<2 a M
izmir yeni çarşı
o
İzmirin İmarı hakkında
KAMİ R E F E T izmir Belediye Fen Heyetinden
izmirin h a r b i u m u m i d e n beri geçirmekte olduğu ü m r a n ve h a r a b ı devrelerini kaydeder- ken bu z a m a n l a r a n a z a r a n yarınki alacağı şe.kli derin bir alâka ile h a t ı r a getirmek lâzımdır. İ k - lim,, t a b i a t ve n i h a y e t ticarî ehemmiyetler ve mevki noktai n a z a r ı n d a n Türkiyenin en haizi ehemmiyet bir ticarî h i n t e r l a n d ı n a malik olan bu şirin belde (1920) senesinde b u g ü n k ü n u f u - s u n u n dört misli bir kalabalığı b a r ı n d ı r a c a k mebzul ebniye ve meskenlere malik cesim şe- hirlerden birisi idi..
Şimdi ise İzmirin en zengin ve m a m u r semti olan (Frenk mahallesi) nin y a n m a s ı hasebile
bugünkü şehrin en büyük parçası bir harabezar halini irae etmektedir.
Eski İzmirin en zengin m u h i t i olan Frenk mahallesinin ve b u g ü n m e s k û n olan dağ a k s a - m ı n d a k i p a r ç a n ı n u z a k t a n ve y a k ı n d a n n ü f u z edilerek görülen hali eski bir maziye malik elan bu memleketin hiç bir esası fenniye istinat etmiyen kendi kendine k u r u l m u ş olduğunu ve bugünkü halini aldığını irae etmektedir. Eski vaziyetini bugün p l â n üzerinde tetkik edebil- diğimiz F r e n k mahallesi ve civarı azamî geniş- likteki yollarla kâğıt üzerinden k â h yılankavi k â h l â y u a t münkesirlerle ve bazan da bir çok
çıkmazlarla bir örümcek ağını tasvir etmektedir.
Bu yolların vaktile taşıdığı iki, üç ve dört katlı mebaniyi tahayyül ederken bugün yanmış olan bu kısmın, yollarının darlığı yüzünden vaktile pek çok rahatsız olduğunu ve büyük bir sıkıntı çektiğini kabul etmek icap eder. Bu sahada muntazam ve en zengin yol olarak birinci kor- don bugünkü İzmirde bile kıymetini m u h a f a z a etmektedir. O z a m a n d a n beri vaziyetini tağyir etmeyen dağ kısmındaki şehir kısmı uzaktan bakılınca el ile bililtizam konulmuş üstüste bir sürü yığın halinde evler manzarası arzetmek- tedir. Yolları; eski yanmış şehir parçasına n a - zaran daha dar ve daha karışık tesviye m ü n - hanileri yüzünden arazi çok dik ve evler adeta biribirinin sırtında imiş gibi bir külçeden ibaret zannedilir. Bu meskûn kısımdaki vaziyeti şe- hircilik noktai nazarından tetkik ederken yol- larının fenalığından m a a d a evlerinin girift oması yüzünden hava ve güneş cereyanlarına karşı çok gayri müsait olduğunu da u n u t m a - mak icap eder.
Şehrin bu iki parçasından sonra tetkik olunacak diğer şehir aksamı Konaktan - Reşa- diyeye kadar uzanan sahil kısmı ve D a r a ğ a c m - dan başlayarak Karşıyakaya kadar giden ve şehir banlyösünü teşkil eden Mersinli, Bay- raklı, T u r a n ve Karşıyakadır. Topografî vazi- yetlerine nazaran parça, parça birer köy halin-
de mütalâaları icap eden bu semtlerde de isa- betli bir tertip ve tanzim eseri a r a m a k beyhude bir zahmet olur..
Ezher cihet güzel bir koya ve oldukça kul- lanışlı m a h f u z bir limana malik olan İzmiri temaşa ederken şehrin şarkında yanmış olan Frenk mahallesi aksamı şark ve garbı şimali arasında Mersinli, Bayraklı T u r a n ve Karşıya- kayı garp kısmında da K a r a n t i n a - Göztepe ve Reşadiye mahallelerini havi sahil kısmı görül- mektedir.. Cenube isabet eden dağ mahallâtı bugünkü İzmirin mevcut n u f u s u n u n dörtte üçünü barındıracak en sık ve kalabalık semti- dir.
İzmir istirdattan sonra en güzel kısmının yanması hasebile imara ihtiyaç messettirmiş
ve bu ihtiyaç zamanında nazarı ehemmiyete alınarak şehrin imar planı tanzim ettirilmiş- tir. Fransız şehircılerinden müsyü (Raymon Danje) nin tanzim ettiği imar planı veziyet iti- barile en fazla ehemmiyetle şehrin yanmış kıs- mını mütalâa etmektedir. Hakikat halde de her türlü hailden ve fuzulî istimlâkât m a s r a f ı ihtiyarından salim olan bu sahada daha az fe- dakârlıklarla çalışmak ve iş görmek kabildir.
