MİNERALLER VE FONKSİYONLARI

(1)

MİNERALLER VE FONKSİYONLARI

Prof. Dr. Fügen Aktan

Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi

Biyokimya Anabilim Dalı

(2)

Vitaminler kadar mineral Vitaminler kadar mineral eksikliği de ciddi sonuçlar eksikliği de ciddi sonuçlar

doğurabilir.

Mineral eksikliği, sağlıklı Mineral eksikliği, sağlıklı beslenme ve doğru bir diyet beslenme ve doğru bir diyet

ile kolayca giderilebilir.

(3)

İnsan, hayvan ve bitkilerde bulunan İnsan, hayvan ve bitkilerde bulunan organik ve inorganik maddelerin

organik ve inorganik maddelerin yapısında yer alan elementler, yapısında yer alan elementler,

biyoelementler olarak bilinir.

Başlıcaları: C, H, O, N, S, P, Na, K, Ca, Başlıcaları: C, H, O, N, S, P, Na, K, Ca,

Mg, Fe, Cl, I, Co, Mn, Mo, Br, F, Zn, Cu Mg, Fe, Cl, I, Co, Mn, Mo, Br, F, Zn, Cu

...v.s.

Bu elementlerin kaynağı

Bu elementlerin kaynağı organik organik

veya veya inorganik elementlerdir. inorganik elementlerdir.

(4)

Mineraller

Mineraller , , inorganik bileşikler olup inorganik bileşikler olup

vitaminlerden, molekül olarak küçüktürler vitaminlerden, molekül olarak küçüktürler

ve önemli vücut fonksiyonları için ve önemli vücut fonksiyonları için

gereklidirler.

* Hücre balansının korunmasında,

* kemik ve kan hücrelerinin yapımında,

* elektrokimyasal sinir aktivitesinin ortaya

* elektrokimyasal sinir aktivitesinin ortaya çıkmasında

çıkmasında

* ve kasın kasılma-gevşemesinin

regülasyonunda minerallere gereksinim regülasyonunda minerallere gereksinim

vardır.

(5)

Mineraller Mineraller

1-İyonlar (elektrolitler)... alkali 1-İyonlar (elektrolitler)... alkali

metaller (Na+, K+, Cl- v.s.) metaller (Na+, K+, Cl- v.s.) 2- İnorganik bileşikler (erir, 2- İnorganik bileşikler (erir,

erimez)...yeralkaliler (Ca, Mg erimez)...yeralkaliler (Ca, Mg

v.s.) v.s.)

3- Komplexler...ağır metaller (Fe, 3- Komplexler...ağır metaller (Fe,

Co v.s.)

(6)

*İyonların en önemli görevi, organizma

*İyonların en önemli görevi, organizma sıvılarında uygun fizikokimyasal

sıvılarında uygun fizikokimyasal

ortamı oluşturmak ve farmakolojik, ortamı oluşturmak ve farmakolojik,

biyokimyasal etkilerin meydana biyokimyasal etkilerin meydana

gelmesi için uygun ortamı gelmesi için uygun ortamı

yaratmaktır.

Vücudun su dengesi ve osmotik Vücudun su dengesi ve osmotik

basıncın sağlanması basıncın sağlanması

Asit-baz dengesi ve pH nın korunması Asit-baz dengesi ve pH nın korunması

Sinir-kas sisteminin uyarılması iyon Sinir-kas sisteminin uyarılması iyon

konsantrasyonları ile yakından konsantrasyonları ile yakından

ilgilidir.

(7)

*Erimez inorganik bileşikler destek

*Erimez inorganik bileşikler destek doku (kemik, diş gibi) oluşumunda doku (kemik, diş gibi) oluşumunda

önemlidir.

*Komplex oluşturan minerallerden

*Komplex oluşturan minerallerden Hb nin O bağlamsında Fe

Hb nin O bağlamsında Fe

Enzimlerin prostetik grubunu Enzimlerin prostetik grubunu

oluşturan Fe, Cu v.s.

B12 vitamininin yapısında bulunan B12 vitamininin yapısında bulunan

Co ın organizmada önemli Co ın organizmada önemli

fonksiyonları vardır.

(8)

Minerallerden kalsiyum, klor, Minerallerden kalsiyum, klor,

magnezyum, fosfor, potasyum, magnezyum, fosfor, potasyum,

sodyum ve sülfür ana mineraller sodyum ve sülfür ana mineraller

olarak bilinir. Bunlara günde 100mg olarak bilinir. Bunlara günde 100mg

dan fazla gereksinim duyulur.

Krom, bakır, flor, iyot, demir, Krom, bakır, flor, iyot, demir,

manganez, selenyum ve çinko ise manganez, selenyum ve çinko ise

eser minerallerdendir. Bunlara günde eser minerallerdendir. Bunlara günde

0.01 mg dan az gereksinim duyulur.

(9)

SODYUM SODYUM

Sodyum, vücudun tüm hücrelerinde Sodyum, vücudun tüm hücrelerinde

bulunan esansiyel bir mineraldir. Vücuttaki bulunan esansiyel bir mineraldir. Vücuttaki

balansının korunması nedeniyle balansının korunması nedeniyle

absorbsiyonu ve atılımı arasındaki denge absorbsiyonu ve atılımı arasındaki denge

hızla sağlanmaktadır.

(10)

Kaynakları Kaynakları

Ana kaynağı sofra tuzudur. En iyi Ana kaynağı sofra tuzudur. En iyi kaynağı ise doğal besinlerdir. Bu kaynağı ise doğal besinlerdir. Bu

nedenle sağlıklı Na alımı için taze ve nedenle sağlıklı Na alımı için taze ve

işlem görmemiş besinlerin tüketilmesi işlem görmemiş besinlerin tüketilmesi

önerilmektedir. Denizde ve deniz önerilmektedir. Denizde ve deniz

ürünlerinde bulunur. Ekmek, tahıl, ürünlerinde bulunur. Ekmek, tahıl,

peynir, yumurta, süt, havuç, peynir, yumurta, süt, havuç,

karnabahar, kereviz, ıspanak, erik, karnabahar, kereviz, ıspanak, erik,

fındık v.s., tuzlanmış konserveler Na fındık v.s., tuzlanmış konserveler Na

içerirler.

(11)

Vücuda girişi Vücuda girişi

İnce barsaklardan kolayca İnce barsaklardan kolayca

plazmaya geçen Na, dokulara taşınır plazmaya geçen Na, dokulara taşınır

ve hücre dışında tutulur.

(12)

Yayılışı Yayılışı

Hücre dışında fazladır.

Plazmada %320 mg, eritrositte Plazmada %320 mg, eritrositte

%20mg dır. Vücuttaki Na un 2/3 ü

%20mg dır. Vücuttaki Na un 2/3 ü değişken, 1/3 kadarı ise değişmez değişken, 1/3 kadarı ise değişmez

olup kemikte kondroitin sülfatların olup kemikte kondroitin sülfatların

yapısında yer alır.

