Kamu Görevlileri
Kamu görevlileri (kamu personeli) idarenin insan öğesini oluşturmaktadır (GÜNDAY, s. 579)
Kamu görevlileri iki şekilde tanımlanabilir:
- Geniş anlamda kamu görevlisi - Dar anlamda kamu görevlisi
Anayasa madde 128 – “Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.
Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. (Ek cümle: 7/5/2010-5982/12 md.) Ancak, malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.
Üst kademe yöneticilerinin yetiştirilme usul ve esasları, kanunla özel olarak düzenlenir.”
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun dördüncü maddesine göre kamu hizmetleri; memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürülür. Devlet Memurluğuna ilişin temel kurallar 657 sayılı Kanunda düzenlenmiştir.
Kanun uyarınca memurluğun üç temel ilkesi mevcuttur:
- Sınıflandırma - Kariyer
- Liyakat
Anayasa’nın 70. maddesinde de liyakat ilkesi daha genel bir biçimde düzenlenmiştir:
“Madde 70 – Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir.
Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.”
Bu hüküm ayrıca memurluğa girişte eşitlik ve serbestlik ilkelerinin geçerli olduğunu da göstermektedir (GÜNDAY, s. 593)
Devlet memurluğuna girişte aranan genel koşullar Kanunun 48.maddesinde düzenlenmiştir:
· Türk Vatandaşı olmak,(1)
· Bu Kanunun 40 ncı maddesindeki yaş şartlarını taşımak,
· Bu Kanunun 41 nci maddesindeki öğrenim şartlarını taşımak,
· Kamu haklarından mahrum bulunmamak,
· (Değişik: 23/1/2008 - 5728/317 md.) Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak.
· 6. Askerlik durumu itibariyle; askerlikle ilgisi bulunmamak / askerlik çağına gelmemiş bulunmak / Askerlik çağına gelmiş ise muvazzaf askerlik hizmetini yapmış yahut ertelenmiş veya yedek sınıfa geçirilmiş olmak,
· Görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmamak.
· Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak.
Kanunda ayrıca birtakım ödev ve sorumluluklar (m. 6- m.16) ile yasaklar (m.26 – m.31) öngörülmüş; bunun yanında bazı hak ve ayrıcalıklar tanınmıştır (m. 17 – m.25).
Anayasa koyucu da bilhassa disiplin hususuna önem vermiş ve 129’uncu maddede özel düzenleme yapmıştır:
“Madde 129 – Memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlüdürler.
Memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez.
(Değişik üçüncü fıkra: 7/5/2010-5982/13 md.) Disiplin kararları yargı denetimi dışında bırakılamaz.”
Devlet memurlarına verilecek disiplin cezaları:
- Uyarma - Kınama
- Aylıktan kesme
- Kademe ilerlemesinin durdurulması - Devlet memurluğundan çıkarma
Devlet memurluğunu sona erdiren nedenler:
- Memurluktan çıkarılma
- Memurluğa alınma şartlarından herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması veya memurlukları sırasında bu şartlardan herhangi birinin kaybı
- İstek, yaş haddi, malûllük sebeplerinden biri ile emekliye ayrılma - Çekilme (istifa)
- Ölüm
