Spor Atlarında Spor Atlarında Performans Artırıcı Performans Artırıcı Maddelerin Analizleri ve Maddelerin Analizleri ve ÖnemiÖnemi

(1)

Spor Atlarında Spor Atlarında

Performans Artırıcı Performans Artırıcı

Maddelerin Analizleri ve Maddelerin Analizleri ve

Önemi

(2)

Non Steroid Antiinflamatuvarlar Non Steroid Antiinflamatuvarlar

 NSAID dan en çok bilineni aspirindir. NSAID dan en çok bilineni aspirindir.

Diğeri ise fenilbutazondur.

 2. Dünya savaşında insanlarda çok 2. Dünya savaşında insanlarda çok kullanılmış, fakat daha sonra apilastik kullanılmış, fakat daha sonra apilastik

anemi ve agranulositosis sonucu ölümler anemi ve agranulositosis sonucu ölümler

görülünce kullanımı kısıtlanmıştır.

(3)

 Antienflamatuvar etkileri bir çok özelliklerinin Antienflamatuvar etkileri bir çok özelliklerinin ortak sonucudur.

ortak sonucudur.

 Bunların hepsi asidik ilaçlardır. Bu asidik Bunların hepsi asidik ilaçlardır. Bu asidik yapılarından dolayı % 90-95 plasma

yapılarından dolayı % 90-95 plasma proteinlerine bağlanırlar.

proteinlerine bağlanırlar.

 Plazma proteinine bağlanmaları önemlidir. Plazma proteinine bağlanmaları önemlidir.

Çünkü bu grup ilaçlar salyaya geçmez ve Çünkü bu grup ilaçlar salyaya geçmez ve

salya bu grup ilaçların tayini için kullanışsızdır.

(4)

 Asidik yapılarıda önemlidir, çünkü yangı Asidik yapılarıda önemlidir, çünkü yangı dokusunda toplanmalarını sağlar ve

dokusunda toplanmalarını sağlar ve

 Bu birikim sonucu normal dokulara göre Bu birikim sonucu normal dokulara göre yangılı dokularda etkili olur.

yangılı dokularda etkili olur.

(5)

 Bunun yanında mide, ince barsak ve Bunun yanında mide, ince barsak ve böbreklerde de birikir ve genellikle bu böbreklerde de birikir ve genellikle bu

dokularda toksik etkiler meydana getirirler.

İnsanlarda ilacın kendisi toksik etki İnsanlarda ilacın kendisi toksik etki

oluştururken, atlarda metabolizması çok hızlı oluştururken, atlarda metabolizması çok hızlı olduğundan metabolitleri toksik etkiye neden olduğundan metabolitleri toksik etkiye neden

olur.

(6)

 Fenilbutazon İ.V. verildiğinde 3 saatde Fenilbutazon İ.V. verildiğinde 3 saatde etkisini gösterir.

etkisini gösterir.

 Etki şekli Pg sentezinin inhibe edilmesi Etki şekli Pg sentezinin inhibe edilmesi üzerinden olmaktadır.

üzerinden olmaktadır.

 Fenilbutazon bir anestezik değildir ve Fenilbutazon bir anestezik değildir ve

anestezik etkiside yoktur. Ağrıya duyarlılığı anestezik etkiside yoktur. Ağrıya duyarlılığı

önlemekte veya bloke etmektedir.

(7)

 Flunixin Meglumine peros, İ.V veya İ.M Flunixin Meglumine peros, İ.V veya İ.M verildiğinde benzer etkili özellikle spastik verildiğinde benzer etkili özellikle spastik

koliklerde etkilidir.

 Fenilbutazondan çok daha etkilidir. Çok Fenilbutazondan çok daha etkilidir. Çok daha az miktarları etkili olduğundan

daha az miktarları etkili olduğundan plazma ve idrar konsantrasyonlarıda plazma ve idrar konsantrasyonlarıda

düşüktür.

(8)

 Bu nedenle tesbiti güçtür. Plazma yarı Bu nedenle tesbiti güçtür. Plazma yarı ömrü kısadır, fakat uzun etkisi vardır.

ömrü kısadır, fakat uzun etkisi vardır.

 Bu ilaçlarda pek rastlanmayan bir durum Bu ilaçlarda pek rastlanmayan bir durum bu nedenle etki mekanizmasında sorular bu nedenle etki mekanizmasında sorular

vardır.

(9)

 Aspirin atların ve diğer herbivorların Aspirin atların ve diğer herbivorların

idrarlarında az miktarlarda bulunmaktadır.

