ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2008/74 Karar Sayısı : 2010/15 Karar Günü : 21.1.2010
R.G Tar h-Sayı : 28.04.2010-27565
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Ankara 2. İdare Mahkemes
İTİRAZIN KONUSU : 4.2.1983 günlü, 2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun 17. maddes n n;
1- B r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n (d) alt bend nde yer alan ''kes n olarak'' bares n n,
2- 'Başkanlar Kurullarının t raz üzer ne veya doğrudan doğruya verd kler bütün kararlar kes n olup, bu kararlar aleyh ne başka b r yargı merc ne başvurulamaz.' b ç m ndek son fıkrasının,
Anayasa'nın 2., 36. ve 125. maddeler ne aykırılığı savıyla ptal stem d r.
I- OLAY
Yargıtay'da şef olan davacının, Yargıtay Yönet m Kurulunca hazırlanan görevde yükselme eğ t m ne katılacak adayların bel rlend ğ l steye dâh l ed lmemes şlem ne yönel k t razının Yargıtay Başkanlar Kurulunca redd kararının ptal stem yle açtığı davada, t raz konusu kuralın Anayasa'ya aykırılığı savını c dd bulan Mahkeme, ptal ç n başvurmuştur.
III- YASA METİNLERİ
A- İt raz Konusu Yasa Kuralı
4.2.1983 günlü, 2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun ptal sten len bölümler de çeren 17. maddes şöyled r:
Madde 17- Başkanlar kurullarının görevler şunlardır:
1. Başkanlar Kurulunun Görevler :
a) Hukuk ve ceza da reler arasında meydana gelen görev ve ş bölümü uyuşmazlıklarını kes n karara bağlamak, f l veya hukuk mkânsızlık sebeb yle b r da ren n görev ne g ren şe bakamaması hal nde b r başka da rey görevlend rmek,
b) Da relerden b r n n yıl ç nde gelen şler normal çalışma le karşılanamayacak oranda artmış ve da reler arasında ş bakımından b r denges zl k meydana gelm ş se takv m yılı başında toplanıp b r kısım şler başka da reye vermek,
c) İçt hadı b rleşt rme görüşmeler ne ve kararlarının alınmasına l şk n olarak lke kararları almak,
d) B r nc Başkanlık Kurulu, Yüksek D s pl n Kurulu le Yönet m Kurulu kararlarına karşı yapılan t razları kes n olarak karara bağlamak. Bu t razların ncelenmes nde karara katılan kurul üyes da re başkanları Kurula katılamaz ve eks kl kler o da ren n kıdeml üyeler yle tamamlanır.
e) Kanunlarla ver len d ğer görevler yer ne get rmek.
2. Hukuk Da reler Başkanlar Kurulunun görev :
Hukuk Da reler arasında meydana gelen görev ve şbölümü uyuşmazlıklarını karara bağlamaktır.
3. Ceza Da reler Başkanlar Kurulunun Görev :
Ceza da reler arasında meydana gelen görev ve şbölümü uyuşmazlıklarını karara bağlamaktır.
Başkanlar kurullarının t raz üzer ne veya doğrudan doğruya verd kler bütün kararlar kes n olup, bu kararlar aleyh ne başka b r yargı merc ne başvurulamaz.'
B- Dayanılan Anayasa Kuralları
Başvuru kararında Anayasa'nın 2., 36. ve 125. maddeler ne dayanılmıştır.
IV- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemes İçtüzüğü'nün 8. maddes gereğ nce Haş m KILIÇ, Osman Al feyyaz PAKSÜT, Sac t ADALI, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, Cafer ŞAT, Al GÜZEL, Serdar ÖZGÜLDÜR, Şevket APALAK ve Serruh KALELİ'n n katılımlarıyla yapılan lk nceleme toplantısında, dosyada eks kl k bulunmadığından ş n esasının ncelenmes ne 5.8.2008 gününde OYBİRLİĞİYLE karar ver lm şt r.
V- SINIRLAMA SORUNU
Anayasa'nın 152. ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemes n n Kuruluşu ve Yargılama Usuller Hakkında Kanun'un 28. maddes ne göre, Anayasa Mahkemes ne t raz yoluyla yapılacak başvurular t raz yoluna başvuran mahkemen n bakmakta olduğu davada uygulayacağı yasa kuralı le sınırlıdır.
