MSÖ405
ÖZEL EĞİTİM
DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU
DERSİN İÇERİĞİ
ÜNİTE I: ÖZEL EĞİTİM
ÜNİTE II: ÖZEL EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME
ÜNİTE III: BEP HAZIRLAMA ve ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ ÜNİTE IV: KAYNAŞTIRMA ve DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ ÜNİTE V: AİLE EĞİTİMİ
ÜNİTE VI: ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VII: İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VIII: GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
ÜNİTE IX: FİZİKSEL YETERSİZLİĞİ/SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÖĞRENCİLER
ÜNİTE X: DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XI: ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER
ÜNİTE XII: DUYGU DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIII: OTİSTİK BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER
ÜNİTE XIV: ÇOKLU YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XV: ÜSTÜN ZEKALI ÖĞRENCİLER
ÜNİTE VIII: GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
Görme Yetersizliğinin Tanımı ve Sınıflandırılması
Yaygınlık
Gözün Yapısı ve İşleyişi
Görme Yetersizliğinin Nedenleri
Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Özellikleri
Görme Yetersizliği Olan Öğrencileri Değerlendirme
Öğretim ve Hizmetlerin Planlanması
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarını Hazırlama
Öğretim Süreçlerinde Uyarlamalar
Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Eğitim Ortamları
Öğrencilerin İlerlemelerini Değerlendirme
Görme Yetersizliğinin Tanımı ve Sınıflandırılması
Görme yetersizliği hem yasal hem de eğitsel açıdan tanımlanabilmektedir.
1. Yasal Tanım: yasal tanım görme keskinliği ve görme alanı ölçümüne dayandırılır.
Görme keskinliği, belli bir mesafeden görme ve ayrıntıları ayırt etme yeteneğidir. (20feet=20X30cm=600cm=6m)
Görme alanı, baş çevrilmeden ve gözler oynatılmadan görülebilen alan (ileriye doğru bakarken çevresindeki alanı görebilme) demektir.
Kör: Bütün düzeltmelerden sonra iyi gören gözdeki görme keskinliğinin onda birine yani 20/200 ya da daha azına sahip olan ya da görme alanı 20 dereceden az olan kişilere kör denilmektedir.
20/200’in anlamı; görme yetersizliğinden etkilenen kişilerin 60 cm’den görebildiğinin, normal görme gücüne sahip olan kişilerin 6 metreden görebilmesidir. Görme alanının 20 derece olmasının anlamı, görmenin sadece merkezdekilerle sınırlı olmasıdır.
Az Gören: Bütün düzeltmelerden sonra, iki gözle görmesi 20/70 ile 20/200 arasında olan ve günlük yaşamda görme gücünden ancak çeşitli yardımcı araçlarla yararlanabilen kişilere az gören denir. Normal gören kişinin 6 metreden gördüğünü az gören kişi 60 cm ile 2 metre arasındaki mesafeden görebilmesidir.
Devam…
2. Eğitsel Tanım:
Birçok uzman, özellikle eğitimciler yasal tanım sınıflamasını yetersiz bulmaktadır. Uzmanlar görme keskinliğinin ölçümü ile görme yetersizliği olan öğrencinin görme kalıntısından nasıl yararlandığı ya da nasıl işlevde bulunduğunu çok doğru tahmin edilemeyeceğini ifade etmektedirler.
Yasal olarak kör olduğu belirlenen bireylerin çok azı kör olmasına karşın, çoğunluğu görme kalıntısından yararlanabilmektedir.
Körlüğün ve az görmenin yasal tanımlarındaki sınırlılıklar nedeniyle eğitimciler eğitsel tanımları yeğlemektedirler.
Kör: İleri derecede görme keskinliği kaybı olan, öğrenmesini dokunarak, işiterek ve konuşan kitapları dinleyerek sürdürmeye gereksinimi olan bireylerdir.
Az gören: Görme duyusunu öğrenme amacıyla kullanabilen bireydir. Görme potansiyellerini en üst düzeyde kullanabilmek için gözlük, büyüteç gibi araç gereçlere, büyük puntolu yazı, aydınlatma, zıtlık gibi materyallere ve çevre düzenlemelerine gereksinim duyarlar.
Yaygınlık
Görme yetersizliği, rastlanma sıklığı düşük olan bir yetersizliktir.
Görme yetersizliğinin yaygınlığı benimsenen tanımlara ve yaşlara göre farklılık göstermektedir.
Yasal tanıma göre, tüm görme yetersizliğinden etkilenenlerin oranı toplumun %0.15 ile %0.56 arasında olduğu tahmin edilmektedir.
Görme yetersizliği olan öğrencilerin yaklaşık üçte ikisi başka yetersizliklere de (zihinsel, ortopedik vb.) sahiptir.
Görme yetersizliği olan öğrencilerin yaklaşık %25’i gören okuyucu (yazılı materyalleri okuyabilmekte ve yazabilmekte), %10’u Braille okuyucusu ve %7’si işitsel okuyucudur.
Körlüğe gençlerden daha çok yetişkinlerde rastlanmaktadır.
Araştırmalar körlüğe okul çağı çocuklarda daha az rastlandığını
ortaya koymaktadır.
Gözün Yapısı ve İşleyişi
Gözün yapısı
Dış (sert) tabaka
Orta (damar) tabaka
İç (ağ) tabaka
Gözün işleyişi
Işık dış tabakadan iç tabakaya kadar gelerek ağ tabaka üzerine düşer.
Görme hücrelerini uyarır.
Optik sinirler yoluyla beyindeki görme merkezine iletilir.
