EĞİTİM BİLİMİNDE ARAŞTIRMA
YÖNTEMLERİ
HALİSE KADER ZENGİN
HKZ
Bilgi Edinme Yolları
Bireysel yaşantılar. Bu yolla bilgi toplama daha kolaydır ve daha çok da deneyimlerden elde edilir.
Otorite: Bir konuda bilgili, yetkili ya da deneyimli olduğu kabul edilen bir kişiden bilginin elde edilmesidir.
Tümdengelim: Başlangıçta doğru olarak kabul edilen bir genel önermeden yola çıkarak daha dar kapsamlı önermelerin kabul edilmesiyle elde edilen bir bilgi edinme yoludur.
Tümevarım: Deney ve gözlemle elde edilen olgusal bilgilerden genellemeler, ilkeler ve yasalar ortaya çıkarma yöntemidir.
HKZ
Bilim
Evrendeki düzeni bulma amacıyla gözlenebilen değişkenler arasında belirli bir yöntemle bağlantılar arayan sistemli, kanıtlanmış, tekrarlanabilir ve organize bilgiler bütünüdür.
Bilimsel bilginin iki temel koşulu; mantıksal geçerliği olmalı, görgül doğruluğu olmalı.
Bilimin üç temel işlevi: Betimleme, açıklama, kontrol etme.
Betimleme: Olayları, değişkenleri, durumları derinlemesine tanımlayabilmek ve temel özellikleriyle açıklayabilmek.
Yordama: Belirli değişkenlerin diğer değişkenlerle ilişkisini saptamak.
Kontrol etmek: Değişkenler arasında ilişkileri saptayıp bu ilişkileri denetim altına almak.
HKZ
Araştırma Probleminin Özellikleri
Genel ölçütler ve özel ölçütler vardır.
Genel ölçütler: Çözülebilirlik, önemlilik, yenilik, etik kurallara uygunluk.
Özel ölçütler: Alanda yeterlik, yöntemlerde yeterlik, veri toplama izni, olanak yeterliği, ilgi yeterliği.
HKZ
Bilimin Özellikleri
Gözleme dayanır.
Nesneldir.
Mantıksaldır.
Eleştiricidir.
Seçicidir.
Genelleyicidir.
HKZ
Bilimsel Yöntemin Aşamaları
1. Problemin fark edilmesi.
2. Problemin tanımlanması.
3. Problem için olası çözüm yollarının yazılması
4. Olası çözümleri doğrulayacak gözlem ve deneylerin neler olduğunun saptanması.
5. Denencelerin test edilmesi.
HKZ
Bilimsel Araştırma Türleri
1. Temel Araştırmalar
2. Uygulamalı Araştırmalar
3. Laboratuvar Araştırmaları
4. Saha Araştırmaları
5. Tarihsel Araştırmalar
6. Betimsel Araştırmalar
7. Deneysel Araştırmalar
HKZ
Araştırma Değişkenlerinin Gruplanması
Değişken: Değişik değerler alabilen (en az iki değer) her şey değişkendir.
(yaş, öğrenme hızı, kaygı düzeyi gibi.)
Süreksiz değişken: Belli değerler dışında başka değerler almayan, tam sayı ile ifade edilebilen nitel değişkenlerdir. (kadın 1, erkek 2 ile ifade edilmesi)
Sürekli değişken: Herhangi bir değer alabilen, kesirli sayılarla da ifade edilebilen nicel değişkenlerdir.
Kontrol biçimine bağlı olarak değişkenler;
Bağımlı değişken: Bağımsız değişkenin etkisi ile değişmesi beklenen değişkene denir.
Bağımsız değişken: Bağımlı değişken üzerinde etkisi test edilen değişkene denir.
Kontrol değişkeni: Bağımlı değişken üzerinde etkisi test edilmeyen ama bağımlı değişkeni etkileme olasılığı olan değişkenlerdir.
HKZ
Araştırma Değişkenlerinin Gruplanması
Denence: Araştırmalarda en az iki değişken arasında yordanan ilişkinin ifadesidir.
1. İki değişken arasındaki ilişkiyi yönünü de belirtecek biçimde dile getirmelidir.
2. Test edilebilir, sınanabilir olmalıdır.
3. Değer yargısı taşımamalıdır.
4. Hem doğası açısından hem de eldeki olanaklar açısından sınanabilmelidir.
5. Herkesin aynı anlamlar vereceği, açık ve sade bir dille yazılmalıdır.
HKZ
Araştırma deseni
İki kategoride incelenebilir:
İlişki arayan
İlişki aramayan
İlişki arayan araştırmalarda en az iki değişken arasında ilişki olup olmadığı belirlenmeye çalışılır. İlişki arayan araştırmalar deneysel olan araştırmalar ve deneysel olmayan araştırmalar olmak üzere iki gruba ayrılır.
HKZ
Deneysel Araştırmalar
Üç türdür:
1. Ön test-sontest kontrol gruplu desenler 2. Sontest kontrol gruplu desenler
3. Solomon dört grup modeli
HKZ
Deneysel Olmayan Desenler
Tek Grup Son Test Desen
Tek Grup Öntest Sontest Desen
Karşılaştırmalı Gruplu Desenler
Yalnızca Sontestli Karşılaştırma Gruplu Desen
Öntest Sontest Karşılaştımalı Gruplu Desen
Korelasyon Desenler
Zaman Dizisi Desenler
HKZ
İç ve Dış Geçerlik
İç geçerlik: Elde edilen bir nedensel ilişkide sonucun deney değişkenleri ile açıklanabilir olmasına denir.
Etki eden etmenler:
Zaman
Olgunlaşma
Deney öncesi ölçme
Farklı ölçme araçlarının ve işlem basamaklarının uygulanması Ölçülme (testi almış olma)
Regresyon (merkeze yönelme) Yanlı atama
Denek kaybı
HKZ
Dış Geçerlik ve Dış geçerliği etkileyen Etmenler
Dış geçerlik: Belirli bir zamanda belirli bir gruptan, belirli bir ortamda elde edilen sonuçların farklı kişi, grup ve ortamlara genellenmesidir.
Etki eden etmenler:
Örneklemin evreni temsil etmesi Tepkisel etmenler
Ölçme-Bağımsız değişken etkileşimi
HKZ
İç ve Dış Geçerliği Kontrol Yöntemleri
İstatiksel Yöntemler
Deneysel Yöntemler
HKZ
Deneysel Kontrol Yöntemleri
Denek Seçimi ve Atanması
Seçkisiz Atama
Eşleme
Grupların eşlemesi
Bire bir eşleme
HKZ
Araştırmalarda Bölümler
1. Bölüm: Yöntem
2. Bölüm: Bulgular ve Yorumlar
3. Bölüm: Sonuç ve Öneriler
HKZ
Kaynak
Zeki Kaya, Selahattin Gelbal, «Eğitim Bilimlerinde Yöntem», ed:
Özcan Demirel, Zeki Kaya, Eğitime Giriş, 14. baskı, pegem A. Yay., Ankara 2018, ss.239- 273.
HKZ
