ERLER SÜRÜCÜ KURSU
ARAÇ TEKNİĞİ
ARAÇ NEDİR: Karayolunda kullanılabilen,
motorlu, motorsuz veya özel amaçlı taşıtlar ile iş makineleri ve lastik tekerlekli traktörlerin genel adıdır.
ARACI TANIMA
ARAÇLARIN KULLANIM AMAÇLARI:
Binek Araçlar: Hususi otomobiller
Yük Taşıma Araçları: Kamyonet, Kamyon, Çekici Yolcu Taşıma Araçları: Otomobil, Minibüs, Otobüs
Özel Donanımlı Araçlar:Ambulans, İtfaiye, Cenaze aracı vb.
ARACI TANIMA
A-ARACIN BÖLÜMLERİ:
MOTOR: Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere MOTOR denir. Motor araçlarda gücün kaynağıdır.
ARACI TANIMA
KAROSER: Kamyonet, Kamyon. Çekici, Otomobil, Minibüs ve Otobüs gibi motorlu kara taşıtlarında
yolcuların veya yüklerine taşındığı bölüme KAROSER
denir. Araçlar karoserlerine göre sınıflandırılırken
kaç yolcu veya ne kadar yük taşındığı gibi kıstaslara
göre sınıflandırılırı. Ön Çamurluk, Motor Kaputu ve
ön ızgara karoserden sayılmaz.
RÖMORK VE KARAVANLAR: Aracın arkasına ayrıca
bağlanabilen ve aracın kapasitesini artıran bölümlerdir. 750 Kgr’a kadar olanlar Hafif Römork, yükün bir kısmını çeken araca biniyorsa Yarı Römork, yükün tamamı römorkun
tekerlerine biniyorsa Tam Römork denir. Römorklarda fren ve
sinyal lambalarının araç otomasyonuna bağlı olması şarttır.
ARACI TANIMA
B-ARAÇ SİSTEMLERİ VE GÖREVLERİ:
MOTOR: Motor araçlarda gücün kaynağıdır.
MOTOR SINIFLANDIRMASI:
Yakıt Yanma Durumuna Göre:
İçten Yanmalı Motorlar: Araç Motorları
Dıştan Yanmalı Motorlar:Buhar Türbinleri (Tren Lokomotifleri vb.) Yakıt Çeşitine Göre:
Benzin ve Lpg’li Motorlar. (Lpg’li araçlarda motor performansı düşer ve kapalı otoparklara alınmazlar)
Dizel (Motorin) li Motorlar.
Elektrikli (Hybrid) Motorlar
ARACI TANIMA
Yapım özelliklerine göre motorlar:
Sıra Tipi Motorlar.
V Tipi Motorlar
Boksör Motorlar
Yıldız Tipi Motorlar
Sıra Tipi V Tipi
Boxor Tipi
Yıldız Tipi
Zaman Çeşitine Göre:
İki Zamanlı Motorlar:
Emme (Sıkıştırma Zamanı Ateşleme (Egsoz Zamanı) Dört Zamanlı Motorlar.
Emme Zamanı
Sıkıştırma Zamanı Ateşleme Zamanı Egsoz Zamanı
İki Zamanlı Motor
4 Zamanlı Motor
YAKIT SİSTEMİ: Aracın yakıt deposunda bulunan
yakıtı(Benzin, LPG. Motorin-Mazot) motora getirerek,
silindirlerdeki yanma odalarına gönderen sistemdir.
ATEŞLEME SİSTEMİ: Benzin ve LPG ile çalışan motorlarda yüksek voltaj yaratarak, bujilerde kıvılcım çıkmasını sağlar.
Dizel motorlarda ateşleme, sıkıştırılan havanın üzerine
enjektörlerden yakıt püskürtülerek sağlanır. (Buji, Enjektör)
YAĞLAMA SİSTEMİ: Motorda çalışan parçaların aşınmasını
önlemek, soğutma sistemine yardımcı olmak çalışan parçaların
temizliğini sağlamaktır
SOĞUTMA SİSTEMİ: Yakıtın yanması ile ortaya çıkan ısıyı motor
parçalarına zarar vermeyecek hale getirmek üzere üzerine alarak
motorun soğumasını sağlayan sistemdir.
