TÜRKİYE’DE KAMU YÖNETİMİ, EĞİTİM VE ÖĞRETMENLERLE İLGİLİ ETİK DÜZENLEMELER

TÜRKİYE’DE KAMU YÖNETİMİ, EĞİTİM VE ÖĞRETMENLERLE

İLGİLİ ETİK

DÜZENLEMELER

Dr. Öğr. Üyesi Rabia VEZNE Akdeniz Üniversitesi

Eğitim Fakültesi

Pedagojik Formasyon Eğitimi 2019-2020 Yaz Dönemi

1

KAMU YÖNETİMİNDE ETİK DÜZENLEMELER

• Kamu yönetimi, yasama, yargılama, ve belirli ölçüde yürütmeyi üstlenmiş hükümet etmeninin dışında

kalan bütün kamusal kurum ve işleri kapsamaktadır.

• Kamu yönetimi her türlü devlet görev ve

teşkilatlarını içine alan bir kavram olup genel olarak, düzenli toplumlarda kamu gücünün örgütlenmesi ve işleyişi ile ilgili bir kavramdır (Yılmaz, 2019).

2

657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU

Bu kanunla, genel olarak devlet

memurlarının hizmet koşulları, nitelikleri, atanma, yetiştirilme, ilerleme ve

yükselmeleri, ödev, hak, yükümlülük ve sorumlulukları, aylıkları ve ödenekleri ile diğer özlük işleri düzenlenmektedir.

• Kanun bağlamında, devlet memurlarının ödevleri ve

sorumlulukları arasında en önemlisi sadakat, tarafsızlık ve devlete

bağlılıktır.

4

657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU

•

Bunun yanında devlet memurlarının, resmi sıfatlarının gerektirdiği itibar ve güvene layık olduklarını hizmet-içinde ve dışındaki davranışları ile

göstermeleri ve işbirliği içinde çalışmaları esastır.

•

Ki devlet memurları kanun, tüzük ve

yönetmeliklerde belirtilen esaslara uymakla, amirler tarafından verilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler ve görevlerinin iyi ve doğru yürütülmesinden amirlerine karşı sorumludurlar. Ancak konusu Türk Ceza

Kanunu’nda suç teşkil eden emir hiçbir suretle yerine getirilmemelidir(T.C. Başbakanlık,

1965:Akt:Yılmaz, 2019).

6

657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU

• Devlet Memurları Kanunun disiplin işlerine ilişkin

bölümlerinde, kanunların, tüzüklerin ve yönetmeliklerin devlet memuru olarak emrettiği ödevleri ya da

sorumlulukları yurt içinde veya dışında yerine

getirmeyenlere uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun

niteliğine ve ağırlık derecesine göre verilebilecek disiplin cezaları ile ilgili açıklamalar getirilmektedir. Bunun dışında Türk Ceza Kanununda ‘’rüşvet, irtikap, zimmet, ihaleye alım ve satıma hile ve fesat karıştırma’’ gibi haller yolsuzluk suçu olarak tanımlanmış ve çeşitli cezalar öngörülmüştür.

•

Türkiye’ de bu kanuna bağlı düzenlemelerin dışında kamu

yönetiminde uyulması beklenen etik ilkeler ile ilgili çalışmalar çok da eski sayılmaz.

•

Konu ile ilgili yapılan ilk uygulama 8 Haziran 2004 tarihinde yayımlanan

‘’5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik

Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’’

ile gündeme gelmiştir.

8

• 13 Nisan 2005 tarihinde yayımlanan 5176 Sayılı Kanunun 3. ve 7. maddelerine istinaden Kamu

Görevlileri Etik Kurulu tarafından ‘’Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’’ hazırlanmıştır.

• Bu Yönetmelik hükümleri ‘’Cumhurbaşkanı, TBMM Üyeleri, Bakanlar Kurulu Üyeleri, Türk Silahlı

Kuvvetleri, Yargı Mensupları ve Üniversiteler’’

dışındaki kamu kamu görevlilerine uygulanmaktadır.