(13)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

Asit-baz dengesini sağlar.

Ozmotik basıncı korur.

Su kaybını önler, su tutucudur.

Protein ve diğer maddelerin Protein ve diğer maddelerin

çözünürlüğünü sağlar çözünürlüğünü sağlar

Kasın uyarılmasında önemli rol oynar.

(14)

Atılışı Atılışı

İdrar veya ter yoluyla atılır.

Böbreküstü bezinin korteks Böbreküstü bezinin korteks

hormonları (Aldesteron) tarafından hormonları (Aldesteron) tarafından

vücutta Na düzeyi dengelenir.

(15)

Metabolizma Bozuklukları Metabolizma Bozuklukları

Hipernatremi veya hiponatremi durumlarına Hipernatremi veya hiponatremi durumlarına

nadiren rastlanmaktadır. Doğada bol miktarda nadiren rastlanmaktadır. Doğada bol miktarda

bulunmasına karşın yetmezliğine ilişkin bulunmasına karşın yetmezliğine ilişkin

problemler de küçük değildir. Serum Na düzeyi problemler de küçük değildir. Serum Na düzeyi

azaldığı zaman idrar ile atılımı azalır ve kemik azaldığı zaman idrar ile atılımı azalır ve kemik

ve kıkırdakta bozukluklar meydana gelir.

Aşırı tuz alımı sonucu ödem, hipertansiyon, Aşırı tuz alımı sonucu ödem, hipertansiyon,

kan protein düzeyinde azalma, anemi ve kan protein düzeyinde azalma, anemi ve

üremi görülür. Cushing sendromunda serum üremi görülür. Cushing sendromunda serum

Na düzeyi artar.

(16)

POTASYUM POTASYUM

Aşırı Na tüketiminin yol

Aşırı Na tüketiminin yol açtığı açtığı

hipertansiyon, K ile tedavi edilebilir. Çeşitli hipertansiyon, K ile tedavi edilebilir. Çeşitli

yanık ve yaralanmalarda kalb ritminin yanık ve yaralanmalarda kalb ritminin düzenlenmesi için K verilmesi önerilir.

düzenlenmesi için K verilmesi önerilir.

Ancak K alımı rastgele olmaz, doktor Ancak K alımı rastgele olmaz, doktor

kontrolünde verilmelidir. Aşırı K alımı, kontrolünde verilmelidir. Aşırı K alımı,

aniden kalb durmasına neden olur.

Hipertansiyonda K alımının en güvenilir Hipertansiyonda K alımının en güvenilir

yolu fazla sebze ve meyve yemektir.

(17)

Kaynakları Kaynakları

Toprakta K, permutitler tarafından adsorbe Toprakta K, permutitler tarafından adsorbe edilirler. İşlem gören besinlerde K düzeyinde edilirler. İşlem gören besinlerde K düzeyinde

azalma olduğundan, doğal yetişen taze besinler K azalma olduğundan, doğal yetişen taze besinler K

açısından zengindir.

En iyi K kaynağı olarak patates bilinir. Süt, En iyi K kaynağı olarak patates bilinir. Süt, dana eti, tavuk eti, kurutulmuş meyveler, muz, dana eti, tavuk eti, kurutulmuş meyveler, muz,

portakal, lahana, avokado, mısır, ıspanak, portakal, lahana, avokado, mısır, ıspanak,

domates, kayısı, şeftali, bezelye de K açısından domates, kayısı, şeftali, bezelye de K açısından

değerli besinlerdir. Çoğunlukla sarı, yeşil ve değerli besinlerdir. Çoğunlukla sarı, yeşil ve

turuncu sebze ve meyveler K içerirler. Ancak turuncu sebze ve meyveler K içerirler. Ancak pişirmeden önce bol suda bekletilen veya bol pişirmeden önce bol suda bekletilen veya bol

suda pişirilen sebzelerin K içeriği azalır.

(18)

Vücuda girişi Vücuda girişi

İnce barsaklardan absorblanan K, İnce barsaklardan absorblanan K, plazma aracılığıyla bazı dokulara

plazma aracılığıyla bazı dokulara taşınır. Bu taşınım yavaştır.

taşınır. Bu taşınım yavaştır.

(19)

Yayılışı Yayılışı

K hücre içinin önemli K hücre içinin önemli mineralidir

mineralidir . Eritrositte %420mg iken . Eritrositte %420mg iken Plazmada %20mg dır.

Plazmada %20mg dır.

(20)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

Kas ve sinir aktivitesinde aktivitesinde Kas ve sinir aktivitesinde aktivitesinde

Asit-baz dengesinin sağlanmasında Asit-baz dengesinin sağlanmasında Ozmotik basıncın düzenlenmesinde Ozmotik basıncın düzenlenmesinde

Aktivatör özelliğinden dolayı metabolik Aktivatör özelliğinden dolayı metabolik reaksiyonların (örn. Fosforilasyon reak) reaksiyonların (örn. Fosforilasyon reak)

düzenlenmesinde düzenlenmesinde

Hücre çoğalmasında Hücre çoğalmasında

Diüretik olduğundan vücut suyunun Diüretik olduğundan vücut suyunun

dengelenmesinde önemli rol oynar.

Hücre içi ve dışı K gradienti, membran Hücre içi ve dışı K gradienti, membran

potansiyel ve yükündeki değişimlere potansiyel ve yükündeki değişimlere

neden olmaktadır.

(21)

Atılışı Atılışı

Böbrek yoluyla olur ve kortex Böbrek yoluyla olur ve kortex hormonları (aldesteron) ile

hormonları (aldesteron) ile düzenlenir.

düzenlenir.

(22)

Metabolizma Bozuklukları Metabolizma Bozuklukları

Hipokalemi ve K yetmezliği nadiren Hipokalemi ve K yetmezliği nadiren

görülür. Asidüri, kusma, diyare ve görülür. Asidüri, kusma, diyare ve

Cushing sendromunda ortaya çıkar.

Diüretikler ile laksatiflerin alımı ve Diüretikler ile laksatiflerin alımı ve

açlık da hipokalemiye neden olabilir.

Çizgili kaslarda felç ve kalb kasında Çizgili kaslarda felç ve kalb kasında

bozukluklara yol açar.

Hiperkalemide tetani belirgindir.

Doku harabiyeti meydana gelir.

(23)

KALS KALS İ İ YUM YUM

Kalsiyum bir çok yiyeceklerde ve sularda Kalsiyum bir çok yiyeceklerde ve sularda

bulunur. Gerçekten birçok sebzeler özellikle bulunur. Gerçekten birçok sebzeler özellikle yeşil yapraklı olanlar kalsiyum içerirler. Aynı yeşil yapraklı olanlar kalsiyum içerirler. Aynı

zamanda fındık

zamanda fındık vb vb kuruyemişler ve kuruyemişler ve

meyvelerde de kalsiyum vardır. Ancak, meyvelerde de kalsiyum vardır. Ancak,

birçok kaynaktan kalsiyum ihtiyacı birçok kaynaktan kalsiyum ihtiyacı

giderilirsede, osteoporoza ve kalsiyum giderilirsede, osteoporoza ve kalsiyum

yetmezliğine karşı korunmada özel yetmezliğine karşı korunmada özel

beslenmenin yanı sıra kalsiyum beslenmenin yanı sıra kalsiyum

preparatlarının kullanılması da önerilebilinir.

