T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM YÖNETİMİ VE DENETİMİ
ORTAK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN GÖREV VE YETKİNLİKLERİ HAKKINDA YÖNETİCİ VE
ÖĞRETMEN ALGILARI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Daniye DANIŞMAN
İstanbul
T.C.
İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ MARMARA ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM YÖNETİMİ VE DENETİMİ ORTAK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN GÖREV VE YETKİNLİKLERİ HAKKINDA YÖNETİCİ VE ÖĞRETMEN
ALGILARI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Daniye DANIŞMAN
DANIŞMAN
Dr. Öğrt. Üyesi Yusuf ALPAYDIN
İstanbul Haziran-2019
TEZ ONAYI
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne,
Bu çalışma, jürimiz tarafından Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Onay
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
BİLİMSEL ETİK BİLDİRİMİ
Yüksek lisans tezi olarak hazırladığım “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Görev ve Yetkinlikleri Hakkında Yönetici ve Öğretmen Algıları” adlı çalışmanın öneri aşamasından, sonuçlandığı aşamaya kadar geçen süreçte bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle uyduğumu, tez içindeki tüm bilgileri bilimsel ahlak ve gelenek çerçevesinde elde ettiğimi, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığımı, bu çalışmamda doğrudan veya dolaylı olarak yaptığım her alıntıya kaynak gösterdiğimi ve yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu beyan ederim.
Daniye DANIŞMAN
ÖNSÖZ
Ülkemizde okul öncesi eğitim, gelişim dönemleri dikkate alındığında öğrenme açısından önemli bir yaş aralığı olan 3-5 yaş grubundaki çocukların eğitimini kapsamaktadır. Okul öncesi eğitiminden birinci derecede sorumlu olan grubun öğretmenidir. Okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin nitelikleri daha kaliteli bir eğitim yanında çocukların güvenliği ve sağlığının korunması açısından önemlidir. Öğretmenler okul öncesi öğrencisini okulu sevdirmek ve hayat becerilerini kazandırmak konusunda sorumluluklar taşımaktadırlar. Bu sorumlulukları öğretmenin eğitimci rolünün önüne geçmektedir. Bu tespitten yola çıkarak hazırlamış olduğum çalışmada okul öncesi öğretmenliği alanının da diğer tüm branş öğretmenleri gibi önemsenmesi ve bakış açısı olarak asıl amacın öğretmenin eğitimci rolünün öne çıkarılması gerektiğini düşünüyorum.
Öncelikle çalışmamda yakın ilgi ve desteğini gördüğüm değerli hocam Dr. Öğrt.
Üyesi Yusuf ALPAYDIN’a teşekkür ederim. Ayrıca bu zahmetli süreçte bana hep anlayışlı davranarak, sabırları ve sevgileriyle destek olan canım aileme, sevgili eşime ve dünyalar tatlısı kızım Elif Sare’ye çok teşekkür ederim.
Daniye DANIŞMAN İstanbul, 2019
ÖZET
OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN GÖREV VE YETKİNLİKLERİ HAKKINDA YÖNETİCİ VE ÖĞRETMEN ALGILARI
Daniye DANIŞMAN
Yüksek Lisans, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Yusuf ALPAYDIN
Haziran - 2019, 109
Bu araştırmada okul öncesi öğretmenlerinin görev ve yetkinlikleri hakkında yönetici ve öğretmen görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda araştırma nitel desenlerden olgu bilim modeline uygun olarak tasarlanmıştır. Nitel araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi kullanılmıştır.
Araştırmanın çalışma grubunu Bahçelievler ilçesinde farklı okul türlerinde çalışan yönetici ve öğretmenlerden araştırmaya gönüllü katılan 20 kişi örneklemi oluşturmuştur. Araştırmada görüşmeler yarı yapılandırılmış sorularla sürdürülmüştür.
Araştırma sonunda elde edilen verilerin çözümlenmesi aşamasında içerik analizi yapılarak temalar oluşturulmuş ve bu temalar betimsel olarak analiz edilmiştir.
Araştırma sonucunda okul öncesi öğretmenliği alanının önemli görüldüğü ve öğretmende farklı özelliklerin bulunması ve alana ilişkin öğretmenin eğitimci rolünün öne çıkarılması gerektiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Öğretmenin yetkinlikleri ile ilgili oyunla öğretim, sınıf yönetim becerisi, el becerisi, planlı öğretimi sürdürebilme, öğrencilerin bireysel farklılıklarını tanıma, öğrencilere rehberlik edebilme, gelişim özelliklerini bilme, materyal geliştirebilme, özel eğitim öğrencileri ile çalışabilme, mesleğini sevme, çocukları sevme küçük yaşla çalışılıyor olmanın bilincinde olma yüksek veli beklentilerini yönetebilme, İletişim becerisine sahip olmak, Kişisel
gelişimine önem vermek, aktif ve enerjik ve duyarlı olmalı, bedensel ve ruhsal yönden sağlıklı olmak, kalabalık sınıflarda sınıf yönetimini sağlamak, farklı sosyo- ekonomik düzeydeki okullarda çalışabilmek, teneffüssüz çalışabilme zorunluluğun bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Görev ve sorumlulukları ile ilgili olarak ise okul kültürüne uyum sağlama, ortak materyalleri etkin kullanmak, zümre işbirliğine önem verme, öğretmenlerin eleştirel bakışları, ev ziyaretleri, olumlu olumsuz durumları paylaşmak, verilen görevleri yerine getirmek, mesai saatlerine uymak, problem durumlarında okul yönetimine bildirmek, gereksiz izin almamak, okul içinde belirli gün ve haftalar ile ilgili faaliyet hazırlamak, sınıfı amaca uygun düzenlemek, çocukların güvenliğine dikkat etmek, öğrencileri koordine edebilmesi, aile katılımını sağlamak, çocukların gelişimini izlemek, öz bakım becerilerini geliştirmek sorumluluğunun bulunduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Okul öncesi, Okul öncesi Öğretmeni, Okul öncesi öğretmeninin yeterlikleri
ABSTRACT
DUTİES AND COMPETENCES OF PRESCHOOL TEACHERS FROM SCHOOL MANAGEMENT POİNTS OF VİEW
Daniye DANIŞMAN
Master’s Degree, Educational Administration and Supervision Thesis advisor: Dr. Öğr. Üyesi Yusuf ALPAYDIN
Jun- 2019, 109
In this reseach, it is aimed to specify the opinions of the managers at teachers about the duties and competences of pre-school teachers.Thiş reserch has been design from in quality figüre in accordance with fact science model.İn this qualitative reserch has been used from purposeful sampling method , maximum diversity samplig.The group of the research has been composed of 20 volunteer managers and teachers who has been working different schools in Bahçelievler.Open-ended questions have been used in this research.Contetnt analysis has been made and themes have been consructed in this process of data resolition and these themes are analyzed descriptively.
This reseach has the goal to understand that how seems important of pre-school teachers, different specifications of teacher, and put forward the teaching role.In this research, ideas on the points are collected, game teaching, classrom management skill, the ability to sustain teaching with plan, to know the individual differences of student and development characteristitcs,to improve material, to work with special education students, loving the profession and loving to work with children, be awareness of working with little children, expectation of parents, to have communication skills, to value the personal evolution, to be active energetic and sensitive , to be healty physical and mentally, to manage the crowded clsasses, to be able to work different socio- economic grade schools, obligation to work without any break. It is found out that pre- school teachings duties and responsibilities have accommodate to school culture, to use the effective of commom material, pay attention to clan collaboration, critical overview of teachers, home visits, fulfill a giventask,to compliance with working hours, to inform the problems to the school management, to avoid from redundancy, be careful about safety of children , ensuring family involvement, to improve the childrens self-care skills.
