Sürekli E¤itim
Continuing Medical Education
Behçet Hastal›¤›: Epidemiyoloji
Epidemiology of Behcet’s Disease
Meltem Önder
Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye
28
Girifl
Prof.Dr. Hulusi Behçet a¤›zda ve genital bölgede tek-rarlayan aftlar, hipopiyonlu iridosiklit ile karakterize olan ad›n› verdi¤i Behçet hastal›¤›n› ilk kez 1937’de ta-n›mlam›flt›r1.
Behçet hastal›¤› bulgular›na benzer bulgular›n Hipok-rat döneminde tan›mlanmaya çal›fl›ld›¤› görülmekte-dir. 1908’de Bluthe,1923’de Planner ve Remenovsky, 1924’de Shigeta benzer bulgular bildirmifllerdir. Ada-mantiades bu semptoma flebit ve hidrartroz eklemek-tedir2. Ancak Behçet öncesi (Pre-Behçet) olarak
tan›m-layabilece¤imiz bu dönemdeki tüm yazarlar bu semp-tomlar›n tesadüfen birlikteli¤i, tüberküloz, sifiliz gibi infeksiyonlarla iliflkili olabilece¤i görüflünü tafl›maktay-d›lar. Prof.Dr. Hulusi Behçet bu tabloyu ayr› bir hastal›k olarak tan›tan ve dünyaya kabul ettiren ilk hekimdir. 1947 y›l›nda Cenevre’de yap›lan uluslararas› dermato-loji kongresinde üçlü semptom kompleksi “Morbus Behçet” Behçet Hastal›¤› olarak kabul edilmifltir. Dr.
Hulusi Behçet’in hastal›¤› tan›mlamas›ndan sonraki dö-nemde (Post-Behçet); di¤er araflt›rmac›lar›n katk›lar› ile Uluslaras› Behçet hastal›¤› grubu oluflturularak tan› kri-terleri belirlenmifltir2.
Son zamanlarda baz› yazarlar›n hastal›¤› “Adamantia-des Behçet” olarak adland›r›lmas›ndan dolay› s›k›nt› yaflanmaktad›r. Hastal›¤›n yukar›da k›saca tan›mlanan tarihi geliflimi göz önüne al›n›rsa isim karmaflas› yarat›l-mamas› gereklidir. 17.12.09 tarihli Medline taramas› sonucunda 6440’›n üzerindeki makalede hastal›¤›n gerçek ad› Behçet hastal›¤› olarak tan›mlan›rken sade-ce 125 say›daki makalede Adamantiades ismi eklene-rek kullan›lmaktad›r. Bu durum zaten komplikasyonla-r› bu kadar çok olan bu multisistemik hastal›¤› anlama-ya çal›flan t›p ö¤rencilerinin, editörlerin, hatta Behçet hastalar›n›n hastal›¤› anlamas›nda kavram karmaflas› yaratmaktan öteye gitmemektedir3-6.
Tüm hekimler ve araflt›rmac›lar›n bilimsel verilerin ›fl›¤› alt›nda, Prof.Dr. Hulusi Behçet’in tan›mlad›¤› Behçet Hastal›¤›’n› dünyada kabul gören do¤ru ad› ile tan›tma sorumlulu¤u olmal›d›r.
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii//AAddddrreessss ffoorr CCoorrrreessppoonnddeennccee:: Dr. Meltem Önder, Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye Tel: +90 312 202 61 48 E-posta: monder@gazi.edu.tr
Özet
Behçet hastal›¤› tüm dünyada çok iyi bilinen bir hastal›kt›r. Bu hastal›¤›n multisistemik bulgular›n›n iyi tan›nmas›, çok merkezli epidemiyolojik çal›flmalar yap›lmas›, etyopatogenezin ayd›nlanmas› ülkemiz hekimleri aç›s›ndan çok gereklidir. Bu derlemede epi-demiyoloji ile ilgili son y›llardaki çal›flmalar sunulmaktad›r. (Türkderm 2009; 43 Özel Say› 2: 28-31)
Anahtar Kelimeler: Behçet Hastal›¤›, epidemiyoloji
Summary
Behcet’s disease is very well known disease in all over the world. It is very important to recognize the multi systemic symptoms, to perform multi center epidemiological studies, to learn the etiopathogenesis better, especially by our Turkish physicians. In this review article epidemiological studies will be updated. (Turkderm 2009; 43 Suppl 2: 28-31)
Key Words: Behcet’s Disease, epidemiology
Türkderm-Deri Hastal›klar› ve Frengi Arflivi Dergisi, Galenos Yay›nc›l›k taraf›ndan bas›lm›flt›r. Her hakk› sakl›d›r. Turkderm-Archives of the Turkish Dermatology and Venerology, published by Galenos Publishing. All rights reserved.
