D a r ü ş ş a f a k a b i n a s ı n ı n t a r i h i ü z e r i n e
H. Kemali SÖYLEMEZOĞLU İ.T.Ü. mimarlık Fakültesi profesörü
istanbul Kenti Suriçf Tarihî Yarım adasının, topoğrafya ve mimarî anıtlardan oluşan birinci derece önemli silueti hiç kuşkusuz yarımadanın Haliç'e bakan Ku-zey yamaçlarıdır.
Bu bölgede XIX. Yüzyıl başlarına ka-dar yerleşmiş bulunan tüm sivil ve resmî mimarî yapıları o zamana ka-' dar mevcut dinsel mimarî yapı ve anıtlar
yanında, bina programı, yükseklik ve gi-derek kitle uzunluk ve ağırlığı bakımla-rından, daima ikinci derecede tutulabil-mişlerdir.
Özellikle XIX. Yüzyıl başlarından iti-baren, Osmanlı imparatorluğu idaresinde, zorunlu olarak yapılmaya başlayan ve (Modernleşme) devrin gereklerine uyma atılımları, özellikle tarihî yarımada içinde bir takım yeni programların yer almasına yol açmıştır.
Ne yazık ki, bu yeni programların ge-tirdiği yeni binaların yapıcıları genellikle istanbul Siluetini korumada gerekli dik-kat, bilgi ve titizliği gösterememişlerdir.
Yayınladığımız bu yeni belge (Fatih ile Sultan Selim) camileri arasında hiç de başarılı bir şekilde yerleşmemiş olan «Darüşşafaka» binasının yapılış tarihini göstermektedir.
Bu belge'nin yukarda açıklanan nite-liği yanı sıra, XIX. Yüzyıl Okul yapıları plânlaması bakımından (Kız ve Erkek) öğ-rencileri birlikte içeren ilginç ve önemli bir yönü vardır.
Bu belge ayrıca Mimarî tarihimizin (Okul Yapıları) bölümünde çok önemli bir yer alabilecek niteliktedir.
i u f î ? ! | î l ı l i I !
« (*) Cemiyeti tedrisiyei islâmiye mâri-« fetiyle İnşa olunmakta olan (Darüşşefa-« ka) nın (Darüşşefa-«seksen dört senesi Ağustosu» « iptidasından «seksen altı senesi Tem-« muzu» gâyesine kadar vuku bulan vâ-« ridat ve mesârifâtını müşir defterdir. « Muhiyyi Mülk ve Millet olan velînime-« tibînimetimiz velînime-«pâdişâhı maarifperver « efendimiz hazretlerinin sâyer muvaffa-« kiyet vâyei hazreti Şehinşâhilerinde e-« yatâmı müslime zükur ve inâsının ter-« biye ve talimine mahsus olmak üzere « inşa olunmakta olan Darüşşafaka mek-« tebi fevi.idmekseb için canibi
sinnilce-• vânip hazreti melükâneden mükerreren « inayet ve ihsan buyrulan atiyyei seniye « ziverser sahifei teşekkür ve iftihar kı-« lınıp vükelâyı feham ve memurini Ki-< râm hazerâtiyle bazı bendegâhı hamiyet > nişan saltanatı seniye taraflarından « itasi vaad buyrulan iâne ile birleştiril-« dikte yekûn mebâlığ bir milyon sekiz-« yüz yetmişbin sekizyüz dokuz buçuk « kuruşa bâlığ olup bundan şimdiye ka-« dar ahzî istifa olunan» bir milyon altı-< yüz doksanüçbin yediyüz altmış yedi « buçuk kuruşun sarfiyatı, müfredâtıyla « işbu defterde gösterilmiş ve sarfiyatı « vakiaya nisbeten inşaatın ne dereceye « isâl olunduğu malum olmak üzere he-« yeti-hâzirâi binanın tanzim ettirilen plâ-« nıyla resim ve haritası dahi zeyli def-« tere dercedilmiştir. işbu binayanı hay-« riyet ünvanın biraz vakit içinde bu de-« recede manzuru nazarı iftihar olmasın-« dan dolayı tahmidi inâyeti seniyye ve « teşekkürü fütüvveti umumiyeye müba-« deretle beraber nihâlânı nevdemi-« dei çemenzârı vatanın münbit ve « füfizi olacak böyle bir tâlimgâ-« hıhayırı iktinahın biran evvel it-« mamı inşası mekâsidi umumiyeden « olacağına ve sahifeyi mahsusesinde irae « olunan müfredâtı veçhile bu maksadın « husulü daha «sekizyüz yetmişdokuzbin « ikiyüz kuruşa muhtaç ediğüne nazaran « bu bapta ianelerinin tesviyesini ikmâl « ve henüz ıtâsına mübâşeret etmiyen « zevâti fütüvvetsemât ile şâir erbâbiha-« miyyetin himmeti hayırhâhâne ve va-« tanperverânelerine müracaat olunur. « Bâlâda beyan olunduğu ve resmi
mer-• butda dahi ciheti müfrezesi irâe I « dığı üzere mektebi mezkurde bir t « benâtı müslime de hilyei mârifet « kemal ile tezyinizât eyliyeceklerlne « zaran nisbeti fıtriye ve şefkati ir « leleri iktizası olarak muhderatı « /imsemânın dahi bu bapta iâne \| « fetleri temenni kılınır. »
(*) NOT : Bu belge eski (Darüşşefafc lardan ve hâlen mevcut bini restorasyon ve tamirini pli yan Sayın Y. Müh. Enver 1 man eli ile sağlanmıştır.
Taht. nezâreti celilei Hazreti Sedâratpe nâhido bulunan Cemiyeti Tedrlsiyei İslâmiye I marifetiyle inşa olunmakta olan ( Darüşşefaka ) ebniyesi için vı
Tarafı eşrefi hazreti hilâfetpenâhiden ihsan buyrulan arsa bedeli Ebniye için atiyei seniyei hazreti Padişâhi
Hazinei celilei mâliyeden olunan iâne
; Vükelâyı fehham hazerâtiyla bazı memurin ve bendegân ve sâîr erbâbı cemiyet tarafından mevud iânat
ilânat : Kuruş Para 210.000. — 00 500.000. — 00 374.109. — 20 786.700. — 00 Yekûn " j>AtTOişePAtA ^ A R İ r A i l f l ^ âşşafakanın inşasında gerekli parayı temin içi ı yapılan bağışları Binanın plânı
İC.API
OHIJCEMEPEN OLO/JAU HtTPAk. VS JAMAM'iUHL. gösteren def-terden bir bölüm ;