(24)

Kaynakları Kaynakları

Süt, peynir, yoğurt (yağlı veya yağsız) Süt, peynir, yoğurt (yağlı veya yağsız) kalsiyum için ana kaynaklardır. Bunun kalsiyum için ana kaynaklardır. Bunun yanısıra, balık konserve (kemikli) yeşil yanısıra, balık konserve (kemikli) yeşil

yapraklı sebzeler (genellikle ıspanak, yapraklı sebzeler (genellikle ıspanak,

lahana, maydanoz ve patates), badem, lahana, maydanoz ve patates), badem,

yerfıstığı, ceviz, ayçiçeği çekirdeği.

Suda CO

₂₂

ile çözünür formdadır, ancak ile çözünür formdadır, ancak sudan kalsiyum alımı düşüktür.

sudan kalsiyum alımı düşüktür.

Ispanak ve cerealda okzalat ve fitat yüksek Ispanak ve cerealda okzalat ve fitat yüksek

olduğundan yararlanım düşüktür. Bunlar, olduğundan yararlanım düşüktür. Bunlar,

Mg ve Fe yararlanımını da düşürür.

(25)

Vücuda girişi Vücuda girişi

Midede HCl ile erir forma dönüşür. Barsakta, Midede HCl ile erir forma dönüşür. Barsakta, YA ile sabunlaşır ve safra ile birlikte absorbe YA ile sabunlaşır ve safra ile birlikte absorbe

edilir. Şelat maddelerin varlığı edilir. Şelat maddelerin varlığı

absorbsiyonunu etkiler. Okzalat ve fitat ile absorbsiyonunu etkiler. Okzalat ve fitat ile

çözünmeyen yapılar oluşturduğundan çözünmeyen yapılar oluşturduğundan

barsaktan absorbsiyonu azalır. Çaytaki barsaktan absorbsiyonu azalır. Çaytaki

tanenler sayesinde Ca yararlanımı düşer.

Tersine Laktoz, sitrat, H+, protein ve vit D Tersine Laktoz, sitrat, H+, protein ve vit D absorbsiyonunu arttırır. Ayrıca yaş arttıkça absorbsiyonunu arttırır. Ayrıca yaş arttıkça

absorbsiyon azalır. Erkeklerde Ca absorbsiyon azalır. Erkeklerde Ca

absorbsiyonu kadınlara oranla fazladır.

(26)

Yayılışı Yayılışı

70kg bir insanda 1200g kadar Ca vardır.

Bunun %99 u kemiklerdedir. Kemiklerde Bunun %99 u kemiklerdedir. Kemiklerde

Ca:P oranı önemlidir. %70mg kaslarda, Ca:P oranı önemlidir. %70mg kaslarda,

%15mg sinir sisteminde, %9-11mg

(ortalama 6mg serbest, 4mg proteine (ortalama 6mg serbest, 4mg proteine

bağlıdır) ise serumda bulunur.

Ekstrasellüler sıvıda Ca, hücre

Ekstrasellüler sıvıda Ca, hücre içine oranla içine oranla daha fazladır.

daha fazladır.

(27)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

Vücudumuzun iskelet ve diş yapısında yaklaşık Vücudumuzun iskelet ve diş yapısında yaklaşık

% 99 u kalsiyum olup ana elementtir.

Bunun dışında kalsiyum, kanın Bunun dışında kalsiyum, kanın

pıhtılaşmasında, pıhtılaşmasında,

Membran geçirgenliğinde, Membran geçirgenliğinde,

Kasın kasılma-gevşemesinde, Kasın kasılma-gevşemesinde,

Sinirsel uyarıların iletisinde, Sinirsel uyarıların iletisinde,

Lipaz, ATPaz, Süksinat DH gibi enzim Lipaz, ATPaz, Süksinat DH gibi enzim

aktivasyonunda ve fosforilasyon aktivasyonunda ve fosforilasyon

reaksiyonlarında da önemli rol oynar.

(28)

Atılışı Atılışı

İdrar ve gaita ile atılır. CaPO4, Ca İdrar ve gaita ile atılır. CaPO4, Ca okzalat gibi tuzları formunda yaklaşık okzalat gibi tuzları formunda yaklaşık

günde 200mg kadarı idrarla atılmaktadır.

Hormonal düzenlenmesi:

1,25 dihidroksi kolekalsiferol 1,25 dihidroksi kolekalsiferol

Parathormon Parathormon

Kalsitonin

(29)

Metabolizma Bozuklukları Metabolizma Bozuklukları

Erkekler kemiklerinden kalsiyum Erkekler kemiklerinden kalsiyum

eksilmesine karşın kadınlara oranla daha eksilmesine karşın kadınlara oranla daha

dirençlidirler. Kadınlarda menapoz dirençlidirler. Kadınlarda menapoz

döneminde östrojen hormonunun döneminde östrojen hormonunun azalmasına bağlı olarak kemikten azalmasına bağlı olarak kemikten

kalsiyum kaybı sözkonusudur. Kalsiyum kalsiyum kaybı sözkonusudur. Kalsiyum

azalması da kemik yapısının bozulmasına azalması da kemik yapısının bozulmasına

ve osteoporoza yol açar. Kafein, fosfat ve osteoporoza yol açar. Kafein, fosfat

(soft drinklerde ve ette), aşırı protein ve (soft drinklerde ve ette), aşırı protein ve

alkol alımı, sigara içimi kemiklerden alkol alımı, sigara içimi kemiklerden

kalsiyum kaybına yol açar.

(30)

Yaşlanmadan dolayı veya menapoz sonrası Yaşlanmadan dolayı veya menapoz sonrası

görülen demineralizasyonun sonucu kemikler görülen demineralizasyonun sonucu kemikler

sünger görünümü kazanır ki bu durum osteoporoz sünger görünümü kazanır ki bu durum osteoporoz

olarak bilinir. Gençlerde veya gebelikte bu olarak bilinir. Gençlerde veya gebelikte bu

durumun ortaya çıkması ise osteomalasidir.

Osteoporoz ve osteomalaside etkin faktörlerin Osteoporoz ve osteomalaside etkin faktörlerin Başında östrojen, androjen hormon düzeyleri

Başında östrojen, androjen hormon düzeyleri

önemlidir. Bu hormon düzeylerinde azalma önemli önemlidir. Bu hormon düzeylerinde azalma önemli

bir risk faktörüdür.

Fiziksel aktivitenin artışı normalde Fiziksel aktivitenin artışı normalde demineralizasyonu azaltır etkendir.

demineralizasyonu azaltır etkendir.