‘’Kamu

Görevlileri Etik

Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği n’’ Amacı

Kamu etik kültürünü yerleştirmek,

Kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemek,

Bu ilkelere uygun davranış göstermeleri açısından onlara yardımcı olmak ve görevlerin yerine getirilmesinde adalet,

dürüstlük, saydamlık ve tarafsızlık ilkelerine zarar veren ve toplumda güvensizlik yaratan durumları ortadan kaldırmak suretiyle kamu yönetimine halkın güvenini artırmak,

Toplumu, kamu görevlilerinden

beklemeye hakkı olduğu davranışlar konusunda bilgilendirmek,

Kurula başvuru usul ve esaslarını

düzenlemek. ¹⁰

Kamu

Görevlileri Etik

Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul

ve

Esasları Hakkında Yönetmelikt e

Etik

Davranış ilkeleri;

Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci

Halka hizmet bilinci

Hizmet standartlarına uyma

Amaç ve misyona bağlılık

Dürüstlük ve tarafsızlık

Saygınlık ve güven

Nezaket ve saygı

Yetkili makamlara bildirim

Çıkar çatışmasından kaçınma

Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak ¹¹

Kamu

Görevlileri Etik

Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul

ve

Esasları Hakkında Yönetmelikt e

Etik

Davranış ilkeleri;

Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı,

Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı,

Savurganlıktan Kaçınma,

Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan,

Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık,

yöneticilerin hesap verme sorumluluğu,

Eski kamu görevlileri ile ilişkiler,

Mal bildiriminde bulunma.

12

Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile

Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte, Etik Davranış ilkeleri;

• 1. Görevin Yerine Getirilmesinde Kamu Hizmeti Bilinci; Kamu hizmetinin yerine getirilmesinde, Kamu görevlileri; sürekli gelişimi, açıklığı, tarafsızlığı, dürüstlüğü, kamu yararını gözetmeyi, hesap verilebilirliği, öngörülebilirliği, hizmette yerindeliği, ve

beyana güveni esasa alırlar.

• 2. Halka Hizmet Bilinci; Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde; Kamu görevlileri, halkın günlük yaşamını

kolaylaştırmayı, ihtiyaçlarını en etkin hızlı ve verimli bir biçimde karşılamayı, hizmet kalitesini yükseltmeyi, halkın memnuniyetini arttırmayı, hizmetten yararlananların, ihtiyacına ve hizmetlerin sonucuna odaklı olmayı hedeflerler

•

3. Hizmet standartlarına uyma; Kamu kurum ve kuruluşlarının yöneticiler ve diğer personeli,

kamu hizmetlerini belirlenen standartlara ve süreçlere uygun şekilde yürütürler.

•

4. Amaç ve misyona bağlılık; Kamu görevlileri çalıştıkları kurum ve kuruluşun amaçlarına ve misyonuna uygun davranırlar.

14

•

5. Dürüstlük ve tarafsızlık; Kamu

görevlileri tüm eylem ve işlemlerinde yasallık, adalet, eşitlik ve dürüstlük

ilkeleri doğrultusunda hareket ederler.

Dil, din, felsefi inanç, siyasi düşünce,

ırk, cinsiyet ve benzeri sebeplerle ayrım yapamazlar.

•

6. Saygınlık ve güven; Kamu görevlileri, kamu yönetimine güveni sağlayacak şekilde

davranırlar ve görevin gerektirdiği ihbar ve güvene layık olduklarını davranışlarıyla

gösterirler. Hizmet gereklerine uygun hareket eder, hizmetten yararlananlara kötü

davranamaz, işi savsaklayamaz, çifte standart uygulayamaz, taraf tutamaz. Keyfi, baskı,

hakaret ve tehditkar davranamaz. Açık ve kesin kanıtlara dayanmayan raporlar

düzenleyemez.

16

• 7. Nezaket ve saygı; Kamu görevlileri üstleri, astları meslektaşları ve diğer personel ile ve hizmetten

yararlananlara karşı nazik ve saygılı davranarak gerekli ilgi ve hizmeti yerine getirirler.

• 8. Yetkili makamlara bildirim; Kamu görevlileri etik

davranış ilkeleri ile bağdaşmayan yasadışı iş ve eylemlerde bulunmalarının talep edilmesi halinde veya hizmetlerini yürütürken bu tür bir eylem ya da işlemlerden haberdar olduklarında ya da gördüklerinde durumu yetkili

makamlara bildirirler.