 Bu çimen ve otlardan ileri gelmektedir. Bu Bu çimen ve otlardan ileri gelmektedir. Bu nedenle yarış atlarının idrarlarında salisilat nedenle yarış atlarının idrarlarında salisilat

(+) sonucuna hemen varmak güçtür.

 Çünkü at idrarının normal içeriği içinde Çünkü at idrarının normal içeriği içinde

salisilatlar vardır ve salisilat çok kolaylıkla salisilatlar vardır ve salisilat çok kolaylıkla

idrarla atılmaktadır.

(10)

 Asit ilaç bazik idrarla çok çabuk Asit ilaç bazik idrarla çok çabuk atılmaktadır.

atılmaktadır.

 Salisilatlar enjeksiyon şeklinde pek Salisilatlar enjeksiyon şeklinde pek kullanışlı değildir. Asetilsalisilik asit, kullanışlı değildir. Asetilsalisilik asit,

thiosalisilat şeklinde enjeksiyon olarak thiosalisilat şeklinde enjeksiyon olarak

daha kullanışlıdır.

 Tiosalisilat kimyasal olarak salisilik asitten Tiosalisilat kimyasal olarak salisilik asitten hafif farklılıklar gösterir.

hafif farklılıklar gösterir.

(11)

 Dimetil Sulfoksit (DMSO) her şekilde Dimetil Sulfoksit (DMSO) her şekilde kullanılabilmektedir.

kullanılabilmektedir.

 Lokal olarak deride de kullanılmakadır. Lokal olarak deride de kullanılmakadır.

İdrar kabından tayini yapılabilir. Çünkü İdrar kabından tayini yapılabilir. Çünkü

DMSO’nun hücrelerde meydana gelir.

 Metabolitleri sarımsak kokusundadır. Bu Metabolitleri sarımsak kokusundadır. Bu nedenle de idrar numunesinde kolaylıkla nedenle de idrar numunesinde kolaylıkla

tesbit edilir.

(12)

 Orgotein (Palosein) Cu ve Zn ihtiva eden Orgotein (Palosein) Cu ve Zn ihtiva eden metalloprotein olan superoksit dismutaz metalloprotein olan superoksit dismutaz

adlı enzimin bir versiyonudur.

 Özellikle intraartikular kullanımın uygundur. Özellikle intraartikular kullanımın uygundur.

 İdrara önemli miktarda geçmez. Geçsede İdrara önemli miktarda geçmez. Geçsede idrarda tayini çok zordur.

idrarda tayini çok zordur.

(13)

 Napronen özellikle yumuşak doku hastalığı ve Napronen özellikle yumuşak doku hastalığı ve

“tying up” hastalığında analjezik ve antipretik

“tying up” hastalığında analjezik ve antipretik bir ilaçtır.

bir ilaçtır.

 Laktik asit birikimine bağlı görülen ağrı, şişlik Laktik asit birikimine bağlı görülen ağrı, şişlik

 vs’yi geçirmede etkildir. vs’yi geçirmede etkildir.

 Peros uygulanabilir ve % 50 oranında Peros uygulanabilir ve % 50 oranında

emilebilir. İ.M. uygulamaları da bulunmaktadır.

 Tayini çok kolay ve çabuk tesbit edilebilir. U.V. Tayini çok kolay ve çabuk tesbit edilebilir. U.V.

 spektrofotometre ile dahi tayin spektrofotometre ile dahi tayin yapılabilmektedir.

yapılabilmektedir.

(14)

Narkotik Analjezikler Narkotik Analjezikler

 Opiat narkotikler insanda sedasyon Opiat narkotikler insanda sedasyon (narkoz) ve solunumu deprese eder.

(narkoz) ve solunumu deprese eder.

 Atlardada ağrıyı ve solunumu deprese Atlardada ağrıyı ve solunumu deprese etmekle beraber, aynı zamanda uygun etmekle beraber, aynı zamanda uygun

dozları uyarıcıdır.

(15)



Doğal opiat afyonlu ilaç morfin, Doğal opiat afyonlu ilaç morfin,



Sentetik opiat ise, fentanyl, pentazocine, Sentetik opiat ise, fentanyl, pentazocine,



butarphanol. butarphanol.



Bunlar atlarda etkili lokomotor (koşmayı) Bunlar atlarda etkili lokomotor (koşmayı) uyarıcılardır.

uyarıcılardır.



