Konya şehir plânı üzerinde etütler
Şahabettin (Bu etüdün birinci kısmı 1933 senesi 12 nci
sayımızda intişar etmiştir.)
.11. Stadyum noktası.
Şehir plânında, stadyumı için iki nokta v a r - dır. Poyrazda, Musalla mezarlığının bulunduğu yer, A l â e t t i n tepesi - demiryolu arasında g ü n - batı noktalarıdır. Stadyum için, bu noktalardan elverişli olanını bildirmek isterim.
Plânlarda, stadyum noktaları, şehirde h a - vası bol yerlerde intihap olunur. Meselâ, K o n - yada stadyumu saydığım iki n o k t a üzerinde seçmeik olabilir. Poyrazda olan noktada m e z a r - lık vardır. İ k a m e t noktalarından uzak m e s a f e - dedir. Y a k ı n d a bulunan mahallelerde oturan- ları çcık azdır.
A l m a n şehirlerinde, buna benzer noktalar- da, stadyumun intihap edildiği vardır. Fakat, bu bir zaruret halinde olursa yani şehir p l â - nında, başka boş nokta bulunmadığı takdirde kabilir. Halbuki, K o n y a d a stadyumun poyraz nokta üstünde intihabı için mecburiyet yoktur.
Plânda, günbatıya düşen ikinci bir nokta m e v - cuttur. Şehir merkezinden, kalabalık noktala- rından uzakta değildir. Şehrin bugünkü v a z i y e - tinde, yeni ikamet hududunun çok kalabalıklı bir noktasıdır.
Plânda, stadyum noktasını, şu hudutlar içe- risinde, günbatıdan intihap ediyorum. Gündoğu sınırı, İ n c e m i n a r e n i n arkasından başlar. K ı b l e - den, Sadrettin K o n y e v i y e giden yola muvazi bir h a t üstündedir. Poyrazda, Beyşehri yolunun, M e m l e k e t hastanesi önümden geçen hatta d a - yanır. Poyrazdan bu yolu, demiryoluna kadar
takip eder. Orada, ufak bir m e s a f e ile, sahanın günbatısını doldurur. Y e n i d e n küçük bir zaviye açıklığında başlar, kıblede devam eder.
Kıbleden, poyraza doğru, gündoğu hudu- dunu veren h a t t ı n poyraz zaviyesi, kıble z a v i - yesinden büyük farkta küçülür. Günbatı, hudu- du üzerindeki zaviyelerde 45° lik açıklık teşkil eder. Bu şeklin, t a m b i r müstatil olmıyan uzunluğunda 1500 m., eninde 950 m . ölçüleri vardır. Yüzü 132,500 an2 eder. Bunun, poyraz ve gündoğu t a r a f l a r ı n d a n 1/3 kadarı çıkardıktan sonra, kalan miktar, stadyuma a i t yerin ölçü- sünü verir. B u m i k t a r d a n stadyumun yarış, t e - nis, ayak topu yerleri 1/3 tutar. Üstü yeşillik için 2/3 ölçüsünde bir sahadan ibarettir. M i k - tarı, sonradan a r t t ı r m a k daima kabildir. B i l - hassa, poyraz hududunun genişlemesi çok ko- laydır. Vakıa, Beyşehir yolu, bu hudut üzerin- den gidiyor. Fakat, bu yolun Hocacihan üzerin- den geçirilmesi eldedir. Y a n i yolun, şehir d a h i - linde bulunan yollardan biri olarak sayılması düşünülebilir. Böyle bir yol için, mecburiyet ol- madığı takdirde şehirde bulunmasına lüzum yoktur.
Binaenaleyh, spor sahasının poyrazda hu- dudu her vakit değiştirilebilir. Stadyumda ko- şu, ayak topu, açık h a v a yerlerinin birinci hu- dut dahilinde, yüzme havuzu, yeşilliğin ilâve edilecek sahada intihabı olabilir.