Epidemiyolojik Çal›flmalar
Dünyada en s›k ülkemizde görülen Behçet hastal›¤› ile ilgili epidemiyolojik çal›flmalar az say›dad›r7,8. Baflta Akdeniz
ülkele-ri, Orta Asya, Uzak Do¤u ülkelerinde görülen bu hastal›k bu da¤›l›m nedeniyle “‹pek Yolu Hastal›¤›” olarak da adland›r›l-maktad›r9. Ülkemizde ilk alan çal›flmas› Demirhindi, Yaz›c› ve
ark.’n›n ‹stanbul çevresindeki 9 bölgede 4940 kiflide yapt›¤› ça-l›flmad›r. Araflt›rma sonuçlar› Behçet hastal›¤› prevelans›n›n 10,000’de 8 oldu¤unu göstermektedir10. Yurdakul ve ark.’n›n
Ordu çevresi Çamafl bölgesinde yapt›klar› bir di¤er çal›flmada ise Behçet prevelans› eriflkin toplumda 37/10000 olarak bildiril-mifltir10. Bu s›kl›k fark› bölgesel ve etnik farkl›l›klarla
aç›klan-m›flt›r. Ayr›ca bu araflt›rmadaki olgular›n hafif hastalar oldu¤u paterji testinin bu olgularda %33 pozitif bulundu¤u bildiril-mektedir7,8. ‹dil, Gürler ve ark.’n›n multidispliner Park Sa¤l›k
Oca¤› çal›flmas›nda 10 yafl üzeri grup ta Behçet Hastal›¤› preve-lans› 11/10000 olarak gösterilmifltir12.
Di¤er endemik bölgelerle k›yasland›¤›nda Türkiye en s›k (8-37/10000) prevelansa sahiptir. Hastal›¤›n s›kl›¤› ‹randa 1,67/10000, Irakda 1,7/10000, S. Arabistanda 2/10000, Çinde 1,4/10000, Japonyada ise 2,2/10000 oran›nda bildirilmektedir13,14.
Berlin Charite Üniversitesinin 14 merkezden toplad›¤› kay›tla-r›na göre hastal›k Almanya’da 1,0/100000 olarak tahmin edil-mektedir. Kay›tl› olan 590 (344 erkek-246 kad›n) Behçet Hasta-s›’n›n 267’si (%45,3) Türkiye orijinli iken; 227’si (%38,5) Alman; 10’u (%1,7) Yunanistan, Lübnan ve ‹talyan orijinlidir. 1989 da Almanya’da hastal›k ‹ngiltere veya Amerika’daki gibi 0,42/100000 oran›nda bildirilirken son 10 y›l içinde Berlin’de Behçet hastal›¤›n›n 4,16/100000 oran›na ulaflt›¤› bildirilmek-tedir15,16.
Hastal›¤›n ortalama bafllang›ç yafl› ile ilgili çal›flmalar ortalama 28 yafl civar›nda genç eriflkinlerde görüldü¤ünü göstermekte-dir. Türk hastalarda ortalama bafllang›ç yafl› 23,3 iken Alman-ya’da 26, JaponAlman-ya’da ise 35,7 olarak bildirilmektedir15.
Kad›n erkek da¤›l›m› ile ilgili sonuçlar de¤iflkendir. Akdeniz ül-kelerinde erkek olgularda daha s›k oldu¤u bildirilmekle birlik-te, kad›n erkek oran› ayn› olan bildiriler de bulunmaktad›r. Er-kek olgularda püstüler lezyonlar, oküler bulgular, vasküler lez-yonlar daha alevli seyrederken, kad›n olgularda genital ülser ve eritema nodosum daha s›k gözlenmektedir17,18. Erkek
cinsi-yet, sistemik bir bulgu ile erken bafllang›ç ve HLA B51 pozitifli-¤inin kötü prognoz tafl›d›¤› bildirilmektedir18.
