mm KOYU

mm

DAİfiE-K a d ı k ö y h a l i i ş l e t i l e m e z m i

Takriben 10-12 yıl evvel İstanbul Belediyesi tarafından 225.000 lira sarfedilerek Kadıköy için bir Hal binası inşa edildi. Bina bittikten sonra uzun zaman kiracı bulunamadı ve bugüne kadar muattal bir halde kaldı.

Belediye bir kaç yıl evvel, Halin bir kısmını itfaiye gara-jına çevirmiş ve bu suretle bu kısımdan istifadeye çalışmış-tır. Fakat asıl hol kısmı ile dükkânların ekserisinden İstifade edilemediğinden buraları eski tanzifat arabaları ve'silindir-lerin enkaz deposu haline gelmiştir.

İstanbul Belediyesi bütçesinden büyük bir fedakârlıkla ayrılarak Kadıköy halkı için çok lüzumlu bir umumî hizmet binası yapmak arzusu o zamanki Belediye İdarecilerinin er-ken görüş ve düşünüşlerinin mahsulü olarak addedilebilir. Fa-kat bu iyi düşünüşün çok fena tatbik edilmiş olması tahsis edilen 225.000 liralık bir sermayenin mahvına sebebiyet ver-miştir.!

Kapalı şehir Halleri Avrupada son yıllarda çok müte-kâmil bir şekilde inşa edilmektedir. Buna rağmen yeni kapalı çarşılara malik olan şehirler mahduttur. Kadıköy Halinin ye-ri iyi intihap edilmiş ve projesi mütekâmil bir surette tertip edilmiş olsaydı, bugün modern bir çarşı halinde kullanıla-cak, Kadıköy halkı da mednî ihtiyaçlarından birini karşıla-yan güzel bir binaya sahip olacakdı. Ayni zamanda binaya sarfedilen 225.000 lira bugün tamamen amorti edilmiş olacak ve Belediyeye daimî bir varidat temin edecekti.

Haller şehirler için hayatî bir ihtiyaçtır. Diğer içtimaî hizmet binalarının başında gelir. Şehrin istihlâk edeceği gıda maddelerinin sıhhî kontrolünü yapmak, fiyatlarını tesbit et-mek, gıdaların bozulmaması için icabeden sıhhî ve fennî şart-ları İhtiva etmek gibi faideler temin ederler. Bu itibarla Ka-dıköyüne de her şehirde olduğu kadar bir Hal binası lâzım-dır.

mey-dana getirilmesine rağmen muattal bir halde kalarak seneler-denberi kederli bir manzara ifade eden bu Halden niçin isti-fade edilmemiştir.

Kadıköy Halinin İşlememesinde muhtelif âmiller vardır: 12 sene evvel düşünülen bu güzel mevzu o zamanki Belediye fen heyetinin vukufsuzluğu yüzünden işe yaramaz bir bina halinde meydana getirilmiştir.

Sebepleri:

1 — Yerinin fena intihap edilmesi. 2 — Plânın vukufsuz olarak yapılması. 3 — İnşa tarzının Hal binaları nazariyatına uygun ol-maması.

4 — Bilhassa binanın çarşıya ve ana yollara raptedil-memiş olması.

Kadıköy bugün etraf İle beraber 57.000 nüfuslu bir şehir parçasıdır. Halk mühim gıda İhtiyaçlarını kâmllen Kadıköy çarşısından tedarik eder. Bugünkü mevcut çarşı hayatın ta-bii sevküe kendi kendine ve münasip bir yerde teşekkül et-miştir. Çünkü, Moda, Haydarpaşa, Kızıltoprak, Acıbadem gi-bi muhtelif semtlerin ana münakale yollarının vapur iske-lesine doğru en fazla toplandığı yerdir. Yiyecek maddelerinin bir kısmının deniz yolile İstanbuldan, bir kısmının kara yo-111e civar bahçelerden bu mıntakaya kolayca getirilmesi, mu-tavassıt ve müstehliklerin en münasip bir mahalde toplan-maları İhtiyacıdır kl bugünkü çarşıyı kendiliğinden meydana getirmiştir.

Bugünkü çarşı ile Hal arasında yarım kilometre kadar bir mesafe vardır. İşte, çarşının şehrin merkezine Halden daha yakın olması halkı yine İhtiyaçların tesirile eski çarşıya bağ-lamaktadır. Eğer Hal binası bugünkü vaziyeti aksine olarak çarşıdan esaslı münakale yollarına daha yakın bir yerde ya-pılmış ve hattâ bugünkü çarşının içinde veya çok yakınında meydana getirilmiş olsaydı, yeri en iyi bir surette intihap edilmiş olacaktı.

Halin bugünkü yerinin intihabına kumluğun Belediye malı olmasından dolayı arsamn para verilmeden temini ve deniz tarlkile gelecek gıda maddelerinin doğrudan doğruya Hale nakil gibi âmiller sebep olmuştur. Fakat alınan muvaf-fakiyetslz netice bize göstermiştir ki, şehircilik ltlbarile her-hangi bir binanın yerinin intihabı en esaslı bir meseledir. Hal yeri iyi intihap edilmiş olsaydı istifade edllebllecekmiydi?

