UZAKTAN DİL ÖĞRETİMİNDE YENİ ÖĞRENME ORTAMLARI: ANADOLU ÜNİVERSİTESİ TÜRKÇE
SERTİFİKA PROGRAMLARI ÖRNEĞİ
Yard. Doç. Dr. Mehmet Emin MUTLU
Anadolu Üniversitesi, AÖF, Eskişehir/Türkiye Memutlu@anadolu.edu.tr Öğr. Gör. Özlem ÖZÖĞÜT ERORTA
Anadolu Üniversitesi, AÖF, Eskişehir/Türkiye Oozogut@anadolu.edu.tr
Özet
Anadolu Üniversitesi, 1982 yılından bu yana uzaktan eğitim hizmeti veren ve öğrenci sayısı açısından dünyanın ilk on üniversitesi arasında yer alan bir eğitim kurumudur.
Bilgi teknolojileri alanında yaşanan hızlı gelişmeler sonucunda uzaktan eğitimde bilgi teknolojilerine dayalı öğrenme ortamları giderek önem kazanmaya başlamıştır.
Türkiye’de ve dünyada İnternet alt yapısındaki gelişmeler, bant genişliklerinin artması, bilgisayar donanımlarının daha ucuz ve kolay ulaşılabilir olması uzaktan eğitim yazılımlarına ses ve video eklemeyi ve bu programların internet üzerinden yayınlanarak
çok sayıda kullanıcının erişimini olanaklı kılmıştır.
Anadolu Üniversitesi, Türkiye’de ve Avrupa’da yaşayan Türklere sunduğu diplomaya yönelik uzaktan eğitim programlarına 2007 yılında Sertifika Programlarını eklemiştir.
Diplomaya yönelik uzaktan eğitim programlarına kayıtlı öğrencilere yardımcı ders malzemesi olarak internet üzerinden sunduğu e-öğrenme içeriğini, sertifika programlarında temel ders malzemesi biçimine dönüştürerek sunmaktadır. Uygulaması
süren yeni nesil ders yazılımları, uzaktan dil öğretiminde en önemli bileşenlerden olan ses, video, eşzamanlı danışmanlık gibi öğrenme ortamlarını barındırabilmektedir.
Türkçe Sertifika Programları bu öğrenme ortamları ve uzaktan eğitim teknikleri kullanılarak hazırlanmış ve 2007 Ekim ayında uygulamaya konmuş bir programdır.
Bu çalışmaya konu olan Türkçe Sertifika Programları, Avrupa ülkelerine göç etmiş üçüncü ya da dördüncü kuşak Avrupalı Türklerin anadillerindeki yetersizlikleri aşmalarına yardımcı olmak amacı ile hazırlanmıştır. Programın hedef kitlesi anadilinde kendisini yetersiz hisseden Avrupalı Türkler ve Türkçe öğrenmek isteyen yabancılardır.
Bu çalışmada, uzaktan dil öğretiminde kullanılan yeni öğrenme ortamları, uygulaması başlayan Türkçe Sertifika Programları örneği üzerinde tanıtılacaktır.
Abstract
Anadolu University has been offering distance education since 1982 and it is one of the top ten universities of the world in terms of the number of students. Parallel to the fast developments in the field of Information technologies, learning environments based on
information technologies in distance education has become more important.
Developments in the Internet infrastructure in Turkey and in the world, increases in the band width, cheaper and more accessible computer hardware allow to insert voice and video into distance education software and to publish them in the Internet, which makes
them accessible to a large number of people.
Anadolu University added Certificate Programs to distance education programs that offers to programs granting a diploma to Turkish people living in Turkey or in Europe
in 2007. The e-learning content which is offered as a support course material for students enrolled in programs granting a diploma have been used as the main course
material in the e-certificate programs. The course software for the new generation includes elements that are important in language teaching such as voice, video, and synchronous facilitation service. The Turkish Language Certificate Programme is a
programme that has been prepared by using those learning environments and techniques, and it has been published in October.
The Turkish Certificate Programs mentioned in this study have been prepared to help the third or forth Turkish generation who were born in Europe to improve their native languages. The target population of the programme is Turkish people living in Europe who feel that their Turkish is weak and foreigners who would like to learn Turkish. In this study, new learning environments that are used in distance language teaching will
be introduced on the Turkish Language Certificate Programs.