Key Words: Pre-School, Pre-School Teacher, Qualification of The Pre-sSchool Teacher
İÇİNDEKİLER
TEZ ONAYI... i
BİLİMSEL ETİK BİLDİRİMİ ... ii
ÖNSÖZ ... iii
ÖZET ... iv
ABSTRACT ... vi
TABLO LİSTESİ ... xi
KISALTMALAR LİSTESİ ... xii
BİRİNCİ BÖLÜM………..1
1.GİRİŞ ... 1
1.1.Problem Durumu ...1
1.2.Problem Cümlesi ...4
1.3.Araştırmanın Amacı...5
1.4.Araştırmanın Önemi ...5
1.5.Sayıltılar...6
1.6.Sınırlılıklar ...6
1.7.Tanımlar...6
İKİNCİ BÖLÜM……….7
KURAMSAL ÇALIŞMALAR ... 7
2.1.Öğretmen Yeterlikleri ...7
2.1.1.Öğretmen Yeterliklerinin Belirlenmesine Yönelik Çalışmalar ...9
2.1.2.Öğretmenin Görevleri ... 11
2.2.Okul öncesi Eğitim Ve Okul Öncesi Öğretmeni ... 18
2.2.1.Okul Öncesi Eğitim... 19
2.2.1.1.Okul Öncesi Eğitim Programı ve Öğretmen ... 21
2.2.1.2.Okul öncesi Eğitim Kurumları... 22
2.2.2.Okul Öncesi Öğretmenin Görevleri... 25
2.2.2.1.Okul Öncesi Öğretmenin Uyacağı İlkeler... 26
2.2.2.2.Okul öncesi Öğretmeninin Nitelikleri ... 30
2.3.Öğretmenlikte Meslek Etiği ... 37
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM………...43
YÖNTEM... 43
3.1.Araştırmanın Modeli ... 43
3.2.Çalışma Grubu... 44
3.3.Veri Toplama Araçları ... 45
3.4.Verilerin Toplanması ... 47
3.5.Verilerin Analizi ... 47
3.6.Geçerlik ve Güvenirlik... 48
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BULGULAR ... 49
4.1.Okul öncesi Öğretmeninin Yetkinlikleri ... 51
4.1.1.Eğitim Öğretimle İlgili Yetkinlikler ... 51
4.1.1.1.Oyunla Öğretim ... 51
4.1.1.2.Sınıf Yönetim Becerisi... 53
4.1.1.3.El becerisi ... 53
4.1.1.4.Planlı Öğretimi Sürdürebilme ... 54
4.1.1.5.Öğrencilerin Bireysel Farklılıklarını Tanıma ... 55
4.1.1.6.Öğrencilere Rehberlik Edebilme... 55
4.1.1.7.Gelişim Öze lliklerini Bilme ... 55
4.1.1.8.Materyal Geliştirebilme ... 56
4.1.1.9.Özel Eğitim Öğrencileri İle Çalışabilme ... 57
4.1.2.Mesleğe Yönelik Tutum ... 58
4.1.2.1.Mesleğini Sevme ... 58
4.1.2.2.Çocukları Sevme ... 60
4.1.2.3.Küçük Yaşla Çalışılıyor Olmanın Bilincinde Olma ... 60
4.1.2.4.Yüksek Veli Beklentilerini Yönetebilme... 61
4.1.3.Kişisel Sosyal Yetkinlikler ... 62
4.1.3.1.İletişim Becerisine Sahip Olmak ... 62
4.1.3.2.Kişisel Gelişimine Önem Vermek ... 64
4.1.3.3.Aktif Enerjik Ve Duyarlı Olmalı ... 66
4.1.3.4.Bedensel ve Ruhsal Yönden Sağlıklı Olmak ... 68
4.1.3.5.Kalabalık Sınıflarda Sınıf Yönetimini Sağlamak ... 68
4.1.3.6.Farklı Sosyo Ekonomik Düzeydeki Okullarda Çalışabilmek... 69
4.1.3.7.Tenefüssüz Çalışabilme Zorunluluğu... 69
4.2.Okul öncesi Öğretmeninin Sorumlulukları ... 71
4.2.1.Öğretmenlere Yönelik Sorumlulukları ... 72
4.2.1.1.Okul Kültürüne Uyum Sağlama ... 72
4.2.1.2.Ortak Materyalleri Etkin Kullanmak ... 73
4.2.1.3.Zümre İşbirliğine Önem Verme... 73
4.2.1.4.Öğretmenlerin Eleştirel Bakışları ... 75
4.2.2.Velilere Yönelik Sorumlulukları ... 77
4.2.2.1.Ev ziyaretleri ... 77
4.2.2.2.Olumlu Olumsuz Durumları Paylaşmak ... 77
4.2.3.Okul Yönetimine İlişkin Sorumluluklar ... 79
4.2.3.1.Verilen Görevleri Yerine Getirmek ... 79
4.2.3.2.Mesai Saatlerine Uymak ... 80
4.2.3.3.Problem Durumlarında Okul Yönetimine Bildirmek ... 81
4.2.3.4.Gereksiz İzin Almamak ... 81
4.2.3.5.Okul İçinde Belirli Gün Ve Haftalar İle İlgili Faaliyet Hazırlamak ... 81
4.2.4.Öğrencilere İlişkin Sorumluluklar ... 82
4.2.4.1.Sınıfı Amaca Uygun Düzenlemek ... 82
4.2.4.2.Çocukların Güvenliğine Dikkat Etmek ... 83
4.2.4.3.Öğrencileri Koordine Edebilmesi ... 84
4.2.4.4.Aile Katılımını Sağlamak... 85
4.2.4.5.Çocukların Gelişimini İzlemek... 86
4.2.4.6.Özbakım Becerilerini Geliştirmek ... 86
BEŞİNCİ BÖLÜM………88
SONUÇ VE ÖNERİLER ... 88
5.1. Sonuçlar ... 88
5.2. Öneriler ... 95
KAYNAKÇA... 97
Ekler... 107
Ek.1 Yönetici ve Öğretmenlere Yönelik Kişisel Bilgi Formu ... 107
Ek.2 Yönetici ve Öğretmenlere Yönelik Görüşme Soruları ... 107
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 3: Katılımcıların Kişisel Özellikleri... 44
Tablo 4.1: Temalar, Alt Temalar ve Kodlar ... 50
Tablo 4.2: Okul öncesi Öğretmeninin Yetkinlikleri ve Alt Temaları... 52
Tablo 4.3: Okul öncesi Öğretmeninin Sorumlulukları ve Alt Tema ları ... 72
KISALTMALAR LİSTESİ
MEB :Milli Eğitim Bakanlığı
Akt : Aktaran
Çev : Çeviren
Ed : Editör
sf : Sayfa
vd : Ve Diğerleri
BİRİNCİ BÖLÜM
GİRİŞ
Araştırmanın giriş kısmında çalışmanın hangi düşünceler bağlamında yapıldığına ilişkin açıklamalarda bulunulmuş, araştırmanın problemine amaçlarına, sayıltılarına, sınırlılıklarına ve tanımlarına yer verilmiştir.
1.1. Problem Durumu
Okul öncesi eğitim gelişim dönemleri dikkate alındığında öğrenme açısından önemli bir yaş aralığı olan 3-5 yaş grubundaki çocukların eğitimini kapsamaktadır. Bağımsız olarak hizmet veren anaokulların yanında diğer eğitim kademeleri bünyesinde yer alan anasınıfları ve kız meslek liselerine bağlı uygulama sınıfları da okul öncesi alanında hizmet vermektedir. Ayrıca kreş, yuva, gündüz bakımevi, çocuk bakımevi ve çocuk bakım yurtlarında da okul öncesi eğitim hizmetleri verilebilmektedir (Turhan, 2011, s.
53). Okul öncesi eğitimin önemi her geçen gün fark edilmekte ve buna ilişkin bilinçlendirici çalışmalar yapılmakta yatırımlar artırılmaktadır.
Geçirdiğimiz son yüzyılın ikinci yarısında, eğitim alanında gerçekleştirilen en belirgin atılımlardan birinin, okul öncesi eğitim alanına yöneltilmiş olduğunu belirtmek yanlış olmaz. Özellikle son kırk yıldan bu yana, okul öncesi döneme ilişkin eğitimin amaçları ve programlar, birçok kez gözden geçirilmiş; yuvalar, anasınıfları ve anaokulları yurt çapında olabildiğince yaygınlaştırılmış; anne baba eğitimi konusunun önemi zaman içinde daha iyi anlaşılarak bu yöndeki çabalar daha da yoğunlaştırılmıştır (Sözer, 2008, s. 103). Okul öncesi eğitiminden birinci derecede sorumlu olan grubun öğretmenidir.
Okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin nitelikleri daha kaliteli bir eğitim yanında çocukların güvenliği ve sağlığının korunmasında açısından önemlidir.
Öğretmenler okul öncesindeki öğrencisini okulu sevdirmek ve hayat becerilerini kazandırmak konusunda sorumluluklar taşımaktadırlar.
Çocuğu, içinde bulunduğu sosyal çevresi ile bir bütün olarak görmek gerekir. Pek çok çocuk, çevresinde güvenebileceği insanlar olduğu zaman daha iyi öğrenmektedir (Oktay, 2008, s. 76). Okullar öğrencilere yaşam becerisi kazandırmada, başarılı olmada, öğrenme becerilerini kazandırma hususunda anahtar rol oynamaktadır (Bakioğlu, 2009). Erken yaşlardan başlanarak öğrenmeye ve gelişmeye gereken ilginin gösterilmesi durumunda, çocuğun ilköğretimde ve sonraki eğitim basamaklarında daha büyük başarılar sağladığını ve öğrenme güçlüklerini, gecikmelerini ve engellerini azaltabildiğini ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra nitelikli bir okul öncesi deneyimi yaşayan çocukların okula devam, okulda başarılı olma ve topluma katkıda bulunma olasılıklarının yüksek olduğu ortaya çıkmıştır (Güneysu, 2005, s. 61-62). Sağlıklı bir gelişim açısından okul öncesi yıllarda çocuklara verilecek eğitim oldukça değerlidir. Bu nedenle, günümüzde genel olarak 0-8 yaş aralığındaki erken çocukluk yıllarında çocukların eğitimine büyük önem verilmektedir (Ceyhan, 2011, s. 10). Bu süreçte eğitimden sorumlu birinci kişi öğretmen olduğundan öğretmenin alan hakimiyeti ve alanının gerektirdiği yeterli donanıma ve niteliklere sahip olması eğitimsel amaçların gerçekleşmesinde gerekli ve zorunlu olduğu düşünülmektedir.
Öğretmen yeterlikleri öğretmenlik mesleğinin etkili ve verimli olması için öğretmende bulunması gereken bilgiler, beceriler ve tutumlar olarak tanımlanmıştır (MEB, 2008, s.