Beslenmede önemli bir faktördür. P/Ca oranının Beslenmede önemli bir faktördür. P/Ca oranının

1.5 dan fazla olmaması önerilir. Konservelerde ve 1.5 dan fazla olmaması önerilir. Konservelerde ve

ette P miktarı fazladır.

(31)

* * Gelişmiş ülkelerdeki beslenmelerde, Gelişmiş ülkelerdeki beslenmelerde, hazır yiyecekler, et ve aşırı

hazır yiyecekler, et ve aşırı

karbohidrat tüketimi fazladır ve karbohidrat tüketimi fazladır ve

kemik problemleri artmıştır.

* * Aşırı protein tüketimi ve asidosis idrar Aşırı protein tüketimi ve asidosis idrar Ca düzeyinde azalmaya yol açar.

Ca düzeyinde azalmaya yol açar.

* * Eskimolarda et tüketimi fazladır. Eskimolarda et tüketimi fazladır.

* * Tedavide ekstra Ca verilmesi önerilir. Tedavide ekstra Ca verilmesi önerilir.

(32)

MAGNEZYUM

(33)

Kaynakları Kaynakları

Tohum ve klorofilli yeşil bitkilerde Tohum ve klorofilli yeşil bitkilerde özellikle ıspanakda bol bulunur.

özellikle ıspanakda bol bulunur.

Patates, mısır fındık gibi Patates, mısır fındık gibi

kuruyemişlerde, kakao, kepekde, et, kuruyemişlerde, kakao, kepekde, et,

süt, deniz ürünlerinde Mg vardır. Bitki süt, deniz ürünlerinde Mg vardır. Bitki

kaynaklı Mg daha kolay absorblanır.

(34)

Vücuda girişi Vücuda girişi

Midede HCl ile erir forma dönüşür Midede HCl ile erir forma dönüşür ve barsaklardan emilir.

ve barsaklardan emilir.

Absorbsiyonda vücut ihtiyacı kadarını Absorbsiyonda vücut ihtiyacı kadarını

alır. Mg alımı fazla olursa absorbsiyon alır. Mg alımı fazla olursa absorbsiyon

azalır, oysa düşük Mg lu besinlerden azalır, oysa düşük Mg lu besinlerden

Mg daha fazla absorblanır. Eğer taze Mg daha fazla absorblanır. Eğer taze

yeşil bitkileri seviyorsanız zaten bu yeşil bitkileri seviyorsanız zaten bu

mineral için vücutta bir problem mineral için vücutta bir problem

ortaya çıkmaz.

(35)

Yayılışı Yayılışı

V V ü ü cuttaki Mg un % 60 i kemiklerde cuttaki Mg un % 60 i kemiklerde kristalin mineral olarak ve hidrate

kristalin mineral olarak ve hidrate edilmi

edilmi ş ş kristal kristal ş ş eklinde lokalize eklinde lokalize edilmi

edilmi ş ş tir. tir. Geri kalan miktar Geri kalan miktar ı ı n ba n ba ş ş l l ı ı ca ca

yumu yumu ş ş ak doku h ak doku h ü ü crelerinde yer ald crelerinde yer ald ığı ığı

g g ö ö r r ü ü lm lm ü ü ş ş t t ü ü r. r.

(36)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

ATP bağımlı enzim reaksiyonlarında ATP ATP bağımlı enzim reaksiyonlarında ATP

yapısını stabilize eder (kreps siklusu, glikolizis, yapısını stabilize eder (kreps siklusu, glikolizis,

pr ve nükleik asit sentezleri) Fosfataz, pr ve nükleik asit sentezleri) Fosfataz,

fosforilaz, enolaz, fosfoglukomutaz v.s.

enzimlerin aktivatörüdür.

Etkilerinin bazılarında Ca metabolizmasıyla Etkilerinin bazılarında Ca metabolizmasıyla

yakından ilişkili olup parathormon aktive yakından ilişkili olup parathormon aktive

edilmiş D vitamininin işlevlerinde gerekli bir edilmiş D vitamininin işlevlerinde gerekli bir

mineraldir.

(37)

Vücutta en çok kemik ve dişlerde bulunur. Ca, Vücutta en çok kemik ve dişlerde bulunur. Ca,

Mg varlığında dayanıklı sert kemik yapısını Mg varlığında dayanıklı sert kemik yapısını oluşturur. Mg olmadığında yumuşak kemik oluşturur. Mg olmadığında yumuşak kemik

doku gelişimi görülür.

En önemli özelliğinden biri de, kalp krizlerini En önemli özelliğinden biri de, kalp krizlerini

ve damarlarda yağ plaklarının oluşumunu ve damarlarda yağ plaklarının oluşumunu

engellemektir. Mg protein, yağ ve KH engellemektir. Mg protein, yağ ve KH

komplekslerin yapısında da yer alır.

Kas kontraksiyonu ve sinir iletiminde etkindir Kas kontraksiyonu ve sinir iletiminde etkindir

(Ca ile). Nöromuskular hastalıkların (Ca ile). Nöromuskular hastalıkların

tedavisinde, depresyon ve sese duyarlılıkların tedavisinde, depresyon ve sese duyarlılıkların

tedavisinde başarılı sonuçlar alınmıştır.

(38)

Atılışı Atılışı

İdrar ve gaita yoluyladır.

Aldesteron vücuttan K atılımını Aldesteron vücuttan K atılımını

arttırırken Mg atılımını da arttırır.

(39)

Metabolizma Bozuklukları Metabolizma Bozuklukları

Yetmezliğine nadiren ra

Yetmezliğine nadiren ra s s tlanır. Kronik tlanır. Kronik

alkolizm, hipertiroidizm, ameliyat sonrası alkolizm, hipertiroidizm, ameliyat sonrası

meydana gelen alkalozda, ishal ve meydana gelen alkalozda, ishal ve

kusmalarda Mg düzeylerinde azalma kusmalarda Mg düzeylerinde azalma

meydana gelir. Bu durumda, tetani, aşırı meydana gelir. Bu durumda, tetani, aşırı

kemikleşme, dokularda kireçlenme kemikleşme, dokularda kireçlenme

meydana gelir.

Mg düzeylerindeki artışla ilişkili olarak Mg düzeylerindeki artışla ilişkili olarak anestezi, güçsüzlük, uyuklama, istemli anestezi, güçsüzlük, uyuklama, istemli

kaslarda felç, renal yetmezlik görülür.