Çocukluk Yafl Grubunda Behçet
Çocukluk yafl grubundaki klinik bulgular eriflkin yafl grubu ile benzer özellikler tafl›makla birlikte ciddi organ tutulumlar› da-ha fazla olabilir. Kar›n a¤r›s› ile gelen olgular, Ailevi Akdeniz Atefli hastal›¤› olarak atlanabilir. Çocukluk yafl grubunda ve ju-venil bafllang›çl› olgularda genetik faktörler mutlaka sorgulan-mal›d›r. Sar›ca ve ark. 1784 Behçet hastas›nda 95 Juvenil Beh-çetli olgu bildirmektedirler. Bildirilen olgular›n 51’i erkek, 44’ü k›zd›r. Sistemik tutulumun ilk 5 y›l içinde ortaya ç›kt›¤› bildiril-mektedir19.
Borlu ve ark.’n›n yay›n›nda ise yafllar› 4 ile 16 aras›nda de¤iflen 17 çocuk incelemeye al›nm›flt›r. Ortalama bafllang›ç yafl› 7 sap-tan›rken %47 olguda pozitif aile öyküsü saptanm›flt›r. Oral ül-ser %100, genital ülül-ser 94 olguda, eritema nodosum ise %18 ol-guda gözlenmifltir. Artikuler semptomlar %76 oranda olup da-ha çok diz dirsek eklemlerine lokalizedir. Oküler bulgular %24 oran›nda anterior uveitis ve papil ödemi tarz›nda bildirilmifltir.
Nörolojik tutulum 12 yafl›nda bir k›z olguda sol fasyal paralizi, bafl a¤r›s› fleklindedir. MR bulgular›nda ödem saptanm›flt›r. Ab-dominal a¤r› ve diare %12 olguda bildirilmifltir. Paterji pozitif-li¤i %76 olarak gösterilmifltir. Bu bulgu eriflkinlerle benzerlik göstermektedir. Oral aft ile gelen ve ailesinde Behçet hastal›¤› bulunan olgular dikkatle takip edilmelidir20.
Kar›ncao¤lu ve ark.’n›n çok merkezli araflt›rmas›nda ise 16 yafl alt›nda 83 olgu bildirilmektedir. Bunlardan 38’i erkek, 45’i k›z çocuktur. Bu olgular 536 eriflkin Behçet hastas›n›n bulgular› ile karfl›laflt›r›lm›flt›r. Hastal›k cinsiyet ve süre aç›s›ndan bir farkl›l›k göstermemektedir. Mukokutanöz ve artikuler semptomlar en s›k saptanan bulgular olarak bildirilmektedir. Juvenil olgular-da nörolojik tutulum ve gastrointestinal tutulum olgular-daha fazla bildirilmektedir21.
Geç Bafllang›çl› Behçet
Hastal›¤›n daha çok genç eriflkinlerde özellikle 20-40 yaflta gö-rüldü¤ü bildirilmekle birlikte geç bafllang›çl› olgular bulunabi-lir. Sar›cao¤lu ve ark. 439 Behçet hastas›nda 50 yafl üstü Behçet hastalar›n›n özelliklerini incelemifllerdir. ‹leri yafl grubundaki 9 Behçet olgusunda klinik bulgular s›k görülen yafl grubu ile benzer özellikler tafl›maktad›r22,23.
Genetik Faktörler
Behçet hastalar› aras›nda ailevi vakalar›n gözlenmesi hastal›¤›n patogenezinde genetik faktörlerin rol oynad›¤›n›n en önemli göstergesidir. Behçet hastal›¤›na yakalanma riskini HLAB51 an-tijeninin art›rd›¤›, bu geni tafl›man›n Behçet hastal›¤› aç›s›ndan relatif riskinin Türkiye’de 13,3 oldu¤u gösterilmifltir24.
Houman ve ark. Tunus’dan 260 Behçet olgusunda genetik de-mografik ve klinik özellikleri inceledikleri çal›flmalar›nda HLA B51 pozitifli¤i %54 iken normal populasyonda bu de¤er %25,5 olarak bildirilmektedir25.