Fentanyl’in Performansı artırıcı etkisi İ.V. Fentanyl’in Performansı artırıcı etkisi İ.V.

verildiğinde ortaya çıkmaktadıır. Bu nedenle verildiğinde ortaya çıkmaktadıır. Bu nedenle

fentanil kullanılırken ilacın doğru yoldan verilmesine fentanil kullanılırken ilacın doğru yoldan verilmesine

ve doğru dozda kullanılmasına dikkat etmek ve doğru dozda kullanılmasına dikkat etmek

gerekmektedir.



Morfin’in etkisi fentanilden daha uzundur. Morfin’in etkisi fentanilden daha uzundur.

(16)

 Pentazosine gibi nartoki analjezikler, Pentazosine gibi nartoki analjezikler,

düşük dozlarda yeme davranışını stimule düşük dozlarda yeme davranışını stimule

etmektedir.

 Atlarda sedatif etkisi görülmemiştir. Atlarda sedatif etkisi görülmemiştir.

 Yüksek dozlarda ise at kendini Yüksek dozlarda ise at kendini

inkoordinasyon sonucu duvara vurarak inkoordinasyon sonucu duvara vurarak

yaralayabilir.

(17)

 Amfenatimin, metafetamin ve Amfenatimin, metafetamin ve metilphenidat, metilphenidat, farmakolojik etkilerin presnaptik

farmakolojik etkilerin presnaptik bölgeden bölgeden norepinefrin salınmasını artırarak etki

norepinefrin salınmasını artırarak etki ederler.

ederler.

 Norepinefrin postsinaptik reseptöre bağlanır Norepinefrin postsinaptik reseptöre bağlanır ve etki eder.

ve etki eder.

 Bazı ilaçlarda örn. Apomorfin direkt olarak Bazı ilaçlarda örn. Apomorfin direkt olarak pastsinaptik reseptörü uyarır.

pastsinaptik reseptörü uyarır.

(18)

 Fenotiazin tranklizanlar (acepromacin gibi) Fenotiazin tranklizanlar (acepromacin gibi) bunlar direk postsinaptik adrenerjik ve

bunlar direk postsinaptik adrenerjik ve

dopamirjek reseptörleri bloke ederek etki dopamirjek reseptörleri bloke ederek etki

gösterirler.

 Stimulan ilaçlarda doz ayarlanması bir Stimulan ilaçlarda doz ayarlanması bir problemdir. Çünkü attan ata doz miktarı problemdir. Çünkü attan ata doz miktarı

değişmektedir. Bir ata yeterli gelen doz değişmektedir. Bir ata yeterli gelen doz

diğerine az gelebilmektedir.

(19)

 Atları tam uyaranlar (Amfetamin, kokain, Atları tam uyaranlar (Amfetamin, kokain, kafein, metilfenident ve diğerleri) uyarıcı kafein, metilfenident ve diğerleri) uyarıcı

etkilerini norepinefrin adı verilen etkilerini norepinefrin adı verilen

nörohormonun beyindeki etkisiyle gösterirler.

 Amfetamin ve metinanfetamin: Beyni uyarıcı Amfetamin ve metinanfetamin: Beyni uyarıcı etkileri, sinir uçlarından norepinefrin ve

etkileri, sinir uçlarından norepinefrin ve dopamin salgılanmasını uyararak

dopamin salgılanmasını uyararak yapmaktadır.

yapmaktadır.

(20)

 Atlarda amfetamin verildiğinde tremor, Atlarda amfetamin verildiğinde tremor, uykusuzluk, huzursuzluk, motor

uykusuzluk, huzursuzluk, motor aktivitelerinde artma, çarpınma vs aktivitelerinde artma, çarpınma vs

görülmektedir.

 Bu etkiler, serebral korteksin uyarılması Bu etkiler, serebral korteksin uyarılması sonucudur.

sonucudur.

(21)

 Dolaşım sisteminde özellikle kan basıncını Dolaşım sisteminde özellikle kan basıncını artırır. Ekzersizden sonra düzensiz kalp

artırır. Ekzersizden sonra düzensiz kalp vurumları görülür, nedeni ise kalp kasının vurumları görülür, nedeni ise kalp kasının

eksitabilitesinde artmadır.

 Diğer bir etkisi ise, bronşiyal kaslarda Diğer bir etkisi ise, bronşiyal kaslarda

relaksiyondur ki buda akciğerdeki solunum relaksiyondur ki buda akciğerdeki solunum

yollarının çaplarını artırır. Solunum yollarının çaplarını artırır. Solunum

merkezi genellikle uyarılır.

(22)

 24 saat içinde metabolize olur. % 4 anfetamin 24 saat içinde metabolize olur. % 4 anfetamin şeklinde idrarla atılır. Plazma yarı ömrü idrar şeklinde idrarla atılır. Plazma yarı ömrü idrar

pH’sandan etkilenmez.

