M i m a r î Ü s t a d l a r ı : III
M i m a r P r o f e s ö r E. G. A s p l u n d
Mimar Profesör Asplund'un ölümü ile, İsveç mimarlık âlemi büyük bir san'atkâr ve bir ho- ca kaybetmiştir. Asplund, İsveç'in son senelerde hız alan ve şahsiyet kazanan mimarîsinin inki- şafında büyük bir roi oynamış, ve İsveç mimarla- rına önderlik etmiştir.
Onun yarattığı eserlerde tatbik ettiği mimarî geçen asrın Eklektik üslûbundan başlamakta sonra bir (n6o - classique) üslûba müncer olmaktadır.
Bilhassa son yaptığı eserler bu yeni - klâsikte daha olgunlaşmış ve sadeleşmiş bir rasiyonalizme var- dığını göstermektedir.
İsveç mimarlığı, diğer memleketlerde rasyona- lism cereyanının vücude getirdiği inkılâba pek o kadar uymadı ise de, herhalde bu cereyana müvazi bir hareket seyri takip ederek, geçen asrın sonuna kadar klâsik ve Yunan üslûbunun, vakur ve sâde hendesî çizgi ve şekikllerinden ilham alarak, an'a- nevî ve şuurlu, lirik bir mahiyet kazandı.
Modern -ılmarînin kaynağı (Millî romantizm) olarak telâkki edilebilir. Bu telâkki (Oestberg) deki yeni belediye binasında bütün revnakı ile teza- hür etmektedir. Bu binanın mimarî üslûbunda
(Ğclectisme) terkedilmiş, fuzuli süslerden sarfına- zar olunmuştur. Bu sayede, sade ve zarif bir eser meydana çıkmıştır.
Hâlâ (İvan Tengbom) ve (Cari Bergsten) in ve E. G. Aspiund'm eserlerinde, yeni bir neo - clas- sique) ruh bütün teferruatı ve azameti ile görül- mektedir.
(Asplund) gerek 1930 da (İstokholm) de inşa ettiği kütüphanenin ve gerekse ayni senede yeni nesle mensup genç mimarların başında olarak vü- cude getirdiği İstokholm sergisinin yapılışında tat- bik ettiği mimarî ile İsveçte rasyonalizm üslûbuna yol açtı. 1930 İstokholm sergisi o zaman mimarîde yeni bir düşünüşün zaferini temsil ediyordu.
Asplund eserlerinde ilk defa romantik bir tesir ifade eden bir mamirî tatbik ettikten sonra 1915 se- nesinde Karlshamm mektebini, 1924 senesinde İkandia sinemasını henüz klâsik tesirler taşıyan fakat eok sade bir mimarîyle inşa etti. Bilâhara bütün eserlerinde rasyonel tesirleri bir prensip gibi kabul ve tatbik etti.
Bugün İstokholm kütüphane binası İsveç mi- marîsinin teceddüdünü temsil eden muhteşem bir âbide gibidir.
A s p l u n d ' u n p o r t r e s i
Asplund'un kuvvetli şahsiyeti mimarîde vah- detli ve ibda edici bir hayalin muhassalasmı teşkil ediyor. İnşa ettiği binaların mimarîsi binanın İnşa gayesi üe şekli arasındaki münasebeti ifade ediyor.
Bu suretle modern rasyohalizm'in gerek tekniği- ne ve gerek ruhuna uyması itibariyle sarfettiği mesainin zaferini aksettirmektedir.
Asplund'un, gayet süslü bir cephesi bulunan 1930 senesi İstokholm sergisi ile yekpare bir blok teşkil eden Brevenberg mağazalarından ve muta- dın haricinde bir üslûba malik olan Bacteryologie enstitüsünden başlıyarak en son inşa ettiği meşhur Stokholm mezarlığındaki Krematorium'a kadar, ayni prensipleri tatbik etmiştir.
(Asplund) bu mezarlığı içindeki bütün binaları ile beraber meydana getirmek için tam yirmi beş sene çalıştı ve onu ancak ölümünden birkaç ay evvel ikmal edebildi.
Bu mezarlık Asplund'un şaheseri olsa gerektir.
Mezarlık içindeki bütün beyaz binalar gayet güzel bir ritm içinde tertip edilmiş olup, muntazam hatlar teşkil eden mezarlar ile karışarak şairane bîr manzara teşkil ederler.
Böylece, İstokholm mezarlığının temsil ettiği peysajda hâkim olan şuurlu bir naturalizm vardır ki, bunun karşısında artık rasyonel fikirler ve dü- şünüşler de mevzuubahis olamaz.
(Casa Bella cfân)
•