Azamî (38) ve asgarî (15) metrelik yollaria müteaddit müselles, müstatil ve mainlerin tersimile ortaya çıkacak bu yeni şehirde geniş yollar denize nazaran a m u t ve bunları arzani
olarak baştanbaşa kateden a n a caddeler yarınki İzmiri temiz bir çehre ile arzedebilecektir. Bu kısmın garp t a r a f ı ticarî tesisat ve mebaniye ve arsa taksimatı bir kısım evlerin bahçe ya- pabileceklerine n a z a r a n serbest tutulmuştur.
Şehir d a r ü l f u n u n u imar sahasının ortasında şehir müzesi ve büyük mektepler bu sahaya mücavir olarak tanzim edilmiş belediye sarayı ve bazı müessesat elyövm hali inşada olan G a - zi meydanında tesbit olunmuştur. Bu meydana bankalar ve sefarethaneler için de müsait a r s a - lar terkolunmuştur. İ m a r s a h a s ı n d a n m a a d a şehrin diğer meskûn kısmını da m ü t a l â a eden şehirci bugün şehrin en merkez noktasını f u - zulen işgal eden askerî kışlasile hapishane, h a s t a h a n e ve j a n d a r m a dairelerini en münasip bir m a h a l olarak şehrin dağ kısmında çok geniş hali ve müsait bir arazi ortasında inşa etmekte- dir .
İzmir belediyesinin tanzim ettiği imar plâ- n ı n d a n m a a d a bu gün elinde şehrin fennî k a n a - lizasyon plânı da vardır. (Hâusler) heyeti f e n - niyesine tanzim ettirilen bu proje şehircilik noktasından ihmal edilmemek suretile infaz edilmiş çok kıymetli bir himmettir. Kısmen imar plânına ve kısmen de mevcut şehre n a z a r a n tanzim edilen bu projenin kül halinde ikmali müyesser olduğu gün İzmir h e r h a n g i muasır bir Avrupa şehri ayarında fennî bir mecari teş- kilâtına malik olmuş olacaktır.
İzmirin imarı neye vabestedir ve b u n u n ne kadarı şimdiye k a d a r temin edilebilmiştir:
Bu ciheti tetkik ederken derin bir heyecan hissetmemek imkânsızdır. İzmirin bir h a r a b e şeklindeki yanmış kısmında on bin adedt m u h - telif cesamette depo, mektep, dükkân, hussusî mebani mevcut olduğuna göre beheri vasati olarak (12) bin lira kabul edilirse bu semtteki zayiat asgarî (150) milyon lira olarak kabul edil- mek icabeder. Bu muazzam yekûn karşısında
kaybedilen şeyi kısa bir zaman çerçevesi dahi- linde iadeye çalışmanın imkânsızlığını idrak etmek lâzımgelmektedir.
Bunun için düşündüğümüz ve tatlı bir h a - yal mevzuu yaptığımız İzmiri teferrüatile bize bahşeyliyebilecek müsait imkânlı bir asırdan dun bir zamanı kabul etmek h a t a olur.
(150) milyon liralık mebaniyi ihtiva eden bu kısma imar plânının bahşettiği geniş yol ve müsait arsa tevziatından geri kalacak sahaya eski yekûnun nısfı derecesinde bir mebani in- şası miktarı kabul edersek
75 milyon mebani, mağaza, d ü k k â n ve saire 5 » lira imar plânına tevfikan açılacak
ve döşenecek yollar
5 » lira şehrin asrî kanalizasyonu ki ceman doksan milyon liralık muazzam bir iş karşısında olduğumuzu düşünmek lâzımgelmek- tedir. İ s t i r d a t t a n bu güne k a d a r açılan ve ya- pılan a n a yollardan Gazi, Şirket, İsmet Paşa bulvarlarile Gazi meydanının ve bunların k a n a -
lizasyonu vasat! olarak (600) bin lira raddesin- de bir inşaat icap ettirmiştir. İzmirin bugün m a m u r bir kısmını ihtiva eden bu sahada ya- pılmış han, mağaza ve m e b a n m ı n kıymeti (20 milyon) lira raddesindedir.
Gözümüzün önünde temiz cepheler ve m u n - tazam şekillerle yükselmekte ve açılmakta olan bu yeni şehir parçası müstakbel İzmir h a k k ı n d a bize vazıh bir k a n a a t vermeğe kâfidir.
Düşündüğümüz ve dilendiğimiz gibi vücut bulacak bu asrî şehirde ihtiyaçlar çok evvel k a r - şılanmış, icabı teemmül edilmiş ve bugünkü halka medenî vasıtaların pek çoğu temin olun- muştur. En son olarak İzmirin bir stadyuma ve a t koşularına m a h s u s bir sahaya da malik olduğunu kaydetmek icap eder.
Son günlerde umumî b u h r a n d a n tabiatile müteessir olan İzmir de yakasını bu dertten sıyırdığı gün bugünlerde tevakkufa uğrayan ü m r a n mesaisine tekrar atılacaktır.
i