(40)

DEMİR DEMİR

Kadınlarda demir eksikliği, çoğunlukla ciddi Kadınlarda demir eksikliği, çoğunlukla ciddi

beslenme yetersizliğinden ortaya çıktığı bilinir. Bu beslenme yetersizliğinden ortaya çıktığı bilinir. Bu durumda, kadınların menstruasyon dönemlerinde durumda, kadınların menstruasyon dönemlerinde

kan demirinde azalma olduğuda göz önüne alınırsa, kan demirinde azalma olduğuda göz önüne alınırsa,

onların erkeklere oranla iki kat daha fazla demire onların erkeklere oranla iki kat daha fazla demire

gereksinim duyarlar. Ancak kadınlar demirce zengin gereksinim duyarlar. Ancak kadınlar demirce zengin

yağsız eti erkeklere oranla daha az yağsız eti erkeklere oranla daha az

tüketmektedirler. (Bitki kaynaklı demirden ziyade tüketmektedirler. (Bitki kaynaklı demirden ziyade

etteki demirin absorbsiyonu daha iyidir.) etteki demirin absorbsiyonu daha iyidir.)

Demir eksikliği halsizlik ve fiziksel aktivitede Demir eksikliği halsizlik ve fiziksel aktivitede

azalmaya neden olur. Bunun ileri aşamalarında azalmaya neden olur. Bunun ileri aşamalarında

kansızlık ortaya çıkar ve kandaki eritrositlerin kansızlık ortaya çıkar ve kandaki eritrositlerin

azalmasından dolayı da akciğerlerden organ ve azalmasından dolayı da akciğerlerden organ ve

dokulara taşınan oksijen miktarında azalma dokulara taşınan oksijen miktarında azalma

meydana gelir. Vitamin C demirin absorbsiyonunu meydana gelir. Vitamin C demirin absorbsiyonunu

arttığı için yemeklerde 1 bardak içilen portakal arttığı için yemeklerde 1 bardak içilen portakal

suyu bitkiden alınacak demirin kullanımını arttırır.

(41)

Kaynakları Kaynakları

Esmer topraklarda yetişen bitkilerde, Esmer topraklarda yetişen bitkilerde,

sularda ve etlerde Fe bulunur. Sütte sularda ve etlerde Fe bulunur. Sütte

yoktur. Kırmızı et demir açısından yoktur. Kırmızı et demir açısından

zengindir. KC, böbrek ve kalb kısmen zengindir. KC, böbrek ve kalb kısmen

zengindir. Tavuk ve balık düşük zengindir. Tavuk ve balık düşük

düzeyde demir içerirler. Genelde tüm düzeyde demir içerirler. Genelde tüm

sebzeler demir taşırlar, ama en fazla sebzeler demir taşırlar, ama en fazla

demir içeren sebzeler lahana, demir içeren sebzeler lahana,

maydanoz, bezelye, patates ve mısırdır.

Pekmezde demir oranı yüksektir.

(42)

Vücuda girişi Vücuda girişi

Ette komplex (porfirin ile) Ette komplex (porfirin ile)

Sebzede inorganik Sebzede inorganik

Hayvan içorganlarında ise Hayvan içorganlarında ise

iyonlaşabilen Fe halindedir. Demir iyonlaşabilen Fe halindedir. Demir

midede HCl ile çözünür forma döner midede HCl ile çözünür forma döner

(FeCl

(FeCl ₂ ₂ ) ve barsaklardan emilir. ) ve barsaklardan emilir.

(43)

Yayılışı

(44)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

Oksido-redüksiyon katalizörüdür.

O O ₂ ₂ bağlar (Hb, Mb) bağlar (Hb, Mb) . . Demir, kırmızı Demir, kırmızı

kan hücrelerinde hemoglobin sentezi kan hücrelerinde hemoglobin sentezi

için gereklidir ve tüm vücuda için gereklidir ve tüm vücuda

oksijenin taşınmasında önemli rol oksijenin taşınmasında önemli rol

oynar.

Demir aynı zamanda enerji üreten Demir aynı zamanda enerji üreten

reaksiyonlarda

reaksiyonlarda da yer alır. da yer alır.

(45)

Atılışı Atılışı

Yaklaşık 1mg kadarı gaita, az Yaklaşık 1mg kadarı gaita, az miktarda idrar ve safra ile atılır.

miktarda idrar ve safra ile atılır.

(46)

Metabolizma Bozuklukları Metabolizma Bozuklukları

Demir eksikliği başlıca anemi, yorgunluk, Demir eksikliği başlıca anemi, yorgunluk,

çalışma kapasitesinde düşme ve çalışma kapasitesinde düşme ve

çocuklarda özellikle öğrenme yeteneğinde çocuklarda özellikle öğrenme yeteneğinde

azalmaya yol açar.

Demir fazlalığında hemosideroz veya Demir fazlalığında hemosideroz veya hemokromotoz meydana gelir, demir hemokromotoz meydana gelir, demir

depolarında artış vardır. Hemokromotozda depolarında artış vardır. Hemokromotozda

Fe emilimi çok fazladır.

(47)

BAKIR

(48)

Kaynakları Kaynakları

Nohut vb, bakla, ceviz, fındık vb, süt

(49)

Vücuda girişi Vücuda girişi

Barsaklardan absorblanan Cu, Barsaklardan absorblanan Cu, kanda albumine bağlanır, sonra kanda albumine bağlanır, sonra

çoğunlukla KC e ve az olarak da diğer çoğunlukla KC e ve az olarak da diğer

dokularda depolanır. Seruloplazmin dokularda depolanır. Seruloplazmin

Cu depo şeklidir ve Cu varlığında Cu depo şeklidir ve Cu varlığında

sentezi artar. Gerektiğinde Cu sentezi artar. Gerektiğinde Cu

plazmaya salgılanır ancak Cu in plazmaya salgılanır ancak Cu in

serbest hale geçişi albumine bağlı serbest hale geçişi albumine bağlı

bakırdan zordur.

(50)

Yayılışı Yayılışı

Bakır dokulardan KC, böbrek, kalb, kemik, Bakır dokulardan KC, böbrek, kalb, kemik, kas, beyin ve saçda depolanır. Plazma düzeyi kas, beyin ve saçda depolanır. Plazma düzeyi

çok düşüktür. Plazmadan dokulara depo çok düşüktür. Plazmadan dokulara depo

amacıyla geçişinden ziyade enzim yapılarına amacıyla geçişinden ziyade enzim yapılarına

giriş hızı daha fazladır.

(51)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

Tirozinaz, monoaminoksidaz, urikaz, Tirozinaz, monoaminoksidaz, urikaz,

askorbik asit oksidaz gibi enzimler için askorbik asit oksidaz gibi enzimler için

koenzim görevi vardır. Sitokrom sistemi, koenzim görevi vardır. Sitokrom sistemi,

katalaz gibi enzimlerin aktivasyonu için de katalaz gibi enzimlerin aktivasyonu için de

gereklidir.

Hb ve eritros

Hb ve eritros i i t yap t yap ı ı m m ı ı nda rol oynarlar. Cu nda rol oynarlar. Cu eksikli

eksikli ğ ğ inde de anemi g inde de anemi g ö ö r r ü ü l l ü ü r ve Fe r ve Fe

vermekle tedavi edilemez. Fe transportunu vermekle tedavi edilemez. Fe transportunu

inhibe etmesinden kaynakland inhibe etmesinden kaynakland ığı ığı d d üşü üşü n n ü ü l l ü ü yor. Ayr yor. Ayr ı ı ca sitokrom ca sitokrom

aktivitesindeki azalmaya ba

aktivitesindeki azalmaya ba ğ ğ l l ı ı olarak olarak eritrositlerin i

eritrositlerin i ş ş levlerinde azalma meydana levlerinde azalma meydana gelir.

gelir.