MARŞ SİSTEMİ: Akümülatörden aldığı elektrik enerjisiyle
çalışan ve motordaki ilk hareketi sağlayan sistemdir. Kontağın çevrilmesiyle harekete geçirilen Marş Motoru krank miline bağlı olan Volan dişlilerinin dönmesini, yakıt-hava karışımının motora dolmasını ve pistonların ilk hareketini sağlar. (Kontak
anahtarının sağlıklı basılı kalma süresi 10-15 sn.dir. 10-15 saniyeden fazla marşa basılırsa akümülatör boşalır.)
Marşa basıldığında araç çalışmıyorsa;
-Akümülatör Boşalmıştır.
-Kutup başları oksitlenmiştir.
-Akümülatörün Elektrolit
Seviyesi düşmüştür. Bu
durumda plakaların 1 Cm
üstüne kadar SAF su ilave
edilir.
ŞARJ SİSTEMİ: Motor çalıştığı süre içinde alıcıları beslemek, aküyü şarj etmek ve mekanik enerjiyi elektrik enerjisine
çevirmek. Hareketini Vantilatör Kayışı aracılığı ile Krank
Mili Kasnağından alır. Vantilatör kayışı gevşek veya kopmuş
olursa araç şarj etmez. Sıkı olursa Alternatörün yataklarını
bozar. Vantilatör kayışı parmakla bastırıldığında 1.5 Cm
esnemelidir.(Alternatör, Regülatör)
SÜSPANSİYON SİSTEMİ: Yoldan kaynaklı sarsıntıları üzerine
alarak sürüş konforu sağlayan sistemdir. (Amortisör ve yaylar)
FREN SİSTEMİ: Hareket halindeki aracı yavaşlatmak, emniyetli duruş sağlamak veya duran aracı sabitlemeye yarayan
sistemdir. (Ayak Freni, El Freni, Kamapana, Balata, Disk vb.)
DİREKSİYON SİSTEMİ: Araca yön vermeyi sağlayan sistemdir.
Aracın tekerlerini sağa veya sola yöneltir. (Direksiyon Simiti,
Mil, Rotlar, Direksiyon Kutusu, Rot-Balans vb.)
GÜÇ AKTARMA SİSTEMİ: Motorla elde edilen gücü tekerlere aktarmayı sağlar. (Debriyaj, Baskı-Balata, Şanzıman Dişlileri, Şaft. Aks, Diferansiyel)
Otomatik viteslerde: P:Park (Tamamen Durduktan sonra bu konuma getirilmelidir.) R:Reverse (Geri Vites)
N:Neutral(Beklerken aracı boşa almak için kullanılan vitestir.
D:Drive (Hareket ettirmek için kullanılan vitestir. Manuel
viteslerde 1. Vites gibi) S veya O: Speed,Overdrive: (Hızlı
kullanım veya Spor Kullanım). L:Low (Ağır Devir Kullanım
AYDINLATMA VE GÖSTERGE SİSTEMLERİ: Geceleyin veya görüşü azaltan etkenlerin olduğu zamanlarda, sağlıklı görüş imkanı
sağlayan sistemdir. (Farlar, Sis Farları, Fren Lambaları vb.)
Göstergeler ise araç donanımı hakkında bize uyarı veren ön
panelde bulunan işaretlerdir.
ARAÇ KULLANMAYA HAZIRLIK
Zihinsel Ve Fiziksel Olarak Araç Kullanmaya Hazırlık
Araç kullanmak için ilk önce, Trafik Bilgisi ve Motor Bilgisine ihtiyaç duyulur. Araç içi Komuta kontrol sistemini tanımak gerekir. (Gösterge Paneli uyarı ve ikaz lambaları, Farlar, Cam Silgileri, Sinyaller, Gaz, Fren, Debriyaj, Vites vb.