8). Eğitim kurumlarının ve eğitim çalışanlarının eğitimsel amaçları gerçekleştirmek için daha etkin olmaları ve yeterliliklerinin yüksek olması, eğitim verimini artıracak faktörlerden biridir (Bakioğlu, 2016, s. 18). Öğretmenler öğrencilerle daha sık iletişim içinde olduklarından onların gereksinim ve sorunlarını en iyi bilen kişilerdir (Sözer, 2008, s. 104). Diğer eğitim kademelerinde olduğu gibi eğitimin amaçlarına ulaşması öğretmenin yeterlikleri ile orantılıdır. Okul öncesi eğitim öğretmeni alanının özellikleri gereği diğer branşlardan ayrılmaktadır. Bu alanda görevli olan öğretmenlerden beklenenler farklı olduğu gibi alana ilişkin sorumlulukları açısından da farklılaşmaktadır. Okul öncesi öğretmeni beklenen sorumluluklarını yerine getirmesi için alana ilişkin yeterli bilgi ve donanım yanında kişisel yeterliklerinin de olması gerekmektedir. Okul öncesinde eğitimin başarıya ulaşmasının ön koşullarından biri öğretmenlerin mesleki yetkinliğe sahip olmasıdır. Öğretmen, eğitim sisteminin temel
yapı taşlarından biri olarak kabul edilmekte ve bu yetkinliklerin geliştirilmesi önerilmektedir.
Sürekli öğrenen, sürekli araştıran, sorgulayan, düşünen, insiyatif alan, yaratıcı düşünebilen, problemlere farklı çözümler üretebilen öğretmenlere ihtiyaç duyulmaktadır (Jackson, 2013, s. 5). Öğretmenlerin niteliklerini kişisel nitelikler ve mesleki nitelikler olmak üzere iki ana başlık altında toplamak olanaklıdır. Öğretmen mesleki nitelikleri ile eğitim süreçlerini başarıyla sürdürdüğü gibi, kişisel nitelikleri ile çocukların kişilik gelişimi üzerinde etkili olur. Öğrencilerin okula ve öğrenmeye ilişkin tutumları üzerinde de öğretmenin yaklaşımları etkili olmaktadır (Yaşar, 2008, s. 193). Bu bağlamda öncelikli olarak öğretmenlerde bulunması gereken genel ve özel alan yeterliklerinin belirlenmesi gerekir. Sonrasında ise bu yeterlik alanlarını geliştirmeye yönelik, hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesi gerekmektedir. Eğitimin dinamik bir süreç olduğu düşünüldüğünde öğretmenin de niteliklerinin sürekli olarak geliştirmeyi hedeflemek gerekmektedir (MEB, 2008). Öğretmenlerin niteliklerini artırmak için mesleki yaşamlarında eğitim ve gelişme fırsatlarını kullanmaları beklenir.
Bu süreçte öğretmenin teknolojik gelişimin hızına ayak uydurması, güncel öğretme etkinlikleri ve yöntemlerini kullanması gerekir (Bakioğlu, 2009). Tüm bunlar düşünüldüğünde öğretmenin niteliği ve yeterliğinin önemi ortaya çıkmakta eğitim sisteminin değişik basamaklarında görev yapan öğretmenlerin nitelikleri üzerinde durulması gerekmektedir. Çünkü öğretmenlerin nitelik düzeyi eğitimin niteliğini olumlu ya da olumsuz yönde etkilemektedir.
Çağın getirdiği tüm teknolojik olanaklar, eğitim çabalarına, ancak, öğretmenin canlı kişiliği ile umulan katkıyı sağlamakta ve yararlı olmaktadır. Bu noktada, öğretmenin kişiliği, nitelikleri, meslekî yeterliği ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumu büyük önem taşımaktadır (Sözer, 1996, s. 113). Öğretmen yeterliklerinin geliştirilmesi ulusal bir önceliktir. Her davranışı ile örnek olan, model olma vasfını her daim üzerinde bulunduran, bilgi ve beceri yanında erdem ile de donanmış öğretmenler yetiştirmek Türkiye’nin önemli meselelerinden biri olmalıdır. Son yıllarda, eğitim alanında görülen gelişme ve yenileşmeler, doğal olarak öğretmenin görev ve sorumluluklarına da yeni boyutlar getirmekte; öğretmen yetiştirme sistem ve programlarının daha işlevsel bir
çerçevede, gereksinimlere uygun, daha nitelikli öğretmenler yetiştirme zorunluluğunu da gündeme getirmektedir. Yeni neslin sağlıklı üretken bir nesle dönüşmesi bu öğretmenlerin yetişmesine bağlı olacaktır. Bu amaçla resmi okullarda çalışan okul öncesi öğretmenlerin mesleki yeterlik ve görevlerine ilişkin öğretmenlerin ve yöneticilerin görüşlerinin tespit edilmesi ve bu doğrultuda okul öncesi öğretmenlerinin mesleki yeterliklerine yönelik çıkarımlarda bulunulması hedeflenmiştir.
Okul öncesi öğretmenlerinin bir çok sorumluluğu olmasına rağmen bakıcılık rollerinin daha öncelikli olduğuna ilişkin algıların olduğu bilinmektedir. Oysaki okul öncesi öğretmeni öğrencilere yaşam becerileri ve öz bakım becerileri kazandırmanın yanında onlara Türkçeyi doğru kullanma, temel kavramları anlama, sağlıklı iletişim ve sosyal beceriler kazandırma, ilkokula hazırlama gibi sorumluluklarını da yerine getirir.
Buradan hareketle okul öncesi öğretmenlerinin görev ve yetkinlikleri hakkında yönetici ve öğretmen görüşleri ortaya konulması okul öncesi öğretmenlerinin görev ve yetkinliklerine ilişkin olarak bakıcılık rolü mü eğitimcilik rolü mü ön planda olduğunu tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca okul öncesi öğretmenlerinin sorumluluklarına ilişkin yöneticilerin ve diğer alan öğretmenlerinin neler düşündüğü ve beklentilerinin neler olduğu belirlenmiştir. Bu çerçevede okul öncesi öğretmenleri kendilerine ilişkin algılarla ilgili öngörü kazanması ve mevcut olumlu algıların gelişmesi olumsuz algıların giderilmesi için davranış düzenlemesi yapabilmeleri adına öneriler getirilmiştir.
Algıların oluşmasında tek etken okul öncesi öğretmeni olmadığı bir gerçektir. Eğitim sistemi, yapılanması, Bakanlık politikaları, basın yayın kurumları velinin eğitim seviyesi ve bilinç düzeyi ile diğer çevresel koşullar düşünceleri etkileyen faktörlerden bazıları olduğu düşünülmektedir.
1.2. Problem Cümlesi
Araştırmada okul öncesi öğretmenlerinin görev ve yetkinlikleri hakkında yönetici ve öğretmen algılarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın problem cümlesi ‘Okul öncesi öğretmenlerinin görev ve yetkinlikleri hakkında yönetici ve öğretmen algıları nasıldır?’ şeklinde belirlenmiştir.
Bu araştırmada bu yönüyle nitel araştırma yöntemi ile konunun derinlemesine incelenmesi hedeflenmiştir. Okul öncesi öğretmeninin görevleri sorumlulukları rolleri nelerdir, Okul öncesi öğretmende bulunması gereken mesleki yetkinlikler nelerdir, Okul öncesi öğretmenleri ile sınıf yada diğer branş öğretmenleri arasındaki mesleki yeterlilik ve çalışma açısından farklılıklar neler olabilir, Okul öncesi öğretmeni olmanın kolay veya zor yönleri sizce nelerdir? Gibi sorularla yönetici ve öğretmenlerin düşünceleri alınmıştır.
1.3. Araştırmanın Amacı
Dünyadaki hızlı değişim eğitim sistem ve programlarının değişimini de zorlamaktadır.
Okul öncesi eğitim çağdaş eğitim anlayışında gelişimsel kuramlar dikkate alındığında en önemli eğitim basamağı olarak düşünülebilir. Bu açıdan okul öncesi eğitim kurumunun verimliliği ve etkinliği önemlidir. Okul öncesi eğitim kurumunun verimliğinde en etkin olan öğretmenin görevini hassasiyetle yerine getirmesi ve mesleğin gerektirdiği yetkinliğe sahip olmasıdır. Bu araştırmada okul öncesi öğretmenlerinin görev ve yetkinlikleri hakkında yönetici ve öğretmen görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Okul öncesi öğretmenlere ilişkin algıların eğitimcilik rolünün yoksa bakıcılık rolünün mü etkili olduğunun tespit edilmesi, görev ve sorumluluklarına ilişkin ve yeterliliklerine ilişkin yönetici ve öğretmenlerin düşüncelerinin neler olduğunun tespit edilmesi hedeflenmiştir.
