Öğretim GörevlisiDr. Mert OCAK

Dolaşım Sistemi,Arteriel sistem, Venöz sistem,

Lenfatik sistem

Öğretim Görevlisi

Dr. Mert OCAK

 İnsanda esas olarak 4 farklı dolaşım sistemi vardır. Bunlar; 

 1. Sistemik dolaşım (Büyük dolaşım): Kalpten aorta ile çıkan arterilize kan vücuda dağıtılır. Burada kan, arterilize kapiller sisteme kadar ulaşıp, tekrar venöz kapiller sistemle geri dönüş başlar ve kaval damarlar denilen iki büyük venöz damarla tekrar kalbe geri döner. Bu dolaşıma “Sistemik dolaşım” adı verilir. 

 2. Pulmoner dolaşım (Küçük dolaşım): Kalpten truncus pulmonalis ile çıkan venöz kan, arterilize olmak amacı ile aa. pulmonales’ler ile

akciğerlere gelir. Burada arterilize olduktan sonra vv. pulmonales’ler ile tekrar kalbe geri döner. Bu dolaşıma “Pulmoner dolaşım” denir. 

 3. Portal dolaşım: Özel bir dolaşım sistemi olup, gastrointestinal sistem (GIS) ve bazı retiküloendotelial sistem (RES) organlarından alınan besin ve enzimlerle dolu venöz kan, vena portae hepatis adı verilen bir damarla karaciğere gelir. Karaciğerin içinde daha küçük dallarına ayrılan v. portae hepatis, içindeki besin ve enzimleri bırakır. Bu dolaşıma “Portal

dolaşım” denir. Portal dolaşım bittikten hemen sonra kan, karaciğer içinde sistemik venöz dolaşımının başlangıcını oluşturan venae

centrales’ler ile tekrar karaciğerin venleri olan venae hepaticae’lere

dökülür. Bu venler de vena cava inferior’a drene olarak kalbe geri döner.  

 4. Lenf dolaşımı: Arteriovenöz kapiller seviyede kandan oluşan sıvıya

“plazma” adı verilir. Plazma’ya hücre debrisleri (atıkları) veya antijenlerin karışmasıyla oluşan sıvıya ise “lenfa” adı verilir. Basıncı çok düşük olduğu için mmH

O cinsinden ifade edilen (kan basıncı mmHg olarak ifade edilir) bu dolaşım sistemi, “lenf damarları” adı verilen damarlarla dolaşır, bir ya da birkaç lenf düğümünden geçerek filtre edilerek tekrar venöz sisteme geri döner. Kural olarak vücutta bağ dokusunun bulunduğu her yerde lenfa vardır. Lenfa, hücrelerarası doku sıvısının (interstisiyel sıvı), kapiller endotelinden kapiller boşluğuna geçmesiyle oluşur. Yani doku basıncını

arttırabilen her faktör, örneğin istemli veya istemsiz vücut hareketleri lenfa oluşumunu kolaylaştırır.  

 Damarlar 

 Kan ya da lenfa, yapısal olarak farklı olan damarların içinde bulunur.

İnsanlarda taşıdığı sıvının içeriğine göre bu damarlar 4 e ayrılırlar. Bunlar; 

 1. Arterler (Arteria, kısaltma: a., çoğul: aa.) : Kanı kalpten alıp vücuda götüren damarlardır. Kalpten uzaklaştıkça ve dallara ayrıldıkça çapları

küçülür. İçinde esas yapı elemanı olarak endotel, elastik ağlar, kollajen lifler ve düz kas hücreleri ve fibrositler bulunur. Bunlar arter duvarında lümen

etrafında 3 tabaka oluşturarak düzenlenirler. Bu tabakalara “tunica interna

(intima)”, “tunica media” ve “tunica externa (adventitia)” adı verilir.  

 2. Venler (Vena, kısaltma: v., çoğul: vv.): Kanı kapiller

damarlardan alıp kalbe götüren damarlardır. Çapları arterlerin aksine kalbe doğru gittikçe artar. Venlerdeki kan akışı, thoraks içinde ve sağ atrium’da nefes alma sonucunda oluşan negatif basınç

nedeniyle kalbe doğru pasif olarak meydana gelir. İskelet

kaslarının kasılmaları da, ekstremitelerden itibaren venöz kan dönüşünü kolaylaştırır. Nefes verme sırasında thoraks ve sağ

atriumdaki kan basıncı yeniden yükseldiğinde, venöz sistem içindeki kan, ters yönde akmaya çalışır, ancakı venler içinde bulunan

kapaklar bunu engeller. Çapları 2 mm’nin üstünde olan çoğu

venlerde, özellikle ekstremite venlerinde kapakçıklar bulunur. İleriye itilen kanın geriye akmasını engelleyen bu kapakçıklar, kalp hizasının yukarısında bulunan venlerde bulunmazlar. 

 3. Kapillerler (vas capillare): Küçük arterioller dallanarak

lümenlerinin daralmasıyla kapillerlere dönüşürler. Çapları yaklaşık bir eritrosit büyüklüğüne (7-8 µm) eşit olup 6-20 µm arasında değişir. Sık sık dallanır ve birbirleriyle çok sayıda anastomozlar aracılığıyla

birleşerek içinde bulundukları organ ve dokuların madde alışverişi

için gerekli olan genişlikte bir kapiller ağ oluştururlar. Kan kapiller

yataktan postkapiller venüllere akar. Bunlara “arteriovenöz

anastomoz kapillerleri” denir. Vücutta enflamasyon oluşum yeri

işte bu postkapiller venüllerdir.  

 4. Lenf damarları (vas lymphaticum): Bu damarlar bağ dokusu

içinde uçları kapalı olan kör borucuklar şeklinde olan lenf kapillerleri ile başlar. Birbirleriyle anastomozlar yaparak lenfatik bir damar ağı

meydana getirirler. Bu lenfatik kapiller ağlar, kan kapiller ağlarının yakınında bulunmakla beraber onlarla bağlantı yapmazlar. Deri ve mukozalarda kan kapillerlerine göre daha derinde yer alırlar. Lenf

kapillerlerinin duvarı sadece endotel tabakasından oluşmuştur. Lenfatik kapiller ağın şekli hayat boyunca devamlı olarak değişir. Bu ağda bazı lenf kapillerleri küçülüp, ortadan kalkarken yenileri oluşur. Lenf

kapillerleri lenf damarları içine açılır. Lenf damarlarının yapısı venlere benzer. En küçüklerinin duvarı endotelium ve ince bir bağ dokusu

tabakasından ibarettir. Çapları 0.2 mm’den daha büyük olunca duvarları tunica intima, tunica media ve tunica adventitia olmak üzere 3 tabaka halini alır. Orta tabakada az sayıda düz kas hücreleri bulunur.  

 Lenf damarları yolları boyunca birçok küçük lenfatik organlara ve lenf nodlarına uğrarlar. Lenf nodları içinden geçerken lenfa içine lenfositler de karışır. Lenfa içinde bulunabilen yabancı cisim ya da

mikroorganizmalar da lenf nodlarının retiküler hücre ağı tarafından

tutulurlar.