Giriş
Anadolu Üniversitesi, 1982 yılından bu yana uzaktan eğitim hizmeti veren ve öğrenci sayısı açısından dünyanın ilk on üniversitesi arasında yer alan bir eğitim kurumudur. Bilgi teknolojileri alanında yaşanan hızlı gelişmeler sonucunda uzaktan eğitimde bilgi teknolojilerine dayalı öğrenme ortamları giderek önem kazanmaya başlamıştır. Türkiye’de ve dünyada İnternet alt yapısındaki gelişmeler, bant genişliklerinin artması, bilgisayar donanımlarının daha ucuz ve kolay ulaşılabilir olması uzaktan eğitim yazılımlarına ses ve video eklemeyi ve bu programların internet üzerinden yayınlanarak çok sayıda kullanıcının erişimini olanaklı kılmıştır.
Anadolu Üniversitesi, Türkiye’de ve Avrupa’da yaşayan Türklere sunduğu diplomaya yönelik uzaktan eğitim programlarına 2007 yılında
Sertifika Programlarını eklemiştir. Diplomaya yönelik uzaktan eğitim programlarına kayıtlı öğrencilere yardımcı ders malzemesi olarak internet üzerinden sunduğu e-öğrenme içeriğini, sertifika programlarında temel ders malzemesi biçimine dönüştürerek sunmaktadır. Uygulaması süren yeni nesil ders yazılımları, uzaktan dil öğretiminde en önemli
bileşenlerden olan ses, video, eşzamanlı danışmanlık gibi öğrenme ortamlarını barındırabilmektedir. Türkçe Sertifika Programları bu öğrenme ortamları ve uzaktan eğitim teknikleri kullanılarak hazırlanmış ve 2007 Ekim ayında uygulamaya konmuş bir programdır. Bu bildiride Bilgisayar Destekli Eğitim biriminde yapılan çalışmalara ağırlık
verilmiştir.
Türkçe Sertifika Programları
Türkçe Sertifika Programları, Avrupa ülkelerine göç etmiş üçüncü ya da dördüncü kuşak Avrupalı Türklerin anadillerindeki yetersizlikleri aşmalarına yardımcı olmak amacı ile hazırlanmıştır. Programın hedef kitlesi anadilinde kendisini yetersiz hisseden Avrupalı Türkler ve Türkçe öğrenmek isteyen yabancılardır.
Türkçe Sertifika Programlarının çalışmalarına 2006 yılında geniş bir ekiple başlanmıştır. Projenin tamamı 6 düzeyden oluşmaktadır. Birinci düzey tamamlanarak 2008 Güz döneminde pilot çalışması
tamamlanmıştır. Şubat 2008 sonunda 2. düzey pilot çalışma olarak uygulanırken 1. düzeye öğrenci alınacaktır. 3. Düzeyin üretimi ise ekiplerin yoğun katılımı ile sürmektedir. Türkçe Sertifika Programları, dörder aylık süreyle yılda 3 kez Güz, Bahar ve Yaz dönemlerinde
uygulanacaktır. Projenin 2009 yılı sonuna kadar tamamlanması beklenmektedir.
Türkçe Sertifika Programlarının genel yapısı, kayıt koşulları, duyurular, örnek ders ve programlar hakkındaki bilgilere www.tsp.anadolu.edu.tr adresinden yayınlanan Türkçe Sertifika Programları web sayfasından ulaşılabilir. Web sayfası Türkçe, İngilizce, Fransızca ve Almanca olmak üzere dört dilde yayınlanmaktadır. Ayrıca dört farklı dilde destek hizmeti sunulmaktadır.
Türkçe Sertifika Programları Ekibi
Türkçe Sertifika Programları projesi Anadolu Üniversitesi’nin birçok fakültesinin yoğun katılımı ile gerçekleştirilmeye çalışılan bir projedir.
Birimlerden gelen malzemeler BDE birimi tarafından bir araya getirilerek e-öğrenme malzemesine dönüştürülmekte ve internet ortamından sunulmaktadır.
