DOĞU ANADOLU BÖLGESİ COĞRAFYASI
3. HAFTA
FİZİKİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİ
JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLER
• Doğu Anadolu, ülkemizin en yüksek ve engebeli bölgesidir.
• Bölgenin ortalama yükseltisi 1500 m’nin üzerindedir.
• Çünkü ülkemizin en yüksek dağları bu bölgemizdedir.
• Birer volkan konisi görünümünde olan bazı dağların yüksekliği 5.000 m’yi aşar (Ağrı Dağı 5.137 m).
• Kıvrılma ile oluşmuş en yüksek dağlar da yine bu bölgemizde bulunur (Buzul Dağı 4.135 m).
Dağlar
• Doğu Anadolu Bölgesi’nde dağ sıraları yaklaşık olarak doğu-batı yönünde uzanır.
• Bunların bazıları orojenik kuşaklar, bazıları da Ege Bölümü’nde olduğu gibi horstlar halindedir.
• Ayrıca, bölgede tek dağlar şeklinde volkan konileri de bulunur.
BAŞLICA YERŞEKİLLERİ
• Bölgenin önemli dağ kuşağı Güneydoğu Toroslar’dır.
• Malatya-Elazığ-Bingöl-Muş ve Van Gölü çukurluğunun güneyinde yükselen bu dağların yer yer yüksekliği 3000 m’yi aşar.
• Özellikle Van Gölü güneyinde zirveler 3.500 m’yi de aşar.
• Söz konusu dağların kuzeydeki oluklarla olan nispi yükseklikleri 1.500 m’den, güneydeki düzlüklerle ise 2.000-2.500 m’den fazladır.
• Güneydoğu Toros Dağları’nın en engebeli ve yüksek kesimleri Hakkâri Bölümü’ndedir.
• Burada Buzul Dağı (4.135 m) ve Mor Dağı (3.810 m) en yüksek zirvelere sahiptir.
• Ülkemizdeki en yaygın buzul şekilleri Buzul-İkiyaka dağları üzerinde bulunur.
• Burada 5 buzul vadisi ve 15 önemli buzul gölü bulunmaktadır.
Güneydağı Toroslar’dan bir görünüm
Buzul Dağı
Buzul Dağı
Buzul Dağı
Mor Dağı
• Diğer önemli dağ kuşağı, Toros sisteminin Doğu Anadolu’daki uzantılarından biri olan Munzur Dağları’dır (3.449 m).
• Kireçtaşlarının yaygın olduğu bu dağlar buzul şekilleri yönünden de zengin sayılır.
• Dağın yüksek kesimlerinde çok sayıda buzul gölünün varlığı dikkat çekmektedir.
Munzur Dağları
• Bölgenin kuzey kesiminde, Çoruh vadisi güneyinde (Oltu çayı kolu güneyinde) Allahuekber Dağları (3.111 m) ve Karadeniz Bölgesi sınırında Yalnızçam Dağları bulunur.
• Bu dağların üst kısımları bazaltlar tarafından kaplanmış olup, akarsular tarafından yarılarak plâto görünümü kazanmışlardır.
Allahuekber Dağları
Yalnızçam Dağları
• Bölgede horst karakterli dağlar, kuzeyde Erzurum- Pasinler oluğunun her iki kenarındaki dağlardır.
• Söz konusu oluğun güneyinde bulunan Palandöken (3.124 m) ve Karasu-Aras Dağları volkanik kayalardan oluşmuşlardır.
• Erzincan Ovası’nın kuzeyinde Esence (Keşiş) Dağları (3.549 m), Erzurum-Pasinler oluğunun kuzeyindeki Kargapazarı Dağları (3.288 m) faylanma ile oluşan depresyonların yüksekte kalan horstları görünümündedirler.
Palandöken Dağı
Palandöken Dağı
• Doğu Anadolu, volkanik şekillerin en zengin ve yaygın olduğu bölgemizdir.
• Çevresi 130 km’yi bulan, 1.200 km2 lik daire şeklinde bir saha üzerinde yükselen Ağrı Dağı volkanik kütlesi, 3.000 m’den sonra Küçük Ağrı (3.896 m) ve Büyük Ağrı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
• Lav, aglomera (volkanik breş) ve tüflerden oluşan dağın yamaçlarındaki yarıklardan çıkan lavlar yer yer çok uzak mesafelere kadar akmışlardır.
• Nitekim, süngerimsi bazalt lavları Iğdır’ı Doğubayazıt’a bağlayan asfalt yola kadar sokulmuştur.
Ağrı Dağı
Ağrı Dağı
• Dağın çevresinde ana kütleye bitişik olan parazit konilerden oluşan lav konileri, hatta kraterleri de bulunmaktadır.
• Hz. Nuh’un gemisi olarak tanımlanan yer, bazalt lavlarının oluk biçimini almış olduğu şekle uymaktadır.
• Buzullaşmaya uğrayan Ağrı Dağı’ndan sarkan 8 adet buzul dili bulunmaktadır.
• Ülkemizin üçüncü yüksek dağı olan Süphan’ın (4.058 m) zirve kesiminde çapı 1 km’yi bulan bir lav tıkacı ve genişçe bir kalderası bulunur.
• Süphan’ın çıkardığı lavlar Van Gölü’nün kuzey kenarına kadar akmıştır.
Van Gölü’nden Süphan’a bakış
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ COĞRAFYASI
4. HAFTA
FİZİKİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİ
