BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ

(1)

BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ

Çeşitler Sıra Aralıkları Tekrarlamalar (Bloklar)

Toplam

1 2 3 4

Valör

20 4.2 3.8 3.1 3.7 14.8

40 7.8 8.4 6.2 7.1 29.5

60 5.6 7.5 5.3 6.8 25.2

80 4.7 4.4 4.7 5.6 19.4

Toplam 22.3 24.1 19.3 23.2 88.9

Kelvedon

20 6.4 7.1 6.2 5.3 25.0

40 8.3 9.3 8.8 7.4 33.8

60 6.2 8.4 7.1 6.3 28.0

80 5.1 6.8 6.4 6.0 24.3

Toplam 26.0 31.6 28.5 25.0 111.1

Record

20 2.2 3.1 3.8 2.1 11.2

40 5.4 5.5 4.9 6.0 21.8

60 3.7 4.2 4.0 4.2 16.1

80 2.7 3.6 3.2 4.0 13.5

Toplam 14.0 16.4 15.9 16.3 62.6

Genel Toplam 62.3 72.1 63.7 64.5 262.6

(2)

BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ

Excel tablosu

Bloklar Çeşit Sıra arası Bakla

1 1 1 4.2

1 1 2 7.8

1 1 3 5.6

1 1 4 4.7

1 2 1 6.4

1 2 2 8.3

1 2 3 6.2

1 2 4 5.1

1 3 1 2.2

1 3 2 5.4

1 3 3 3.7

1 3 4 2.7

2 1 1 3.8

2 1 2 8.4

2 1 3 7.5

2 1 4 4.4

2 2 1 7.1

2 2 2 9.3

2 2 3 8.4

2 2 4 6.8

2 3 1 3.1

2 3 2 5.5

2 3 3 4.2

2 3 4 3.6

3 1 1 3.1

3 1 2 6.2

3 1 3 5.3

3 1 4 4.7

3 2 1 6.2

3 2 2 8.8

3 2 3 7.1

3 2 4 6.4

3 3 1 3.8

3 3 2 4.9

3 3 3 4

3 3 4 3.2

4 1 1 3.7

4 1 2 7.1

4 1 3 6.8

4 1 4 5.6

4 2 1 5.3

4 2 2 7.4

4 2 3 6.3

4 2 4 6

4 3 1 2.1

4 3 2 6

4 3 3 4.2

4 3 4 4

(3)

BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ

• Çizelgenin sağındaki rakamlar bu interaksiyonu verse de sıra aralıklarının toplamını göstermez.

• Hem çeşitlerin hem de sıra aralıklarının ve hem de ikili ilişkilerinin

(interaksiyonlarının) topluca gösterilmesi konunun daha kolay anlaşılması için ayrıca çizelge halinde verilmiştir.

Çeşitler Sıra Aralıkları (cm)

Toplam Ortalama

20 40 60 80

Valör 14.8 29.5 25.2 19.4 88.9 5.56

Kelvedon 25.0 33.8 28.0 24.3 111.1 6.94

Record 11.2 21.8 16.1 13.5 62.6 3.91

Toplam 51.0 85.1 69.3 57.2 262.6

Ortalama 4.25 7.09 5.78 4.77

H ₀ : Farklı sıra aralıklarında ekilen bezelye çeşitlerinin bitki başına bakla sayıları birbirinden farksızdır.

Yani çeşitler bitki başına bakla sayısı bakımından birbirine benzerdir. Bitkideki bakla sayısı üzerine,

farklı sıra aralıklarında yapılan ekimler de etkili değildir.

(4)

BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ – Analizi

��

∑

¿

¿ ²

�¿�

∑

¿

¿ ²

¿¿

��¿=¿

1.

2. Yukarıdaki eşitlikte;

ç: ana parsele yerleştirilen faktörün seviyesini (Çeşit sayısı)=3 sa: alt parsele yerleştirilen faktörün seviyesini (sıra arası sayısı)= 4 r: tekrarlama (blok) sayısı=4

n: denemedeki toplam parsel veya varyant sayısı=3x4x4=48

Ana parsellerin rakamsal değişikliğine neden olan blok, çeşit ve bunların ikili interaksiyonlarıdır. Bu nedenle, çeşit ve blok kareler toplamları hesaplanır. Hesaplanan bu değerler ana parsel toplamlarından çıkarılarak çeşitxblok interaksiyon kareler toplamı yani Hata ₁ kareler toplamı bulunur.