1.4. Araştırmanın Önemi
Okul öncesi eğitim, eğitim sisteminin temelini oluşturmakta dönemsel olarak ise insan yaşamının hızlı gelişim gösterdiği bir dönemi kapsamaktadır. Bu dönemde çocukların okul öncesi eğitimden yararlanması, onların gelişimleri açısından çok önemlidir. Ayrıca bu eğitimden yararlanmak temel insan haklarından biri olarak görülmektedir (Gültekin, 2008, s. 175). Okul öncesi eğitimde görevli bir öğretmen, bilgi ve becerileri öğrencilerine kazandıracak becerilere sahip olmalıdır. Çünkü öğrenci ile sürekli olarak etkileşim içinde bulunacak olan öğretmen, öğrencide işlenen konunun (dersin), okulun ve Milli Eğitimin amaçları yönünde davranış değiştirmekle sorumludur (Sözer, 2008,
s.106). Okul öncesi eğitim gruplarından sorumlu olan öğretmendir. Öğretmenin meslekî açıdan niteliklerinin üst düzeyde olması onu verimli kılabilecek bir özelliktir. Okul öncesi eğitimde çalışan okul öncesi ve anasınıfı öğretmenleri hem çalıştıkları yaş grubunun hassasiyeti hem de yapılan işin niteliği açısından ayrı bir öneme sahiptir. Okul öncesi öğretmeni sınıfında öğrencilerin hayata hazırlanması temel yaşam becerilerine sahip olmaları konusunda destekleme yanında öğrencilerini okulu ve öğrenmeyi sevdirme gibi sorumlulukları da taşımaktadır. Bu açıdan araştırma konusu ve yöntemi itibariyle önemlidir. Aynı zamanda okul öncesi öğretmenlerinin görevleri hakkında farkındalık oluşturması, okul öncesi öğretmenlerinin görevleriyle ilgili yanlış algıların düzeltilmesi, okul öncesi öğretmenlerinin materyal hazırlama, öğrenci ile yakından ilgilenme ve fiziksel aktivitelerin fazlalığına dikkat çekme ve mesleğin özelliklerinin ve sınırlarının belirlenmesi gibi sorumluluklarının da fark edilmesi açısından bu araştırmanın önemli olduğu düşünülmektedir.
1.5. Sayıltılar
1.Yönetici ve öğretmenler görüşmelerde gerçek düşüncelerini ifade etmişlerdir.
2. Seçilen ölçme araçları amaca uygun olacak şekilde belirlenmiştir.
1.6. Sınırlılıklar
1-Araştırma 2018-2019 öğretim yılı ile sınırlıdır.
2-Araştırma Bahçelievler ilçesindeki okullar ile sınırlıdır.
3-Araştırma yönetici ve öğretmenlerden toplanan verilerle sınırlıdır.
4- Görüşme formlarıyla sınırlıdır.
1.7. Tanımlar
Öğretmenlik: Öğretmenlik özel bir ihtisas mesleği olarak Türk Milli Eğitimi’nin amaçları doğrultusunda devletin eğitim, öğretim ve yönetim görevlerinin sürdürülmesidir (Yaşar, 2008, s. 193).
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri: Öğretmenlik mesleğini etkili ve verimli biçimde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken genel bilgi, beceri ve tutumlardır (MEB, 2008).
Öğretmen yeterlikleri: Öğretmen yeterlikleri, öğretmenlik mesleğinin etkin verimli olarak sürdürülmesinde mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve tutumlara sahip olmasıdır (MEB, 2008, s. 8).
Okul öncesi eğitim: İlkokul döneminden önceki 0-6 yaş grubunu kapsayan eğitim sürecidir (Erdoğan, 2015, s.139).
Yetkinlik: İnsanların organizasyonda üstlendikleri işleri tanımlanan amaca uygun performansla yapabilmeleri için gereken unsurlardır (Öztürk, 2009).
Yeterlik: Bir meslek alanına özgü görevlerin yapılabilmesi için gerekli olan mesleki bilgi, beceri ve tutumlara sahip olma durumudur (TEDPR, 2005).
İKİNCİ BÖLÜM
KURAMSAL ÇALIŞMALAR
Bu bölümde öğretmen yeterliklerine ilişkin literatür taraması yapılmış, okul öncesi öğretmenin yeterlik alanları ile okul öncesi eğitimin önemi bağlamında öğretmen yeterlikleri ilgili araştırmalarla desteklenerek verilmiştir.
2.1.Öğretmen Yeterlikleri
Öğretmen yeterliklerinin geliştirilmesinin ulusal bir öncelik olması beklenir. Tüm dünyada olduğu gibi örnek davranışlar sergileyen, bilgi ve beceri yanında erdemli davranışlarıyla da model olan öğretmenler yetiştirmek Türkiye’nin önemli meselelerinden biri olmalıdır. Değişen Dünya gelişen öğretmen demektir. Çağın gerektirdiği değişimi ve gelişimi gösteremeyen eğitim sistemleri ülke gelişmişliğine yeterince katkı sağlayamazlar. Eğitim sisteminin en önemli unsuru öğretmendir.
Öğretmenin mesleki ve kişisel yeterliği eğitimin kalitesi ve verimliliğinin ölçüsüdür.
Eğitimin dinamik bir süreç olduğu düşünüldüğünde, öğretmenin de niteliklerinin sürekli olarak geliştirmesinin hedeflemesi gerekmektedir (MEB, 2008). Son yıllarda, eğitim alanında görülen gelişme ve yenileşmeler, doğal olarak öğretmenin görev ve sorumluluklarına da yeni boyutlar getirerek öğretmen yetiştirme sistem ve programlarının daha işlevsel bir çerçevede, gereksinimlere uygun, daha nitelikli öğretmenler yetiştirme zorunluluğunu da gündeme getirmiştir.
Öncelikle kavram olarak “yeterlik” tanımlamasına bakmak gerekir. Mesleki açıdan yeterlik, o mesleğin gerektirdiği niteliklere ve özelliklere sahip olmak demektir (Şişman, 2000, s. 9). Bir kişinin o işi yapabilme kabiliyeti açısından belirli bir meslek dalında istenilen düzeye ulaşmasıdır (TDK, 2005). Bandura (1977) ise bireysel yeterliği, başarılı olmak için gerekli olan becerileri taşımayı ve bu becerilerle zorlukların üstesinden gelmeyi sağlayan donanım olarak düşünmüştür (Akt. Senemoğlu, 1997).
Yeterlik, bireylerin bir görevi başarı ile yerine getirebilmesi için, gerekli bilgi, beceri, nitelik, tavır, değer ve tutumlara sahip olmasıdır (Deakin Crick, 2008). Öğretmen yeterliklerini MEB (2008) öğretmenlik mesleğinin etkili ve verimli olması için öğretmende bulunması gereken bilgiler, beceriler ve tutumlar olarak tanımlanmıştır (MEB, 2008, s. 8). Öğretmenin mesleki yeterliklerini standart davranışlar olarak değil, olması gereken standartlar şeklinde tanımlamak gerekir (TED, 2009, s. 3).
Öğretmen yeterliği üzerinde hem toplumun beklenti ve taleplerine hem de kişinin kendi yeterliliklerine / koşullarına ilişkin kendini tanımlama yeteneği ile ilişkilidir (Garbarino ve Scott, 1992). Öğretmenler mesleki anlamda genel kültür, alan bilgisi ve genel yetenek bilgisi olmak üzere üç ana alanda yeterli bilgi ve becerilere sahip olmalıdır (Demirel, 1999: 192). Bu bağlamda yeterlik mesleğin gerektirdiği asgari düzeyde beceriye sahip olmaktır. Öğretmen yeterliği ise öğretmenin sahip olması gereken standart bilgi, beceri, tutumlar ve davranışlar olarak düşünülebilir. Öğretmen mesleki yeterliklerinin bu boyutları gerçekleştirilen uluslararası çalışmalar, projeler ve araştırmalarda da vurgulanmaktadır (Feiman-Nemser, 2001; Williamson McDiarmid &
Clevenger Bright, 2008).
Bu konuyla ilgili olarak MEB’nca yayımlanan “Öğretmen Yeterlilikleri” başlıklı kitapta (MEB, 2002) bu yeterlilikler listesinde, çeşitli kurumların görüşleri doğrultusunda gerekli bulunan bir takım değişikliklerin yapıldığı belirtilmektedir. 12 Temmuz 2002 tarihinde yürürlüğe konulan bu yeterliliklerin aşağıdaki amaçlarla kullanılacağı ifade edilmektedir.
• Öğretme yetiştirme politikalarının belirlenmesi,
• Öğretmenlerin hizmet öncesi eğitimi,
• Öğretmenlerin seçimi,
• Öğretmenlerin denetlenmedi ve performanslarının değerlendirilmesi,
• Öğretmenlerin hizmet-içi eğitimleri,
• Öğretmenlerin kendilerini geliştirmesi (MEB, 2002, s. 4).
Bu yeterlilikler Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğünce öğretmen yetiştiren fakülte ve yüksek okullara gönderilerek, öğretmenlerin belirtilen yeterliliklere sahip olacak şekilde yetiştirilmesi istenmiştir
(Mahiroğlu, 2004). Milli Eğitim Bakanlığınca saptanan öğretmen yeterlilikleri
“Eğitme-Öğretme Yeterlilikleri”, “Genel Kültür Bilgi ve Becerileri” ve “Özel Alan Bilgi ve Becerileri” alt başlıklarından oluşmaktadır (MEB, 2002). Bu yeterlilik gruplarından “Eğitme ve Öğretme Yeterlilikleri” 14 alt bölüm ve 206 yeterlilik maddesinden oluşmaktadır.
