümesi, Londra'nın İngiliz sanayi ve ticaretinde oynamış olduğu fevkalâde mühim rolden ileri gel-mektedir.
Bu kadar büyük bir şehrin gelişi güzel genişle-mesinden doğan müşkül iskân, iş ve taşıt şartlarına bir çare bulmak içindir ki, şehircilik mütehassısları
bu muazzam görevi üzerlerine almışlardır. Londra üniversitesine mensup olup dünyaca tanınmış bulu-nan şehircilik mütehassısı Profesör Patrick Aber-crombie'nin başkanlığı altında çalışan bu plânlayi-cılar, Londra çevresinde mevcut şartlarla noksanlık-ları inceleyen bir rapor neşretmişlerdir. Bu rapor-dan maksad Lonra halkının en müsait şekilde ve en elverişli şartlar altında yaşayıp, çalışmasını kabil kılmaktır.
Profesör Abercrombie'nin koyduğu teşhise göre Londra şehrinin fazlasıyla büyümesine meydan
ve-rildiğinden tesirli surette idare edilmesi müşkülleş-miştir. Her hangi bir şehir, sakinlerine yaşama im-kân ve vasıtalariyle amme servisleri ve teshilatını temin etmelidir.
büyüdüğün-den bunu lâyıkıyla başarabilecek bir vaziyette de-ğildir. Londra'da aynı amme servislerini ve ayni yol ve demiryolu hatlarını kullanan lüzumundan fazla insan ve fabrika vardır. Bu taşıt servislerinin bu kadar muazzam sayıda bir insan ve fabrika, kit-lesi tarafından istihdam edilmesi doğru değildir. Es-kimiş evlerin adedi çok fazladır ve Londra'nın bazı kısımlarındaki evler sıhhate muzir olacak şekilde hemen hemen üst üste inşa edilmiş bulunmaktadır, Semaları dumanla dolduran, havanın temizliğini öl-düren ve gündüzü geceye çeviren o meşhur Londra sislerini büsbütün kesifleştiren sayısız ev ve fabri-ka bacaları çok azdır. Modern taşıtın akışını, izdi-ham ve geçikme olmadan isteab edebilecek kadar geniş yollara nadir tesadüf edilmektedir.
Londra'nın güzel tarafları da yok değildir. İngiliz Baş kentinde bir çok muhteşem binalarla halka dai-ma açık tutulan geniş kraliyet parkları mevcuttur. Mamafih bunların yanında yükselen köhne ve bi-çimsiz yapılar, manzaranın bütün güzelliğini boz-makta ve sanki ezici bir darlık hissi uyandırboz-makta- uyandırmakta-dır.
Britanya'nın müstakbel şehirlerini plânlıyanlar diyorlar ki: «Bu çirkin binaları yıkalım ki, İngiltere tarihinin ihtişamına delâlet eden abide-ler güneş yüzü görebilsinabide-ler. Eskimiş evabide-leri kaldırıp yerlerine, /gerek (çocukların ve gerekse büyüklerin güneş ve temiz havadan istifade edebilecekleri açık sahalarla çevrili hoş binalar inşa edelim. Ticaretin hakiki taşıt damarları clabjilecek kadar genişi yol-! lar açmalıyız. Fabrika ve işçilerin bir kaç dar saha dahilinde tıkıldığı büyük şehirlerin darmadağınık şekilde genişlemesine nihayet vermeliyiz. İnşa ede-ceğimiz yeni şehirler, kendilerine uygun endüstrile-re, kendilerine uygun iş ve yaşayış şartlarına malik olmalıdır.»