2a.

(5)

BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ – Analizi

2b.

2c.

Aynı anda 2 farklı konu bir arada ise bunların birlikte etkisi yani interaksiyonları da söz konusudur. Ana parsel içerisinde çeşit ve blok faktörü olduğuna göre bunlara ait interaksiyon vardır. Denemelerde bloklu interaksiyonlara hata adı verilir. Bu desende bir başka hata değeri de olduğu için ilk bulunan hataya 1.hata (Hata ₁ ) denir.

Bu değer çeşitlerin toprak yapısındaki farklılık nedeni ile ayrılan blok şartlarında değişme ölçüsünü bulmak için kullanılacaktır.

Alt parsel bu denemedeki en küçük birimdir. Denemenin tamamında 12x4=48 adet alt parsel vardır.

Ancak, 4 bloktaki her bir sıra aralığının toplamı alt parseller arasını verir ki bu da ana çizelgede en sağ

toplam rakamlarına denk gelir ve sayısı 12 adet olur. İlk blokta Valör çeşidinin 20 cm uygulamasından

diğer bloklarda da mevcut olup bunlar toplandığında ilk alt parsel değeri oluşur.

(6)

BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ – Analizi

Alt parsel bu denemedeki en küçük birimdir. Denemenin tamamında 12x4=48 adet alt parsel vardır.

Ancak, 4 bloktaki her bir sıra aralığının toplamı alt parseller arasını verir ki bu da ana çizelgede en sağ toplam rakamlarına denk gelir ve sayısı 12 adet olur. İlk blokta Valör çeşidinin 20 cm uygulamasından diğer bloklarda da mevcut olup bunlar toplandığında ilk alt parsel değeri oluşur.

3. Alt parsel kareler toplamı hesap edildikten sonra tüm alt parsellere ati toplamların tek tek kareleri alındıktan sonra bunlar toplanır. Elde edilen bu değer, her bir alt parsel toplamını oluşturan tekrarlama sayısına bölünür. Alt parsel değeri içinde çeşitlerin, sıra aralığının ve bunların interaksiyonlarının etkileri vardır.

3a.

3b.

3c.

(7)

BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ – Analizi

4. Bundan sonra yapılacak iş, bulunan değerleri varyans analiz çizelgesine yerleştirmektir. Kareler

ortalamalarını bulmak için her faktöre ait kareler toplamı kendi serbestlik derecesine bölünür. Örnek olarak;

Ç � ş�� ( Ç �� ) = Ç ��

�� _ç = 73.68

2 =36.84

Özet olarak; eğer çeşit sayısına ç, sıra aralığı sayısına sa ve tekrarlama sayısına da r derse, denemenin varyasyon kaynaklarına ait serbestlik dereceleri aşağıdaki gibi formüle edilebilir.

VK SD

Genel SD (çxsaxr-1) (3x4x4-1)=47

Bloklar SD (r-1) (4-1)=3

Çeşitler SD (ç-1) (3-1)=2

Hata ₁ SD (r-1)x(ç-1) (4-1)x(3-1)=6

Sıra arası SD (sa-1) (4-1)=3

ÇxSA İnt. SD (ç-1)x(sa-1) (3-1)x(4-1)=6

Hata ₂ SD (r-1)x(sa-1)xç (4-1)x(4-1)x3=27

(8)

BÖLÜNMÜŞ PARSELLER DENEME DESENİ Varyans Analiz Çizelgesi

Varyasyon Kaynak. SD KT KO F _Hesap

Genel 47 153.80

Ana Parsel

Blok 3 4.83 1.61 1.64

Çeşit 2 73.68 36.84 37.59**

Hata ₁ 6 5.88 0.98

Alt Parsel

Sıra Arası 3 56.47 18.82 58.84**

ÇxSA İnt. 6 4.40 0.73 2.28

Hata ₂ 27 8.54 0.32

MSTATC veya JMP programları yardımıyla analizi yapınız.