•

9. Çıkar çatışmasından kaçınma; Çıkar çatışması kamu görevlilerinin görev ve

yetkilerini tarafsız ve yansız bir şekilde yerine getirmelerini etkileyen ya da etkiliyormuş gibi gözüken ve kendilerine, yakınlarına,

arkadaşlarına ya da ilişkide bulunduğu kişi ya da kuruluşlara sağlanan her türlü menfaati ve onlarla ilgili mali ya da diğer yükümlülükleri ve benzeri şahsi çıkarlara sahip olmaları

halini açıklamaktadır. ¹⁸

• 10. Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla

kullanılmaması; Kamu görevlisi görev, unvan ve yetkilerini kullanarak kendileri, yakınları ve üçüncü kişiler lehine menfaat sağlayamaz ve

aracılıkta bulunamazlar, akraba, eş, dost ve hemşeri, siyasal veya herhangi bir nedenle kayırmacılık ve ayrımcılık yapamazlar. Ayrıca kendilerinin ve ya başkalarının kitap, dergi, kaset, cd, vb. ürünlerinin satış veya dağıtımını yaptıramazlar. Herhangi bir dernek, vakıf, spor kulübü ya da kuruma bağış vb. nitelikte menfaat sağlayamazlar. Kamu görevliler görevlerinde iken elde ettikleri resmi veya gizli nitelikteki bilgileri kendilerine yakınlarına veya üçüncü kişilere doğrudan ya da dolaylı olarak ekonomik, siyasal veya sosyal nitelikte bir menfaat temini için kullanamazlar ve görevde iken ya da görevden ayrıldıktan sonra yetkili makamlar dışında hiçbir kurum, kuruluş ve kişiye açıklayamazlar.

•

11. Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı;

Kamu görevlilerinin tarafsızlığını,

performansını karar ve görevlerini yapmasını etkileyen ve etkileme olasılığı bulunan,

ekonomik değeri olsun ya olmasın doğrudan ya da dolaylı olarak kabul edilen her türlü eşya ve menfaat hediye kapsamında

bulunmaktadır. Bu nedenle kamu

görevlilerinin hediye almaması, kamu

görevlisine hediye verilmemesi ve görevine istinaden çıkar sağlamaması temel ilkedir.

20

•

Uluslararası ilişkilerde nezaket ve

protokol kuralları gereğince, yabancı kişi ve kuruluşlar tarafından verilen hediyelerden, 3628 Sayılı Kanunun 3.

Maddesi hükümleri saklı kalmak koşulu ile birlikte söz konusu maddede

belirtilen sınırın altında kalanlar da beyan edilir.

• Görev yapılan kuruma katkı anlamına gelen, kamu

hizmetlerinin hukuka uygun yürütülmesini etkilemeyecek olan kamu hizmetine tahsis edilmek, kurumun demirbaş listesine kaydedilmek ve kamuoyuna açıklanmak koşuluyla alınanlar (makam aracı ve belli bir kamu görevlisinin

hizmetine tahsis edilmek üzere alınan diğer hediyeler hariç) ile kurum ve kuruluşlara yapılan bağışlar,

Kamu Görevlisinin Hediye Alma Yasağı Kapsamı Dışındaki Durumlar;

22

•

Kitap, dergi, makale, kaset, takvim, cd veya buna benzer nitelikte olanlar,

•

Halka açık yarışma ve kampanyalarda veya etkinliklerde kazanılan ödül ve hediyeler,

Kamu Görevlisinin Hediye Alma Yasağı

Kapsamı Dışındaki Durumlar

^;

Kamu Görevlisinin Hediye Alma Yasağı Kapsamı Dışındaki Durumlar;

•

Herkese açık konferans, sempozyum, forum, panel, yemek, resepsiyon veya buna benzer etkinliklerde verilen hatıra niteliğindeki

hediyeler,

•

Tanıtım amaçlı, herkese dağıtılan ve sembolük değeri bulunan reklam ve el sanatları ürünleri,

•

Finans kurumlarından piyasa koşullarına göre alınan krediler.