(52)

Atılışı Atılışı

Vücuda giren bakırın %80-95 kadarı Vücuda giren bakırın %80-95 kadarı atılır.

atılır. Normalde Cu gaita ile az olarakda Normalde Cu gaita ile az olarakda idrar ile at

idrar ile at ı ı l l ı ı r. r.

(53)

Metabolizma Bozuklukları Metabolizma Bozuklukları

Cu eksikliğinde ayrıca büyümenin durması, Cu eksikliğinde ayrıca büyümenin durması,

saçda seyreklik, süt azalması, yürüyüş saçda seyreklik, süt azalması, yürüyüş

düzensizlikleri görülür. Menek sendromu düzensizlikleri görülür. Menek sendromu

Cu eksikliğinde ortaya çıkar. Büyüme Cu eksikliğinde ortaya çıkar. Büyüme

azlığı, hipotermi, beyin dejenerasyonu, saç azlığı, hipotermi, beyin dejenerasyonu, saç

renk bozukluğu, plazma Cu ve Cu oksidaz renk bozukluğu, plazma Cu ve Cu oksidaz

düzeyinde azalma görülür.

Wilson hastalığında barsaktan Cu emilimi Wilson hastalığında barsaktan Cu emilimi

fazla olmasına karşın albumine bağlı fazla olmasına karşın albumine bağlı

kalmaktadır. KC ve beyinde Cu depolarında kalmaktadır. KC ve beyinde Cu depolarında

artış olur.

(54)

Çİ Çİ NKO NKO

Immun sistemin

Immun sistemin ç ç al al ış ış mas mas ı ı i i ç ç in gerekli in gerekli esansiyel bir mineraldir. Vit C ile birlikte esansiyel bir mineraldir. Vit C ile birlikte

yaralar

yaralar ı ı n kapanmas n kapanmas ı ı nda nda ö ö nemlidir. nemlidir.

Vitaminlerle birlikte Zn nun sindirim Vitaminlerle birlikte Zn nun sindirim

sisteminde

sisteminde ö ö zellikle alkol zellikle alkol ü ü n y n y ı ı k k ı ı m m ı ı nda rol nda rol oynad

oynad ığı ığı bilinir. Ayn bilinir. Ayn ı ı zamanda kanser, zamanda kanser, mide

mide ü ü lseri, baz lseri, baz ı ı g g ö ö z hastal z hastal ı ı klar klar ı ı nda nda

ateroskleroz ve romatizmada koruyucu ateroskleroz ve romatizmada koruyucu

etkileri vard

etkileri vard ı ı r ve fertilizasyon r ve fertilizasyon yetersizliklerinde koruyucudur.

yetersizliklerinde koruyucudur.

(55)

Kaynakları Kaynakları

B B ü ü y y ü ü me ve me ve ü ü reme g reme g ö ö steren t steren t ü ü m m besinlerde fazlad

besinlerde fazlad ı ı r. K r. K ı ı rm rm ı ı z z ı ı ette beyaz ette beyaz ete oranla daha

ete oranla daha ç ç oktur. Bitkisel oktur. Bitkisel kaynakl

kaynakl ı ı Zn den daha az olarak Zn den daha az olarak yararlan

yararlan ı ı l l ı ı r. Armut, sarm r. Armut, sarm ı ı sak, ve sak, ve

ı ı spanak ile s spanak ile s ü ü t Zn i t Zn i ç ç erirler. erirler.

(56)

Vücuda girişi Vücuda girişi

Barsaklardan emilimi azdır. Gittikçe Barsaklardan emilimi azdır. Gittikçe azalmak üzere; Prostat, saç, kemik, KC, azalmak üzere; Prostat, saç, kemik, KC,

böbrek, kas, pankreas, dalak ve kanda böbrek, kas, pankreas, dalak ve kanda

yayılır.

(57)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

Ins Ins ü ü linin linin ö ö nemli bir par nemli bir par ç ç as as ı ı d d ı ı r. r.

Karbonik anhidraz, karboksipeptidaz, Karbonik anhidraz, karboksipeptidaz,

urikaz ve baz

urikaz ve baz ı ı dehidrojenazlar dehidrojenazlar ı ı n n aktivitesinde

aktivitesinde ö ö nemlidir. 90 dan fazla nemlidir. 90 dan fazla enzim aktivasyonu i

enzim aktivasyonu i ç ç in gereklidir. in gereklidir.

V V ü ü cutta protein yap cutta protein yap ı ı m m ı ı nda, b nda, b ü ü y y ü ü me me ve yaralar

ve yaralar ı ı n kapanmas n kapanmas ı ı nda nda ö ö nemlidir. nemlidir.

(58)

Atılışı Atılışı

Normalde Zn gaita ile az olarakda idrar Normalde Zn gaita ile az olarakda idrar ile at

ile at ı ı l l ı ı r. r.

(59)

Metabolizma Bozuklukları Metabolizma Bozuklukları

Nadir görülür. Deri hasarlarının Nadir görülür. Deri hasarlarının tamirinde yavaşlama, sperm

tamirinde yavaşlama, sperm sayısında azalma, çocuklarda sayısında azalma, çocuklarda

büyümede gerileme görülür. Sürekli büyümede gerileme görülür. Sürekli

alkol alanlarda Zn yetersizliği ortaya alkol alanlarda Zn yetersizliği ortaya

çıkabilir.

(60)

FOSFOR FOSFOR

Mineral ortalamasında fosfor vücutta en çok Mineral ortalamasında fosfor vücutta en çok

bulunan mineral olan kalsiyuma oranla ikinci sırayı bulunan mineral olan kalsiyuma oranla ikinci sırayı

alır (%5). Her hücre P içerir, vücutta pek çok alır (%5). Her hücre P içerir, vücutta pek çok

kimyasal olaylarda önemlidir. Yağ, KH ve kimyasal olaylarda önemlidir. Yağ, KH ve

proteinlerden enerji elde edilmesindeki tüm proteinlerden enerji elde edilmesindeki tüm

reaksiyonlarda F lu bileşikler döngüye reaksiyonlarda F lu bileşikler döngüye

katılmaktadır.

P, diğer mineral ve vücut fonksiyonları ile bir arada P, diğer mineral ve vücut fonksiyonları ile bir arada

işlev gördüğünden birçok yararlarından söz işlev gördüğünden birçok yararlarından söz

edilmektedir. Kemiklerin kolayca deforme oluşuna edilmektedir. Kemiklerin kolayca deforme oluşuna engel olduğu ve Ca kaybının azaldığı acıklanmıştır.

engel olduğu ve Ca kaybının azaldığı acıklanmıştır.