• Ham metinler: Almanya’da yerleşik, Türkçe öğretimi konusunda deneyimli konu uzmanları
• Ana metinler: Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı öğretim elemanları
• Öğretim Tasarımı: Açıköğretim Fakültesi Tasarım Birimi
• Video: Açıköğretim Fakültesi Televizyon Yapım Birimi
• e-Ders ve İnternet Hizmetleri: Açıköğretim Fakültesi Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi
• Sorular: Açıköğretim Fakültesi Test Araştırma Birimi
• Seslendirme, müzik ve oyuncular: Anadolu Üniversitesi Koservatuvarı
• Basılı malzeme: Açıköğretim Fakültesi Dizgi Birimi
• Görsel Tasarım: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
• Kayıt ve Sınav İşlemleri: Anadolu Üniversitesi Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi
• Tanıtım Etkinlikleri: Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi
Öğrenme Ortamları
Türkçe Sertifika Programına kayıt yaptıran öğrencilere dersi internet ortamından izlemelerine olanak sağlamak amacıyla kullanıcı adı ve parola bilgisi gönderilmektedir. Öğrenciler kendilerine gönderilen kullanıcı adı ve parola bilgileri ile Türkçe Sertifika Programları web sayfasından (www.tsp.anadolu.edu.tr) oturum açabilmekte ve programın ara yüzü (LMS) olarak kullanılan WebCT ortamına geçebilmektedir.
WebCT programı ile öğrenciler ara yüzün dilini değiştirme olanağına sahiptirler. Her düzeyi 12 üniteden oluşan programda öğrencilere,
• Ders
• Çalışma
• Televizyon Programları
• Kitap
• Çalışma Kitabı
• Ödevler
• Eşzamanlı Danışmanlık Hizmetleri
• Eşzamansız Danışmanlık Hizmetleri
• Deneme Sınavı
• Sözlü Sınav
• Yazılı Sınav
olmak üzere 11 farklı öğrenme ortamı sunulmaktadır. Programda çağdaş dil eğitiminin bir parçası olan görsel-işitsel eğitim materyallerine ağırlık verilmektedir.
Ders
Ders ortamı, ilgili dil becerilerinin verildiği, kalıpların öğretildiği bölümdür. Ekiplerden gelen malzemeler işlenerek ders ortamında sunulmaktadır. Konuyu anlatan bir sunucu eşliğinde dersin anlatımı gerçekleştirilirken, etkileşimli canlandırmalar ve canlandırmalarla anlatım desteklenmektedir. Konu anlatımının yanı sıra çeşitli örnek olaylar ve ders içeriğine uygun geliştirilen araçlarla kullanıcıların içerikle olan etkileşiminin en üst düzeyde olması hedeflenmektedir.
Yeni nesil ders yazılımlarında kullanılan sunucuyu kontrol edebilmek için sunucu kontrol düğmeleri tasarlanmıştır. Kullanıcılar herhangi bir anda sunucuyu durdurabilirler, sesini kapatabilirler ya da açabilirler, sunucu metnini görebilirler ve oynatma çubuğunu hareket ettirerek sunucunun belli bir noktadan sonra konuşmasını sağlayabilirler.
Konu anlatımında geçen yabancı kelimeler için Sözlük bölümü tasarlanmıştır. Bu bölümde sadece Türkçe kelimeler seslendirilmiştir.
Öğrenciler ihtiyaç duydukları anda sözlükten aradıkları kelimeye
ulaşabilmekte, kelimenin Türkçe okunuş biçimini dinleyebilmekte ve kendi dilinde karşılığını öğrenebilmektedir.
Dersin içinde yer alan her konu başlığının ardından etkinlikler bölümü yer almaktadır. Etkinlikler bölümünde sayfanın farklı olduğunu hissettirmek için farklı bir sunucu kullanılmıştır. Etkinlikler, anlatılan konuyu pekiştirmek amacıyla oluşturulmuş çoktan seçmeli, eşleştirme, boşluk doldurma, açılır liste kutusundan kelime seçme, dinleyerek seçme ve tekrar etme biçiminde sorulardan oluşmaktadır. Boşluk doldurma tarzında olan soruların Türkçe harf gereksinimlerini karşılamak amacıyla sanal bir klavye oluşturulmuştur.
Dersin içinde kullanıcıların Türkçe harflere rahatça ulaşabileceği Alfabe bölümü yer almaktadır. Bu bölümde Türkçede yer alan 29 harf
seslendirilmiştir. Bu bölümde küçük ve büyük harflerin yazımları gösterilmiş ve ilgili harfle başlayan nesnelerin resimleri eklenmiştir.
Dersin sonunda kısa bir özet bölümü yer almaktadır. Kullanıcılar anlamadıkları ya da tekrar etmek istedikleri konuları yeniden gözden geçirebilmektedir. Dersin içerisinde kullanıcıların serbestçe
dolaşabilmesi için İçindekiler bölümü tasarlanmıştır. İçindekiler listesini görüntüleyerek istenen konu başlığına ulaşmak ve o bölümü tekrarlamak mümkündür.