Aracı trafiğe çıkarmadan önce rahat ve güvenli bir sürüş için zihinsel olarak kendinizi hazır hissetmeniz gerekmektedir. Uykulu, hasta, dikkat dağınıklığı ile, veya keyif verici bazı maddeler kullanmış halde trafiğe çıkılmamalıdır.
Aracı hareket ettirmede uygulanacak safhalar: Motoru Çalıştırmak, Trafik Kurallarına uygun hareket etmek, Trafik Adabına uymak.
Aracın Fiziki Kontrolü
1-Dış Kontroller: Araca binmeden önce dış kontrollerin yapılması gerekir. Aracın etrafında bir tur atarak, şunlara bakılmalıdır.
A-Lastik Havaları ve Bijon Vidaları
B-Motor ve diğer aksamdan yağ kaçağı veya su sızıntısı C-Araç altında hayvan vb.
D-Aracın dış lambalarının kontrolü
E-Camlar ve aynaların temizlik ve sağlığı F-Cami silecekleri ve silecek suyu (6 ay)
G-Motor kaputu açılarak, Motor yağı seviyesi ve kalitesi, Soğutma suyu, Fren hidrolik seviyesi ve kaçak olup olmadığı
ARAÇ KAPUT İÇİ KONTROL BİRİMLERİ
ARAÇ İÇİ KONTROLLER
Araç içine girildiğinde dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır.
A-Olağan dışı koku (Yakıt kokusu, benzin, lpg,motorin)
B-Koltuk ve başlık ayarı: Aracın sağlıklı ve güvenli kullanılması sürüş konforunun sağlanması koltuğun doğru pozisyonda olmasına bağlıdır. Koltuk başlıkları ile kafa arasındaki mesafe 3 Parmaktan fazla olmamalıdır. Yüksekliği de
başınızla aynı hizada olmalıdır.
C-Oturuş pozisyonu ve Pedallerin kullanımı: Koltuğa oturuş pozisyonu önemlidir.
Direksiyona ve pedallara uzaklığınız sürüş güvenliğinizi etkiler. Bunun için sürücünün sırtı mutlaka koltuğa yapışık olmalıdır. Bacaklar ne çok gerin ne de çok kasılmış olmamalıdır. Pedalları en rahat şekilde kullanabilecek ve sonuna kadar basabilecek pozisyonda olmalıdır.
D-Direksiyon Ayarı ve Tutuş Pozisyonu: İdeal bir şekilde koltuk oturuşu sağladığınızda bilekleriniz, direksiyon simitinin üstüne kadar gelmeli , direksiyon iki elle saatin 9:15 şeklinde tutulmalıdır. Bu pozisyon komuta kontrollerine hızlı ve kolay ulaşmamızı sağlar.
E-Ayna Ayarları: Trafik 360 derecedir. Oturduğumuz yerde 180 derecesini
görebiliriz. Ancak diğer 180 derecede gelişen trafik olaylarını ancak aynalar vasıtasıyla kontrol edebiliriz. Bunun için aynaları oturuş pozisyonumuza ve kendi vücut ölçülerimize göre ayarlamalıyız. Dış aynaları 90 derece açıda
ayarlamalıyız. Dışbükey aynalar daha geniş alanı göstermesine rağmen doğru mesafeyi göstermezler.
EMNİYET KEMERLERİNİN KULLANIMI VE SÜRÜCÜLERİN SORUMLULUKLARI Emniyet kemeri, olası bir kazada araçtan dışarı fırlamayı ve ölümcül bir
yaralanmayı önleyen en önemli ikinci güvenlik ekipmanıdır. Araçlarda tüm yolcuların kemer takması zorunludur. (144 TL Cezası vardır) En önemli güvenlik ekipmanı yeni teknolojide hava yastıklarıdır. (AirBag) Yeni nesil araçlarda emniyet kemeri ile Hava yastıkları doğrudan bağlantılıdır.