24

Kamu Görevlisinin Hediye Alma Yasağı Kapsamındaki Durumlar;

•

Görev yapılan kurumla iş, hizmet veya çıkar ilişkisi içinde bulunanlardan alınan karşılama, veda ve kutlama hediyeleri, burs, seyahat,

ücretsiz konaklama ve hediye çekleri,

•

Taşınır veya taşınmaz mal veya hizmet satın

alırken, satarken veya kiralarken piyasa fiyatına göre makul olmayan bedeller üzerinden yapılan işlemler,

Kamu Görevlisinin Hediye Alma Yasağı Kapsamındaki Durumlar;

•

Hizmetten yararlananların vereceği her türlü eşya, giysi, takı veya gıda türü hediyeler,

•

Görevli olunan kurumla iş ve hizmet ilişkisi içinde olanlardan alınan borç ve krediler.

26

Kaynaklar

• Aydın, İ. (2018). Eğitim ve öğretimde Etik. 9. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.

• Ayhan, A.(2011). Eğitim sevgidir. Ankara: Pegem Yayınları.

• Bridge, B.(2004). Etik değerler eğitimi. İstanbul: Beyaz Yayınları.

• Birel, Kıyas F., Çetin, F., Çoban, A. ve Diğerleri (2019). Okulda ve eğitimde etik dışı davranışlar, etik ikilemler, sorunlar ve çözüm yolları. (Editörler: Behçet Oral, Ahmet Çoban, Mehmet Bars), Ankara: Pegem Akademi.

• Dinçer, B., Özen, Emre Ö., Özdeş, G., ve Diğerleri. (2014). Öğretmenlik mesleğinde etik. (Ed: Yard. Doç. Dr. İbrahim Kaya), İstanbul: Paradigma Akademi.

Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında

Yönetmelikte,

Etik Davranış ilkeleri;

• 12. Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı; Kamu görevlileri, kamu bina ve taşıtları ile diğer kamu malları ve kaynaklarını kamusal amaçlar ve hizmet gerekleri dışında kullanamaz ve kullandıramazlar.

• 13. Savurganlıktan kaçınma; Kamu görevlileri kamu bina ve taşıtları ile diğer kamu malları ve

kaynaklarının kullanımında israf ve savurganlıktan kaçınır, kamu kaynaklarını işgücü ve imkanlarını kullanırken etkin, verimli ve tutumlu davranırlar.

28

•

14. Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan;

Kamu görevlileri, görevlerine yönelik eylemlerinde yetkilerini aşarak çalıştıkları kurumlarını bağlayıcı

açıklama, taahhüt, vaat veya girişimlerde bulunamazlar, aldatıcı ve gerçek dışı beyanlar veremezler.

•

15. Bilgi verme saydamlık ve katılımcılık; ^Kamu

görevlileri halkın bilgi edinme hakkını kullanmasına yardımcı olurlar. Gerçek ve tüzel kişilerin talep etmesi halinde istenen bilgi ve belgeleri, 4982 Sayılı Bilgi

Edinme Hakkı Kanununda belirlenen istisnalar dışında, usulüne uygun olarak verirler.

•

16. Yöneticilerin Hesap verme sorumluluğu;

Kamu görevlileri, kamu hizmetlerinin yerine

getirilmesinde sorumlulukları ve yükümlülükleri konusunda hesap verebilir ve kamusal

değerlendirme ve denetime her zaman açık ve hazır olurlar, kurumlarının amaç, ve

politikalarına uygun olmayan işlem veya

eylemleri engellemek için görev ve yetkilerinin gerektirdiği önlemleri zamanında alır

30

• 17. Eski kamu görevlileri ile ilişkiler; Kamu görevlileri eski kamu

görevlilerini kamu hizmetlerinden ayrıcalıklı bir şekilde yararlandıramaz, onlara ayrıcalıklı bir muamelede bulunamaz. Eski kamu görevlisi kişilere ilgili

kanunlardaki, hükümler ve süreler saklı kalmak koşuluyla, daha önce görev yaptıkları kurum veya kuruluştan, doğrudan veya dolaylı olarak herhangi bir yüklenicilik, komisyonculuk, temsilcilik, bilirkişilik, aracılık vb. görev ve iş verilemez.

