ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ
Prof.Dr. Aynur Bütün Ayhan Ankara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Çocuk Gelişimi Bölümü
• Duygusal İstismar
• “Çocuğun duygusal ve ruhsal işlevlerine zarar verici nitelikte süreğen davranış ve etkileşim örüntüleri”
şeklinde tanımlanmaktadır.
Hangi Olgu Duygusal İstismardır?
• Bir olgunun duygusal istismar olarak
nitelendirilebilmesi için, herhangi bir olay ya da tekrar eden durumlardan çok, anne baba ve çocuk arasında bir ilişkinin sonucu olması,
• Çocuğun duygusal/psikolojik gelişimi açısından potansiyel zarar taşıması
• Herhangi bir fiziksel temas unsurunun
olmaması gerekir.
• Reddetme: Çocuğun yakın çevresi ve çevresinde bulunan kişilerin çocuğun varlığını hiçe sayarak kendi düşüncelerini
benimsetmeleri, uygulamadığında tehdit etme durumuyla karşı karşıya bırakılması, çocukla iletişim kurmaması ve ona değersiz olduğunu hissettirmeleri
• Terörize etme: Çocuğu korkutma, duygusal olarak etkilenmesine neden olan söz, jest ve mimikler kullanma ve suçluluk duygusuna yol açma.
Duygusal İstismarın Türleri:
• Suça Yöneltme: Yetişkinlerin kendi kazançları uğruna çocukları suç teşkil eden davranışları
gerçekleştirmeye zorlanması, olumsuz
davranışlara özendirilmesi ve maruz
bırakılmasıdır.
• Kendi Çıkarına Kullanma: Çocuğun duygularını, neler hissettiklerini düşünmeden kişilerin gizli ya da açık olarak yarar elde etmesidir. Yetişkinler
maddi veya manevi kazanç sağlamak için çocuğu bu yönde kullanabilmektedir. Çocukların sosyal
medya ve ana akım medyada kendi rızaları dışında
kullanılması buna örnek olarak verilebilir.
• Aşağılama: Aile, okul ya da çocuğun çevresindeki kişilerin çocuğu özgüvenini ve benlik algısına zarar verecek şekilde takma isimle çağırmaları, küçümsemeleri, çocuğun kardeşleri ile ya da
çevresindeki diğer çocuklarla kıyaslanması yapılması, çocuğu arkadaşlarının yanında ya da yalnızken utandırma, sözlü tacizde bulunma, yaptığı çalışmalarda ödev bularak rencide etme, temel ihtiyaçlarını erteleyerek görmezlikten gelme, sınıftaki
arkadaşlarının istismarına zemin oluşturarak maruz bırakma, sınıf
ortamından uzaklaştırıp başka bir sınıfa götürme, uygunsuz sözleri
çocuğa etiketleme yaparak alay etme
• Aşırı Koruma: Anne babalar tarafından aşırı koruma ve kollama davranışı ile açığa çıkan kötü muamele davranışıdır. Çünkü anne
babaların gereğinden fazla koruyucu yaklaşımları çocuğun kendini
gerçekleştirebilmesini engellemektedir.
• Aşırı koruyucu tutumlar çocukta gerginlik,
öfke ve içe dönme davranışlarına yol açabilir.
• Küçük görmek ve geri çevirmek: Sınıfta belirlediği öğrencilere ayrımcılık yapıp sadece belirli öğrencilere söz hakkı
verilmesi, gelişimlerini takip etmeyerek gerilemesine sebep olma davranışları ile gizli bir şekilde istismar davranışı
sergilemektedir.
• Duygusuzluk-Tepki vermemek: Anne babanın
çocuğun iletişim isteğini görmezden gelmesi ve ilgi göstermemesidir.
• Yetişkin iletişimde kendinin varlığını hissedemeyen çocuk değerli bir birey olduğu inancını
geliştiremeyebilir.
• Grup içinde öğretmenin duygu tepkilerini alamayan öğrenci iletişimde varlığını etkin şekilde
gösteremeyebilir.
• Peşin hükümlü olmak: Çocuğu tanımadan değerlendirme eyleminde bulunma, değerlendirmeler yaparken, objektif olmama, hazırbulunuşluk düzeyini yok sayarak ön yargılı davranma
• Katı ve sert kurallar koymak: Çocukların kendi kurallarını oluşturmasına fırsat vermeden iç denetim
oluşturulmaması, kuralların sınırlarının çocuğa
anlatılmaması, katı kurallarla çocuğun üzerinde baskı ve
ceza düzeni oluşturulması
• Aşırı beklenti içinde olmak: Çocukların duyguları, ilgi ve gereksinimleri
doğrultusunda empati kurulmaması, çocukların gelişim evrelerini,
farklılıklarını önemsemeyerek var olanın üzerinde beklenti içinde olunması,
gerçekdışı ve mükemmeliyetçi tutum ve
davranışlar.
Kullanılan ifadelerin içeriğine ve şiddetine duygusal istismar sınıflandırması:
Düşük Düzey Duygusal İstismar
• Sözel şiddette bulunmak
• Çocuğun temel ihtiyaçlarını eziyet etmek maksadıyla gidermemek
• Çocuğu hapsetmek, kilitlemek
• Yüksek sesle konuşmak
• Yüksek Düzey Duygusal İstismar
• Aşağılayarak, argo sözler kullanmak
• Küçümsemek, başkalarının karşısında rencide etmek
• Bırakmakla, gitmekle korkutarak terk
edeceğini söylemek
Duygusal İstismar Sonucunda….
• Duygusal istismara maruz kalan çocuklarda bağımlı kişilik geliştirme, değersizlik duyguları, uyumsuzca ve saldırgan davranışlarda bulunma gibi özellikler ortaya çıkabilir.
• Kendilerini yaşadıkları travmadan korumak için enerji harcadıklarında gelişimleri bozulmakta veya gecikmektedir.
• Düşük benlik algısı, kendini olumsuz olarak algılama, huzursuz, gergin
kaygılı olma, aileden uzaklaşma, içe dönme, sosyal ilişkileri başlatma
ve sürdürme güçlüğü gibi sorunlar yaşarlar.
KAYNAKLAR
•
DERMAN, O. (2014). Çocuk İstismarı ve İhmaline Yaklaşım. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi.•
KARAKOÇ, S. (2009). Aile içi şiddetin çocuk ruh sağlığına etkileri. Çocuk ve Şiddet Çalıştayı, s.:19-23.•
KEZER, İ. (2014). Çocuk ihmal ve istismarında risk etmenleri. Çocuk İstismarına ve İhmaline Yaklaşım.Temel Bilgiler. Ed.: O. Derman, Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi, s.: 29-33.
•
MASH, E., WOLFE, D.A. (2007). Abnormal Child Psychology. Belmont CA: Wadsworth.•
MILLER-PERRIN, C. L., PERRIN, R. D. (2007). Child Maltreatment: An Introduction. London: Sage Publications.•
ÖZDEMİR, N. (2009). Aile içi şiddette uğrayan ya da tanık olan çocuğa danışmanlık ve aile içi şiddete yaklaşım. Çocuk ve Şiddet Çalıştayı, s.:64-72.•
POLAT, O. (2007). Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı: Tanımlar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.•
ŞAHİN, F. (2009). Çocuğun fiziksel, cinsel ve duygusal istismarı. Çocuk ve Şiddet Çalıştayı, s.:24-26.•
ŞAHİN, F. (2014). Fiziksel istismar. Çocuk İstismarına ve İhmaline Yaklaşım. Temel Bilgiler içinde. Ed.: O.Derman, Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi, s.: 41-48.