Tatbik edilen proje İle Kadıköy Halinin Belediyeye iyi bir irad olmasına imkân yoktur. Çünkü Halin projesi vukufsuz kimseler tarafından çok fena olarak tertip edilmiştir. Açık bir plâna sahip olan binanın ortasına teşhir holü konmuştur. Dükkânların ekserisinin hariçte olması kapalı bir çarşı mev-zuuna uygun değildir. Kışı ve yazı olan İstanbul gibi bir şehir-de üstü kapalı bir çarşı sistemi en muvafık bir şekildir.

Dükkânlarda Hallere mahsus hiç bir hususiyete riayet edilmemiş ve bilhassa iç taraftaki dükkânlar hava tertibatın-dan mahrum bırakılmıştır.

Halin perakende satışa mahsus olmasına rağmen dük-kân adedinden fazla büro yapılmıştır. Bir kısmı İse Halin ma-liyetini çoğaltmaktan başka bir işe yaramamıştır. Halin or-yantasyonunda güneş ve rüzgârların hesaplanmaması dük-kânların rağbet görmemesine sebep olmuştur. Plânın modern Hal nazariyatı telâkkilerine uygun olmıyarak tertibi binanın metrûk kalmasında mühim bir âmildir. Kullanılan

Teşhir holünün Üzerine demir çatı yapılmış ve üstü cam örtülmüştür. Bu örtüş sistemi Hallere uygun değildir. Kışın soğuk yazın sıcak olan memleketlerde demir iskeletlerin ve cam örtünün harareti geçirmesi bir mahzur teşkU ettiği gibi camların dalma kırılmak tehlikesi de bakım masraflarını ço-ğalttığından mahzurludur. Bugün halleri betonarme olarak örtmek en İdeal bir şekildir. Kadıköy halindeki cam örtünün altına konulacak gıda maddelerinin sür'atle bozulması ve ho-lün çok sıcak olması dolayıslle kiracı bulmak hususunda müş-külât çekilmiştir. Kadıköy halinin teşhir kısmının üstü kapalı olmakla beraber bir yanının tamamen açık bulunması kapalı Hal vasıflarını ortadan kaldırmıştır. Halbuki kapalı çarşı hol-lerinin yazın serin ve kışm da + 3 ila 5 derecelik bir hararete malik olmaları esastır. Mahzurların sonuncusu ve bizce mü-himi de Hal binasının, çarşıya yakın olduğu halde, muhtelif semtlerden gelen ana yollara ve dolayısils eski çarşıya bağ-lanmamış olmasıdır.

Neşrettiğimiz vaziyet plânından da anlaşılacağı veçhile Hal binasının yeri hatalı olmakla beraber, bir fikre istinad ederek intihap edilmiştir. Kadıköyünün belkemiğini teşkil eden Yazaryolu caddesinin tevsii ve İskeleye kadar temdidi çok eski bir projedir. Bugün ana caddenin bazı yerleri hari-tada görülen istikamete doğru tevsi edilmiş bulunmaktadır. İşte Halin yeri intihap edilirken 20 metre genişliğinde olan Pazaryolu caddesinin müntehası seçilmiştir. Hal yapılmış, fakat bu cadde halâ bazı istimlâk-İşlerinden dolayı açılama-mıştır. Kanaatimize göre caddenin açılması halin bugünkü metrûk vaziyetini tadil edecek ve altıyol ağzından bakıldığı zaman Hal binası görünecek, bu sayede Hal halkı çekici bir vaziyete girecektir.

Altı yoldan İnen Pazaryolu caddesile Haydarpaşa, Moda, Mühürdar caddeleri de açılır ve iltisak ettirilir, ve bunların telâki noktaları Hal önüne tesadüf ederse bütün bunlar Ha-lin çalışmasına yardım edecek mühim âmiller olacaktır.

Netice itibarüe, bugünkü metrûk Kadıköy Halinden ge-rek halkı gege-rekse Belediyeyi istifade ettirmek için:

1 — Hal binasını tadil etmek.

Bilhassa cam örtüyü kaldırmak ve betonarme bir örtü yapmak, teşhir holünün yan tarafım kapamak, bu suretle kı-şm ısıtarak + 3 ila 5 derecelik hararet temin etmek, yazın serinliğini muhafaza ettirmek.

2 — Yollan (Bilhassa Pazaryolu caddesini) tevsi ederek Hale kadar İndirmek, mevcut çarşı ile Hali birbirine bağla-mak.

3 — Halin açılması İçin hususi talimatnameler; nizamna-meler vücude getirmek, bazı gıda maddelerini bu yere toplamak ve satıcıları buna mecbur etmek.

Bilhassa bu üçüncü noktaya işaret etmek İsteriz. Beledi-yecilerimiz binayı inşa ettikten sonra işin bittiğine kani ola-rak yalnız müşteri beklemişlerdir. Fakat Hallerde de diğer umumi hizmet binalarında olduğu gibi muntazam çalışma ve randıman temini için, hususi tallmatnamllere lüzum vardır. Kadıköy halinde bu gibi İşlerin hiç birine riayet edilmemiş olmasının da bugünkü vaziyete düşmesine tesiri olmuştur. Meselâ, ayakta, seyyar sebze satışına yalnız Holde müsaade etmek. Balık ve et gibi kokulu maddeleri toplamak, toptan satıştan orada yapmak.