• 18. Mal bildiriminde bulunma; Kamu görevlileri kendileri ile eşlerine ve

velayeti altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmazları alacak ve borçları hakkında, 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele

Kanunu hükümleri uyarınca, yetkili makama mal bildiriminde bulunurlar.

Kamu görevlileri bir ay içerisinde ‘’ Kamu Görevlileri Etik Sözleşme’’ belgesini imzalamak yükümlüdürler ve bu belgenin çalışanın özlük dosyasına konulması gerekmektedir.

Kamu Görevlileri Etik Kurulu;

• Etik kültürün yerleştirilmesi ve geliştirilmesi konusunda her türlü çalışmayı yapma ve yaptırma yetkisine sahiptir. Örneğin, araştırma, yayın, anket, kamuoyu yoklaması, bilimsel toplantı vb. etkinlikler düzenleme, kamu görevlileri için eğitim

programları hazırlama, koordine etme, yürütme veya bu konularda bakanlıklar, diğer kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, mahalli idareler alanında uzman sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapma gibi etkinlikleri düzenler.

• Kurul inceleme ve araştırma yetkisine de sahiptir. Kurul, etik davranış ilkelerine aykırı davranış ve uygulamalar hakkında, resen veya yapılacak başvurular bağlamında gerekli araştırma ve incelemeleri yapmaya yetkilidir.

32

•

Kurul, kamuda etik kültürünü

yerleştirmek üzere çalışmalar yapmak veya yaptırmak, bu konuda yapılacak çalışmalara destek olmak ve etik

uygulamayı gözetmek görev ve yetkisi çerçevesinde 2008 yılından itibaren her yıl 25 Mayıs gününün ‘’ETİK GÜNÜ’’

aynı günün yer aldığı 25-31 Mayıs

günlerini kapsayan haftanın da ‘’ETİK HAFTASI’’ olarak kutlanmasını

kararlaştırmıştır.

33

Eğitim ve Öğretmenlerle İlgili Etik Düzenlemeler

Konu ile ilgili;

• En eski çalışmalardan biri Kazım Nami Duru’nun 1934 te yazdığı ‘’Muallimin Mektep Ahlakı’’ adlı eseridir. Kitabın adında meslek ahlakı kavramı geçmiş olsa da daha çok öğretmen el kitabı niteliğindedir.

• Sonraki yıllarda da benzer kitap ve eserler

yayınlanmışsa da, eğitimciler ve öğretmenler için resmi boyutta etik ilke belirleme çalışmaları

oldukça yeni olup, akademik düzeydeki öncül ve önemli çalışma İnayet Aydın’ a aittir.

34

•

Aydın(1998) çalışmasında Ankara’da görev yapan eğitim yöneticilerinin etik davranışları üzerine çalışmış ve eğitim yöneticilerinin davranışlarını ‘’Hoşgörü, Adalet, Sorumluluk, Dürüstlük,

Demokrasi ve Saygı’’ alt başlıkları altında ele almış.

•

Aydın(1998) ‘’Yönetsel, Örgütsel ve

Mesleki Etik’’ adlı eserinde genel olarak yöneticilerin uyması gereken etik

ilkeleri ortaya koymuştur.

35

Aydın’a göre yöneticilerin uyması gereken etik ilkeler;

• Adalet,

• Eşitlik,

• Dürüstlük, doğruluk

• Tarafsızlık,

• Sorumluluk,

• İnsan haklarına saygı,

• Hümanizm,

• Örgütsel bağlılık,

• Hukukun üstünlüğü,

• Saygı, Sevgi, Hoşgörü,

• Laiklik,

• Tutumluluk,

• Demokrasi,

• Olumlu insan ilişkileri,

• Açıklık,

• Hak ve özgürlükler,

• Emeğin Hakkını verme.