İt raz yoluna başvuran Mahkemece, 2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun 17. maddes n n b r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n (d) alt bend nde yer alan ''kes n olarak'' bares le bu madden n son fıkrasının Anayasa'ya aykırılığı ler sürülerek ptal sten lm şt r. Başvuru, Yönet m Kurulunca yapılan ve t raz üzer ne Başkanlar Kurulunca kes n karara bağlanan şlemler aleyh ne başka b r yargı merc ne başvurulamamasına l şk nd r.
Somut olayda davanın konusunu, Yönet m Kurulu şlem ne karşı yapılan t razın Başkanlar Kurulunca redd kararının ptal taleb oluşturmaktadır. Yargıtay Kanunu'nun 17. maddes n n b r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n (d) alt bend nde Yönet m Kurulunun yanı sıra B r nc Başkanlık Kurulu ve Yüksek D s pl n Kurulu şlemler ne yönel k t razların da Başkanlar Kurulunca kes n olarak karara bağlanacağı, aynı madden n son fıkrasında se başkanlar kurullarının t raz üzer ne veya doğrudan doğruya verd kler kararların kes n olduğu ve bu kararların aleyh ne başka b r yargı merc ne başvurulamayacağı düzenlend ğ nden, davanın konusu ve bu kurullarca yapılan şlemler n n tel kler d kkate alınarak esasa l şk n ncelemen n Yönet m Kurulu kararlarıyla sınırlı olarak yapılması gerekmekted r.
4.2.1983 günlü, 2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun 17. maddes n n;
1- B r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n (d) alt bend nde yer alan ''kes n olarak'' bares ne l şk n esas ncelemen n, aynı alt bentte yer alan 'yönet m kurulu kararları' le sınırlı olarak yapılmasına, Serruh KALELİ'n n karşı oyu ve OYÇOKLUĞUYLA,
2- 'Başkanlar kurullarının t raz üzer ne veya doğrudan doğruya verd kler bütün kararlar kes n olup, bu kararlar aleyh ne başka b r yargı merc ne başvurulamaz.' b ç m ndek son fıkrasına l şk n esas ncelemen n, b r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n (d) alt bend nde yer alan 'yönet m kurulu kararları' yönünden sınırlı olarak yapılmasına OYBİRLİĞİYLE,
21.1.2010 gününde karar ver ld .
VI- ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararları ve ekler , ş n esasına l şk n rapor, t raz konusu kurallar, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeler le d ğer yasama belgeler okunup ncelend kten sonra gereğ görüşülüp düşünüldü:
A- 2797 Sayılı Yargıtay Kanunu'nun 17. Maddes n n B r nc Fıkrasının (1) Numaralı Bend n n (d) Alt Bend nde Yer Alan '' kes n olarak '' İbares n n İncelenmes
Başvuru kararında, Yargıtay Yönet m Kurulunun hâk ml k ve savcılık sınıfından olmayan Yargıtay personel n n atama, nak l, yükselme ve d s pl n şlemler ne da r kararlarına karşı t razları nceleyen Yargıtay Başkanlar Kurulunun bu kararlarının kes n olmasının Anayasa'nın 2., 36. ve 125. maddeler ne aykırı olduğu ler sürülmüştür.
2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun 17. maddes n n b r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n t raz konusu baren n de yer aldığı (d) alt bend n n b r nc tümces nde, B r nc Başkanlık Kurulu, Yüksek D s pl n Kurulu ve Yönet m Kurulunun kararlarına karşı yapılan t razların Başkanlar Kurulunca kes n olarak karara bağlanacağı bel rt lm şt r.