ARACI ÇALIŞTIRMA, KONTAK ANAHTARI VE GÖREVLERİ
Aracı çalıştırmadan önce El Freninin çekili olduğundan emin olduktan sonra vites boşa alınmalı, kontak anahtarı bir tık çevrilip (I) konumuna getirilerek kontak açılmalıdır. Kontak açıldıktan sonra göstergeler kontrol edilmeli, dizel araçlarda Isıtma Sistem lambası söndükten sonra kontak anahtarı çevrilerek marşa basılmalıdır.
GÖSTERGE PANELİ: En fazla üzerinde durulması gereken ikaz ışıkları , el freni, ön ısıtma, enjeksiyon, hararet ve yağ ikaz ışıklarıdır. Ayrıca arıza ışığı ve aydınlatma arıza ışığı da dikkate alınmalıdır.
AYDINLATMA IŞIKLARI: Gece görüşleri ve görüşün azaldığı, sisli ve yağmurlu havalarda rahat görüş sağlar. Frenlemelerde, sağa ve sola dönüşlerde, kavşak ve tepe üslerinde ve dönemeçlere yaklaşırken, diğer araçları
uyarmak üzere sinyal ve selektörler kullanılır. Kısa hüzmeli farlar 25 m uzun hüzmeli farlar 100 m önümüzü aydınlatır. Ayrıca geri vites için arkada beyaz ışığı olan lamba vardır.
İKAZ IŞIKLARI: Hangi yöne döneceğimizi veya bir tehlike anında diğer sürücüleri uyarmamızı sağlayan ışıklardır. (Sinyal)
1-Ön sis lambaları açık.
2-Arka sis lambaları açık 3-Sağa yada sola sinyal 4-Uzun farlarınızın açık
5-Lambaların biri açık yada arızalı
6-Far yada lambalardan herhangi biri arızalı 7-Fren lambalarından biri ampulü arızalı 8-Adaptif ışık sistemi arızalı
9-Aracınızın far seviye kontrol sistemi arızalı 10-Kısa farların açık
11-Akü veya Şarj Dinamosu arızalı
12-Marşa basarken Frene de basılması gerekir.
13-Partikül filtresinin arızası 14-Katalizör sisteminde arıza
15-Yakıt filtresindeki su seviye arızası.
16-Hava filtresinin kirli yada eskimiş 17-Motor soğutma sıvısı fazla ısınmıştır 18-Yakıt filtresi kirli yada eskimiş 19-Yakıt seviyesi azalmış
20-Yağ seviyesi azalmış 21-Motor arızası vardır
22-Fren balatalarının aşındığını gösterir
23-Vites kolunu oynatabilmek için frene basınız (Otomatik) 24-Hava süspansiyon ikaz ışığı
23-Süspansiyon sistemi arızası 26-Otomatik vites arızası 27-Hava durumunu gösterir 28-Aydınlık ve yağmur sensörü 29-Ön cam buz çözme
30-Arka cam buz çözme 31-Yağmur sensörü aktif 32-Otomatik cam sileceği aktif
33-Dizel motorlarda ısıtma bujileri
34-Buzlu ve kaygan yollarda kış modu butonu.
35-Takip mesafesi ikaz ışığı
36-Hız sınırının aşıldığını gösteren ikaz ışığıdır.
37-Sinyal vermeden şerit değiştirmek 38-Kapılardan biri açıktır
39-Emniyet kemerlerinden biri takılı değil 40-Lastik basıncı düşük
41-Anahtar arabada değil 42-Park lambası aktif
43-Park etme yardım sistemi aktif 44-Direksiyon kilidi arızalı
45-Hava yastığı yada emniyet kemeri arızalı 46-Ekonomik sürüş aktif
47-El freni çekili
48-Hava yastığı sistemi kapalı 49-ABS ikaz ışığı.