HLA-B5 pozitifli¤i, Türk ve Japon Behçet hastalar›nda s›k gö-rülmesine karfl›n, ‹ngiliz hastalarda bu oran düflmektedir. Buna karfl›n, ‹ngiliz ve Amerikan hastalarda HLA-A28 ve HLA-B12 an-laml› derecede artm›fl olarak bildirilmifltir26. HLA B51’in Behçet
hastal›¤›n›n görüldü¤ü toplumlarda genel prevelans› %10-20 aras›ndad›r, bu oran HLA B51’in tek bafl›na patogenezi aç›kla-yamayaca¤›n›, patogenezde çevresel faktörlerin ya da baflka genlerin de rolü olabilece¤ini düflündürtmektedir. Ayr›ca has-tal›k fliddeti ile HLA aras›nda iliflki kurulamam›flt›r27. MICA geni
ile ilgili çal›flmalar MICA polimorfizmini göstermektedir28. Son
y›llarda ülkemizden Akman ve ark.’n›n bir çal›flmas›nda TNF al-fa promotor gen polimorfizmi ile Behçet hastal›¤› aras›nda ilifl-ki kurulmufl, bu allelin paterji pozitifli¤i ile iliflilifl-kili olabilece¤i vurgulanm›flt›r. TNF alfa 1031 polimorfizmi ile Behçet hastal›-¤›nda saptanan yüksek orandaki TNF alfa üretimi ile iliflkisi ola-bilece¤i bildirilmifltir29. Hastal›¤›n etyopatogenezine yönelik
pek çok moleküler çal›flma yap›lmaktad›r. Bu çal›flmalar bölge-sel farkl›l›klar gösterebilmektedir.
Klinik Gidifl
Hastal›k multisistemik ve kronik gidifllidir. Hastal›¤›n alevlen-me ve remisyon dönemleri bulunmaktad›r. Hastal›¤›n do¤al seyri ile ilgili çok fazla bilgi bulunmamaktad›r. Alpsoy ve ark.’n›n 661 Behçet olgusunda çok merkezli çal›flmalar›nda semptom-lar ayr›nt›l› osemptom-larak kaydedilmifltir. Oral ülser %100, genital
ül-Meltem Önder Behçet Hastal›¤›: Epidemiyoloji Türkderm
2009; 43 Özel Say› 2: 28-31
29
ser % 85,3, papulopüstüler lezyonlar %55,4, eritema nodosum %44,7, paterji reaksiyonu %37,8, artiküler semptomlar %33,4, oküler tutulum ise %29,2 olarak bildirilmektedir. Oral ülser %88,7 olguda ilk bulgudur. ‹lk bulgu ile hastal›¤›n tan› kriter-lerinin konulmas› aras›nda ortalama 4,3 y›l geçmektedir. Ço-¤unlukla ilk bulgunun oral ülser olmas› ve mukokutanöz bul-gular›n daha yo¤un görülmesi hastal›¤›n tan›s›nda büyük önem tafl›maktad›r30.
Tursen ve ark. 2313 Türk Behçet olgusunda yukar›daki yüzde-lere benzer oranda semptom da¤›l›m› saptam›fllar, prognozun kad›n olgularda daha iyi iken erkek olgularda daha kötü oldu-¤unu vurgulam›fllard›r31.
Hastal›¤›n nonspesifik tan› kriteri paterji reaksiyonunun po-zitiflik oran› ile ilgili de¤iflik sonuçlar bildirilmekle birlikte ortamla %33,7 olguda pozitif paterji görülmektedir. Tedavi olmam›fl olgularda paterji pozitiflik oran› tedavi olanlardan daha yüksektir32.
Paterji testinin multipl enjeksiyonlarla pozitiflik oran›n›n daha fazla olabilece¤i düflünülmektedir. Endemik bölgelerde paterji pozitifli¤i daha yüksek orandad›r. Türk ve Alman hastalarda pa-terji pozitifli¤i aç›s›ndan belirgin bir fark bulunmamaktad›r15.
Gebelik ve Behçet
Behçet hastal›¤›n›n gebelikte seyri ile ilgili farkl› çal›flmalar ve sonuçlar› bulunmaktad›r. Hastal›kta gebeli¤in seyri de¤iflken-dir. Gebeli¤in Behçet hastal›¤› seyrinde olumsuz bir etkisi ol-mad›¤› bildirilmifltir. Ancak aft say›s›nda, göz inflamasyonunda ve artrit bulgular›nda art›fl olabilir. Spontan abortus bildiril-mektedir. Fetal bir sorun görülmebildiril-mektedir. Ancak 5 günlük bir bebek olguda transient neonatal Behçet hastal›¤›, ciddi oroge-nital ülserasyon ve vaskulitik lezyonlar fleklinde bildirilmifltir. Herhangi bir enfeksiyon ajan› tespit edilemeyen bu olgunun annesinde gebelik s›ras›nda tekrarlayan tipik Behçet hastal›¤› bulgular› gözlenmifltir33.
