DOĞU ANADOLU BÖLGESİ COĞRAFYASI
10.
HAFTA
BEŞERİ VE EKONOMİK
COĞRAFYA ÖZELLİKLERİ
TARIM
Tarım Topraklarının Dağılışı: Bölgede yüksek ve engebeli alanların fazla olmasından dolayı, tarıma uygun topraklar son derece azdır .
• Tarıma uygun topraklar, genellikle tektonik kökenli olukların tabanlarındaki ovalarda ve plâtolarda yer almaktadır.
• Bölgede tarımın en yoğun olduğu sahalar Malatya, Erzurum, Elazığ, Iğdır , Muş, Bingöl ve Erzincan ovalarıdır .
• Van ve Ağrı illerindeki ova ve plâtolar, sınırlı tahıl
tarımına uygun sahalardır.
Tarım Topraklarının Dağılışı
• Bölgede karasallığın şiddetli olmasından dolayı, Kuzeydoğu Anadolu plâtolarında 2.000 m’nin üzerinde de tahıl tarımı yapılmaktadır.
• Çünkü, havadaki nispî nem düşük olduğundan bu yükseltilerde güneş radyasyonu kuvvetlidir ve gündüzleri toprak fazla ısınmaktadır.
• Böylece, toprak sıcaklığı alçak sahalar kadar yükselir.
• Bu durum ise bazı tahılların, özellikle arpanın yetişmesine imkân verir.
• Ancak, tohumların çimlenme ve yeşerme döneminde zaman zaman meydana gelen don olayı, verimin önemli ölçüde düşmesine neden olmaktadır.
• Malatya Plâtosu, bölgede tarımın yoğun olarak yapıldığı sahalar arasında yer alır.
• Bu sahada sulanabilen alanlarda başta kayısı olmak üzere, çeşitli meyve ve sebzeler yetiştirilir.
• Sulanmayan alanlarda ise tahıllar, özellikle buğday tarımı yapılmaktadır.
• Iğdır Ovası, yaz döneminin sıcak geçmesinden dolayı âdeta Erzurum-Kars Bölümü’nün bahçesi niteliğindedir.
• Burada kayısı dâhil, çeşitli meyve ve sebzeler yetiştirilir.
• Burasını Elazığ ve Erzincan ovaları izler.
TARIM ÜRÜNLERİ
• Bölgenin önemli ürün grubunu tahıllar oluşturur.
• Buğday ekim alanları Malatya, Elazığ ve Erzurum-Pasinler- Horasan oluğunda geniş sahalar kaplar.
• Yer yer de 2.000 m’nin üzerinde buğday ve arpa tarlalarına rastlanır.
• Ancak, bu yükseltideki sahalar aslında tahıl tarımı için çok uygun değildir.
• Çünkü bazı yıllar kuraklık, bazı yıllar da sıcaklık yetersizliği tahıllarda istenilen verimin alınmasını ve tarımlarının güvenle yapılmasını engellemektedir.
• Buralarda üretilen tahıllar, yöre halkının ihtiyacını karşılamaya yöneliktir.
• Tahıllar arasında arpa çoğu yerde ikinci sıradadır.
• Buna karşılık, buğdaya göre daha az sıcaklık isteyen arpa Kuzeydoğu Anadolu plâtolarında daha fazla yetiştirilmektedir.
• Bölgede en çok buğday Malatya ve Ağrı illerinde üretilir.
• Erzurum, Ağrı ve Ardahan ise en çok arpa üretilen illerdir.
• Kayısı Malatya ilinde, sulanan alanlarda, özellikle Fırat ve onun kollarından Tohma Çayı kıyılarında veya buralara yakın sahalarda yetiştirilir.
• Elma, akarsu boylarında, fakat sınırlı alanlarda yetiştirilir.
• Dut, daha çok Malatya, Elazığ ve Erzincan’da yetiştirilir. Erzincan, Elazığ ve Malatya ovaları, bölgede çeşitli sebze ve meyvelerin yetiştirildiği önemli illerdir.
• Lahana ve patates Erzurum-Pasinler ve Horasan ovalarında yaygın olarak yetiştirilir.
• Nohut, en çok Muş Ovası’nda üretilir.
• Eskiden Muş, Bitlis ve Malatya gibi illerde tütün yaygın olarak üretilirdi. Türkiye buğday ve nohut üretiminin % 7’si, arpa üretiminin ise % 7,5’ini Doğu Anadolu Bölgesi karşılar.
• Bölgedeki en önemli ticari tarım ürünü kayısı olup, diğer tarım ürünlerinin çoğu bölge ihtiyacını karşılamaya yöneliktir.
HAYVANCILIK
• Bölgede çayır-otlak alanları, diğer bölgelerimize göre daha fazladır.
• Aslında, Kuzeydoğu Anadolu plâtolarının steplerle-sarıçam ormanları arasındaki kısmı “çayır ve dağ stepleri kuşağına”
girmektedir.
• Ağrı-Muş arasında uzanan plâtolar ve ovalar da “step çayırları kuşağı” olarak kabul edilir.
• 2.000-2.500 m’lerde sona eren doğal orman kuşağı üst sınırındaki sahalar ise “dağ çayırları kuşağı (alpin kuşak)” içerisinde kalır.
• Nitekim, bölgede Allahüekber, Kargapazarı, Karasu-Aras ve Buzul dağlarında geniş dağ çayırları kuşağı uzanır.
• Diğer kısımlardaki otlaklar antropojen karakterde olup, çoğunlukla meşe ormanlarının tahribi ile ortaya çıkmışlardır.
• Bölgede kırsal kesimin en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır.
• Otlak hayvancılığı şeklinde olan bu faaliyet ilkel ve geleneksel usullere göre yapılır.
• Doğu Anadolu Bölgesi’nde doğal ortam özelliklerindeki değişiklikler, beslenen hayvan ve hayvancılık tipinin de farklılık kazanmasına yol açmıştır:
• a) Sığır yetiştiriciliği genellikle Erzurum-Kars plâtolarında hâkimdir.
• Büyükbaş hayvan sürüleri yaz devresinde buralardaki dağ çayırlarında otlatılır.
• Yine, aynı devrede çayırlardan biçilerek kurutulan otlar, kış döneminde hayvanlara yedirilir.
• Buralarda beslenen sığırlar çoğunlukla Kars (özelleştirilmiştir), Ağrı, Bingöl, Van ve Erzurum et kombinalarına gönderilir.
• Bir bölümü de canlı olarak bölge dışındaki büyük şehirlere sevk edilir.