Konu anlatımını tamamlayan kullanıcıların her ünitenin sonunda yer alan ve yirmi çoktan seçmeli sorudan oluşan test bölümüne girerek soruları
yanıtlaması beklenmektedir. Kullanıcılar testi tamamladıktan sonra değerlendirme sayfasına geçerek doğru ve yanlış yanıt verdikleri soruları görebilmekte ve yanlış yanıt verdikleri sorulara geri dönerek yeniden yanıtlayabilmektedir.
Çalışma
Her ünitenin sonunda o üniteye ait çalışma bölümü yer almaktadır. Dersi sonuna kadar takip etmek tek başına yeterli olmayacağından
kullanıcıların öğrendikleri bilgileri çalışma bölümündeki alıştırmalarla mutlaka pekiştirmeleri gerekmektedir. Çalışma bölümünde derste anlatılan içerikle ilgili bol miktarda soru yer almaktadır. Çalışma
bölümünde yer alan sorular çoktan seçmeli, eşleştirme, boşluk doldurma, dinleyerek seçme ve tekrar etme biçimindedir. Çalışma soruları Test Araştırma Birimi tarafından hazırlanmaktadır.
Video
Bu bölümde, dersin içinde yer alan dil becerileri farklı ortamlarda sunulmaktadır. Ders ortamı videolarla zenginleştirilmiştir. Ders içinde yer alan videolar, öğrenilen kalıpların günlük yaşamdaki kullanımlarını içermektedir. Videoları dizi film, örnek olaylar ve müzik klipleri olarak üç bölümde incelemek mümkündür. Dizi film, her düzeyde 12 bölümden oluşan ve her ünitenin ilk ekranında yer alan konulu bir film olarak tarif edilebilir. Her üniteye ait hazırlanan dizi filmler, öğretilen bilgileri pekiştirmeyi sağlamaktadır. Örnek olaylarda, ders anlatımında
kazandırılan becerilerle ilgili dramalar yer almaktadır ve her biri günlük
yaşamda dilin kullanımına yöneliktir. Bu proje kapsamında her ünitede bir müzik klibi yer almaktadır. Müzik kliplerinin sözleri ve müzikleri tamamen özgündür. Üniteye ait kalıplar şarkının sözlerini oluşturacak şekilde hazırlanmış ve seslendirilmiştir.
Kitap
Kitap, ders içindeki bilgilerin PDF formatında hazırlandığı bir yardımcı materyaldir. Öğrenciler isterlerse kitabın bir çıktısını alarak basılı malzeme olarak kullanabilirler.
Çalışma Kitabı
Çalışma Kitabı, her ünite için ayrı ayrı hazırlanan, çok sayıda
alıştırmadan oluşan ve PDF formatında öğrenciye sunulan yardımcı bir materyaldir. Öğrenciler çalışma kitabının çıktısını alarak basılı malzeme üzerinde alıştırma yapma olanağına sahiptir.
Ödev
Her düzeyde 12 hafta süren eğitim boyunca öğrencilere toplam 10 ödev verilmektedir. Ödevler, danışmanlar tarafından haftalık olarak
gönderilmekte ve öğrencilerden önceden duyurulan zaman içinde e-posta yoluyla danışmanlarına iletmeleri istenmektedir.
Ödevler ünitede edinilen bilgileri kullanarak katılımcıların öğrendiklerini pekiştirebileceği; dinleme, anlama ve yazma ortamlarını kullanarak hazırlayabileceği etkinliklerden oluşmaktadır. Ödev tamamladıktan sonra, öğrencilerin bildirilen tarihler arasında danışmanına göndermesi gerekmektedir. Danışmanlar tarafından ödevler kontrol edildikten sonra öğrencilere geribildirim sunulmaktadır. Ödevlerin başarı ortalamasına katkısı %20’dir.