Eğitme ve öğretme yeterliliklerinin alt bölümleri şunlardır:
1. Öğrenciyi tanıma 2. Öğretimi planlama 3. Materyal geliştirme 4. Öğretim yapma 5. Öğretimi yönetme
6. Başarıyı ölçme ve değerlendirme 7. Rehberlik yapma
8. Temel becerileri geliştirme
9. Özel eğitime gereksinim duyan öğrencilere hizmet etme 10. Yetişkinleri eğitme
11. Ders dışı etkinliklerde bulunma 12. Kendini geliştirme
13. Okulu geliştirme
14. Okul–çevre ilişkilerini geliştirme (Seferoğlu, 2004).
2.1.1.Öğretmen Yeterliklerinin Belirlenmesine Yönelik Çalışmalar
Öğretmenlerin mesleki yeterliklerini belirlemek üzere MEB (2002) ilgili Genel Müdürlük koordinasyonunda bakanlık temsilcileri ile yükseköğretim kurumlarından temsilcilerin oluşturduğu komisyonca çalışmalar yapılmış ve öğretmenlik mesleğini yapanlarda bulunması gereken asgari yeterlik alanları belirlenmiştir (MEB, 2002). Bu çalışmalar sonucunda öğretmenlik mesleğinin yeterlik alanları genel kültüre ilişkin yeterlikler, özel alan yeterlikleri olarak açıklanmıştır. Öğretmenlerin eğitim ve öğretim yeterliklerine ilişkin 14 ana yeterlik alanı 206 alt yeterlikler belirtilmiştir. Belirlenen ana yeterlik alanları şunlardır;
A. Kişisel ve Mesleki Değerlere İlişkin Yeterlikler,-Mesleki Gelişim B. Programın İçeriğine İlişkin Yeterlikler
C. Öğrencilerini Tanımaya İlişkin Yeterlikler
D. Öğretim ve Öğrenim Süreçlerine İlişkin yeterlikler • Öğretme ve Öğrenme Sürecini Planlama • Öğretme ve Öğrenme Sürecini Uygulama
E. Öğrenme sürecini, Öğrenci Gelişimini İzleyip ve Değerlendirebilme F. Okulla, Ailelerle ve Toplumla İlişkilere İlişkin Yeterlikler
Bu alanlarla ilgili 39 alt yeterliğe ilişkin toplam 244 performans göstergesi olarak düzenlendiği görülmektedir (MEB, 2002). Eğitimden sorumlu birinci kişi öğretmendir.
Öğretmenin alan hakimiyeti ve alanının gerektirdiği yeterli donanıma ve niteliklere sahip olması eğitimsel amaçların gerçekleşmesinde en önemli unsurdur. Bu açıdan bu çerçevede sürdürülen çalışmalar önemlidir. MEB 2002’den beri sürdürdüğü çalışmalar yanında diğer resmi kurum ve kuruluşlar yanında sivil toplum kuruluşlarının da öğretmenlerin yeterliklerini belirlemeye yönelik çalışmaları bulunmaktadır. YÖK (2004) “öğretmen yetiştirme programlarına uygulanabilir nitelikte” Öğretmen Yeterlikleri listesi belirlemiştir. Bu yeterliklerin öğretmen yetiştirme sürecinde kuramsal ve uygulamaya dönük çalışmalarla öğrenciye kazandırılması amaçlanmıştır. Bu yeterlik alanları ise;
• Konu Alanına ve Alan Eğitimi İle İlgili Yeterlikleri
• Öğretim-Öğrenim Süreçlerine İlişkin Yeterlikleri
• Öğrenme sürecini, Öğrenci Gelişimini İzleyip ve Değerlendirebilme Bunlara İlişkin Kayıt Tutabilme Yeterlikleri
• Diğer Mesleğiyle İlgili Yeterlikleri
olarak 4 ana başlıkta toplanmış öğretmenlik eğitimi alan üniversite öğrencilerine ve öğretmen adaylarına bu standartların aktarılması hedeflenmiştir.
Öğretmen yeterliklerine ilişkin ilgili alan yazında, okul öncesi öğretmeni enerjisiyle, verdiği güvenle, bağımsız karar verebilmesi ile, karşılaştığı problemleri çözmesi ile, duygusal algılarının gücü ile kendini gösterir. Öğretmenin çocukların yeteneklerinin ve kişilik özelliklerinin farklılıklarının bilincinde olması beklenir. Çocukların benlik
gelişimlerini destekleyici davranması kendilerini ifade etmesini desteklemesi, öğrencilerin bağımsız hareket etmesine olanak tanıması ve öz denetim becerilerini geliştirmesi beklenmektedir. Öğretmen tüm yaklaşımlarında yeniliklere açık olmak durumundadır. Türkçeyi doğru ve güzel kullanmalıdır (İnanlı, 2003, s. 10-11; Sünbül (2001: 236), meslekle ilgili yeterlikleri kişisel yeterlik, alanına ilişkin yeterlik ve eğitime ilişkin yeterlik olarak üç öge belirtmiştir. Öğretmen yeterlikleri konusunda yurt dışında ve ülkemizde çok sayıda çalışmaya rastlamak olanaklıdır. Öğretmen yeterliklerine ilişkin olarak programla ilgili yeterlikler, öğrenme konusu ile ilgili yeterlikler, planlama yapabilme ve uygulamaya ilişkin yeterlikler, ölçme ve değerlendirmeye ilişkin yeterlikler, öğretim süreçlerini ve sonuçların değerlendirmeye ilişkin yeterlikler ve meslektaşları ile ve diğer mesleki paydaşlar ile ilgili yeterlikler ifade edilmiştir.
2.1.2.Öğretmenin Görevleri
Her mesleğin gerektirdiği asgari standartlar vardır. Öğretmenlik profesyonel meslekler arasında sayılmakta ve çalışanlara görev ve sorumluluklar yüklemektedir.
Öğretmenlerin mesleklerini icra ederken yapmaları gereken yasa ve yönetmeliklerle belirlenmiş görevleri bulunmaktadır. Bunun dışında öğretmenlik mesleğinin özelliği gereği öğretmenin kişisel yeterliklerinin de olması beklenmektir.
Öğretmen, birçok özelliklerinin yanında öğretimin planlayıcısı, öğrenme ortamının hazırlayıcısı, aktif öğrenmeyi gerçekleştirme rolünü üstlenen, eğitim-öğretim sürecini izleyen ve değerlendirme rolünü üstlenen kişidir (Yaşar, 2008, s. 193). Öğretmenlerin de öğretmen yetiştiren kurumlarda yetiştirildikleri düşünüldüğünde bu kurumlara büyük sorumluluklar düşmektedir (Okçabol, 2000; Türkoğlu, 1991). Öğretmenler öğrencilerle daha sık iletişim içinde olduklarından onların gereksinim ve sorunlarını en iyi bilen kişilerdir. O nedenle, öğretmenlerin, öğrencilerini karşılıklı saygı ve güven esasına dayalı bir ilişki çerçevesinde dinlemek ve yönlendirmek; bazı özel yeteneklerinin ortaya çıkması için onlara yardımcı olmak; her konuda olumlu tutum geliştirmelerine yardım etmek; sağlıklı insan ilişkileri kurmalarına katkıda bulunmak; aileyi ve çevreyi bu ve benzeri konularda hazırlamak gibi görevleri vardır (Sözer, 2008, s. 104).
Eğitimin geliştirilmesinde öğretmenin rolü yadsınamaz. Bu nedenle, bir toplumun kalkınması için öncelikle yetişmiş insan gücüne gerek vardır. Yetişmiş insan gücünü sağlayacak kurumlar ise okullardır. Bir okulun iyi olabilmesi de okul öncesinden yükseköğretime değin büyük ölçüde eğitici ve öğreticiler tarafından verilen eğitimin niteliğine bağlıdır. Öğretmenin mesleki yeterliklere sahip olması eğitimin kalitesini artıracak önemli bir unsurdur. Bunun sağlanmasının yolu meslek eğitimi aldığı eğitim fakülteleri yanında mesleğini icra ederken kendisini geliştirmesine bağlıdır (Seferoğlu, 2001, s. 12-18). Yeni yetişen nesilleri, geleceğe hazırlamak üzere, eğitim- öğretimden ve öğretmenlerden beklentiler artık eskisi gibi değildir. Sürekli öğrenen, sürekli araştıran, sorgulayan, düşünen, insiyatif alan, yaratıcı düşünebilen, problemlere farklı çözümler üretebilen öğretmenlere ihtiyaç duyulmaktadır (Jackson, 2013, s. 5).
Öğretmenler öğrencilerini daha kapsamlı bir eğitim verebilmeleri için vermeleri gereken çaba günden düne artmaktadır. Eğitimde sektöründeki bu değişimler, toplumun değişen gereksinimleri, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki değişiklikler, öğrenci profilindeki değişim ile öğretme ve öğrenmede değişen paradigmalar öğretmenlerin mesleki gelişim gereksinimlerinin temelini oluşturmaktadır (Odabaşı & Kabakçı, 2007).
Öğretmenlerin büyük çoğunluğunu çalıştıran Milli Eğitim Bakanlığı, özellikle eğitim ve öğretim konusunda, öğretmenden beklediği görevleri şöyle saptamıştır (MEB, 1993;
Sözer, 2002, s. 121):
• Mesleği ile ilgili yayınları okur.
