KRİMİNOLOJİK AÇIDAN
UYUŞTURUCU TİCARETİ VE ORGANİZE SUÇLULUK
Criminological Perspectives on Drug Trafficking and Organized Crime
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
• Bu çalışmanın amacı, organize suç örgütlerinin, gerçekleştirdikleri faaliyetlere göre zaman içinde geçirdikleri yapısal değişimleri ve bu bağlamda tarih boyunca süregelen evrimlerini göstermektir.
• Bu evrim aynı zamanda, çeşitli dönem fillerinde suç örgütleri ve üyelerine ait imgelere de yansımış ve değişimlerinin izleri dönem filmlerinden de izlenebilir olmuştur.
• Günümüz organize suç örgütlerinin gösterdikleri ortak özelliklerin ortaya çıkışında uyuşturucu kaçakçılığının rolü belirleyicidir.
Küçüktaşdemir
• Organize suçluluk, yüksek seviyede merkezileşmiş, suç işlemek amacıyla kurulan kompleks örgütsel yapıların, yani organize suç örgütlerinin gerçekleştirdiği suç eylemlerini ifade eder.
• Organize suç örgütlerinin geniş çaplı tartışmalara yol açıp akademik çalışmalara konu olması 20.yüzyılın ilk çeyreğinde ABD’de alkol yasağının uygulandığı döneme denk gelmektedir.
• Organize suç örgütlerinin yıllar sonra yeniden dikkat çekmesi ve
akademik tartışmaların odağı olması Sovyetlerin yıkılmasıyla birlikte küreselleşme sürecinin başlamasıyla gerçekleşir
Küçüktaşdemir
3
• Organize suçluluk yakın zamanlı bir olgu
olmayıp tarihi Batı’da 17.Yüzyıla kadar geri gider.
• O tarihlerde
kendilerine ilginç adlar takan, çeşitli ayırt edici işaretler taşıyan Londra çetelerinden söz edilir
«Gangs of New York»
filminden bir kesit.
Küçüktaşdemir
• Organize suçluluğu tartışamaya ve organize suç örgütlerini tanımlamaya yönelik ilk ciddi çabalar 20.yüzyılın ilk çeyreğinde Amerika Birleşik
Devletleri’nde ortaya çıkar.
• Bu tarihlerde, organize suç örgütleri,
“racketeering” kavramı ile eş anlamlı algılanmaktadır. Sonrasında organize suç örgütlerinin faaliyetlerini ifade eden
“racketeering” kavramının kapsamı da genişler.
Küçüktaşdemir
5
• 1920’lere gelindiğinde Amerika Birleşik
Devletleri’nde uygulanan içki yasağı, bu suç
şebekelerinin yerel olmaktan çıkıp ulusal nitelik kazanmalarına neden olmuş, “Cosa Nostra” ya da en çok kullanılan biçimiyle
“mafya” olarak adlandırılan ulusal karteller olarak
belirmelerine yol açmıştır.
One Upon A Time America (1984)
Küçüktaşdemir
«The Godfather»
üçlmesinde, Don Corleone uyuşturucu işine girilmesine karşıdır.
• «The Goodfellas» adlı filminde para kazanma amacının, mafyanın kendi iç değerler sistemine baskın çıktığı
gözlemlenebilir.
Küçüktaşdemir
7
Örn. İrlanda Mafyası.
• Bu dönemde mafya, belirli
bölgelerin belirli
ailelerin kontrolüne ayrıldığı, İtalyan
asıllılardan oluşan etnik yapı
gösteren,
ailelerden oluşan kurulların aileler arasında politika belirlediği bir
yapıdadır.
Küçüktaşdemir
OSMANLI VE TÜRKİYE
• Benzer gelişim çizgisi Osmanlı ve Türkiye örneği üzerinden de takip edilebilir.
• 20.yüzyılın başından ikinci yarısına kadar olan dönem
“kabadayılar (külhanbeyleri)” ve kısmen de
“eşkıyalar” dönemidir.
• Kabadayı kavramı Türk Dil Kurumu Sözlüğünde,
“kendine özgü namus kurallarını esas alıp toplum kurallarının dışına çıkarak zorbalık yapan kimse”
olarak tanımlanmaktadır.
Küçüktaşdemir
9
Suç işlemek için gerçekleştirilen örgütlenmelerin, çetelerden şebekelere,
şebekelerden geniş çaplı sistematik yapılanmalara yönelerek organize hale gelmesi sadece illegal faaliyetlerin değişen biçimlerine dayanmamaktadır.
Arka planlarında ciddi sosyokültürel olgular vardır.
Küçüktaşdemir
10
Scarface (1983)
Carlito’s Way (1993
)Küçüktaşdemir 11
• Türkiye örneğinde, uyuşturucu kaçakçılığı yapan organize suç örgütleri Doğu illerinde bulunmakta, bu örgütleri oluşturan kişiler aynı akrabalık ilişkileri ile birbirlerine bağlı kişilerden seçilmektedir.
• Bu bölgede uyuşturucu kaçakçılığı ayrılıkçı terör örgütü PKK tarafından kontrol edilmekte, örgüt bölgedeki vatandaşları kenevir ekimi için zorlamakta, uyuşturucu ve uyarıcı madde ticareti suçlarından yılda 1.5 milyar Dolar elde etmektedir.
TÜRKİYE
Küçüktaşdemir
• Türkiye’de 2016 yılı itibariyle ceza infaz kurumlarında uyuşturucu madde bağlantılı suçlardan dolayı 37.367 hükümlü/tutuklu bulunmakta olup, bu rakam bir önceki yıla göre %12 artmış ve cezaevlerindeki toplam hükümlü/tutukluların 18.65’ni oluşturmuştur.