Beyin tarafından yorumlanır, görsel imge haline gelir.
Görme Yetersizliğinin Nedenleri
Görme üç temel öğesi olan algısal bir süreçtir; göz, optik sinirler ve beyin.
Bunlardan herhangi biri çalışmadığında görme yetersizliği ortaya çıkar.
Görme yetersizliğinin nedenleri 3 grupta incelenebilir:
Yapısal yetersizlik (doğuştan-sonradan, kalıtsal-travma)
Kırılma hataları (miyop-yakını görme, hipermetrop-uzağı görme, astigmat-nesneleri uzamış görme)
Kortikal görme yetersizliği (gözde yapısal bir bozukluk yoktur, beyin algılanan görsel bilgileri analiz edemez ve yorumlayamaz;
beyindeki görme merkezinin çalışmaması sonucunda, sinirlerle
beyne iletilen uyaranların istenildiği bicide algılanmamasıyla oluşur)
Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Özellikleri
Özellikleri çok farklı olabilir; yetersizliğin başlama yaşı, SED, başka yetersizliklerin varlığı, bilişsel beceriler, vb. farklılaşabilir.
Bilişsel özellikler (yaşantıların türü ve düzeyindeki sınırlılıklar, hareket etmedeki sınırlılıklar, çevreyle etkileşimdeki sınırlılıklar)
Akademik başarı (okuma-yazma)
Sosyal beceriler (gözlem yoluyla öğrenme, sosyal ipuçlarını okuma, arkadaşlık, sosyal etkileşim, gülümseme)
Davranışsal özellikleri (duyusal uyaran eksikliği, hareket ve
etkinlik sınırlılığı ve sosyal yoksunluk nedeniyle yineleyici hareketler, göz ovuşturma, baş ve vücudu sallama, vb. davranışlar)
Dil gelişimi (dilde gecikme? yineleyici konuşma? çok konuşma?
sözel zekada farklılık?)
Görme Yetersizliği Olan Öğrencileri Değerlendirme
Görme yetersizliğinin varlığını belirleme (farkına varma, tarama, gönderme, tanılama, özel eğitime
uygunluk kararının alınması ve okullara yerleştirme)
Eğitsel değerlendirme (öğrencinin görmeyi nasıl
kullandığını belirleme, uygun okuma-yazma araçlarını
belirleme)
Öğretim ve Hizmetlerin Planlanması
Özel eğitim ve ilgili hizmetlerin planlanması, hem genel eğitim hem de özel eğitim programlarında öğrencinin var olan performans düzeyi ayrıntılı şekilde değerlendirilmeli ve belirlenen özel gereksinimlerine dayandırılmalıdır.
Görme yetersizliği olan öğrenciler için temel özel eğitim alanları:
kavram gelişimi ve akademik beceriler,
sosyal ve duyuşsal beceriler,
yönelim (oryantasyon) ve bağımsız hareket becerileri,
iletişim becerileri,
günlük yaşam becerileri,
eğlenme ve dinlenme becerileri,
yardımcı teknolojiyi kullanma becerileri,
görmeyi etkili kullanma becerileri,
iş ve mesleki beceriler.
Eğitimciler görme yetersizliği olan öğrencilerin bu alanlarda gereksinim duyduğu becerileri ayrıntılı olarak değerlendirmelidir.
Görme yetersizliği olan öğrencilerin ayrıntılı değerlendirmesi görme yetersizliği olan öğrencilerle çalışan deneyimli bir ekip tarafından yapılmalıdır.
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarını Hazırlama
Özel eğitim ve ilgili hizmetlerle işbirliği:
özel eğitim sağlama (matematik ve okuma-yazma gibi soyut akademik alanlarda özel öğretim, Braille ile okuma-yazma
öğretimi, vb.),
akademik olmayan öncelikleri belirleme (sosyal ve duyuşsal beceriler, yönelim ve bağımsız hareket, günlük yaşam, iletişim becerileri, yardımcı teknolojileri kullanma gibi)
özel eğitim ve ilgili hizmetlerin yerini belirleme (özel sınıf, özel okul, kaynaştırma gibi)
öğrencilerin gereksinimlerini karşılayacak iletişim (ekip
üyelerinin iletişimi)
Öğretim Süreçlerinde Uyarlamalar
Okuma yazma becerileri (Braille, büyük punto, büyütücüler)
Günlük yaşam becerileri (günlük yaşam, kişisel yönetim)
Bağımsız hareket becerileri (yönelim/oryantasyon ve bağımsız hareket/dolaşma):
vücut, uzay ve çevreye ilişkin kavram gelişimi,
görme, ses, koklama ve dokunma duyusu gelişimi,
yönelim ve haritacılık,
iletişim-güvenlik ve savunma,
seyahat teknikleri (uzun baston, rehber köpek, gören rehber)
Teknolojik destek (iletişim, yönelim ve bağımsız hareket için)
Dinleme becerileri (çevredeki sesleri dinleme ve
anlamlandırma eğitimi, dersleri kaydetme,, kasede okunan
kitaplar, konuşan kitaplıklar)
Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Eğitim Ortamları
Okul öncesi dönem öğrenciler (eve dayalı programlar ve okul öncesi kaynaştırma)
İlköğretim ve ortaöğretim öğrencileri
Kaynaştırma uygulamaları
Görme yetersizliği olan öğrenciler için öğretim veren kurumlar(yatılı
özel eğitim okulları, gündüzlü özel eğitim okulları özel sınıflar)
Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Öğretim Uyarlamaları
Ders ve sunumu sırasında
Yazı tahtası ve projektör kullanımında
Film ya da video gösteriminde
Ders notlarında