• Yeni öğretim yöntem ve tekniklerini bilir ve izler.
• Araştırma, uygulama ve deney yapar.
• Okul ve çevre arasında verimli ilişkiler kurar.
• Her türlü araç ve gereçten yararlanır.
• Toplumsal etkinlikleri düzenler.
• Eğitim, öğretim ve üretim yapar.
Öğretmenin yukarıdaki görevleri yerine getirecek biçimde yetiştirilmesi öğretmen yetiştiren kurumların önemli görevleri arasındadır. Öğretmen eğitimi programlarının
öğretmen adaylarına bu becerileri kazandırmak ve onları bu niteliklerle donatmak gibi yükümlülükleri bulunmaktadır (Sözer, 2008, s. 105). Türkiye’de öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır (MEB, 2017):
Genel kültür: Öğretmenin ana dilini doğru kullanması kendi branşı olmasa bile matematik, fen bilimleri ve bilgisayar teknolojileri gibi temel bilgilere sahip olması beklenir (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Öğretmenler eğitimcilik mesleğini yerine getirirken kullandığı becerileri bulunduran teknik elemanlar değildir, genel kültür becerilerine sahip kişilerdir (MEB, 2017). Bu özellik öğretmenin çok yönlülüğe işaret etmektedir. Genel kültür becerisine sahip olmak için bol okuma yapmalı sosyal etkinliklere katılmalı, güncel haberleri takip etmeli gezi ve gözleme önem vermelidir.
Alan bilgisi: Öğretmenlik belli alanlara ayrılan meslek özelliği göstermektedir.
Öğretmen kendi alanına ilişkin bilgi ve becerilere sahip olmak durumundadır (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Yeterliklere ilişkin çalışmalarda her alana ilişkin yeterlik alanı belirlemek yerine genel yeterliklere alan bilgisi ve alan eğitimi bilgisi yeterliği eklenerek her öğretmenin kendi alanıyla ilgili yeterliklere sahip olması gerektiği belirtilmiştir (MEB, 2017). Bu çalışma ile öğretmenlerin alanlarına ilişkin asgari standarttaki yeterlikler belirlenmiştir.
Öğrencinin gelişimi ve öğrenmesi: Öğretmenler öğrencilerin gelişimini destekleyen eğitim etkinliklerine yer vererek onların fiziki, zihni, sosyal ve duygusal yönden gelişmesine yönelik öğrenme olanakları sağlarlar (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150).
Öğretmenin öğretim etkinliklerinin seçiminde kullanacağı bilgi öğrencinin gelişimi ve öğrenmesine ilişkindir. Öğrencilerin gelişimsel özelliklerine göre seçtiği etkinlikler öğrenciye hitap etmelidir (Sönmez, 2015, s.101-102). Öğretmen bu yönüyle öğrencinin gelişimsel alanlarını bilmek durumundadır. Onların yaşlarına göre öğrenme seviyelerini gözeterek eğitimsel çalışmalarını düzenlemeli ve onları çok yönlü olarak desteklemelidir.
Öğrenciler arasında farklılıklar: Öğretmenin yeterliklerinden biri öğrencilerin bireysel farklılıklarına dikkat edebilmesidir. Bu farklılıklar sosyal çevre kaynaklı
olabileceği gibi ekonomik ve kültürel dokuya ilişkin de olabilir. Öğretmen tüm bu farklılıkları göz önüne alarak eğitim süreçlerini palanlar ve uygular (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Öğrencilerin farklı özellikleri vardır. Bu özellikler bireysel öğrenme farklılıkları yanında sosyo-ekonomik farklılıklardan da kaynaklanabilir. Öğretmen tüm bu farklılıkları gözeterek eğitimsel faaliyetlerini düzenler.
Öğretim stratejileri: Öğretmenin görevlerinden biri de öğretim stratejilerini belirlerken öğrenmeyi destekleyicilik ilkesine, eleştirel düşünme becerisini geliştirmeye, problem çözme ve uygulama becerilerine ilişkin öğrenme merkezlerini düzenlemeye dikkat etmesidir (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Bu yönüyle öğretmen sadece bilgiyi aktaran değil düşünmeyi ve araştırmayı öğreten bir rolü üstlenmiş olur. Günümüz eğitim modeli düşünmeyi öğrenme ve araştırma becerisi kazanma temeline dayanmış bilgiyi yapılandırma anlayışını benimsemiştir.
Öğrenme ortamları: Öğretmen öğrenme ortamlarını öğrencinin aktif katılımını destekleyecek şekilde düzenler (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Bu süreçte öğrenme ortamının sağlıklı ve güvenli olmasına, dersin kazanımlarına ilişkin öğretim materyallerinin uygunluğuna dikkat eder (MEB, 2017). Öğrenme ortamlarında çocuğun merak duygusunu destekleyecek düzenlemeler yapılır (Soydan, 2013, s. 270-271).
Öğrenme ortamları öğrencinin kendini ifade etmesine olanak veren şekilde düzenlenmeli aktif katılımı desteklemelidir.
İletişim bilgi ve becerisi: Öğretmenin önemli bir yeterlik alanı iletişim becerisine sahip olmasıdır. Öğretmen meslektaşlarıyla, öğrenci ve velileriyle sosyal etkileşiminde iletişim becerilerini kullanır (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Öğretmen bu özellikleriyle öğrencilerine rol model olur (MEB, 2017). Etkileşim içinde bulunduğunuz insanların doğruluğundan emin olmanızdır. İlişkilere destek sağlayan bir unsurdur.
Başarılı olarak nitelendirilebilecek ilişkilerde güven unsurunun çok etkili olması gerekmektedir. Bir ilişkiyi başarılı kılmanın pek çok yolu vardır ancak ilişkiyi ayakta tutabilmenin olmazsa olmazı güvendir (Türkmen, 2011, s. 30).
Öğretimin planlanması: Öğretmenin öğretim sürecini planlaması beklenir Planlarda müfredat dikkate alınır. Çalışma takvimi doğrultusunda konu dağılımları ve etkinlikler belirlenir (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Planda dikkat edilecek konulardan biri öğretim sürecini etkileyen çevresel şartlardır. Öğlencilerin gelişimsel özellikleri sosyokültürel yapı ve çevresel olanaklar dikkate alınarak planlamada esneklik sağlanır.
Müfredata dayanarak milli değerlerin ve manevi değerlerin eğitim süreçlerine dâhil edilmesi sağlanır (MEB, 2017). Planlarda kazanımların öğrencilere nasıl aktarılacağı düşünülür. Belirlenen stratejiler, yöntemler ve teknikler uygulanır. Öğretmenler kazanımların niceliği ve niteliğini düşünerek; kazandırılmak istenen davranışı ve tutumları aktarmaya çalışmalıdırlar (Tan ve Erdoğan, 2004, s.54). Planlama ve organizasyon düşünme becerileri ile ilgili olgulardır. Eğitim ortamında öğretmenin kullandığı planlama ve organizasyon becerisi hayati öneme sahiptir. Planlar kişilerin amaçlarına götüren en etkili ve kısa yoldur.
Değerlendirme bilgi ve becerisi: Öğretim süreçlerinin değerlendirilmesi öğrencinin gelişimi fark etmek açısından önemlidir. Öğretmen değerlenmelerinde öğrencinin yararını gözeterek farklı ve yaygın değerlendirme yöntemlerini kullanabilir (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Değerlendirmede öğretmenin mesleki alanının özellikleri önemlidir. Dersin özellikleri gereği farklı değerlendirme yöntemleri kullanılır. Bu değerlendirmelerde öğrenci gelişimi izlenir. Adillik ilkesi ile diğer öğrencilerle karşılaştırmalar yapılır. Geri bildirimlerle süreç denetlenir. Bu süreçler sonunda öğretim gerektiğinde yeniden planlanır veya değişiklikler yapılır (MEB, 2017).
Deneyimlerinden ders alarak gelişme: Öğretmenin bir yönü de deneyimlerinden istifade etmesidir. Öğretmen deneyimleri sayesinde kendisini geliştirir. Geliştirdiği ölçüde de öğrencilerine faydası olur (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Öğretmenin mesleğini sevmesi gereklidir. Meslektaşlarının değerlendirmelerinden ve deneyimlerinden faydalanır. Kendisini geliştirmek için sunulan imkânları değerlendirir.
Kültür ve sanat etkinliklerine katılır. Mesleğinin gerektirdiği etik ilkeleri benimser ve uygular (MEB, 2017). Öğretmenin plan ve organizasyon yapması düşünme becerisi de geliştirici bir özellik taşır (Dağlıoğlu ve Çakır, 2007).
Toplumsal ilişkiler, çevreyle iş birliği ve meslek ahlakı: Öğretmenin meslek ilkelerine uyması gereklidir. Toplumsal ilişkilerinde bunun yansıması görülür. Bu yönüyle öğretmenin rol model olması beklenebilir (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150).
Öğretmenin bulunduğu çevre ile sağlıklı ilişkiler kurması mesleki yeterliklerden sayılmıştır. Öğretmenlik mesleği diğer mesleklerden faklı olarak, mesleğin icra edildiği okul ortamı dışında da mesleğin gereğini yapma sorumluluğunu vermektedir.