Anayasa'nın 2. maddes nde bel rt len hukuk devlet , nsan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükler koruyup güçlend ren, eylem ve şlemler hukuka uygun olan, her alanda adaletl b r hukuk düzen kurup bunu gel şt rerek sürdüren, Anayasa'ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan, Anayasa ve yasalarla kend n bağlı sayan, yargı denet m ne açık, Anayasa'nın ve yasaların üstünde yasakoyucunun da bozamayacağı temel hukuk
Anayasa'nın 'Hak arama hürr yet ' başlıklı 36. maddes nde herkes n meşru vasıta ve yollardan yararlanmak suret yle yargı organları önünde davacı ya da davalı olarak sav ve savunma hakkına sah p olduğu bel rt lmekte, 125. maddes n n b r nc fıkrasında se ' daren n her türlü eylem ve şlem ne karşı yargı yolu açıktır' kuralı yer almaktadır.
Yargıtay Kanunu'nun 17. maddes n n b r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n (d) alt bend nde geçen 'kes n olarak' bares , Yönet m Kurulu kararlarına yönel k t razların nceleme merc olan Başkanlar Kurulunun bu konudak kararlarının b ç msel yönden kes n, uygulanab l r ve bağlayıcı n tel kte olduğunu fade etmekted r. Yargıtay Yönet m Kurulunun 2797 sayılı Yasa'nın 20. maddes n n b r nc fıkrasındak , hâk ml k ve savcılık sınıfından olmayan Yargıtay personel ne l şk n atama ve nak l, yükselme, d s pl n ve sa r özlük şler n yürütme, bunlarla lg l karar ve tedb rler alma ve yönetmel kler yapma görevler çerçeves nde aldığı kararlar, lg l lerce t raz ed lmes durumunda ancak Başkanlar Kurulunun kararının ardından kes n ve uygulanması gerekl şlem hâl n almaktadırlar.
Bu nedenle Yönet m Kurulunun kararlarına karşı yapılan t raz üzer ne Yargıtay Başkanlar Kurulunca ver len kararların darî bakımdan kes n olması, savunma ve hak arama özgürlükler n n sınırlandırılamayacağı ve daren n her türlü eylem ve şlemler ne karşı yargı yolunun açık olduğu yönündek Anayasa kurallarına aykırı değ ld r.
Açıklanan nedenlerle dava konusu kural Anayasa'nın 2., 36. ve 125. maddeler ne aykırı değ ld r. İptal stem n n redd gerek r.
B- 2797 Sayılı Yargıtay Kanunu'nun 17. Maddes n n Son Fıkrasının İncelenmes
Başvuru kararında, yargı organlarının yargısal fonks yon taşımayan darî n tel ktek şlemler n n, yargıçlardan kurulu organlar ya da mahkemeler tarafından yapılmasının bunların yönetsel n tel ğ n değ şt rmed ğ ve darî şlem tes s eden makama bakılmaksızın bu şlemler n darî yargı denet m ne tâb tutulması gerekt ğ , Yargıtay Yönet m Kurulunun kamu gücünü kullanarak ve darî şlev ne dayanarak yaptığı hak ve yükümlülükler doğuran çeş tl şlemler aleyh ne yapılan t razlar üzer ne Yargıtay Başkanlar Kurulunca ver len kararlara karşı darî yargı yoluna başvurulamamasının Anayasa'nın 2., 36., 125. maddeler ne aykırı olduğu ler sürülmüştür.
2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun 17. maddes n n son fıkrasında başkanlar kurullarının gerek doğrudan ve gerekse t raz üzer ne verd kler tüm kararların kes n olduğu ve bunların aleyh ne başka b r yargı merc ne başvurulamayacağı düzenlenm şt r. Bu kural le Yargıtay Yönet m Kurulunca yapılan şlemlere yönel k t razlar neden yle Yargıtay Başkanlar Kurulunun verd ğ kararlara karşı başka yargı merc ler ne müracaat ed leb lmes n n ve ptal davası açılab lmes n n önü kapatılarak yargısal bağışıklık get r lm şt r.
Yargıtay'ın kuruluşu ve şley ş de mahkemeler n bağımsızlığı ve hâk ml k tem natı esaslarına göre kanunla düzenlenecekt r.