50-Hız sabitleyici açık 51-Motor kaputu açık 52-Bagaj kapağı açık
53-Aracın start sisteminde arıza 54-Cam yıkama suyu bitmiş
FREN SİSTEMİNİN GÖREVLERİ
Fren Sistemi : Ayak Freni, hareket halindeki aracı yavaşlatır hızını düşürür. Duran aracı sabitlemek için el freni kullanılır. Ön frene basıldığında tüm tekerler yavaşlar. El Freni ise birçok araçta sadece Arka tekerlerle ilişkilidir.
Fren Çeşitleri: Küçük araçlarda Ayak Freni ve El Freni, Büyük araçlarda, Havalı Fren, Motor Freni, Retarder (Rotor ve Starter)Fren bulunabilir.
Fren Ayar ve Kontrolleri: Disk, Kampana ve balata sistemi ile çalışan fren sistemlerinde Hidrolik kullanılır. Hidrolik seviyesi, disk, kampana ve balatalar kontrol edilmelidir.
Fren ayarları sıkı olan araçlarda kampanalar ve balatalar ısınır.
Yardımcı Fren Sistemleri; ABS (Antilock Braking System-Kilitlemeyi Önleyen), ESP (Elektronik Stability Programı), ASR (Anti Patinaj Sistemi)
LASTİK ÇEŞİTLERİ: Dublex ve Şampriyelli olarak ikiye ayrılır. Balans ayarı Önemlidir.
Teknik Özellikleri ise; İlk Rakam Lastiğin Kesit genişliğini (Örn 165,265 mm), İkinci Rakam Grubu (60 mm) Yanak Genişliğinin taban genişliğine oranı (%), Son Rakam ise (15 inç ) jant çapını , Lastiğin iç çapını gösterir.
LASTİK ALIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: Lastiklerin son kullanım tarihi üzerinde yazılı olmaz. Ancak üretim zamanı belirtilmiştir. Örneğin 4219 rakamı 2019 yılının 42.
haftasında üretilmiştir. Lastik alırken aracınızın kullanım kitabında veya kasa içinde belli yerlerde yazılı Lastik ebatlarınde lastik alınmalıdır. Bu lastiklerin hava basınçları da yine El kitabında veya araç kasasında farklı yerlerde belirtilmiştir.
Mevsimsel olarak 1 Aralık-1 Nisan arasında kış lastikleri kullanılır.
LASTİK BALANS AYARI:
Lastikler ilk olarak kullanılmak üzere Jantlara takıldığında Balans ayarı yaptırılması gereklidir. Bunun nedeni, lastik ve jant arasında doğabilecek ağırlık
uyumsuzluğudur. Balans ayarı yapılmadığı takdirde, direksiyonda titreme ve lastiklerde düzensiz aşınma söz konusu olur. Yılda bir kez veya 15.000 km de balans ayarı yapılmalıdır.
Lastiklerin tabanında bulunan dişler aracın yola tutunmasını, lastik boyunca olan kanallar ise yol üzerindeki suyun tahliyesini, ve lastiğin soğumasını sağlar. T.C Ulaştırma Bakanlığının belirlemiş olduğu Lastik Diş Derinliği en az 1.6 mm olmalıdır. 1.6 mm diş derinliği olmayan lastikler ağır suru olarak görülür.
LASTİK HAVA BASINÇ AYARLARI:
Lastikler doğal nedenlerle ayda 1 PSİ/0,076 bar basınç kaybına uğrarlar.
Bu doğal basınç kaybının dışında; Sibop, Sibop Kapağı, Jant tan kaynaklı basınç kayıpları da mümkündür.
Dış etkenlerle de basınç kaybı olur, Örneğin; herhangi bir delici veya kesici cismin verdiği zarar.
Lastik basınçları lastikler soğuk iken ölçülmelidir. Eğer sıcak iken kontrol ediliyorsa el kitabındaki hava basıncından 4-5 psi- 0,3 Bar) fazla hava basıncı
verilmelidir. Lastik hava basınçlarındaki uyumsuzluk, hareket halinde iken veya fren esnasında aracın bir tarafa çekmesine neden olur. Basıncı düşük olan lastikler
yanaklarından yıpranır. Hava basıncı yüksek olan lastiklerde yüzeye tutunma az
olacağından aracın fren mesafesi de uzayacaktır. Araca her bindiğimizde lastik hava basınçlarını kontrol etmeliyiz.