İdealizm, çalışkanlık ve fedakârlık: Öğretmenin mesleği sürecinde idealizmden uzaklaşmaması beklenir. Çalışkanlık ve fedakârlık erdemlerini üzerinde bulundurması istenir. Mesleğin gerektirdiği tüm işleri yapması yanında öğrencilerini çok yönlü geliştirmesi ve Milli Eğitimin amaç ve ilkelerini benimsemesi de beklenir (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150).
Demokrasi kültürü ve insan hakları: Öğretmen insan haklarına saygılıdır. Bunların kazanılması ve yaşatılması konusunda sorumluluklarını yerine getirir Öğrenciler millî ve manevi değerler kazandırmaya çalışır. Doğal çevrenin ile tarihsel ve kültürel mirasın korunmasını sağlamayı hedefler (MEB, 2017).
Eleştirel düşünce: Hem bireyin hem de toplumun gelişimini sağlayan en önemli kaynaklardan birisi eleştirel düşünce olduğu belirtilmektedir. Eleştirel düşünce yanlışlıkların fark edilmesini sağlar. Öğretmen öğrencilerinin eleştirel düşünce becerisini desteklemesi gereklidir (Özdemir ve Özcan, 2011, s. 150). Öğretmenin öğrencilerin problem çözme alıştırmalarında fikirleri değerlendirmeye de yer vermesi beklenir. Öğretmen öğrencilerine eleştirel düşünmede farklı yöntemleri kullanmalarını düşünce ve değerlendirme aşamasında özgürce fikirlerini savunmalarını istemelidir (Dirik, 2014, s.159).
Çevre bilinci ve değeri: Doğal kaynaklar korunması gerekli olan insanlığın devamı için tüketiminin bilinci yapılması gereken önemli olgulardandır. Öğretmenin hem kendi yaşantısında örnek olması hem de öğrencilerine bu bilinci aşılaması beklenmektedir (Çelik, 2003, s. 169).
Bu bağlamda öncelikli olarak öğretmenlerde bulunması gereken genel ve özel alan yeterliklerinin belirlenmesi gerekir. Sonrasında ise bu yeterlik alanlarını geliştirmeye yönelik, hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesi gerekmektedir. Eğitimin dinamik bir süreç olduğu düşünüldüğünde öğretmenin de niteliklerinin sürekli olarak geliştirmeyi hedeflemek gerekmektedir (MEB, 2008).
2.2. Okul öncesi Eğitim ve Okul Öncesi Öğretmeni
Okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin nitelikleri daha kaliteli bir eğitim yanında çocukların güvenliği ve sağlığının korunmasında açısından önemlidir.
Öğretmenler okul öncesindeki öğrencisini okulu sevdirmek ve hayat becerilerini kazandırmak konusunda sorumluluklar taşımaktadırlar. Gerçekten 21. yüzyılın insanını yetiştirecek öğretmenlerin sahip olması gereken yeterliklerin, geleneksel öğretmen modelinde yer alan bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıklara oranla, çok farklı olması gerektiği düşüncesi giderek değer kazanmaktadır. Yetkin bir öğretmen, tüm öğrencilerin öğrenebileceğine inanarak öğrenmeyi teşvik etmek için her fırsatı değerlendirebilir.
Bir eğitim sisteminin kendisinden beklenen sorumluluğu istenen düzeyde yerine getirmesi ve başarılı olabilmesi, önemli ölçüde öğretmenin niteliği ve meslekte gösterdiği başarı ile doğru orantılıdır. Dünyadaki bilimsel ve teknolojik ilerlemeler, okul öncesinden başlayarak, bütün eğitilen kesime öğrenmeyi kolaylaştırıcı olanaklar sunmakla birlikte, öğretmen ögesi, eğitim öğretim etkinliklerinde yeri doldurulamayan birincil öge olma özelliğini her zaman sürdürmüştür. Çağın getirdiği tüm teknolojik olanaklar, eğitim çabalarına, ancak, öğretmenin canlı kişiliği ile umulan katkıyı sağlamakta ve yararlı olmaktadır. Bu noktada, öğretmenin kişiliği, nitelikleri, meslekî yeterliği ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumu büyük önem taşımaktadır (Sözer, 1996, s. 113). Yetkin bir öğretmen, öğrencilerin kalplerini ve zihinlerini kazanan bir liderdir. Böyle bir öğretmen, ebeveynler ve meslektaşları da dahil olmak üzere, başkalarıyla birlikte gelişmekte ve çalışmakta olan değeri görür ve okul içinde ve dışında mesleki işbirliğine yönelik fırsatları aktif olarak araştıracaktır.
2.2.1. Okul öncesi Eğitim
Okul öncesi eğitim, özünde 0-72 aylık çocukların gelişim dönemleri göz önünde bulundurularak, fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal yönden gelişmelerini, kültürel ve toplumsal değerleri özümseten, temel eğitime başlamadan önce onlara zengin bir çevre uyarıcıları sunan sistemli bir eğitim sürecidir (Dinçsoy, 1995, s. 69). Okul öncesi kendini ifade etmesini ve özdenetimlerini kazanmasını sağlayan sistemli bir eğitim sürecidir (Sevinç, 2005). Erken çocukluk dönemi, genellikle doğumla başlayan kimi ülkelerde ilköğretime kadar süren kimi ülkelerde ise, ilköğretimin iki ya da üç yılını da kapsayan bir dönem olarak tanımlanmaktadır (Gürkan, 2008, s. 4). Doğumdan ilköğretim çağının başlangıcına kadar olan süreyi kapsayan okul öncesi dönem, çocuğun karşılanması gereken pek çok gereksiniminin bulunduğu ve bunların da bizzat çocuk tarafından değil; yetişkin tarafından karşılanmak zorunda olduğu bir dönemdir (Oktay, 2008, s. 67).
Doğumu izleyen ilk günler, ilk aylar ve ilk yıllarda temel gereksinimleri uygun bir biçimde karşılanmayan çocuklar, hem bu dönemde hem de ileriki yıllarda sağlıklı bir gelişme için gerekli temelden yoksun kalırlar (Oktay, 2008, s. 67). Okul öncesi dönem bireyin gelişiminin ve eğitiminin en hızlı olduğu bir dönemdir. Okul öncesi dönemde çocuğun kazanmış olduğu alışkanlıklar, beceriler ve bilgiler onun ileri yıllarda başarılı kılacaktır. Çocuklar, ilk kez, okul öncesi eğitim kurumlarında planlı ve programlı olarak toplumsallaşma sürecini yaşarlar. Bu süreçte çocuklar, topluma uyum için gerekli olan bilgi ve becerilerin yanı sıra, demokratik tutum ve davranışlar kazanmaya çalışırlar (Yaşar, 2008, s. 163). Okul öncesi eğitim, 0-72 aylık çocukların tüm gelişimlerini, toplumun değer yargılarına göre yönlendiren, onların duygularının gelişmesine ve algılama gücünün de artmasına yardımcı olarak yaratıcılığının gelişmesini sağlayan, oto kontrol sahibi ve kendisini ifade edebilen bireyler olmaları için uygulanan planlı bir eğitim sürecidir (Haktanır, 2014, s. 2). MEB, 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda okul öncesi eğitim; “isteğe bağlı olarak zorunlu ilköğretim çağına gelmemiş 3-5 yaş grubundaki çocukların eğitimini kapsar.” ifadesiyle tanımlanmıştır.
Okul öncesi dönem, çocukların bedensel, zihinsel ve sosyal alanlarda gelişiminin en hızlı olduğu dönemlerdendir. Doğuştan gelen kapasite ve potansiyelin en iyi şekilde kullanılması ve geliştirilmesi, küçük yaşlarda çocuklara sunulacak olan imkânların fazlalığı ve azlığına göre değişir. Çocukların gelişiminde yaşamın ilk yıllarında içinde bulunduğu fiziki ve sosyal çevrenin önemi çok büyüktür. Bu dönemde çocuğa sunulan ile sunulmayan her şey çocuğun hayatının belirleyicisidir (Haktanır, 2015, s. 6). Çocuk okul öncesi yıllarda temel bilgi ve beceriler kazanır. Bu dönemde çocuktaki değişim çok hızlıdır ve çocuğun gelişimine ve eğitime etkisi olan faktörler de oldukça kapsamlı ve çok yönlüdür (Balat, Bilgin vd., 2010, s.1). Bu alanda çalışan uzmanların görüşlerine göre okul öncesi çağı çocuklarının karşılanması gereken temel gereksinimleri çeşitlenmektedir. Oktay (2007, ss. 124-131) bu gereksinimleri şöyle belirtmektedir:
• İyi bakım, beslenme, sevgi ve şefkat
• Güven
• Hareket
• Yetişkin desteği
• Yaratıcılığı destekleyici ve estetik duygusunu geliştirici ortam
• Kendini tanıma, kanıtlama ve özgürlük
• Diğer çocuklarla birlikte olma ve oyun
Çocukların vatandaşlık bilincini geliştirmede, diğer etmenlerin yanı sıra, okul öncesi eğitim kurumlarında kazandırılmaya başlanan sosyal beceriler önemli rol oynar (Yaşar, 2008, s. 163). Bu dönemde temel gereksinimleri doğru olarak karşılanmayan çocuğun bir sonraki döneme sağlıklı bir birey olarak ulaşması çok güçtür (Oktay, 2008, s. 67).
