DUYGUSAL MÜDAHALELER
Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Atik
Giriş
• Duygulara çoğu zaman sadece bir kişinin sözlü
ifadesi ya da sözsüz mesajları ile ulaşılabilir. Sözlü veya sözsüz iletişim, fiziksel ipuçları veya
dışavurumlar ile psikolojik danışman danışanın duygu hali ile bağlantı kurabilir.
• Corsini ve Wedding (2000) “bazı insanların duyguları terapötik değişime eşlik eden, fakat onu etkilemeyen yan unsur olarak, bazılarının duyguları değişime yol açan kuvvetli bir etmen olarak ve kimilerinin ise
duyguları değişimin kanıtı olarak gördüklerini”
belirmiştir.
Duyguların Önemini Vurgulayan Kuramlar
Duygu yönelimli kuramlar duygu farkındalığının gelişimi,
duyguların keşfedilmesi ve bütünleştirilmesine dayanırlar. Bu
kuramlar düşünce sürecini ve davranış örüntülerini yok saymazlar.
Duyguların Önemini Vurgulayan Bazı Kuramlar;
•Birey Merkezli Yaklaşım (C. Rogers)
•Varoluşçu Yaklaşım
•Gestalt Yaklaşımı
•Kişisel Yapılar Psikolojisi (Kelly)
•Psikanalitik Yaklaşım
•Biyoenerji
•Adlerian Temelli İyi Oluş Yaklaşımı
Duygusal Müdahale Becerileri - I
• Temel Beceriler
▫ Duyguları yeniden söyleme
▫ Duyguları yansıtma
▫ Duyguları yeniden ifade etme
• Duygusal Müdahaleler
▫ Duyguları Belirleme
Sözel olmayan ipuçlarını kullanma
Sözel ipuçlarını kullanma
▫ Duyguları Sınıflandırma/Düzene Sokma Teknikleri
Duygu Envanteri/Dökümü
Yüzdelik Duygu Dağılımı Tekniği
Duygu Balonları Grafiği
▫ Duygu Odaklanma Teknikleri
▫ Duygu Durumlarını Değiştirme ya da Bütünleştirme Teknikleri
Rol Değişimi
Saklı Ben Alıştırması
Boş Sandalye Alıştırması
Rüya Çalışması
Duygusal Hayal Kurma
Duygusal Müdahale Becerileri - II
•Ivey (1999) “sözcüklerin temel duyguları gösterdiğini
varsaymanın sıkça rastlanan bir hata olduğu ve çok sıklıkla onların daha derin duyguları içerdiğini” belirtmiştir.
•Danışmanın başlarında en uygun strateji, duyguların ifadesi ve sınıflandırılmasını sağlayacak faaliyetlerin kullanılmasıdır. Bu faaliyetler, danışanın duygularının ifadesine ilişkin, psikolojik danışmanın farkındalığı ve danışanın duygularını yansıtma, sözlü ifadeleri ve danışanın duygu durumuna verilen empatik tepkileri içerir.
•Duygusal müdahaleyi benimseyen psikolojik danışmanın,
kullanılan tekniklerden ziyade danışanın kişiliğine ve terapötik ilişkiye vurgu yapması olasıdır.
Duygusal Müdahalelerin Amaçları
• Danışanların duygularını ve duygu
durumlarını ifade etmesine yardımcı olma
• Duygular ve duygu durumlarını ayırt etme veya tanımlama
• Duyguları veya duygu durumlarını değiştirme veya kabul etme
• Bazı durumlarda duyguları veya duygu
durumları denetim altında tutma
Duygusal Müdahalelerde Dikkate Alınması Gereken Hususlar
• Danışanların duygu ifadelerinde kültürel faktörlerin nasıl bir rol oynadığının
anlaşılması
• Danışanın duygu durumlarına ilişkin sözlü mesajlarının sözsüz mesajlar ile birlikte
değerlendirilmesi
Duygu Kategorileri
Pek çok farklı duygu çeşidi olmasına karşın, sözcüklerle veya (ruh halleriyle) ifade edilen duygular çoğunlukla şu dört zihinsel durumdan birine uyar:
• Olumlu/onaylayıcı duygular: Mutluluk, hıoşlanma, güven, sevme/sevilme
• Saldırgan/savunucu duygular: Saldırganlık, acımasız, kavgacı, savunucu
• Korku/kaygı ifade eden duygular: Korkma, şüphe, acı, güvensizlik, kaçınma
• Tinsel/varoluşsal duygular: Umut, umutsuzluk,
boşluk, rahatlama
Duygusal Müdahalelerde Temel Beceriler
• Duyguları yeniden söyleme: Danışanın ortaya koyduğu duygu/duyguların tanımlanmasında danışanın sözcüklerinin kullanılması.
• Duyguları yansıtma: Danışanın duygularının tanımlanmasında psikolojik danışmanın kendi sözcüklerini kullanması
• Duyguları yeniden ifade etme: Danışanın duygularının bir araya getirilmesi ve birbirleri ile
ilişkilendirilmesinde psikolojik danışmanın kendi
sözcüklerini kullanması.
Duygu Envanteri (Duygu Dökümü)
Danışanın oturumlarda sıklıkla dile
getirdiği duygulara ilişkin kapsamlı bir
kontrol listesidir. Bu danışana doldurması için ilk oturumun öncesinde ya da ilk
oturumda verilebilir. Geçmiş üç ay içindeki yaşantılarını ortaya koyan duyguların
belirlenmesi için danışana yönerge
verilmelidir.
Yüzdelik Duygu Dağılım Grafiği
Psikolojik danışmanın başında oldukça etkili olabilen bir alıştırmadır. Bu grafik
danışanın birtakım duygularının derecesini belirlemeye olanak tanır. Danışan bir
daireyi duygularının yoğunluğuna ve
sıklığına göre dilimlere ayırır.
Duygu Balonları Grafiği
• Daha çok çocuklarla kullanılan bir tekniktir.
Alıştırmaya İlişkin Yönerge
«İnsan bazen aynı zamanda birkaç farklı duygu
yaşayabilir. Bu duyguların bazıları güçlüdür ve
unutulması çok zordur; fakat ötekileri önemli olsa da
bazen unutulur. Sana vereceğim çizelgeyi kullanırken
en önemli ve en zor unutulan duygularını büyük
balonların içine yaz daha sonra bazen unuttuğun
duygularını küçük balonların içine yaz. Balonlarına ad
vermek için yalnız, korkmuş, gururlu, heyecanlı gibi
farklı duygulardan yararlanabilirsin.»
Duygusal Odaklanma Teknikleri
•Odaklanma teknikleri problemlerin danışan tarafından
açıklığa kavuşturulacak ve kavramsallaştırılacak bir şekilde içgörü kazanmayı teşvik etmek ve kolaylaştırmak için
kullanılır.
•Odaklanma şu ana ya da geçmişe ait olaylara ilişkin şu anki duyguların üzerine durur.
•Danışana rahat bir oturma pozisyonu bulmasını önerdikten sonra psikolojik danışman danışanı sessiz olmaya ve
duygularının bilinç seviyesine ulaşmasına izin vermeye davet eder. Daha sonra danışandan bu farklılaşmamış duygu kümesi ile sözlü ilişki kurması ve doğal bir biçimde farkındalığının
oluşmasına izin vermesi istenir.