Bir olguda da gebelik s›ras›nda Budd Chiari sendromu geliflimi bildirilmektedir34.
Behçet hastal›¤›n›n gebelik s›ras›nda remisyona girdi¤i bildiril-mekle birlikte ayn› hastan›n farkl› gebelikleri s›ras›nda farkl› bulgular olabilmektedir35,36. Kolflisin emzirme s›ras›nda
kullan›-labilir ancak hamilelik döneminde kullan›ld›¤›nda amniosen-tez gereklidir37.
Malinite ve Behçet Hastal›¤›
Literatürde Behçet hastal›¤› ile birlikte görülen maliniteler ara-s›nda solid tümörler (mesane, gö¤üs, uterus, tiroid ve mide kanseri) ve hematolojik maliniteler aras›nda ise lösemi, lenfo-ma, multiple myeloma bulunabilece¤i bildirilmifltir. Genel po-pulasyonda görülen kanserden daha az orandad›r38.
Behçet Hastal›¤› ve Mortalite
Yaz›c› ve ark. toplam 152 Behçet hastas›nda mortalite ile ilgili bilgilere hastalar›n %79’unda ulaflabilmifller ve 6 erkek olguda mortalite saptad›klar›n› bildirmifllerdir. Hastal›k özellikle genç erkek hastalarda önemli bir mortalite sebebidir39. Cerrahpafla
Behçet hastal›¤› merkezinin yapt›¤› bir çal›flmada 387 olgudan 42’sinin (39 erkek, 3 kad›n) major damar problemi ve nörolojik tutulum nedeniyle kaybedildi¤i bildirilmektedir. Kad›n olgu-larda arteriel anevrizmaya hiç rastlan›lmazken, geç bafllang›çl› olgularda göz komplikasyonunun daha az sekeli olmas› göz-lenmektedir40.
Hastal›kta prognozu etkileyen en önemli faktörler göz, nöro-lojik tutulum, gastrointestinal tutulum, derin ven trombozu veya anevrizma varl›¤›d›r. Ayr›ca hastalar›n uzun süreli ilaç kul-lanmalar› ilaç yan etkileri de prognozu önemli ölçüde etkile-mektedir41.
Behçet hastalar›nda angina ve miyokard enfeksiyonunda art›fl bildirilmemektedir. Ancak intermittant kladukasyon görülebi-lir. Pulmoner arter anevrizmas› ve kanamaya ba¤l› ölüm en s›k mortalite nedenidir. Damar tutulumu erkek olgularda daha s›k görülmektedir42.
Behçet Hastal›¤› ve Yaflam Kalitesi
Behçet hastalar›n›n yaflam kalite ölçüm sonuçlar› hastalar›n gün-lük yaflamlar›n›n önemli ölçüde etkilendi¤ini göstermektedir. Hastal›k aktivitesi ile yak›ndan iliflkili bir durumdur. Mumcu ve ark. “oral tutulumu” olan olgulara çeflitli ölçeklerle test yaparak aktif dönemdeki kötüleflmeyi vurgulamaktad›rlar42. Di¤er
yan-dan Gür ve ark. hastalar›nda “artrit” bulgular›n›, a¤r› fliddetini yaflam kalite ölçekleri ile de¤erlendirmifller artritin s›k rastlanan bir bulgu oldu¤u ve hasta günlük yaflam›n› k›s›tlad›¤›n› bildir-mifllerdir44. Bodur ve ark.’n›n benzer çal›flmas› da olgularda en
çok genital ülser, artrit ve oral ülserlerin psikososyal durumu et-kiledi¤ini göstermektedir45.
Behçet hastalar›n›n “oküler tutulumu” ile ilgili yap›lan dep-resyon ve anksiyete ölçümleri de belirgin depdep-resyona iflaret etmektedir. Hastalar›n ruhsal durumunun olumsuz yönde de-¤iflmesi bir yandan hastal›k ataklar›n›n da art›fl›na sebep ola-bilmektedir46.
Bir di¤er kronik deri hastal›¤› olan plak tip psoriasiz ile Behçet hastalar›n›n anksiyete ve Beck depresyon ölçekleri karfl›laflt›r›l-d›¤›nda, Behçet hastalar›nda belirgin de¤ifliklikler oldu¤u sap-tanm›flt›r. Bu nedenle Behçet hastalar›nda psikiyatrist iflbirli¤i de gerekebilir47.