 Ayrıca bazik bir ilaç olarak asit idrarda yüksek Ayrıca bazik bir ilaç olarak asit idrarda yüksek miktarlarda olur.

miktarlarda olur.

 Amfetamin verildikten 48 saat sonraya kadar Amfetamin verildikten 48 saat sonraya kadar idrarda bulunabilir.

idrarda bulunabilir.

 Toksisitesinde, Toksisitesinde, konvulsiyon, ateş, dolaşım konvulsiyon, ateş, dolaşım kollapsı, koma ve ölüm görülür, serebral kollapsı, koma ve ölüm görülür, serebral

hemoraji vardır

(23)

 Ephedrin bitkilerde de bulunmaktadır. Ephedrin bitkilerde de bulunmaktadır.

 Günümüzde çoğunlukla organik sentezleri Günümüzde çoğunlukla organik sentezleri yapılmaktadır.

yapılmaktadır.

 Amfetamin gibi etki ettiği gibi direkt Amfetamin gibi etki ettiği gibi direkt norepinefrin reseptörlerini de

norepinefrin reseptörlerini de uyarabilmektedir.

uyarabilmektedir.

 Ayrıca beyine uyarıcı etkisi daha az; kalp, Ayrıca beyine uyarıcı etkisi daha az; kalp, kan ve akciğere etkileri amfetamine göre kan ve akciğere etkileri amfetamine göre

yüksektir.

 % 87 si % 87 si 24 saat de idrarla atılır. 24 saat de idrarla atılır.

(24)

 Metilfenidat oral olarak çok iyi emilen bir Metilfenidat oral olarak çok iyi emilen bir ilaçtır.

ilaçtır.

 Plazma yarı ömrü çok kısa bir ilaç Plazma yarı ömrü çok kısa bir ilaç

verildikten bir saat sonra serumda pik verildikten bir saat sonra serumda pik

düzeyine ulaşılmakta ve 6 saat sonra ise düzeyine ulaşılmakta ve 6 saat sonra ise

bulunamamaktadır ve idrarda ise 24 saatte bulunamamaktadır ve idrarda ise 24 saatte

temizlenmektedir.

(25)

 Kokain bitkilerden elde edilmektedir. Kokain bitkilerden elde edilmektedir.

 Ö Ö nceleri lokal anestezik olarak nceleri lokal anestezik olarak kullanılmış, kullanılmış, fakat daha az toksik ve daha spesfik etkili fakat daha az toksik ve daha spesfik etkili

prokain kullanılmasıyla bırakılmıştır.

 Kısa bir dönemde şarap ve yumuşak içkilere Kısa bir dönemde şarap ve yumuşak içkilere de katılmış.

de katılmış.

 Beyindeki uyarıcı etkisinin sinaptik aralıktaki Beyindeki uyarıcı etkisinin sinaptik aralıktaki norepinefrin içeri pompalayan enzim sistemini norepinefrin içeri pompalayan enzim sistemini

bloke ederek gösterir.

(26)

 Böylece nörohormon daha uzun süre Böylece nörohormon daha uzun süre

reseptöre bağlı kalarak metabolik etkide reseptöre bağlı kalarak metabolik etkide

yüksek olur.

 Kokain solunum hızında artışa neden olur, Kokain solunum hızında artışa neden olur, düşük dozlarda solunum hızı artarken,

düşük dozlarda solunum hızı artarken, doz, yükselince azalma görülür.

doz, yükselince azalma görülür.

 Attan ata doz değişmektedir. Attan ata doz değişmektedir.

(27)

 Kokain yorgunluğa duyarlılığı Kokain yorgunluğa duyarlılığı

maskelemektedir. Vazokonstriksiyon ve maskelemektedir. Vazokonstriksiyon ve

kalp hızında artırıcı etkisi sonucu kan kalp hızında artırıcı etkisi sonucu kan

basıncında artma olur.

 Isı düzenleme merkezi üzerine direk etkisi Isı düzenleme merkezi üzerine direk etkisi sonucu vücut ısısında artma görülür.

sonucu vücut ısısında artma görülür.

 Bu özellikle sıcak iklimlerde koşyan atlarda Bu özellikle sıcak iklimlerde koşyan atlarda sıcak çarpmasına neden olmaktadır.

sıcak çarpmasına neden olmaktadır.

(28)

 Kafeinin etki mekanizması hem Kafeinin etki mekanizması hem postsinaptik hemde intrasellülerdir.

postsinaptik hemde intrasellülerdir.