36

Aydın (2018) ’’Eğitim ve Öğretimde Etik’’ adlı eserinde ise

öğretmenlerin uyması gereken etik ilkeler üzerinde çalışmış ve etik ilkeleri şu şekilde ortaya koymuştur:

• Profesyonellik,

• Hizmette sorumluluk,

• Adalet,

• Eşitlik,

• Sağlıklı ve güvenli bir ortamın sağlanması,

• Yolsuzluk yapmama,

• Dürüstlük-Doğruluk ve güven,

• Tarafsızlık,

• Mesleki bağlılık ve sürekli gelişme,

• Saygı,

• Kaynakların etkili kullanımı.

Aydın yöneticilerin görevlerini yerine getirirken verdikleri kararlarda, uygulamalarda, eylem, işlem ve de insan ilişkilerinde kaçınmaları ve dikkat etmeleri gereken etik dışı davranışları da şu başlıklar altında belirtmiştir;

• Ayrımcılık,

• Kayırma,

• Rüşvet,

• Yıldırma-Korkutma,

• İhmal,

• Sömürü(istismar),

• Bencillik,

• Yolsuzluk,

• İşkence(Eziyet),

• Yaranma-Dalkavukluk,

• Şiddet-Baskı-Saldırganlık,

• İlişkilerine Politika Karıştırma,

• Hakaret ve Küfür,

• Bedensel ve Cinsel Taciz,

• Kötü Alışkanlıklar(Alkol-Sigara-Kumar vb.),

• Görev Yetkinin Kötüye Kullanımı,

• Dedikodu,

• Zimmet,

• Dogmatik Davranış,

• Yobazlık-Bağnazlık. ³⁸

ÖĞRETMEN ANDI

Türkiye Cumhuriyeti anayasasına, Atatürk İnkılap ve

İlkelerine, anayasada ifadesini bulan Türk milliyetçiliğine sadakatle bağlı kalacağıma;

Türkiye Cumhuriyeti kanunlarını tarafsız ve eşitlik ilkelerine bağlı kalarak uygulayacağıma;

Türk milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyip, koruyup, bunları geliştirmek için çalışacağıma;

İnsan haklarına ve anayasanın temel ilkelerine dayanan milli, demokratik, laik bir hukuk devleti olan Türkiye

Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarımı bilerek, bunları davranış halinde göstereceğime namusum ve

şerefim üzerine yemin ederim.

39

•

Milli Eğitim Bakanlığı konu ile ilgili olarak 2015 yılında ‘’Türkiye’de Saydamlığın Artırılması ve Yolsuzlukla Mücadelenin

Güçlendirilmesi Strateji Belgesi ve Eylem Planı’’ kapsamında içeriğinde eğitimcilerin ve okul yöneticilerinin mesleklerine yönelik etik ilkeleri ile öğretmen, öğrenci ve velilerle

ilişkilerde dikkat edilmesi gereken etik ilkeleri barındıran ‘’Eğitimciler İçin Mesleki Etik İlkeler’’ genelgesini yayınlamıştır. ⁴⁰

Öğrencilerle İlgili İlişkilerde Etik İlkeler

• 1-Sevgi ve Saygı: Eğitim –öğretim etkinlikleri

başlangıçtan en son aşamasına kadar sevgi ve saygı temeli üzerine dayandırılır. Eğitmci herhangi bir

düzey farkı ve eksikliği gözetmeksizin tüm

öğrencilerini severek, ve sevgisini hissettirerek öğrencilerine sevgi ve büyüklerine karşı da saygı duygusunu aşılar. Kendisi bu yönde iyi örnekler sergileyerek model oluşturur. Öğrencilerini

utandıracak, aşağılayacak ve onurlarını incitecek davranışlardan kaçınmalıdır.

•

2-İyi Örnek (Rol Model) Olma: Eğitimci söz,

davranış, hal, hareket ve görümünde öğrencilere iyi bir rol model olur, öğrencilerini öğrenmeleri için güdüler, olumsuz ve kötü örnek oluşturacak tutum ve eylemlerden kaçınır.

•

3-Anlayışlı ve Hoşgörülü Olma: Eğitimci, özellikleri açısından farklılık gösteren tüm

öğrencilerine de diğer öğrencilere davrandığı gibi anlayışlı ve hoşgörülü yaklaşımlar

sergilemelidir.