• Uyuşturucu bağlantılı suçlardan dolayı denetimli serbestlik kararı verilen dosya sayısı 58.667’dir ve bu sayı toplam denetimli serbestlik sayısının %14.56’sını oluşturmaktadır.
TÜRKİYE
Küçüktaşdemir
13
• Suç örgütlerinin tarihsel gelişimi göz önüne alındığında, uyuşturucu ticaretini faaliyetleri arasına katmaları elde ettikleri kazancı hayal edilmeyecek oranda arttırmıştır.
• Bu kazancın büyüklüğü ve faaliyetlerinin zamanla uluslararası nitelik göstermesi zorunluluğu örgütsel niteliklerinin
değişmesine neden olan başlıca etkenlerdir.
• Artık onlar çete, mafya gibi adlandırmalardan ziyade
“uyuşturucu kartelleri” olarak adlandırılmaktadır
Küçüktaşdemir
GÜNÜMÜZDE ORGANİZE SUÇ ÖRGÜTLERİNİN
NİTELİKLERİ
• Geniş Ağ ve Bölgesel Hakimiyet (Karteller)
– Dikey değil Yatay Örgütlenme
• Kariyer
• Yozlaşma
• İletişim Teknolojileri ve Sofistike Yöntemler
• Kuzey-Güney Ayrımı
• Ulusötesi Nitelik
• Terör Örgütleri ve Terör Örgütü Yöntemleri
• Başarısız Devletler (Failed States)
– İktidar Boşluğu (Power Vacuum)
Küçüktaşdemir
15
• Uyuşturucu ve uyarıcı madde ticaretiyle elde edilen finansal kaynaklar ve bu
kaynakların sunduğu güç devlet otoritesini ciddi anlamda eritmiştir.
• Gelişen teknolojiyle birlikte ortaya çıkan yeni ulaşım ve haberleşme
yöntemleri, suç örgütlerine de küresel bir yapı kazandırmıştır.
• Ulusötesi organize suç örgütlerin elde ettiği gelirin yılda 1.5 trilyon dolar olduğu tahmin edilmektedir.
– Örneğin, 1995 yılında sadece yasadışı uyuşturucu ticaretinden 400 milyon dolar elde edilmiştir.
– Günümüzde dünyada 200 milyar uyuşturucu kullanıcısının olduğu tahmin edilmektedir
Küçüktaşdemir
16
• Örneğin Türkiye coğrafi olarak üretim ile tüketim bölgeleri arasında bir ülkedir; yasadışı
uyuşturucu ticareti için en önemli yol olan ve “Balkan Rotası” olarak adlandırılan güzergahın
merkezindedir ve Afganistan kaynaklı afyon ile afyon
türevlerinin, Avrupa kaynaklı psikotrop maddelerle kimyasal ham maddelerinin trafiğinden etkilenmektedir.
Küçüktaşdemir 17
• Küreselleşme kaçakçılık ve para aklama suçlarını kolaylaştırmış, Afganistan, Somali gibi birçok başarısız devlet (failed state) ulusötesi organize suçluluğun terörizmle harmanlanmasını körüklemiştir.
• Uyuşturucu kaçakçılığı hala terör örgütleri tarafından gerçekleştirilen en kazançlı en alışılmış organize suçluluk çeşididir.
Kolombiya’da kokain üretimiyle ticaretini kontrol etmiş FARC, Doğu’da El Kaide, Afganistan ve Pakistan’da yetişen afyon üzerinden, Hizbullah metamfetamin ile ve Türkiye’de ise PKK, Balkan Rotası üzerindeki geçiş güzergahını tutarak uyuşturucu
kaçakçılığına dahil olmuş başlıca örgütlerdir.
Küçüktaşdemir
• Uyuşturucu ve uyarıcı madde ticaretiyle elde edilen finansal kaynaklar ve bu kaynakların sunduğu güç ile küreselleşmenin sunduğu olanaklar devlet
otoritesini ciddi anlamda eritmiştir.
TheUntocuhables (1987) Loving Pablo (2017)
Küçüktaşdemir
19
UYUŞTURUCU KARTELLERİYLE MÜCADELENİN DEĞİŞEN YÜZÜ
SİLAHLI KUVVETLER
SİYASİ KOLLUK
İDARİ/ADLİ KOLLUK
Sicario 1 (2015) & Sicario 2 (2018)
Küçüktaşdemir
20
SONUÇ
• Uyuşturucu madde suçlarıyla mücadele, organize suç
örgütleriyle de mücadele demektir. Organize suç örgütlerinin evrimi bize onlarla mücadelede yol göstermektedir:
– Bölgesel adaletsizliklerin ortadan kaldırılması
– Piyasa müdahaleleri ve sıkı yasaklar nedeniyle karaborsaların oluşumunun engellenmesi
– Feodal kalıntıların (aşiret, hemşerilik bağları vb.) ortadan kaldırılması – Kuvvetli bir orta sınıfa sahip olunması
– Güçlü bir güvenlik ve ceza adaleti sistemi – Kara parayla mücadele edilmesi
– İletişim teknolojilerinin kötüye kullanılmasını engellemesi – Şeffaf ve açık bir topluma sahip olunması
– Göçmenlerin bulundukları topluma uyumlarının sağlanması – Uluslararası işbirliğinin güçlendirilmesi
Küçüktaşdemir
21
