ŞANSA BAĞLI BLOKLAR DENEME DESENİNİN ŞANSA BAĞLI PARSELLER DENEME DESENİNE
GÖRE ÜSTÜNLÜĞÜ
• Şansa bağlı bloklar deneme deseni materyalde tek yönlü farklılık olduğunda bunu hesaplayarak, genel varyansdan çıkarıp işlemler arasındaki varyansı daha doğru olarak ortaya koyan bir desendir.
• Şansa bağlı bloklara göre yapılmış varyans analizini şansa bağlı parseller deneme desenine göre yapılsaydı F değerleri ne olurdu karşılaştıralım.
• Topraktan (blok) ileri gelen varyansyon önemli çıkmıştır.
• Bu varyans genel varyansdan ayrılmış ve hata varyansı azaltılmıştır.
• Oysa şansa bağlı parsellerde bu farklılık tamamen genel varyansa (hataya) eklenmektedir.
Varyans Analiz Çizelgeleri
A. Şansa Bağlı Bloklar Deneme Deseni
VK SD KT KO FHesap
Genel 23 360.9
Blok 2 115.8 57.90 10.03**
İşlem 7 164.3 23.47 4.07*
Hata 14 80.8 5.77
B. Şansa Bağlı Parseller Deneme Deseni
VK SD KT KO FHesap
Genel 23 360.9
İşlem 7 164.3 23.47 1.91
Hata 16 196.6 12.28
• Varyans analiz sonuçlarından da görüldüğü gibi, materyal (toprak) farklı olduğu durumlarda şansa bağlı bloklar yerine şansa bağlı parseller deneme deseninde çalışma yapılsaydı işlemler arasındaki istatistiksel farklılığı tespit etmek mümkün olmayacaktıve deneme hatası büyüyecekti.
Denemeyi şansa bağlı bloklarda kurmakla elde edilen kazanç
aşağıdaki şekilde hesaplanabilir.
a) =
b) % kazanç=
•
ŞANSA BAĞLI BLOKLARDA EKSİK PARSEL HESABI
Denemelerde herhangi bir parsele ait veriler;
• Hasat, harman, tartım esnasında, arazide ya da laboratuvarda analiz ve ölçümlerde herhangi bir nedenle kaybolabilir.
• Bazı parsellerdeki bitkileri hayvanlar yiyebilir, insanlar zarar verebilir,
• Laboratuvarda kaza sonucu materyal zarar görebilir,
• Deney hayvanı hastalanıp ölebilir.
Eğer denemede yeterince bloğumuz yani tekrarlamamız varsa eksik
parselin bulunduğu blok tamamen çıkarılabilir. Tekrarlamamız az ise ve bloğu atamıyorsak eksik parsel nedeniyle analiz yapamayız. Bu durumda eksik parsel hesabı yapılır.
Eksik parsel değerinin hesaplanması
X: eksik parsel değeri i: işlem sayısı
İ: eksik parselin bulunduğu işlemin toplamı b: blok (tekrarlama) sayısı
B: eksik parselin bulunduğu bloğun toplamı G: eksik parsel dışında kalan genel toplam
•
ŞANSA BAĞLI BLOKLARDA EKSİK PARSEL HESABI
Eksik parselin olması deneme hatasdının artmasına neden olur.
Parsel değeri kaybolmasaydı ne değer vereceğini tam olarak belirlemek mümkün değildir.
Bu nedenle denemede hata yapıldığı kabul edilerek bu hatayı azaltabilmek için bir takım önlemler almak gerekliliği vardır. Bu amaçla iki yol izlenebilir.
1. Varyans analizi yapıldığında geneli ve hatanın serbestlik derecelerinden eksik parsel sayısı kadar çıkarılır ve önemlilik kontrolü sadece % 1 olasılığa göre
yapılır.
2. Genelin ve hatanın serbestlik derecelerinden eksik parsel sayısı kadar çıkarılı ve İşlem Kareler Toplamından (İKT) aşağıdaki formülle bulunacak düzeltme değer çıkarılır.
Düzeltme değeri
B: eksik parselin bulunduğu blok toplamı i: işlem sayısı
X: eksik parsel değeri R: tekrar sayısı
Her iki durumda da karşılaştırma testi yapılırken standart hata aşağıdaki formülle bulunur.
•
Örnek: Ege bölgesinin farklı yörelerinden toplanan 4 farklı siyah zeytin yağ oranının araştırıldığı denemede birinci bloktaki A zeytin çeşidinin değeri kaybolmuştur.
Eksik parsel değerini hesaplayıp varyans analizini yapınız.
Çeşitler Bloklar
Toplam
1 2 3
A X=? 49.8 50.1 99.9
B 58.5 53.0 56.4 167.9
C 48.2 48.4 46.1 142.7
D 36.0 39.2 41.1 116.3
Toplam 142.7 190.4 193.7 526.8
Eksik parsel hesabı
�= ( �.İ+�.� ) − �
( �−1 ) .( �−1) = [ ( 4 �99.9 ) +( 3 �142.7) ] −526.8
( 4−1 ) �(3−1) = 50.15
•
Çeşitler Bloklar
Toplam
1 2 3
A X=50.15 49.8 50.1 150.05
B 58.5 53.0 56.4 167.9
C 48.2 48.4 46.1 142.7
D 36.0 39.2 41.1 116.3
Toplam 142.7 190.4 193.7 576.95
H0: Ege bölgesinden toplanan siyah zeytin çeşitlerinin yağ oranları arasında farklılık yoktur.
Analiz
�� =( Σ ��)2
� . � =(576.95)2
4.3 =27739
i: işlem sayısı =4 r: blok (tekrarlama) sayısı= 3
���= ∑ � � 2 − ��=50.15 2 + ….+41.1 2 −27739=491
B
Analiz - devam
İ•
��� =��� − İ �� − ��� =30.26
Eksik parsel hesabı yapıldığında ya genelin ve hatanın serbestlik derecesinden tek eksik parsel hesaplandığı için 1 çıkarılır ve sadece % 1 F kontrolü yapılır;
Varyans Analiz Sonucu
VK SD KT KO FHesap Fcetvel % 1
Genel 11-1=10 491.00 -
Blok 2 1.74 0.87 0.14 13.06
İşlem 3 459.00 153.00 25.28** 12.06
Hata 5 30.26 6.05
Ya da % 1 F kontrolü yerine İşlem Kareler Toplamından aşağıdaki formülle bulunacak düzeltme değeri çıkarılır.
��=[ � −(� −1). � ]2
�. (�− 1) =[142.7 −(4 −1) � 50.15]2
4 � (4 −1) =5.0
ÇKT= 459-5= 454 olup varyans analiz çizelgesine yerleştirilip, F değeri hesaplanır. Hem % 5 hem de % 1 cetvel değeri ile kontrol edilebilir.
Varyans Analiz Sonucu - düzenlenmiş
VK SD KT KO FHesap Fcetvel
% 5 % 1
Genel 11-1=10 491.00 -
Blok 2 1.74 0.87 0.12 5.79 13.06
İşlem 3 454.00 151.3 21.46** 5.41 12.06
Hata 5 35.26 7.05
Eksik parsel hesaplandığında ayrıca çoklu karşılaştırma testleri kullanılırken standart hata değeri aşağıdaki formülle bulunur.
�´�=