Havzandan gelen suyun stadyum üstünde olacak yeşiliikte, büyük f a y d a s ı vardır- Stadyu-
mun, ilk hudut içinde veya poyrazda, tevsiin- de iki taraf yeşilliğinin bu sudan yardım gör- mesi kolaycadır. Yalnız, tevsi esnasında stad- yum hududuna gelen şehir yollarını, ayrı isti- kametlere sevk&tmek lâzımdır.
Meselâ, Jandarma mektebinin önünden ge- çen yclun, stadyum sahasına verilmesi olabilir.
Bu yolun 100 m. ilerileden gitmesi gibi. Bu su- retle, ikinci derecede olan yolların şehir dahi- lindeki sayısı azalmış olacaktır. Yahut, kıble hududunu daha geri çekmek şartile, stadyum sahasının kıblede, genişlemesi kabildir. İkinci şarta göre, yüzme havuzu, poyraz hududunda bulunmaz. Tevessüünden evvelki vaziyetinde yapılır. Yarış yeri, günbatıda, yüzme havuzuna gündoğuda mevki vermek icap eder. Tarasalı şekil verilen tepe, yeşillik grupu, İnceminarenin 70 m. arkasından sivri hatlı bir yeşillikle devam eder. 200 m. ilerisinde yeşil bir su sathı haline geçtikten sonra, tekrar sivriliğini kazanır. Stad- yum sathının süzülerek T a f k a l ı ve Nevras tepe- leri arasında, günbatı münhanisine doğru t e - madi eder. Yüksek tepe kıvrımlarından göğün maviliğine karışır.
Bu kuvvetli güzellik tesiri veren şey, stad- yumda ayni istikamette sathın günbatıya doğ- ru ilerilem esidir. Stadyumun, poyrazda genişle- mesinde, ilk satha amut olarak, poyraz sathı iâlve olunur ki, yeşillik grupunun uzamasından ziyade, toplandığı göze batar. Bu tesiri, ihdas etmemek için, en güzel çare, stadyum sathını amudî vaziyete koymadan, söylediğim şekilde
günbatıda ileriletmektir. Bunun için, stadyu- mun poyrazda olan inkişaf kabiliyetini terket- mek, kıble sathı üzerindeki tevsi fırsatı kale alınmak lâzımdır. O zaman, gündoğuda, bir ye- şillikten başlıyan stadyum müstevisi, kıblede biraz ilerileme hareketi yapar. Günbatı, istika- metinde dalgalı müsteviliğinde devam eder.
Böylelikle, stadyum hududunun, poyrazda uğrı- yacağı uzunluğa karşı, günbatıda mahdut bir yeşillik müstevisi vardır. Bilhassa, bu satıh, amudî dalgalı hatlardan mürekkeptir. Birçok hatlar içerisinde kendini gösterir ve azar azar büyük bir maviliğin yüzüne çıkar. Demiryolunun biraz ilerisinden Havzan bağlarının yeşilliği başlar. Sağdan gelen yeşillik, stadyum müste- visini doldurur ve solda ayni kuvvetini saklıya- rak devam eder.
Halbuki, tevsiin poyraz noktasında tatbi- kinde büyük bir hudutsuzluk vardır. Ayni za- manda, bu hudutsuzluğun çıplak ve düz sathı- nı, gözönüne koymalıyız. Düz ve çıplak müste- vilerde, yeşillik için hudut vermek çok güçtür.
Tesirin, topluluktan uzaklaştığı görülür. Arazi- nin tevlit ettiği bu güçlükler yanında, suyun cereyanına yeni bir istikamet vermek gibi, yeni mesainin iktisadî tarafını saymak lâzımdır.
Bilhassa, şehir yeşilliğinde büyük rabıtası olan, stadyum noktasının merkezden uzaklaştırılma- sı, kuvvetinin dağılması, doğru değildir. Asıl düşünce, muayyen bir vahdet hududu içinde, yeşilliği, merkeze doğru sevketmektir.