 Kafein fosfodiesteraz enzimini inhibe eder. Kafein fosfodiesteraz enzimini inhibe eder.

Fosfodiesteraz cAMP nin yıkımını yapan Fosfodiesteraz cAMP nin yıkımını yapan

enzimdir. Enzim inhibe olunca postsinaptik enzimdir. Enzim inhibe olunca postsinaptik hücrelerdeki cAMP miktarı artar, cAMP ise hücrelerdeki cAMP miktarı artar, cAMP ise

norepinefrinin etki etmesinde rol oynayan norepinefrinin etki etmesinde rol oynayan

ikinci masajcıdır.

(29)

 Artan cAMP eşdeğer oranda postsinoptik Artan cAMP eşdeğer oranda postsinoptik reseptörlerdeki norepinefrin miktarı artar reseptörlerdeki norepinefrin miktarı artar

ve sonuçta beynin uyarıcı etkisi meydana ve sonuçta beynin uyarıcı etkisi meydana

gelir.

 Plazma yarı ömrü uzundur, verildikten Plazma yarı ömrü uzundur, verildikten sonra 9 güne kadar idrarda bulunur.

sonra 9 güne kadar idrarda bulunur.

 Konjuge metabolikleri yoktur ve diüretik Konjuge metabolikleri yoktur ve diüretik etkiside vardır.

etkiside vardır.

(30)

 Theobromin kafein metabolitidir. Kafein Theobromin kafein metabolitidir. Kafein yokken teobromin + çıkarsa, teobromin yokken teobromin + çıkarsa, teobromin

verilmiştir.

 Apomorfin doğruda dopaminerjik reseptörleri Apomorfin doğruda dopaminerjik reseptörleri uyayarak etki gösterirler.

uyayarak etki gösterirler.

 Apomorfin s.c. daha az etkilidir. Lipid soluble Apomorfin s.c. daha az etkilidir. Lipid soluble olduğunda hızla beyne ulaşır.

olduğunda hızla beyne ulaşır.

(31)

 Zararlı yan etkileri yanında yarış koşullarına Zararlı yan etkileri yanında yarış koşullarına aykırı olduğu için doping yapılmasını

aykırı olduğu için doping yapılmasını

önlemek ve her geçen gün sayıları artan, önlemek ve her geçen gün sayıları artan,

performans artırıcı yapay yollara performans artırıcı yapay yollara

başvurmayı engellemek için bugün başvurmayı engellemek için bugün

dünyada bu maddelerin uygulanması ile dünyada bu maddelerin uygulanması ile

ilgili kurallar mevcuttur.

 Yasaklanan doping maddeleri farmakolojik Yasaklanan doping maddeleri farmakolojik etkili tüm maddeleri içermektedir.

etkili tüm maddeleri içermektedir.

(32)

 Uluslararası Binicilik Federasyonu (FEI), Uluslararası Binicilik Federasyonu (FEI),

yarışlarda yer alacak atların sağlıklı olmalarını yarışlarda yer alacak atların sağlıklı olmalarını

ve kendi kalıtsal güçleri ile yarışmaları ve kendi kalıtsal güçleri ile yarışmaları

gerektiğini bildirmektedir.

(33)

 Yasaklanan bu maddeler atların Yasaklanan bu maddeler atların

performansını etkilemekte veya sağlık performansını etkilemekte veya sağlık

problemlerini maskeleyebilmektedir.

 Sadece yasaklanır konulması yaptırımda Sadece yasaklanır konulması yaptırımda tam etkili olamamaktadır.

tam etkili olamamaktadır.

 Kullanımı azaltmak için kontrolde Kullanımı azaltmak için kontrolde

kullanılan analiz yöntemlerinin de çok kullanılan analiz yöntemlerinin de çok

hassas olması gerekir.

(34)

 At yarışları için bir doping yönetmeliği bulunmaktadır.

 Yasal düzenlemelerle Türkiye Jokey

Kulübü tarafından yönetilen at yarışlarında doping kontrolü Tarım ve Köyişleri

Bakanlığına bağlı ilgili kuruluşlarca yapılmaktadır.



(35)

 Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı Türkiye Binicilik Federasyonu tarafından da

konkurhipik yarış atları arasında

yarışmalar düzenlenmektedir.

(36)

 Bugüne kadar her ne kadar sporadik vakalar hariç doping saptanmamış olması Türkiye’de doping yapılmadığını göstermez.

 Yarış atları sağlığı, atçılığın gelişmesi, spor ahlakı, özellikle doping kullanımının etik yönü üzerinde ısrarla durulmalıdır çünkü doping