Ceza muhakemesi hukuku alanında
“kanunilik ilkesi” esastır.
Anayasa m. 142. “Mahkemelerin
kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla
düzenlenir.”
Uluslararası Sözleşmeler de ceza muhakemesi hukukunun kaynağı olabilir.
Anayasa m. 90/son fıkra: “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır.”
Anayasa Mahkemesi kararları da ceza muhakemesi hukukunun kaynağıdır.
Anayasa m. 153/son fıkra: “Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazete’de hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını,
gerçek ve tüzelkişileri bağlar.”
Örf ve adet ceza muhakemesi hukukunun kaynağı olamaz.
CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNA İLİŞKİN ANAYASAL GÜVENCELER
- Anayasa m. 38/f. 4: “Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz.”
- Anayasa m. 36: “Herkes, meşrû vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”
- Anayasa m. 36: “Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz.”
- Anayasa m. 37: “Hiç kimse kanunen tâbi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz.”
-Anayasa m. 37: “Bir kimseyi kanunen tâbi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma sonucunu doğuran yargı yetkisine sahip olağanüstü merciler kurulamaz.”
-Anayasa m. 142 “Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.”
-Anayasa m.141/1: “Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır.”
-Anayasa m.141/3: “Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.”
-Anayasa m.141/4: “Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir.”
CEZA MUHAKEMESİ
NORMLARININ YORUMU VE KIYAS
Ceza hukukunda kıyas yasaktır; ceza muhakemesi hukukunda kıyas yapılabilir. Ancak koruma
tedbirlerinde, istisnai ve tahdidi kurallarda (hâkimin red nedenleri, yemin verilemeyen
tanıklar, süreler gibi kurallarda) kıyas yapılmaz.
CEZA MUHAKEMESİ NORMLARININ ZAMAN BAKIMINDAN
UYGULANMASI
Ceza Muhakemesi hukukunda “derhal uygulanırlık ilkesi” esastır. Buna göre
yürürlüğe giren ceza muhakemesi kuralları devam etmekte olan bütün
olaylara derhal uygulanır.
CEZA MUHAKEMESİ SİSTEMLERİ İTHAM SİSTEMİ
TAHKİK SİSTEMİ
İŞBİRLİĞİ (KARMA) SİSTEMİ
İTHAM SİSTEMİ
- Yargıcın harekete geçmesi için ithama gerek vardır, yargıç kendiliğinden harekete geçemez. (Davasız yargılama olmaz.)
- İthamda bulunma yetkisi suçtan zarar gören kişiye aittir, henüz kamusal bir iddia makamı (savcılık örgütü) yoktur.
- Yargıç delil toplayamaz, delilleri serbestçe değerlendiremez, yargıç tarafların ileri sürdükleri delillerle bağlıdır.
- Taraflar eşittir, muhakeme itham edenle itham edilen (suçlanan) arasındaki bir diyalogdur.
- Muhakeme çelişme, sözlülük ve açıklık ilkelerine göre yapılır.
TAHKİK SİSTEMİ
- Yargıç işe kendiliğinden el koyar
- Yargıç iddia ve savunmanın delilleri ile bağlı değildir, delil toplayabilir,
delilleri serbestçe değerlendirir.
- İthamcı yargıç ile sanık arasında eşitlik yoktur.
- Muhakemenin her aşaması yazılı ve sözlüdür.
İŞBİRLİĞİ (KARMA) SİSTEMİ
- Muhakeme için ithama gerek vardır.
- Yargıç işe kendiliğinden el koyamaz.
- İthamı toplum adına bir devlet organı (Savcılık) yapar.
- Muhakeme soruşturma ve kovuşturma aşamasından oluşur.
- Soruşturma aşaması yazılı ve gizlidir, kovuşturma aşaması sözlü ve açıktır, bu aşamada çelişme ilkesi uygulanır, duruşmalar açık yapılır.
- Sanık değişik haklara sahiptir