Böylece osteoporoz ve osteomalasia da yararlı Böylece osteoporoz ve osteomalasia da yararlı

etkileri vardır. P un kanseri önlediği son yıllarda etkileri vardır. P un kanseri önlediği son yıllarda açıklandı. Kanserli hücrede P düzeylerinin hızla açıklandı. Kanserli hücrede P düzeylerinin hızla

düştüğü belirtildi.

(61)

Kaynakları Kaynakları

Fosfat doğada çeşitli formlarda Fosfat doğada çeşitli formlarda bulunabilir. Sütte kazein formunda bulunabilir. Sütte kazein formunda

olup, önemli miktarda bulunur.

Özellikle et gibi yüksek protein içeren Özellikle et gibi yüksek protein içeren

besinlerde fazladır. Fındık vb, besinlerde fazladır. Fındık vb,

yumurta, mısır, bezelye, ıspanak, yumurta, mısır, bezelye, ıspanak,

lahana, brokoli, pa

lahana, brokoli, pa t t ates de P içeren ates de P içeren yiyeceklerdir.

yiyeceklerdir.

(62)

Vücuda girişi Vücuda girişi

Diyetten serbest inorganik fosfat halinde Diyetten serbest inorganik fosfat halinde absorblan

absorblan ı ı r. Ancak P r. Ancak P da Ca, Mg ve Fe tuzlar da Ca, Mg ve Fe tuzlar ı ı gibi fitatlar

gibi fitatlar ı ı n varl n varl ığı ığı nda hidroliz nda hidroliz edilemedi

edilemedi ğ ğ inden absorbsiyonlar inden absorbsiyonlar ı ı m m ü ü mk mk ü ü n n olamamaktad

olamamaktad ı ı r. r.

(63)

Yayılışı Yayılışı

Serbest hale geçen fosfatlar barsakda KH veya Serbest hale geçen fosfatlar barsakda KH veya lipidlerle birleşir. Dolaşımdaki ester fosfatlar

lipidlerle birleşir. Dolaşımdaki ester fosfatlar kemiklere geçer ve depolanır. Burada fosfataz kemiklere geçer ve depolanır. Burada fosfataz

enziminin etkisiyle açığa çıkan inorganik fosfatlar, enziminin etkisiyle açığa çıkan inorganik fosfatlar, Ca ile erimez kalsiyum fosfat apatitlerini oluşturur.

Ca ile erimez kalsiyum fosfat apatitlerini oluşturur.

Vücuttaki fosfatın %90 kadarı kemiklerde kalsiyum Vücuttaki fosfatın %90 kadarı kemiklerde kalsiyum

fosfat apatitleri şeklindedir. Kemikte az miktarda fosfat apatitleri şeklindedir. Kemikte az miktarda

Mg fosfat bileşiklerine rastlanır. Gerektiğinde Mg fosfat bileşiklerine rastlanır. Gerektiğinde

kemiklerden fosfat kana geçer, ancak dişlerden kemiklerden fosfat kana geçer, ancak dişlerden

cözünmesi çok zordur. Geri kalan fosfat yumuşak cözünmesi çok zordur. Geri kalan fosfat yumuşak

dokularda (lipid, KH, pr, v.s. yapılarda) ve dokularda (lipid, KH, pr, v.s. yapılarda) ve

sıvılardadır.

(64)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

Kemik yapısında yer alır.

Enerji metabolizmasında sıkça söz Enerji metabolizmasında sıkça söz

edilen P, ATP nin ve diğer edilen P, ATP nin ve diğer

nükleotidlerin, nükleik asitlerin ve nükleotidlerin, nükleik asitlerin ve

çeşitli fosforile bileşiklerin yapısında çeşitli fosforile bileşiklerin yapısında

bulunmaktadır.

Tüm metabolik olaylarla, aktivasyon Tüm metabolik olaylarla, aktivasyon

reaksiyonlarında P dan söz edilir.

(65)

Hücre içi konsantrasyonu hücre dışına Hücre içi konsantrasyonu hücre dışına

oranla çok fazladır ve burada membrana oranla çok fazladır ve burada membrana

geçemeyen fosforile bileşiklerin geçemeyen fosforile bileşiklerin

yapısındadır. Çeşitli hücre bölümlerinde yapısındadır. Çeşitli hücre bölümlerinde

inorganik fosfat 5-20 mM inorganik fosfat 5-20 mM

konsantrasyondadır. Bu nedenle hücre içi konsantrasyondadır. Bu nedenle hücre içi

önemli tampon sistemini oluşturur.

Fosfolipidler halinde, deterjan

Fosfolipidler halinde, deterjan ö ö zelli zelli ğ ğ i i

g g ö ö sterir ve membran yap sterir ve membran yap ı ı s s ı ı nda yeral nda yeral ı ı r. r.

(66)

Atılışı Atılışı

Atılımı genelde idrar yoluyladır. Az Atılımı genelde idrar yoluyladır. Az

miktarda gaita ile de atılmaktadır. İdrarla miktarda gaita ile de atılmaktadır. İdrarla

atılımın fiziksel aktivite ile pozitif atılımın fiziksel aktivite ile pozitif

korelasyon gösterdiği saptanmıştır. Bu korelasyon gösterdiği saptanmıştır. Bu

durum adrenal kortex aktivitesine ve P un durum adrenal kortex aktivitesine ve P un

reabsorbsiyonuna bağlıdır. Normalde renal reabsorbsiyonuna bağlıdır. Normalde renal

resorbsiyonu %85-95 iken, aktif vit D, resorbsiyonu %85-95 iken, aktif vit D,

glukokortikoid ve growth hormonla kısa glukokortikoid ve growth hormonla kısa

süreli tedavilerde

süreli tedavilerde artış, östrojen, artış, östrojen,

glukokortikoidlerin, tiroid ve paratiroid glukokortikoidlerin, tiroid ve paratiroid

hormonların uzun süreli tedavilerinde hormonların uzun süreli tedavilerinde

azalış kaydeder.

(67)

K K Ü Ü K K Ü Ü RT RT

İnsan ve hayvanlar kükürtten protein ve İnsan ve hayvanlar kükürtten protein ve aa yapısındakı tiyo, ditiyo, metiltiyo

aa yapısındakı tiyo, ditiyo, metiltiyo

formlarından yararlanır. S ya aa formunda formlarından yararlanır. S ya aa formunda

ya da inorganik sülfat halinde absorbe ya da inorganik sülfat halinde absorbe

edilir. İnsanların S gereksinimi edilir. İnsanların S gereksinimi

hayvanlardan daha azdır. Besinlerde ve hayvanlardan daha azdır. Besinlerde ve

sularda bulunan sülfattan yararlanım daha sularda bulunan sülfattan yararlanım daha

düşüktür, atılım hızlıdır.

