Kamu Malları, İdarenin Mal Edinme Yetkisi ve Usulleri, Kamulaştırmanın
Temel İlkeleri ve Aşamaları
- Kamu malının tanımı - Kamu mallarının tasnifi
- Kamu mallarının hukuki statüsü
İdare yükümlü olduğu hizmetleri ifa edebilmek için taşınır / taşınmaz mallara ihtiyaç duyar. Bu gereksinimi özel hukuk kişileri gibi, borçlar kanunu esaslarına göre karşılayabilir.
Ayrıca idareye kamu gücü kullanarak mal edinme yetkisi de
tanınmıştır (GÜNDAY, s. 249 vd)
Kamulaştırma
Anayasa madde 46 – “(Değişik: 3/10/2001-4709/18 md.)
Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği
hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel
mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını,
kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve
bunlar üzerinde idarî irtifaklar kurmaya yetkilidir.”
Bu hüküm uyarınca;
• Kamulaştırma taşınmaz mallar için söz konusu olabilir.
• Gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz mallar kamulaştırılabilir.
• Kamu yararının gerektirmesi durumunda kamulaştırma yapılabilir.
• Taşınmaz malın geçek karşılığının, peşin olarak ödenmesi gerekir. (İstisna, Anayasa m.46/2, Tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir. Kanunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu hallerde, taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak ödenir.)
• Kamulaştırma usul ve esasları kanunla düzenlenir. (ilgili Kanun: 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu)
Kamulaştırma aşamaları (2942 sayılı Kanun uyarınca)
• Yeterli ödenek temin edilmesi (m. 3)
• Kamu yararı kararının alınması ve onaylanması (m.5 – m.6)
• Kamulaştırılacak taşınmazın belirlenmesi (m. 7)
• Kamulaştırma kararının alınması (m.7)
• Satın alma usulünün denenmesi (m. 8)
• Kamulaştırmanın satın alma usulü ile yapılamaması halinde, taşınmaz malın kamulaştırma bedelinin tespitiyle, bu bedelin, peşin veya kamulaştırma 3 üncü maddenin ikinci fıkrasına göre yapılmış ise taksitle ödenmesi karşılığında, idare adına tesciline karar verilmesini istemiyle taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine müracaat
Kamulaştırma işleminin yargısal denetimi:
Kamulaştırmaya konu taşınmaz malın maliki mahkemece
yapılan tebligat gününden, itibaren otuz gün içinde,
kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal davası açabilir
(m. 14)
Maliki geri alma hakkı:
Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin dördüncü fıkrası
uyarınca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir. Doğmasından itibaren bir yıl içinde kullanılmayan geri alma hakkı düşer (m. 23)
Kamulaştırmasız el atma
• Hukuka uygun kamulaştırmasız el atma
İmar Kanunu m.18 - “İmar hududu içinde bulunan binalı veya binasız arsa ve arazileri malikleri veya diğer hak sahiplerinin muvafakatı aranmaksızın, birbirleri ile, yol fazlaları ile, kamu kurumlarına veya belediyelere ait bulunan yerlerle birleştirmeye, bunları yeniden imar planına uygun ada veya parsellere ayırmaya, müstakil, hisseli veya kat mülkiyeti esaslarına göre hak sahiplerine dağıtmaya ve re'sen tescil işlemlerini yaptırmaya belediyeler yetkilidir. Sözü edilen yerler belediye ve mücavir alan dışında ise yukarıda belirtilen yetkiler valilikçe kullanılır.
Belediyeler veya valiliklerce düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsaların dağıtımı sırasında bunların yüzölçümlerinden yeteri kadar saha, düzenleme alanındaki nüfusun kentsel faaliyetlerini sürdürebilmeleri için gerekli olan umumi hizmet alanlarının tesis edilmesi ve düzenleme dolayısıyla meydana gelen değer artışları karşılığında "düzenleme ortaklık payı"
olarak düşülebilir. Ancak, bu maddeye göre alınacak düzenleme ortaklık payları, düzenlemeye tabi tutulan arazi ve arsaların düzenlemeden önceki yüzölçümlerinin yüzde kırk beşini geçemez.”
