KEDİ VE KÖPEKLERDE DOĞUM
Evcil hayvanlarda türe özel farklılıklar olmasına rağmen doğuma hazırlık ve doğum süreci benzerlik gösterir.
Doğumu başlatan nedir? Fötus
Nasıl başlatır?
Doğumun Endokrin Mekanizması
Ø Fötal ve maternal olarak düzenlenir.
Ø Doğumu tüm türlerde fötus başlatmakta Ø Fötal ACTH da artış (adrenal bezler olgunlaşır) Ø Fötal kortizol artar
Ø Doğumdan 10-15 gün önce başlar. Son 2-3 günde
artış yükselir.
Ø Fötal ve maternal plazmada östrojen seviyesi yükselmekte
Ø Gebeliğin devamını sağlayan progesteron hormonu kaynağına göre bu düzende farklılıklar görülmektedir
İnek, keçi, domuz, tavşan ve köpekte;
Ø Gebeliğin son bulması için CL un regrese olması gerekir Ø Plasesentadan östrojen artışı
Ø Östrojen artışıyla uterustan PGF2alfa salgılanır
Ø PGF2alfa sa hipofiz arka lobundan oksitosin artışına neden olur
Ø ovaryum progesteron azalır ve relaksin artar serviks yumuşar
Ø oksitosin ve östrojen myometrial kasılmaları artırır Ø ve DOĞUM şekillenir
kısrak, koyun ve kedide;
Ø Gebelik plasental progesteron tarafından sürdürülür Ø Progesteronun 17-alfa hidroksilaz ile östrojene dönüşmesiyle östrojen artar
Ø Östrojen artışı PGF 2 alfayı tetikler
Ø PGF 2 alfa hipofiz arkam lobundan oksitosin salgısını artırır Ø Östrojenik etkiyle serviks gevşer
Ø Oksitosin ve östrojenin her ikisinin de etkisiyle myometrium kasılmaları
Ø ve DOĞUM şekillenir
Doğumun Sinirsel Mekanizması
Ø Genital kanalın sinirsel kontrolünün otonom sinir sistemi tarafından yapıldığı düşünülmekte
Ø Sempatik sinirler genital organlarda myometriumu donatır
Ø Parasempatik sinirler serviks ve vaginayı donatır Ø Uterus kasları alfa ve beta reseptörleri taşır Ø Alfa—uyarıca
Ø Beta--baskılayıcı
Ø Alfa—norepinefrin—organ fonksiyonlarını sitümile eder Ø Beta—epinefrin—organ fonksiyonlarını inhibe eder Ø Gebeliğin son 2/3 ünde norepinefrinin miktarı azalır Ø İleri gebelikte adrenal medulladan epinefrin salınımı artar—
beta reseptörlerin neural sitimülasyonuna neden olur ve myometrial kasılmalar inhibe edilir
Ø Adrenal medulladan sentezlenen epinefrin miktarı, norepinefrinin epinefrine dönüşümünü artıran kortizol tarafından kontrol edilir.
Doğumun Fizyolojik Mekanizması
Ø Doğum kompleks bir olgudur.
Ø Bu kompleksi..
• Serviksin değişik derecelerde yumuşaması ve açılması
• Uterus kaslarının aktivasyonu
• Fötus veya fötusların doğru presentasyon ve pozisyona gelmesi
• Fötusun çıkarılması
• Yavru zarlarının ayrılması ve atılması oluşturur.
Ø Serviks iki aşamada açılır; servikal dokulardaki değişiklikleri kapsayan mekanik özellikler, ikincisi serviksin myometrial kasılmalarla gevşeyip açılması Ø Serviks gebelik sırasında elastik ve güçlü kollagen bir materyalle kapatılmıştır.
Ø Serviksin gevşemesi sırasında plazma progesteron seviyesi düşer. Östrojen miktarında artış vardır Ø Fötusun doğum kanalından çıkışı sırasında da oksitosin ve PG artışu yüksektir
Ø Maternal ve plazma relaksin seviyeleri gebeliğin son döneminde belirgin olarak artış gösterir.