(68)

Vücutta S, kükürtlü aa ler (sistein ve Vücutta S, kükürtlü aa ler (sistein ve

metyonin) halindedir ve bunlarda metyonin) halindedir ve bunlarda

organizmanın önemli S kaynağıdır. KC de organizmanın önemli S kaynağıdır. KC de

oksitlenerek sülfat iyonu açığa çıkar. Ayrıca oksitlenerek sülfat iyonu açığa çıkar. Ayrıca

glukozaminoglikanlar, kondroitin sülfat, glukozaminoglikanlar, kondroitin sülfat,

dermatan sülfat ve hyaluronik asit dermatan sülfat ve hyaluronik asit

formunda da yer alır.

S, bağlanma ve 1-C metil gruplarının S, bağlanma ve 1-C metil gruplarının

transferi için önemli bölgelerdir.

Aynı zamanda glutatyon, KoenzimA nın Aynı zamanda glutatyon, KoenzimA nın

yeraldığı çeşitli koenzim ve vitaminler gibi yeraldığı çeşitli koenzim ve vitaminler gibi

redükte ajanların önemli parçalarıdır.

Sülfat formunda suda çözünürlüğü fazla Sülfat formunda suda çözünürlüğü fazla

olduğundan metabolitlerin atılımını sağlar.

(69)

S, aa yapısında metabolize edilirsede S, aa yapısında metabolize edilirsede atılımı sülfat şeklindedir. Sülfat aynı

atılımı sülfat şeklindedir. Sülfat aynı

zamanda intraselluler metabolitlerden zamanda intraselluler metabolitlerden

biridir. Plazma sülfat oranı düşüktür.

Mukopolisakkaritlerden Sülfatazın Mukopolisakkaritlerden Sülfatazın

etkisiyle sülfat serbest hale geçer ve atılır.

Sülfataz Sülfataz Mukopolisakkarit

Mukopolisakkarit   Sülfat Sülfat

(70)

İdrarda S

İdrarda S , , 3 formdadır: 3 formdadır:

İnorganik sülfat İnorganik sülfat

Ester sülfat (fenol sülfat gibi) Ester sülfat (fenol sülfat gibi)

Nötral S (Taurin gibi)

(71)

FLOR FLOR

Toprakda CaF

2 ₂

halinde bulunur ve bitkiler halinde bulunur ve bitkiler tarafından alınır. Sulardada bulunabilir.

tarafından alınır. Sulardada bulunabilir.

Absorblanan F, kemik ve diş yapısına girer, Absorblanan F, kemik ve diş yapısına girer, dişlerin dirençli olmasını sağlar. Isparta ve

dişlerin dirençli olmasını sağlar. Isparta ve

yöresinde, Dogubeyazıt’da Gökçe kaynağının F yöresinde, Dogubeyazıt’da Gökçe kaynağının F

içeriğinin fazla olduğu bilinir. Fazla F toksiktir:

hücrede Ca, Mg bağlar, dişlerde leke ve çürümeler hücrede Ca, Mg bağlar, dişlerde leke ve çürümeler

yapar (1.5mg/Lt üzeri). Sularda 0.9-1.5 mg/Lt F yapar (1.5mg/Lt üzeri). Sularda 0.9-1.5 mg/Lt F

içeriğinin diş çürümelerini azalttığı saptanmıştır. Bu içeriğinin diş çürümelerini azalttığı saptanmıştır. Bu

nedenle kemiklerin gelişme çağında F alımı nedenle kemiklerin gelişme çağında F alımı

önemlidir. Gelişmeden sonra florürlerin pek etkisi önemlidir. Gelişmeden sonra florürlerin pek etkisi

yoktur.

Vücuttan atılışı idrar yoluyladır.

(72)

İ İ YOT YOT

(73)

Kaynakları Kaynakları

Doğada iyodür şeklindedir. Topraklardan alınıp Doğada iyodür şeklindedir. Topraklardan alınıp denizlere sürüklendiğinden denizlerde en fazladır.

denizlere sürüklendiğinden denizlerde en fazladır.

Dolayısıyla deniz ürünleri özellikle deniz yosunu iyot Dolayısıyla deniz ürünleri özellikle deniz yosunu iyot

açısından zengindir. Deniz yosunu yaklaşık 4000 açısından zengindir. Deniz yosunu yaklaşık 4000

yıldır guatr tedavisinde kullanılmıştır. İyot açısından yıldır guatr tedavisinde kullanılmıştır. İyot açısından zengin topraklarda yetişen bitkilerde I fazladır. Uzak zengin topraklarda yetişen bitkilerde I fazladır. Uzak

doğunun dağlarında yetişen bitkilerde I hemen doğunun dağlarında yetişen bitkilerde I hemen hemen yoktur. Deniz havasında iyot moleküler I hemen yoktur. Deniz havasında iyot moleküler I

₂₂

haldedir. Iyot içeren tuzlardan da iyot alımı haldedir. Iyot içeren tuzlardan da iyot alımı

sözkonusudur.

(74)

Vücuda girişi

Vücuda girişi ve ve Yayılışı Yayılışı

İyot veya iyodürler barsaklardan emilip İyot veya iyodürler barsaklardan emilip direkt tiroidlere taşınır. Burada tiroglobulin direkt tiroidlere taşınır. Burada tiroglobulin

yapısındaki tirozine bağlanır ve yapısındaki tirozine bağlanır ve

diiyodotirozin meydana gelir. Tiroide gelen diiyodotirozin meydana gelir. Tiroide gelen

iyodürlerin yaklaşık %50 si hormon haline iyodürlerin yaklaşık %50 si hormon haline

dönüşür. Diğer dokularda iyot vücuttaki dönüşür. Diğer dokularda iyot vücuttaki

iyodun 1/400-1/500 kadarıdır. Sıvılarda ise iyodun 1/400-1/500 kadarıdır. Sıvılarda ise

bu oran daha azdır. Plazmada % 8-16 bu oran daha azdır. Plazmada % 8-16

gamma olup, tiroid hormonları için gamma olup, tiroid hormonları için

kullanılmaktadır.

(75)

Etki ve fonksiyonları Etki ve fonksiyonları

I, tiroid hormon yapımında önemlidir.

Böylece metabolizma hızında etkindir.

Enerji üretimi ve yağların yanması tiroid Enerji üretimi ve yağların yanması tiroid

hormon sentezinin artışına bağlı olarak hormon sentezinin artışına bağlı olarak

artar.

(76)

Atılışı Atılışı

Iyodürler, boşaltım ve salgı sıvılarına Iyodürler, boşaltım ve salgı sıvılarına karışır ve özellikle idrar ile atılır.

karışır ve özellikle idrar ile atılır.

(77)

Metabolizma Bozuklukları Metabolizma Bozuklukları

Iyot eksikliği guatra neden olur. Hamile Iyot eksikliği guatra neden olur. Hamile kadınlarda ise çocukta büyüme bozuklukları kadınlarda ise çocukta büyüme bozuklukları

meydana gelir. Fazla dozda alınan iyodun meydana gelir. Fazla dozda alınan iyodun