Profesör Abercrombie'nin Londra ve civarları hakkında neşrettiği rapor işte bu meseleleri incele-mektedir. Plân Londra bölgesi içinde yeni endüs-tri inkişafı ve nüfus fazlalaşmasını münasip görme-diği gibi gerek fabrikaların ve gerekse halkın daha elverişli bir şekilde dağılıp grublar teşkil etmesini mümkün kılacak şartları te?bit etmektedir. Plânda teklif edildiğine göre mevcut yollar ıslâh edilip uzatılmalı, yeni yollar meydana getirilmeli ve yeni inşaat gelişmelerinin, elverişli ziraat arazisini yuta-bilecek ve yahut Londra etrafında geniş ve açık bir toprak kemerin kurulmasına mani olabilecek bir
tarzda olmasına meydan verilmemelidir.
Eldeki evrakın isba< ettiğine göre, iki cihan harbi arasındaki 20 sene zarfında Londra
mıntaka-sının nüfusu bir buçuk milyon artmıştır. Diğer mıntakalardan Londra'yp o kadar fazla miktarda sanayi ve fen işçileri ile memur hicret etmiştir ki, Londra'nın, İngiltere'nin ticaret hayatında oynadığı fazlasıyla önemli rolden doğan meseleleri bir kat daha güçleştirmektedir.
Şehirciler bu meselelerle nasıl başa çıkacaklar-dır. Onların telkin ettiklerine nazaran Londra Kon-tesi bölgesiyle buna hemen mücavir sahadan takri-ben bir milyon kişi büyük Londra bölgesinde daha uzak noktalara çıkarılmalıdır. Bu noktaların bazıla-rı İç Londra'nın kalabalık nüfusunun bir kısmının hicret ettiği yeni banliyölerdir. Diğerleri Londra'-daki hafif endüstrilerin bir kısmı ile yeni millî in-şaat plânı gereğince işçiler için evlerin inşa edilebi-leceği küçük şehirlerden mürekkeptir.
Gerek sanayi ve gerekse nüfusun yeniden tevziî plân:n tatbiki bakımından elzem bir mahiyet taşı-maktadır. Londr'amn endüstrisi çeşitli olup ağır kimya ve makine endüstrilerinden tuttun da, giye-cek, mobilya, gıda, yedek motör parçaları ve elektrik işleriyle uğraşan sanayileri ihtiva etmektedir. Ağır endüstrilerin taşınması imkânsızdır. Fakat hafif en-düstriler diğer noktalara pek âlâ nakledilebilir. Bir milyona yakın insana iş temin etmek için yeni sa-haların seçilmesi lâzımdır. Zira Londra'nın başarıy-la plânbaşarıy-lanma sı buna bağlıdır. Yeni sanayi merkez-lerinin 1.700 fabrikayı paylaşması icap edecektir.
Her hangi bir şehrin verimli bir ticaret siyase-tine girişmesini mümkün kılan lüzumlu münakale sistemini temin etmek için Profesör Abercrombie, Londra'nın kalbgâhmdan eyaletlere doğru çıkacak olan ve taşıtların çabuk ve izdihama uğramadan hareketini kabil kılacak mahiyette 10 tane yeni ana yolun açılmasını teklif etmektedir. Bu yollar, gene ticaret taşıtlarının çabuk hareketini sağlamak mak-sadyla plânlanmış tali yollar ile esas ana yollar ara-sında bir yoldan diğerine süratle geçilmesini temin eden 5 halka yoldan müteşekkil bir şebekeye bağla-nacaktır. Bütün bu yeniliklerin şimdiki demir yolla-rının kısmen elektrikleştirilmesiyle bütün taşıt ih-tiyaçlarını tatmin etmesi lâzmdır.
Londra ile onu cevreliyen peyk şehir arasında parklık ve ziraate elverişli açık bir saha çemberi ol-malıdır. Bu suretle Londra şehrinin temiz hava ih-tiyacı tmin edilir ve Londralılar da başkent dışın-da, varılması kolay oyun sahaları bulmuş olurlar.
Bu ödev insanı âdeta ürkütecek büyüklükte ise de, Londra'nın istikbali için cok mühimdir. Bu ko-nuşmada plânın ancak ana hatlarını çizebildik. Fa-kat, azimkârlık ve teşkilât savesinde, uzun ve çetin olmasına rağmen plânın tatbiki kabil olacaktır.