Eşzamanlı Danışmanlık Hizmeti
Eşzamanlı Danışmanlık Hizmeti haftada iki gün birer saat olmak üzere toplam iki saat verilmektedir. Öğrenciler her on kişiye bir danışman düşecek şekilde gruplara ayrılmaktadır. Macromedia Breeze ile oluşturulan sanal sınıflarda öğrenciler, sesli ve görüntülü olarak danışmanları ile sözlü ve yazılı iletişim kurarak konuşma ve yazma becerilerini geliştirmektedir. Eşzamanlı danışmanlık hizmetinin başarı notuna katkısı %15’dir
Eşzamansız Danışmanlık Hizmeti
Eşzamansız Danışmanlık Hizmeti e-posta ve çevrimiçi tartışma ortamı aracılığıyla yürütülmektedir. Öğrenciler, anlatılan üniteye ait sorularını eşzamansız danışmanlık bağlantısını kullanarak e-posta ve tartışma ortamı aracılığı ile danışmanlarına ulaştırmakta ve 24 saat içinde sorularına yanıt alabilmektedir. Eşzamansız danışmanlık hizmetinin başarı notuna katkısı %15’dir.
Deneme Sınavları
Öğrenciler yazılı sınav öncesi kendilerini test etmek için deneme sınavı yapabilmektedir. Soru bankasında yer alan sorulardan her seferinde yeni bir deneme sınavı oluşturulmaktadır. Gerçek sınav öncesi öğrenciler durumlarını gerçeğe yakın biçimde öğrenebilmekte ve bu yolla
öğrendiklerini pekiştirebilmektedir. Deneme sınavlarından öğrencilerin alacakları puanlar bilgilendirme amaçlı olup değerlendirme sürecinde kullanılmamaktadır. Bu araç sayesinde sertifika sınavı öncesinde öğrenciler defalarca kendilerini deneme imkanı bulabilmektedir.
Yazılı ve Sözlü Sınavlar
Türkçe Sertifika Programında yer alan her düzeyin sınavları sözlü ve yazılı olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmektedir. Sözlü sınavda okuma, dinleme, yazma ve konuşma becerileri; yazılı sınavda ise dinleme, okuma ve yazma becerileri değerlendirilmektedir. Sözlü sınav, eşzamanlı danışmanlık ortamında bire bir ve öğrencilere randevu verilerek yapılmaktadır. Sözlü ve sınavın başarı puanına katkısı %30, yazılı sınavın başarı ortalamasına katkısı %20’dir.
Etkileşim Öğeleri Listesi
Türkçe Sertifika Programlarında ders ortamında kullanılmak üzere Bilgisayar Destekli Eğitim Biriminde çeşitli etkileşim öğeleri geliştirilmiştir. Geliştirilen etkileşim öğeleri aşağıda listelenmiştir.
• Sunucu ortamı ve denetimleri
• İçindekiler penceresi
• Etkinlikler penceresi
• Test penceresi
• Alfabe penceresi
• Sözlük penceresi
• Sanal Klavye
• Yardım düğmelerine yerleştirilen öğreticiler
• Ses denetimi
• Sürükle-bırak soruları
• Boşluk doldurma soruları
• Açılır liste kutusundan kelime seçme soruları
• Çoktan seçmeli sorular
• Dinleme-Seçme soruları
• Alıştırma geribildirimleri
• Ek bilgi alma düğmeleri (Ses, metin, tablo, dizi film, müzik ve örnek olay videolarının çağırılması)
• Video oynatıcısı denetim düğmeleri (Durdur, oynat, ses kapat, oynatma çubuğu)
Sonuç
Türkçe Sertifika Programlarının birinci düzeyi 250 kişiden fazla bir grubun tamamen Türkçe öğretimine yoğunlaşması ile hazırlanmıştır.
Yeni nesil ders yazılımları ile hazırlanan Türkçe Sertifika Programları, uzaktan dil öğretiminde en önemli bileşenlerden olan ses, video, eşzamanlı danışmanlık gibi 11 öğrenme ortamını ve 15 den fazla
etkileşim öğesini bünyesinde barındırabilmektedir. 11 farklı ülkeden, 15 farklı uyruktan katılan 41 öğrenci ile projenin pilot uygulaması
tamamlanmıştır. Pilot çalışmada 5 öğretim elemanı danışmanlık hizmeti sunmuştur. Pilot uygulaması yapılan çalışma ile Anadolu Üniversitesi küresel bazda uzaktan eğitim verme deneyimi kazanmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojileri alanındaki hızlı gelişmeler gelecekte anadil ve yabancı dil öğretiminde uzaktan eğitim yöntemlerinin kullanılmasını yaygınlaştıracak, zaman ve mekândan bağımsız, esnek ve yaşam boyu eğitim olanağı sunacaktır.