Ø Uterusun değişik bölümlerinde farklılık gösteren kontraksiyonların senkronizasyonu, komşu düz kas hücreleri arasındaki gap bileşimleri ile düzenlenir
Doğum için fötusun hazırlanması
Ø Fötusun dış ortamda yaşabilmesi için doğum öncesi birtakım değişiklikler şekillenir;
• Pulmoner olgunlaşma
• Enerji depolanması
• Sindirim sisteminin gelişmesi
Ø Bunların hepsi hormonal etkiler taraından başlatılır (hipofiz- adrenal bez)
Ø Glikokortikoidler hem akciğerdeki surfaktat oluşumunu hem de karaciğerdeglikojen depolanmasını sağlar
Geliş ve vaziyetler
Ø Fötusun doğum kanalı veya pelvise girişi birtakım farklılıklar göstermektedir. Bunlar;
• Preentasyon (geliş)
• Pozisyon (vaziyet)
• Postur (duruş)
Ø Kedi ve köpeklerde fötusun sırtı, doğumda ananın sakrumu ile karşı karşıya olacak şekilde doğum kanalından normal olarak geçer
Geliş ve vaziyetler
Ø Çok yavru yapanlarda fötusların %30-40 ı posterior presentasyonda gelir. Boynun kısa olması nedeniyle baş ve boyun çok nadir olarak yanlara ve arkaya döner
Ø Kedi ve köpeklerde ekstremitelerin küçük, kısa ve hareketli olması nedeniyle bunların fötusun gövdesiyle olan ilişkileri önem taşımamakta (güç doğuma neden olmadıkları için)
DOĞUM
Ø Doğumdan 18-30 saat önce plazma progesteron miktarı 2 ng/ml den daha aşağı seviyelere düşer
Ø Doğumdan 10-24 saat önce rektal ısı 1 C derece altına düşer (progesteron)
Ø Endişe, huzursuzluk, yavrulara yer hazırlama Ø Aktivite ve iştah azalır
Ø Doğumdan 2-3 gün önce memelerde süt (ilk doğumunu yapanlarda)
Ø Doğum tüm evcil hayvanlarda 3 aşamada gerçekleşir.
Doğumun I. Evresi
• Doğumun bu ilk aşamasında servikal dilatasyonun gerçekleşmesini sağlayan senkronize uterus kontraksiyonları şekillenir.
• Longitüdinal ve sirküler uterus kas fiberlerinde aktif kontraksiyonlar şekillnir (dışardan görünmez).
• 6-12 saat sürer
• Sinirlilik, iştahsızlık, huysuzluk, titreme, solunum sayısında artış
Doğumun I. Evresi
• Yavrulara yer hazırlama isteği doğum başlamadan birkaç saat öncesinde şiddetlenir (prolaktin)
• Köpeklerde doğumun başlamasından 24-48 saat önce uterustan yeşil akıntı gelir (hemoglobin)
• Serviksin açılması ve vaginanın gevşemesi bu aşamada gerçekleşir
• Uterus kontraksiyonları 15 dakika aralıklarla gelir
• Fötus uzun eksenine döner. Fötusun doğum kanalına girmesiyle ikinci aşama başlar
Doğumun II. Evresi
• Serviksin tam dilatasyonu ile başlar ve fötusların tamamen çıkarılması ile son bulur
• Ortalama 24-36 saat sürebilir. Bu süre farklılık gösterir.
• Kontraksiyonlar dışarıdan gözlenir.köpek ve kediler çok nadir olarak ayakta doğum yaparlar.
• İlk yavru ikinci dönemin başlamaısndan sonraki 10-20 dakika içerisinde doğar.
• Korioallantoik zar ya spontan olarak yırtılır ya da anne tarafından ısırılarak ya da yalanarak uzaklaştırılır.
Doğumun II. Evresi
• Yalama dolaşım ve solunumu stimüle eder.
• Göbek kordonu genellikle ana tarafından ısırılarak koparılır.
• Köpek yavruları doğum sonrası 1-2 dakika kedi yavruları ise 1-2 saat içerisinde annelerini emmeye başlayabilirler.
• Emme refleksi oksitosin salınımını stimüle ederek doğumun daha sonraki dönemlerini kolaylaştırır.
• Bir köpeğin birkaç yavru doğurduktan sonra birsüre dinlenip yeniden kurtulma işlemine başlaması doğaldır. Ancak bu sürenin 4 saatten fazla sürmesi şüphe uyandırır.
• Yavru zarları her bir fötusun doğmasından 10-15 dakika
Doğumun III. Evresi
• Fötusların çıkarılmasının sonbulmasından hemen sonra başlar ve on yavru zarının atılması ile son bulur.
• Bazen iki yavrunun doğmasından sonra iki yavru zarı birlikte atılabilir.