Günümüz çağında okul öncesi eğitim dünya ülkelerinin tamamında ve ülkemizde her geçen gün daha da yaygınlaşmaya başlamıştır. Dünyada ve Türkiye'de gelişmekte olan günümüz koşullarına göre eğitim ile ilgili teorik bilgi ve uygulama alanlarında yenilenme gerekmektedir (Çakır, 1999, s. 4). Toplumların sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi özelliklerini ortaya çıkaran tüm değişkenler eğitimle aktarılır ve kazandırılır.
Bireylerin her yönden nitelikli, sağlıklı ve toplumun istediği davranışları kazanması isteniyorsa; küçük yaşlarda eğitime başlanılması şarttır (Yılmaz, 2003, s. 17).
2.2.1.1. Okul öncesi Eğitim Programı ve Öğretmen
Okul öncesi eğitim programının hangi yeterlikleri kazandırması gerektiği konusunu tartışan Senemoğlu’na göre (1994, s. 21-30), bir okul öncesi eğitim programıyla kazandırılacak yaşantıların, çocuğun kendini tüm özellikleriyle tanımasını ve kabul etmesini, başkalarıyla dostluk kurmasını, iş birliği yapmasını; bir başka deyişle, sosyalleşmesini; kendi kültürünün ve diğer kültürlerin özelliklerinin farkında olmasını;
dil, müzik, hareket, dans ve resim yoluyla etkili iletişim kurmasını sağlayabilmesi;
devinimsel becerileri, çok yönlü düşünme ve sorun çözme becerilerini; estetik ve yaratıcılık becerilerini geliştirebilmesi büyük önem taşımaktadır.
Okul öncesi öğretmeni diğer gruplardan farklı olarak küçük yaş grubunda çalışır. Bu yönüyle aşağıdaki yeterliklerinin bulunması beklenir (İnanlı, 2003, s. 10-11):
· Öğretmen enerjisiyle, verdiği güvenle, bağımsız karar verebilmesi ile, karşılaştığı problemleri çözmesi ile, duygusal algılarının gücü ile kendini gösterir.
· Öğretmenin çocukların yeteneklerinin ve kişilik özelliklerinin farklılıklarının bilincinde olması beklenir.
· Çocukların benlik gelişimlerini destekleyici davranması kendilerini ifade etmesini desteklemesi, öğrencilerin bağımsız hareket etmesine olanak tanıması ve öz denetim becerilerini geliştirmesi beklenmektedir.
· Öğretmen tüm yaklaşımlarında yeniliklere açık olmak durumundadır.
· Türkçeyi doğru ve güzel kullanmalıdır.
Öğretmenin meslekî açıdan niteliklerinin üst düzeyde olması onu verimli kılabilecek bir özelliktir. Okul öncesi eğitimde çalışan okul öncesi ve anasınıfı öğretmenleri hem çalıştıkları yaş grubunun hassasiyeti hem de yapılan işin niteliği açısından ayrı bir öneme sahiptir. Okul öncesi öğretmeni sınıfında öğrencilerin hayata hazırlanması temel yaşam becerilerine sahip olmaları konusunda destekleme yanında öğrencilerini okulu ve öğrenmeyi sevdirme gibi sorumlulukları da taşımaktadır.
Çocuğu merkeze alan gelişimsel okul öncesi eğitim programları, çocukları destekleyen ve onların etkin oldukları nitelikli eğitim ortamının olması gerekliliğini vurgulamaktadır. Okul öncesi eğitim programları incelendiğinde, çocukların
yeteneklerini geliştirmelerine destek olmak için öğretmenlerin geliştirdiği etkinlikler, fırsatların hazırlanması ve çocuklar için tasarlanan programın süreç içerisinde ortaya çıkan her şeyi kapsadığını belirtmektedir. Program bu süreç içerisinde çocukların gereksinimleri hakkında bilgi sahibi olmada, eğitimciye uygun ve uyarıcı eğitim tecrübesi sağlamaktadır (Güler, 2004, Lawrence, 2010, Zembat, 2007).
Okul öncesi öğretmenin alan bilgisinin yanında öğretmenliğe ilişkin genel becerisine ilaveten kişisel becerilere de sahip olmalıdır. Bu özellikler (Öztürk, 2006, s.14):
· Okul öncesi öğretmeni çalıştığı grup nedeniyle çok sabırlı olmalıdır.
· Gelişim psikolojisiyle ilgili olmalı ve bu alandaki bilgisi yeterli olmalıdır.
· Çocukları sevmeli onlarla birlikte olmaktan mutluluk duymalıdır.
· Çocukların duygusal yönlerini anlayabilmeli sınıf hâkimiyet becerisi iyi olmalıdır.
· İfade dili güçlü olmalı çocukların anlayabileceği şekilde konuşmalıdır.
· Öğretme ortamını uygun şekilde dizayn etmelidir.
· iletişimi güçlü, sempatik, hoşgörülü, kendini geliştirmeye istekli ve coşkulu olmalıdır.
· Girişimciliğe önem vermeli yaratıcı ve üretken olmalıdır.
İyi bir öğretmen, başkalarına destek vermeden önce kendini geliştirmenin önemini anlar. Bir profesyonel olarak, bu öğretmen tüm görev ve sorumluluklarını yerine getirirken yüksek standartlarda kişisel ve mesleki gelişimini sağlayacaktır.
2.2.1.2. Okul öncesi Eğitim Kurumları
Okul öncesi dönemin bireyin hayatının en önemli yaş grubunu kapsadığı söylenebilir.
Bu dönem çocuğun çevre koşullarının etkisiyle şekillendiği bir dönemdir. Çocuğun toplumsal değerleri kazanmasında temel yaşam becerileri ile öz bakım becerilerinin kazandırılmasında bu dönem önemlidir. Gelişiminin hızı düşünüldüğünde bu dönemdeki eğitim diğer kademelerden ayrışır (Oğuzkan ve Oral, 2001, s.2). Çocuklara verilecek temel eğitim onların yaşamları boyunca kullanacakları becerileri kazandırmak olarak düşünülebilir. Çocuk gelişiminde planlama ve organizasyon düşünme becerileri
ile ilgili olgulardır. Bu beceriler çocuğun sosyal hayatından akademik yönüne kadar bir çok alanı etkiler. Çocuğun çevreyle kuracağı ilişkilerde günlük yaşamını sürdürme sürecinde kullandığı planlama ve organizasyon becerisi hayati öneme sahiptir. Bu açıdan okul öncesi kurumları önemlidir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda ve eğitimle ilgili diğer yasalarda eğitim sisteminin düzenlenmesi, yürütülmesi ve denetlenmesi görev ve sorumluluğu Milli Eğitim Bakanlığına verilmiştir. Bu nedenle, okul öncesi eğitim işleri de Milli Eğitim Bakanlığının yetki ve sorumluluğundadır. Türkiye’de okul öncesi eğitim hizmeti veren kurum ve kuruluşlarda çeşitlilik egemendir. Milli Eğitim Bakanlığı içinde ağırlıklı olarak üç farklı genel müdürlük okul öncesi eğitim hizmeti vermektedir. Bunlar; Okul öncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü, Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü, Kız Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüdür (Gürkan, 2008, s. 14). Okul öncesinde eğitim veren kurumlar, ilköğretim okullarına bağlı olanlar anasınıfları, devlet veya özel olarak açılan bağımsız anaokulları şeklindedir. Ayrıca bu alanda eğitim veren mesleki öğretim ortaöğretim kurumlarına bağlı uygulama okulu veya sınıfları da faaliyet göstermektedir (Erdoğan, 2015, s. 139). Ayrıca farklı bakanlıklara bağlı olarak bünyesinde de okul öncesi eğitim hizmeti veren kurumlar açılabilmektedir (TÜSÎAD, 2005, s. 79).
Milli Eğitim Bakanlığının dışında, okul öncesi dönem çocuklarına hizmet sunan diğer kurum ve kuruluşlar şunlardır: Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Çalışma Bakanlığı (1475 Sayılı İş Kanunu ile açılan kurumlar), Silahlı Kuvvetler, Büyük Millet Meclisi, Üniversiteler, yerel idareler, diğer devlet kuruluşları, özel kişiler, sivil toplum kuruluşları (Gürkan, 2008, s. 14).
Okul öncesi dönem ve okul öncesi eğitim konusunda dünya ülkeleri hızlı bir gelişme kaydederken; ülkemizde de okul öncesi eğitimin önemi artık yadsınamaz hale gelmiştir.
Geride bıraktığımız son yılda okul öncesi eğitimi yaygınlaştırma kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından birçok kez genelgeler çıkarılmış ve bu kapsamda defalarca projeler gerçekleştirilmiştir. Bu durum ülkemizi yönetenlerin okul öncesi eğitimin önemi konusunda bilinçli olduğu ve halkı da bu bilinçlendirmeye çalıştığının bir göstergesidir. 2023 yılında 36-60 aylık çocuklar için okullaşma oranının % 80‟e ulaştırılması hedeflenmiştir (Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı-TTKB, 2006). Çeşitli