Cerrahpafla T›p Fakültesi taraf›ndan Behçet hastal›¤›n›n mali-yet analizleri ile ilgili bir araflt›rma yap›lm›flt›r. Bu araflt›rmada 119 olgu 1. oküler, 2. vasküler, 3. norolojik 4. mukokutanöz-eklem tutulumuna göre gruplara ayr›lm›flt›r. Her grupdaki ol-gu standart haz›rlanan soru formlar› ile takip edilerek diagnos-tik testleri, ilaç harcamalar›, hastane takipleri, hastanede yat-ma yat-masraflar›, gelifl gidifl yat-masraflar› aç›s›ndan direk yat-maliyetleri aç›s›ndan de¤erlendirilmifltir. Ayn› grup indirekt maliyet aç›s›n-dan kaybedilen ifl günü ve saat ücreti olarak da de¤erlendir-meye al›nm›fllard›r. Ortalama y›ll›k maliyet her hasta için 3226 dolar olarak hesaplanm›flt›r. Olgular›n ilaç masraflar› %79’unu olufltururken, %49 hasta ortalama 119 gün ifl günü kayb›n› bil-dirmektedir. Alt gruplar içinde mukokutanöz-eklem da en az maliyet (1180 dolar) bulunurken, nörolojik tutulum-da bu oran en yüksektir (5005 dolar). Bu çal›flman›n sonuçlar›n-dan da görülece¤i gibi Behçet hastal›¤› Türk sa¤l›k sistemine belirgin oranda ekonomik yük getirmektedir48.
Sonuç
Hastal›¤›n tan›s›n›n erken konmas›, erken tedavi önlemlerinin al›nmas› gereklidir. Hastalar›n deneyimli merkezlere baflvurma-s›, bu merkezlerin birbirleri ile iflbirli¤i içinde olmas› büyük önem tafl›maktad›r. Ülkemizde çeflitli merkezlerin ortak verileri ile epi-demiyolojik sonuçlar›n ç›kar›lmas› çok yarar sa¤layacakt›r. Ancak hastal›¤›n multisistemik karekteri nedeni ile hastalar›n de¤iflik merkezlerin farkl› bölümlerine baflvurmalar› klinik verilerin top-lanmas›nda zorluk yaratmaktad›r. Hastalar için standart bir ta-kip formu olmamas› ve farkl› bölümlere farkl› aktivasyonlarla baflvurmalar› epidemiyolojik veriler için zorluk oluflturmaktad›r.
Meltem Önder
Behçet Hastal›¤›: Epidemiyoloji
Türkderm 2009; 43 Özel Say› 2: 28-31
30
Kaynaklar
1. Behcet H: Über rezidiverende, aphtöse durch ein Virus verursach-te Geschwüre am Mund, am Auge, und den Genitalien. Dermatol Wochenschr 1937;105:1152-7.
2. Dilflen N: Behçet hastal›¤›n›n tarihçesi. Aktüel T›p Dergisi 1997;2:62-5.
3. Evereklio¤lu C, Borlu M: The history of naming process of Beh-çet’s Disease.12 th Int Confrence on Behcet’s Disease, Lisbon 19-23 September 2006, Abstracts, Suppl Rhematology 2006;24:1-50. 4. Önder M, Gürer MA: Ülkemizde Behçet hastal›¤›
epidemiyoloji-si.Türkiye Klinikleri J Int Med Sci 2007;3:4-7.
5. Önder M, Gürer MA: Behçet’s Disease: an enigmatic vasculitis. Clin Dermatol 1999;17:571-6.
6. Önder M, Gürer MA: The multiple faces of Behcet’s disease and its aetiological factors. J Eur Acad Dermatol 2001;15:126-6. 7. Tüzün Y, Yurdakul S, Mat C, Hamuryudan V, Tüzün B, Yaz›c› H:
Epidemiology of Behcet’s syndrome in Turkey. Int J Dermatol 1996;35:618-20.
8. Yurdakul S: Behçet sendromunun epidemiyolojisi. Aktüel T›p Der-gisi 1997;2:66-7.
9. James DG: Silk route disease. Postgrad Med J 1986;62:151-3. 10. Demirhindi O, Yaz›c› H, Biny›ld›z P: Silivri Fener köyü yöresinde
Behçet hastal›¤› s›kl›¤› ve bu hastal›¤›n toplum içerisinde taran-mas›nda kullan›labilecek bir yöntem. Cerrahpafla T›p Fakültesi Dergisi 1981;12:509-14.