Anayasa Mahkemes n n 26.9.1968 günlü, E. 1967/21, K. 1968/66 sayılı kararında da bel rt ld ğ üzere, Anayasa'da şaret ed len 'dava' sözcüğünün, usul hukukundak dar anlamıyla yorumlanmaması, hâk mler n karara bağlamakla ödevl oldukları bütün davaların yanı sıra, yönet m şler nden sayılab lecek b r takım ht laf ve şler n de bu kavram ç nde değerlend r lmes gerekmekted r. Çünkü Anayasa'nın 9. maddes , 'yargı' bölümündek hükümler ve temas ed len 154. madde hükmü, mahkemelere ve Yargıtay'a davaları çözümleme görev nden başka b r görev ver lmes n yasaklar n tel kte değ ld r. Yasakoyucu, hâk mler n esas görevler ne halel get rmemek kaydıyla, b r takım yönet m şler n n hâk mlerce veya somut davada olduğu g b Yargıtay'ın lg l organlarınca karara bağlanmalarını, o şlem n özell ğ bakımından kamu yararına daha uygun sayab l r. N tek m bu düşünceden hareketle, yasakoyucu 2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun 9. maddes le teşk l ed len Başkanlar Kuruluna, aynı Kanun'un 17. maddes le b r takım yönet m şler konusunda görevler verm şt r.
B r yüksek yargı organı olan Yargıtay'ın ç düzen ve şley ş bakımından, aslî görevler esasen adlî ht lafları çözüme kavuşturmak olan yüksek yargıçların oluşturduğu ve Yargıtay B r nc Başkanı, B r nc Başkan Vek ller le Yargıtay'dak tüm Da re Başkanlarından meydana gelen Başkanlar Kurulu tarafından Yönet m Kurulu kararlarına karşı yapılan t razların b r sonuca bağlanması ş n n, yargısal ağırlıklı b r faal yet olduğu ve Yargıtay'ın aslî temy z görev ne laveten yasakoyucu tarafından anılan Kurula ver lm ş olduğu anlaşılmaktadır. Yasakoyucu Yargıtay Başkanlar Kurulunu şlevsel olarak ' dare' kabul etmem ş ve Kanun'la kend s ne ver len görevler
fade ederken bu Kurulun verd ğ kararları darî tasarruf saymayarak, bunları yargı denet m dışında tutmuştur. Bu nedenle, Yargıtay mensuplarının Yargıtay'ın fa ett ğ yüksek yargı h zmet n n şley ş
le lg l olarak doğab lecek k m ht lafların Yargıtay'ın ç nde bel rt len çözüm mekan zmaları yoluyla sonuçlandırmasının öngörülmes nde Anayasa'nın yargı ve yüksek yargıyı düzenleyen hükümler yönünden b r aykırılık söz konusu değ ld r.
İt raz konusu kuralla Yargıtay Başkanlar Kurulunun 'Yönet m Kurulu' kararlarına t raz üzer ne verd ğ kararların aleyh ne başka yargı merc ne başvuru olanağının ortadan kaldırılmasının, savunma ve hak arama özgürlükler n n sınırlandırılamayacağı ve daren n her türlü eylem ve şlemler ne karşı yargı yolunun açık olduğu yönündek Anayasa kurallarına aykırı b r yönü görülmem şt r
Açıklanan nedenlerle dava konusu kural Anayasa'nın 2., 36. ve 125. maddeler ne aykırı değ ld r. İptal stem n n redd gerek r.
Fulya KANTARCIOĞLU, Şevket APALAK le Zehra Ayla PERKTAŞ bu görüşe katılmamıştır.