Öğrencilerle İlgili İlişkilerde Etik İlkeler

42

Öğrencilerle İlgili İlişkilerde Etik İlkeler

•

4-Adil ve Eşit Davranma: Eğitimci insan haklarına saygılı, ırk din, dil, renk, siyasi

düşünce, ailenin ekonomik seviye ve statüsü gözetmeksizin tüm öğrencilerine adil ve eşit dvanır.

•

5-Öğrenci Gelişimini Gözetme: Eğitimci öğrencilerin, fiziksel, duygusal, sosyal ve kültürel gelişimleri ile ahlaki gelişimlerini gözlemler ve onlarla içten, güvene dayalı

iletişimler kurar. ⁴³

Öğrencilerle İlgili İlişkilerde Etik İlkeler

• 6-Öğrenciye İlişkin Bilgileri Saklama: Eğitimci öğrencisine ilişkin edinmiş olduğu bilgileri yasal

zorunluluk ve acil durumlar dışında gizliliğine riayet eder, korur ve paylaşmaz; öğrencilerin özel hayatına ilişkin bilgileri ailesi dışında da kimseye açıklamaz.

• 7-Olumsuz Psikolojik Durumlarını Dışa Yansıtmama:

Öğretmen ya da eğitimci kişisel, ailevi veya çevresel nedenlerle üzüntü, sıkıntı, mutsuzluk gibi nedenlerle içinde bulunduğu kişisel durumlarını öğrencilerine yansıtmaz ve açıklamaz.

44

Öğrencilerle İlgili İlişkilerde Etik İlkeler

•

8-Kötü Muameleden Kaçınma: Eğitimci

öğrencilerinin, fiziksel ve sosyal gelişimini,

beden ve ruh sağlığını, eğitimini olumsuz yönde etkileyecek her türlü davranış, eylem ve

hareketlerden kaçınır. Öğrencilerinin okul içi ya da dışında maruz kaldığı olumsuz muamelelere karşı gerekli tedbir ve önlemlerini alarak,

yetkili makamlara da durumu bildiri

Eğitim Mesleğine İlişkin Etik İlkeler

• 1-Mesleki Yeterlik: Eğitimci görevinin gerektirdiği bilgi, nitelik, yetenek ve yeterliklere sahip olabilmek için her türlü bilgiyi bilimsel ve teknolojik gelişmeleri izleyerek mesleki gelişimini sürdürür.

• 2-Sağlıklı ve Güvenli Eğitim-Öğretim Ortamı Sağlama:

Eğitimci eğitim-öğretim ortamında öğrenci sağlığını ve güvenliğini

tehdit edebilecek her türlü unsurun ortadan kaldırılması hususunda

üzerine atılı bulunan sorumluluğu yerine getirerek öğretimin güven

içerisinde tesis edilmesini sağlar. ⁴⁶

Eğitim Mesleğine İlişkin Etik İlkeler

•

3-Mesai ve Ders Saatlerine Uyma: Eğitimci ders ve mesai saatlerine titizlikle uyarak eğitim sürecini kesintiye uğratmaz. ders saatlerini etkili ve verimli kullanır.

•

4-Hediye Alma: Eğitimci, öğretmenler günü gibi özel gün ve haftalarda verilen ekonomik değeri olmayan, sembolik nitelikteki hediyeler hariç mesleki kararını ve tarafsızlığını engellemesi muhtemel herhangi bir hediye kabul etmez.

Eğitim Mesleğine İlişkin Etik İlkeler

• 5-Kişisel Menfaat Sağlama: Eğitiimci mesleki nüfuszunu kullanarak kişisel menfaat sağlamaz, kurum kaynak,

araç ve gereçlerini kişisel amaçları ve çıkarları doğrultusunda kullanamaz.

• 6-Özel Ders Verme: Eğitimci kanunda ön görilen

istisnalar hariç olmak üzere öğrencilerine ücret veya başka bir menfaat karşılığı özel ders veremez.

• 7-Bağış ve Yardım Talebinde Bulunma: Eğitimci,

öğrencileri ve velilerinden bağız, yardım veya başka ad altında para ya da herhangi bir eşya talebinde

bulunamaz, zorunluluk koyamaz. ⁴⁸

Eğitimcilerle İlişkilerde Etik İlkeler

• Eğitimci meslektaşları arasında cinsiyet, ırk, din, dil, renk, siyasi düşünce, alenin ekonomik düzeyi ve statüsüne

dayalı ayrımcılık yapamaz.