ARAÇ BAKIMI VE KONTROLLERİ
A-İLK BAKIM: Rodaj olarak adlandırılır.sıfır otolarda ve motoru yenilenmiş araçlarda uygulanır. Sıvı kaçaklarına bakılır. Genelde servis tarafından ücretsiz yapılır.
B-PERİYODİK BAKIM: Yılda 1 kez veya, araçların markalarına göre (15.000- 20.000) km.
C-KIŞA HAZIRLIK VE KIŞ BAKIMI: Radyatöre antifiriz konulur. Antifiriz, soğutma suyu ve iklim şartlarına göre farklılık gösterir. Kış Lastiği (1 Aralık-1 Nisan) D-YAZA HAZIRLIK : Kış lastikleri çıkartılarak yazlık lastiklere geçilir.
E-UZUN YOLA ÇIKMADAN ÖNCE YAPILACAK KONTROLLER: Motor yağı, Soğutma suyu, Cam suyu, Farlar, Sinyaller, Fren Lambaları vb. Araçta bulunması
zorunlu olan, kriko, bijon anahtarı, ilk yardım çantası, yangın söndürme cihazı, reflektör, zincir, takoz, çekme halatı.
GÜNLÜK KONTROLLER
A-Lastik Hava Basıncı
B-Motor Yağı kontrolü ve ilave edilmesi
C-Soğutma Suyu Kontrolü: peteklerin 1-1,5 cm üstünde İçilecek nitelikte saf su.
D-Fren Hidrolik Yağı Kontrolü E-Cam suyu Kontrolü
F-Sıvı Sızıntı kontrolü
G-Akü kontrolü ve takviyesi: Kalın uç (+) İnce Uç (-)
Akü sökülürken, önce negatif uç sonra pozitif uç, takılırken ise tam
tersi yapılır.
MOTORUN DERHAL DURUDURULMASINI GEREKTİREN ARIZALAR
A-YAĞ GÖSTERGESİNİN YANMASI
Yağ Gösterge ikaz lambası kontak anahtarı açıldığında YANAR. Motor çalıştığında ise SÖNER. Motor çalıştığı halde yanmaya devam ediyorsa bu ARIZA işaretidir.
MOTOR DURDURULMALIDIR.
B-ŞARJ GÖSTERGE İKAZ LAMBASININ YANMASI
Şarj Gösterge ikaz lambası kontak anahtarı açıldığında YANAR. Motor çalıştığında ise SÖNER. Motor çalıştığı halde yanmaya devam ediyorsa bu ARIZA işaretidir.
MOTOR DURDURULMALIDIR.
C-MOTORUN HARARET YAPMASI
Motor soğuk ikan ibre sıfır değerini gösterir. Motor çalıştıkça İbre motorun çalışma sıcaklığına kadar yükselir. İbre KIRMIZI noktaya yükseldiğinde veya Hararet
göstergesi kırmızı renkli olarak yanarsa ARAÇ DERHAL DURDURULMALIDIR.
KONTAK ANAHTARI KAPATILMALI, Biraz 15-20 Dakika bekledikten sonra soğutma suyu ve vantilatör kontrol edilmelidir..
D-MOTORDAN DUMAN ÇIKMASI VEYA YANIK KOKUSU GELMESİ:
Böyle bir durumda MOTOR DERHAL DURDURULMALI. Akünün kutup başları çıkarılmalıdır. Kablolar kontrol edilmeli, ısınan veya yanan kablo varsa araç çalıştırılmamalıdır.
E-MOTORDAN NORMAL OLMAYAN SESLER GELİYORSA:
MOTOR DERHAL DURDURULMALIDIR. Motor yağı-Vantilatör veya motor kaputu içindeki hareketli aksam kontrol edilerek görünen bir şey yoksa Servise gidilmelidir.