VII- SONUÇ
1- B r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n (d) alt bend nde yer alan '' kes n olarak '' bares n n Anayasa'ya aykırı olmadığına ve t razın REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,
2- 'Başkanlar kurullarının t raz üzer ne veya doğrudan doğruya verd kler bütün kararlar kes n olup, bu kararlar aleyh ne başka b r yargı merc ne başvurulamaz.' b ç m ndek son fıkrasının, b r nc fıkrasının (1) numaralı bend n n (d) alt bend nde yer alan 'yönet m kurulu kararları' yönünden Anayasa'ya aykırı olmadığına ve t razın REDDİNE, Fulya KANTARCIOĞLU, Şevket APALAK ve Zehra Ayla PERKTAŞ'ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,
21.1.2010 gününde karar ver ld . Başkan Haş m KILIÇ Başkanvek l Osman Al feyyaz PAKSÜT Üye Sac t ADALI Üye Fulya KANTARCIOĞLU Üye Ahmet AKYALÇIN Üye Mehmet ERTEN Üye A. Necm ÖZLER Üye Serdar ÖZGÜLDÜR Üye Şevket APALAK Üye Serruh KALELİ Üye
KARŞIOY GEREKÇESİ
İt raz yoluna başvuran Mahkeme tarafından 2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun Başkanlar Kurullarının görevler n bel rleyen 17. maddes n n 'Başkanlar kurullarının t raz üzer ne veya doğrudan doğruya verd kler bütün kararlar kes n olup, bu kararlar aleyh ne başka b r yargı merc ne başvurulamaz' b ç m ndek son fıkrasının ptal sten lm ş se de, dava konusunun Yargıtay Yönet m Kurulu kararına karşı yapılan t raz üzer ne ver lm ş b r karara l şk n olması neden yle fıkranın esasının, bu kurulun kararları yönünden sınırlı olarak ncelenmes ne karar ver lm şt r.
Bu maddeler n b rl kte ncelenmes nden, Yargıtay Yönet m Kurulu ve Başkanlar Kurulu'nun Yargıtay B r nc Başkanı, Da re Başkanı ve Üyel k görev n yürüten yargıçlardan oluşmasına karşın, yaptıkları ş n yargısal değ l dar n tel kte olduğu anlaşılmaktadır. Başka b r anlatımla organ k bakımdan yargı ç nde yer alan bu Kurul'ların kararları şlevsel bakımdan yargısal değ l dar n tel kted r. Oysa, b r kararın yargı kararı sayılab lmes ç n, onun sadece yargı organı tarafından ver lmes yeterl olmamakta, yargısal usul ve unsurları da çermes gerekmekted r.
Anayasa'nın 125. maddes n n lk fıkrasında İdaren n her türlü eylem ve şlemler ne karşı yargı yolunun açık olduğu bel rt lm ş, k nc fıkrasında se 'Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı şlemler le Yüksek Asker Şuranın kararları yargı denet m dışındadır' den lerek ayrık durumlar göster lm şt r. Buna göre, Anayasa'da aks ne hüküm bulunmadıkça tüm dar şlemler ç n yargı yolunun açık olması Anayasal b r zorunluluktur. Bağımsız yargı denet m , hukuk devlet n n olmazsa olmazları arasında yer alan en temel unsurlarından b r d r. İdar n tel ğ tartışmasız kararları, yargıçlardan oluşan b r kurulun alması, onları yargısal karar hal ne dönüştürmeyeceğ nden, bunlara karşı yargı yolunun kapatılması hukuk devlet lkes n zedeleyen b r Anayasa hlâl d r.
Anayasa'nın 36. maddes uyarınca, herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suret yle yargı merc ler önünde davacı ve davalı olarak dd a ve savunma le ad l yargılanma hakkına sah pt r. Anayasa'nın bu kes n buyruğu karşısında, k ş ler n yargı yoluna başvurmalarının engellenmes ne olanak bulunmamaktadır. Hak ve menfaatler n hlâl eden dar şlemlere karşı k ş ler, yargı merc ler önünde davacı veya davalı olarak sav ve savunma le ad l yargılanma olanağına sah p değ llerse, söz konusu şlemler n salt yargı organları tarafından tes s ed lm ş olmaları hak arama özgürlüğünün güvences olamaz.
Öte yandan, hakkında aynı şlem uygulanan k kamu görevl s nden Yargıtay'da çalışan ç n yargı yolunun kapalı d ğer kurumda çalışan ç n açık olması, Anayasa'nın 10. maddes yle güvence altına alınan eş tl k lkes yle de bağdaşmaz.
Açıklanan nedenlerle Anayasa'nın 2, 10, 36 ve 125. maddeler ne aykırı olan t raz konusu Kural'ın ptal gerekt ğ düşünces yle çoğunluk görüşüne katılmıyoruz.
Üye Fulya KANTARCIOĞLU Üye Şevket APALAK Üye
