I
T A R İ H İ B A H İ S L E R
llII=fIIIIIİIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII|||||||||||||||||||||||||IIIII||||||||||IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllll=||||5
lstanbulda konaklar
r
L *
Yazan:
Halûk Y. Şehsuvaroğlu
Türk içtimai ha yatında konaklar mühim bir yer iş gal eden İstanbul konaklarından ev velce de muhtelifvesilelerle söz açmıştık (1). , fendi, Süleymaniyeli Molla Resul Istanbulun son konakları hak- Koskada Celâl Beyde ve emsali kında bunları görmüş olan eski hacegâr.ın her biri bir yerde iaşe bir İstanbullunun anlattığını da ve ibate edilir ve gelip gidene ta bu seriye eklemek yerinde olur lim-i ulûm ve fünun eylerler idi. düşüncesindeyiz. | Bakiyei meşahir-i eslâf olarak ye
Bu anlatılanlara geçmeden evvel | tiştiğımiz Maarif Nazırı Müııif Pa- eski konakların daima değişmiş şanın konağı, Faslı Şeyh Şefkati- bulunan semtlerini tekrarlamak nin, Enderun-u Hümayundaki Çinli istiyoruz. Istanbulun fethinden son Mehmet ve biraderi Ahmet
Efen-Eski bir İstan bul ailesine men sup olan, bit kaç sene evvel sek sen yaşını aşmış olduğu halde
ve-ra vükelâ ve vüzera konakları daha ziyade saray civarında yapı lır ve bazı semtlerde de şehrin ileri gelenleri otururdu. Vefa, Sii- leymaniye, Beyazıt, Sultanahmet ilk büyük konakların inşa edildiği yer olmuştur.
Sonraları Topkapı Sarayının ci varındaki Hocapaşa semti vükelâ konaklarının toplandığı bir semt haline gelmişti.
Abdülmecit. devrinde sarayın Topkapıdan' Dolmabahçeye nakli dolayısiyle, sarHy mensupları ve vükelâ da Kabataşta, Be.şiktaşta, Maçkada ikamete başlamışlardı.
II. Abdiilhamidin Yıldız Sarayı na naklinden sonra ise Nişantaşı, Teşvikiye, Serencebey konaklarla
bezenmişti.
Konaklarımızın kültür hayatı mızda oynadıkları rol mühim ol muştur. Konaklar devrinin sonla rına yetişmiş bulunan bir zat Hâ- disatı hukukiye ve Tarihiye Mee-, " muasırda konakların bu hususla rından şöyle bahsetmektedir:
dilerin Norveçli Mister Tuııng’in ve daha nice nice erbabı ilim ve marifetin karargâhı idi. Cunıa ve pazar günleri o konaklara devam etmek ve huzzar arasında cereyan eden muhaverata şahit olmak an cak bir benzerine Parlste Kartiye Lalende tesadüf edilen konferans lar bezm-i ünsa ünste nasip olabi len ruhi hazlan getirirdi.)
Konaklar 19. asrın ilk yansına kadar ahşaptı. Sonra taş konaklar da inşa edilmeye başladı.
II. Mahmut zamanında ordumuz da Yüzbaşı rütbesiyle müşavir ola rak buluan Alman Mareşali Molt- ke, eski İstanbul evlerinin yapısı hakkında su malûmatı vermekte dir :
(Istanbulun tekmil evleri ahşap tır. Hattâ Sultan Sarayları bile tahtadan mamûl büyük barakalar dan başka bir şey değildir. Bura da taştan bir temel atarlar, üzeri ne direklerle çıkarırlar, tahta bir
ama örerler, içerisini çamur, kerpiç ile örerler ve damı da ki remitle örttüler mi, az zaman zar- ( Devri Azizde her büyük konak fında ev meydana çıkıverır. -Darülfünundan bir şube haıindey-1 -■ — ' * Beyoğlunda taştan cesim binalar~xı „ j - . , . . , di. Her büyük konakta büyük ho
ca ve hocalara odalar tahsis edi lir, İbate ve iaşe'olunurlardı
inşa etmeye başladılar. Ahşap ev lerin yegâne muhassenatı zarafeti, „ . , , ve kârgir binalarda vücudü zaru-Erkanı Harbiye! Umumiye Reisi rî olan rutubetten âzâde olması- Fevzi Paşanın büyük babası olan dır. Diğer muhassenatı da evin
dörtte üçünüp pencereden ibaret Tophane Müfettişi ve Şinasinin
yar-l gar-ı dâisi beyefendi, Salı- pazarı Sarayında. Ali Suavi ile Iran! Mirza Safa Taşkasapta Sami
bulunmasıdır ki kârgir yapıda bıı mümkün değildir. Pencerelerin a- dedini artırabilmek için b'r çok Paşa konağında, Bağdadi Abdiil- girintiler çıkıntılar yaparlar ve bu aziz Efendi Şehzadebaşındn Akif f pencerelerin kenarlarında sedir ve Paşa dairesinde Hintli İskender E - ( minder mevzudur...)
tat eden Efdalettin Bey, kendi gör düğü İstanbul konaklarından ba zılarını şöyle naklet.miştı:
(Beyazıtta Beyaz Sarayın yerin de, Sultan Aziz devri vezirlerin den İrfan Paşanın kırk, elli odalı konağı vardı. Hariciye Mektup çusu Münir Bey, İrfan Paşanın damadı idi.
Çemberlitaşm tam karşısında Da hiliye Mektupçusu Ragıp Beyin
konağı bulunuyordu.
Beyazıtta da Maliye Nezaretinin altında Haşan Paşa konağı vardı.
Bugünkü Millî Eğitim Müdürlü ğü binası Rauf Paşanın konağıydı (Abdülmecid devrinde Hariciye Na zırlığı yapan). Bü konağın bahçe sinde Emniyet Sandığı inşa edildi. Cağaloğlunda Haşan Fehmi Paşa konağı vardı. Bugün Cumhuriyet gazetesinin bulunduğu konak, Kır mızı konak diye anılırdı. Merkez Kumandanı Arif Paşanın idi. Saf fet Paşa konağı, Şehzadebaşında Acemoğlu hamamı sokağı içindey di. Otuz odalı idi, gri renkteydi Bir gece kâhya odasında infilâk oldu ve konağın bir kısmı yandı.
Mütercim Rüştü Paşa konağının kârgir kısmı Vefa Lisesi oldu.)
Bir başka yazıda Istanbulun es ki konakları bahsine devam ederiz. (1) Cumhuriyet 24/8/951 Sami Paşa konağı; 11/10/51 Zeynep Kâ mil Konağı; 9/7/951 Konak Mima risi; 2/10/951 Mercanda Ali Paşa Konağı.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