• Meslektaşlarına öğrencilerle ilgili güven sarsıcı veya

önyargılı yaklaşımlara yol açabilecek şekilde yönlendirme ve telkinlerde bulunamaz, meslektaşları ile ilgili edindiği bilgilerde gizlilik koşuluna riayet eder.

• Öğrencilerin huzurunda ve değişik ortamlarda meslektaşları aleyhine olumsuz söz, davranış ve eylemlerden kaçınır.

• Meslektaşları ile öğrencilerin kaliteli bir eğitim öğretim alması için işbirliği yapar, karşılaşmış olduğu sorunları ilgili yönetime bildirir.

49

Veliler İle İlişkilerde

•

Eğitimci, öğrencilerin fiziksel, duygusal, psikolojik, sosyal ve kültürel, ahlaki ve düşünsel açıdan gelişimlerini sağlamak, var olan beceri ve yeteneklerini açığa çıkarmak için velileri ile nitelikli iletişim kurar. Onlar arasında hiçbir ayrım yapmaksızın, çocukları ile gerektiği gibi ilgilenmeleri hususunda velileri yönlendirir ve rehberlik eder.

50

Okul Yönetimi ve Toplum İle İlişkilerde Etik İlkeler

•

Eğitimci, öğrencilerin nitelikli bir eğitim öğretim hizmeti alması ve yararlanması için okul

yönetimi ile işbirliği içerisinde bulunur; bu

süreçte karşılaşmış olduğu sorunları yetkili ve ilgili birime bildirir.

•

Kurum kaynaklarını etkili, verimli ve ekonomik bir biçimde kullanır.

•

Topluma karşı pozitif ve aktif rol sergiler, sorumluluklarının bilincinde olarak yerine getirerek örnek teşkil teşkil eder. ⁵¹

Okul Yöneticilerinin Öğretmenler,

Öğrenciler ve Veliler İle İlişkilerinde Etik İlkeler

• Okul yöneticileri; eğitim-öğretimin sağlıklı ve güvenli bir ortamda yapılabilmesi için gereken önlemleri alır.

• Kurum kaynaklarını etkili, verimli ve ekonomik bir biçimde kullanılmasını sağlar.

• Öğretmenler, öğrenciler ve veliler ile ilişkilerinde hiçbir ayrımcılığa(ırk, din, dil, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, ailenin ekonomik düzeyi ve statüsü) yer vermez.

• Okulda yaşanan sorunlar hakkında paydaşların görüşlerini açıkça ortaya koyabilmesine imkan tanır ve sorunların çözümüne yönelik çaba sarf eder.

• Öğrencilerin eğitim-öğretimi ile ilgili olarak veliler ile olumlu ve süreklilik teşkil eden iletişim kurar.

• Eğitim hizmetinin yürütülmesi sürecinde, öğretmenleri arasında tarafsızlık, liyakat ve eşitlik ilkelerine uygun hareket eder. ₅₂

Kaynaklar

• Aydın, İ. (2018). Eğitim ve öğretimde Etik. 9. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.

• Ayhan, A.(2011). Eğitim sevgidir. Ankara: Pegem Yayınları.

• Bridge, B.(2004). Etik değerler eğitimi. İstanbul: Beyaz Yayınları.

• Birel, Kıyas F., Çetin, F., Çoban, A. ve Diğerleri (2019). Okulda ve eğitimde etik dışı davranışlar, etik ikilemler, sorunlar ve çözüm yolları. (Editörler:

Behçet Oral, Ahmet Çoban, Mehmet Bars), Ankara: Pegem Akademi.

• Dinçer, B., Özen, Emre Ö., Özdeş, G., ve Diğerleri. (2014). Öğretmenlik mesleğinde etik. (Ed: Yard. Doç. Dr. İbrahim Kaya), İstanbul: Paradigma Akademi.

• Kolçak, M.(2012). Meslek Etiği. Ankara: Murathan Yayınevi.