11. Yurdakul S, Günayd›n ‹, Tüzün Y: The prevelance of Behçet’s syndrome in rural area in Northern Turkey. J Rheumatol 1988;15:820-2.
12. ‹dil A, Gürler A, Boyvat A, Çal›flkan D: The prevalence of Behcet's disease above the age of 10 years. The results of a pilot study con-ducted at the Park Primary Health Care Center in Ankara, Turkey. Ophthalmic Epidemiol 2002;9:325-31.
13. Kaneko F, Nakamura K, Sato M: Epidemiology and Behcet’s disea-se in Asian countries and Japan. Adv Med Biol 2003;528:25-9. 14. Al-Rawi ZS, Neda AH: Prevalence of Behçet’s Disease among
Ira-qis. Adv Exp Biol 2003;528:37-41.
15. Altenburg A, Papoutsis N, Orawa H, Martus P, Krause L, Zoubou-lis CC: Epidemiology and clinical manifestations of Adamantiades-Behcet disease in Germany -current pathogenetic concepts and therapeutic possibilities. J Dtsch Dermatol Ges 2006;4:49-64. 16. Papoutsis NG, Abdel-Naser MB, Altenburg A, Orawa H, Kotter I,
Krause L, Pleyer U: Prevalence of Adamantiades-Behcet's disease in Germany and the municipality of Berlin: Results of a nationwi-de survey. Clin Exp Rheumatol 2006;24:125.
17. Davatchi F, Shahram N, Chams H: The influence of gender on the frequency of clinical symptoms in Behcet's disease. Adv Exp Med Biol 2003;528:65-6.
18. Bang D, Oh S, Lee KH, Lee ES, Lee S: Influence of sex on patients with Behcet's disease in Korea. Adv Exp Med Biol 2003;528:59-63. 19. Sar›ca R, Azizlerli G, Köse A, Diflci R, Ovul C: Juvenil Behcet’s disea-se among 1784 Turkish Behçet’s patients. Int J Dermatol 1996;35:109-11.
20. Borlu M, Ukflal Ü, Ferahbafl A, Evereklio¤lu C: Clinical features of Behçet’s disease in children. Int J Dermatol 2006;46;713-6. 21. Karincaoglu Y, Borlu M, Toker SC, Akman A, Onder M, Gunasti S,
Usta A, Kandi B, Durusoy C, Seyhan M, Utas S, Saricaoglu H, Ozden MG, Uzun S, Tursen U, Cicek D, Donmez L, Alpsoy E: Demographic and clinical properties of juvenile-onset Behçet's disease: A controlled multicenter study. J Am Acad Dermatol 2008;58:579-84. 22. Sar›caoglu H, Karado¤an S, Beyaz›t N, Yücel A, Dilek K, Tunal› S: Clinical features of late-onset Behçet’s disease: Report of nine ca-ses.Int J Dermatol 2006;45:1284-7.
23. Azizlerli G, Köse AA, Sarica R, Gül A, Tutkun IT, Kulaç M, Tunç R, Urgancio¤lu M, Diflçi R: Prevalence of Behcet's disease in Istanbul, Turkey. Int J Dermatol 2003;42:803-6.
24. Yaz›c› H, Chamberlain MA, Schreuder I: HLA antigens in Behcet’s disease: a reappraisal by a comparative study of Turkish and Bri-tish patients. Ann Rheum Dis 1980;39:344-8.
25. Houman MH, Neffati H, Braham A, Harzallah O, Khanfir M, Miled M,Hamzaoui K: Behçet's disease in Tunisia. Demographic, clinical and genetic aspects in 260 patients. Clin Exp Rheumatol 2007;25:58-64.
26. Müftüo¤lu AU, Yaz›c› H, Yurdakul S: Behçet's disease: lack of cor-relation of clinical manifestations with HLA antigens. Tissue Anti-gens 1981;17:226-30.
27. Gül A, Uyar FA, Inanc M, Ocal L, Tugal-Tutkun I, Aral O, Koniçe M, Saruhan-Direskeneli G: Lack of association of HLA-B*51 with a se-vere disease course in Behçet's disease.Rheumatology (Oxford) 2001;40:668-72.
28. Mizuki N, Meguro A, Tohnai I, Gül A, Ohno S, Mizuki N: Associati-on of Major Histocompatibility Complex Class I Chain-Related Ge-ne A and HLA-B Alleles with Behçet's Disease in Turkey. Jpn J Ophthalmol 2007;51:431-6.
29. Akman A, Salakç› N, Coskun M, Bacanli A, Yavuzer U, Alpsoy E, Yegin O: TNF-alpha gene 1031 T/C polymorphism in Turkish pati-ents with Behcet's disease. Br J Dermatol 2006;155:350-6. 30. Alpsoy E, Donmez E, Onder M, Günasti S, Usta A, Karincaoglu Y,
Kandi B, Buyukkara S, Keseroglu O, Uzun S, Tursen U, Seyhan M, Akman A: Clinical features and natural course of Behcet’s disease in 661 cases: a multicenter study. Br J Dermatol 2007;157:901-6. 31. Tursen Ü, Gürler A, Boyvat A: Evaluation of clinical findings
accor-ding to sex in 2313 Turkish patients with Behcet's disease. Int J Dermatol. 2003;42:346-51.
32. Do¤an B, Taflkapan O, Harmanyeri Y: Prevalance of pathergy test positivity in Behcet's disease in Turkey. J Eur Acad Dermatol Ve-nereol 2003;17:228-9.
33. Stark AC, Bhakta B, Chamberlain MA: Life threatening transient neonatal Behcet’s disease.Br J Rheumatol 1997;36:700-2. 34. Marshal S, Falga C, Simeon CP: Behcet Disease and pregnancy
re-lationship study.Br J Rheumatol 1997;36:234-8.
35. Uzun S, Alpsoy E, Durdu M, Akman A: The clinical course of Beh-cet’s disease in pregnancy, a retrospective analysis and review of the literature. J Dermatol 2003;30:499-502.
36. Gül U: Pregnancy and Behcet Disease. Arch Dermatol 2000;136:1063-4.
37. Ben-Chetrit E, Levy M. Colchicine: 1998 update. Semin Arthritis Rheum 1998;28:48-59.
38. Kaklamani VG, Tzonou A, Kaklamanis PG. Behcet's disease asso-ciated with malignancies. Report of two cases and review of the literature. Clin Exp Rheumatol 2005;23:35-41.
39. Yaz›c› H, Baflaran G, Hamuryudan V, Hizli N, Yurdakul S, Mat C, Tüzün Y, Ozyazgan Y, Dimitriyadis I: The ten-year mortality in Behcet's syndrome. Br J Rheumatol 1996;35:139-41.
40. Kural-Seyahi E, Fresko I, Seyahi N, Ozyazgan Y, Mat C, Hamuryu-dan V, Yurdakul S, Yazici H. The long-term mortality and morbi-dity of Behcet syndrome: a 2-decade outcome survey of 387 pati-ents followed at a dedicated center. Medicine (Baltimore) 2003;82:60-76.
41. Marzban M, Mandegar MH, Karimi A, Abbasi K, Movahedi N, Na-vabi MA, Abbasi SH, Moshtaghi N: Cardiac and great vessel invol-vement in Behcet's disease. J Card Surg 2008;23:765-8.
42. Yazici H, Esen F: Mortality in Behçet's syndrome. Clin Exp Rhe-umatol. 2008;26:138-40.
43. Mumcu G, Inanc N, Ergun T. ‹kiz K, Günefl M, ‹slek U, Yavuz S, Sur H, Atalay T, Direskeneli H: Oral health related quality of life is af-fected by disease activity in Behcet's disease. Oral Dis 2006;12:145-51.
44. Gür A, Saraç AJ, Burkan YK. Arthropathy, quality of life, depressi-on, and anxiety in Behcet's disease: relationship between arthri-tis and these factors. Clin Rheumatol 2006;25:524-31.
45. Bodur H, Borman P, Ozdemir Y. Quality of life and life satisfacti-on in patients with Behcet's disease: relatisatisfacti-onship with disease ac-tivity. Clin Rheumatol 2006;25:329-33.
46. Tanr›verdi N, Taflkuna C, Duru C, Ozdal P: Health-related quality of life in Behcet patients with ocular involvement.Jpn J Ophthal-mol 2003;47:85-92.
47. Çal›ko¤lu E, Önder M, Coflar B, Candansayar S: Depression, anxi-ety levels and general psychological profile in Behcet's disease. Dermatology 2001;203:238-40.
48. Sut N, Seyahi E, Yurdakul S, Senocak M, Yaz›c› H: A cost analysis of Behcet's syndrome in Turkey. Rheumatology (Oxford) 2006;22:1-5.
Meltem Önder Behçet Hastal›¤›: Epidemiyoloji Türkderm
2009; 43 Özel Say› 2: 28-31
