• Sonuç bulunamadı

-(y)XXn Zarf-Fiili zerine

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "-(y)XXn Zarf-Fiili zerine"

Copied!
15
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

-(y)XşXn

zarf-fiili üzerine

*

Faruk

Yıldırım Çukurova Üniversitesi, Adana

Giriş

Anadolu ağızlarındaki varlığı, on dokuzuncu yüzyılın son çeyreğinden;

Karamanlıcadaki varlığı ise, yirminci yüzyılınilk çeyreğinden itibaren

ses-lendirilmişolan-(y)XşXnzarf-fiilinin,yapısıvefonksiyonları,birkaçdeğerli

bilimselçalışmaylatespit edilmiştir.Buyazıda, söz konusu zarf-fiile ilişkin

daha önceki çalışmalar değerlendirilecek;ekin yapısı ve fonksiyonları ele

alınacak, Anadolu ağızlarındaki dağılımıharitaya işlenipyorumlanacak ve Hazar ötesi Türkmenlerinin de bu eki kullandığına•.değinilecektir. Yazı, -(y)XşXn zarf-fiilinin, Anadoluağızlarını,bir yandan Ortodoks Türkler

tara-fından konuşulanvebatılıbilim adamları tarafından "Karamanlıca"olarak

adlandırılan ağızlara diğeryandan da Türkmen Türkçesinebağlayan şekil­

lerden biriolduğunuortaya koymakamacıylakalemealınmıştır.

İlgili araştırmalar

-(y)XşXnzarf-fiilinin Anadolu ağızlarında varlığınıilk olarak ortaya koyan Thury'dir. Thury (1885: 20), Kastamonuağzından gal-uşun 'kalınca', goy-uşun

'koyunca', gor-uşun 'görünce', dişle-yüşün 'dişleyince', kükre-yüşün 'kükre-yince', örneklerini vermişve bu zarf-fiili Osmanlıcadaki -ıncal-ince zarf-fii-liylebirleştirmiştir.

Deny, 1921'de yayımladığı Grammaire de la Language Turque (Dialecie Os-manli)adlı eserinde,Karamanlıcada -meksizin'ıe anlamdaşbir-meyişin ekin-den sözetmişveol-mayışın örneğinivermekleyetinmiştir.Deny (1941a: 906), eserinekoyduğudipnotta, on yedinci yüzyıldankalma bir Kazan metninde

rastladığıhembar-ış kil-iş it-iş-indost-un-a dost bol-ubduşman-ın-a duşman

(2)

ub dost-luk it-iş-ti örneğini de bozuk bir metinolabileceği kaydıyla aktarmış­ tır. Eseri Türkçeye çevirerek 1941'deyayımlayanAli Ulvi Elöve, bu bölüme

koyduğunotta, "lehçemizde -iş'limasdar sonuna -inaletlikIahikası getiri-lerekyapılan şöylebir misal var" deyip dön-üş-ünbize gelörneğini vermiştir

(Deny 1941a: 906).' Deny konuyla ilgilibaşkabir makalesinde konuyu yeni-den ele almışve işegramerinde bulunan "bozuk bir metin olabilir" kaydını

düzeltmekle başlamıştır:Bu notun üzerini çizmek ve-(yYişin zarf-fiilini (yeter-sizlik zarf-fiili-meqişin tekbaşına incelenmemeli) de dilbilgisinde başka bir bölüm

altında incelemek gerekiyor. Bu bölüm, tercihen sonuç zarf-fiili-(y)ince'den sonra olabilir (Deny 1941b: 119). Deny (1941b: 11<)-128), aynı makalesinde,

Kara-manlıca metinlerdeki -(y)XşXn zarf-fiilinin biri zaman diğeride sebep ol-mak üzere iki temel fonksiyonuolduğunuileri sürmüştür.

Kowalski, Eine unbekannte gerundiale Konstruktion im Anatolischtürkischen

adlı makalesinde -(y)XşXnzarf-fiiline değinmiş, MarttiRasanerı'in, Türkische Sprachproben aus Mittel-Anatolien adlı dörtyazılıkdizisinin ilk iki bölümün-deki-XşXnzarf-fiil ekli 26 cümleyiincelemişve makaleninadındanda

anla-şılacağıüzere,şekli"belirsiz bir zarf-fiilkuruluşu"olarakdeğerlendirmiştir.

Kowalski (1938: 120), Rasanen'inyazılarındanüçüncüsündebulduğu gelişiie

kadaryapısının da gelişinvegelesiye kadarşekillerinin birleşmesinden oluştu­ ğunu dilegetirmiştir.

Eckmann da 1950'deyayınladığı Karamanlıca -işin'li Gerundium Hakkında başlıklı makalesinde hem daha önceki çalışmaları değerlendirmiş hem de 1756, 1782, 1806 ve 1815'teyayımlanan dört Karamanlıeakitapta bulduğu

verilere dayanarak söz konusu zarf-fiilinfonksiyonlarınıtespitetmiştir. Bu-na göre, -XşXnzarf-fiilininKaramanlımetinlerinde zaman, sebep,şartve

01-mayış fonksiyonları vardır. Zaman zarf-fiili işlevindeise anterioritas, simul-taneitas, limitativus olmak üzere üçfarklı kullanımı vardır.

Daha sonrayapılan çalışmalardada burada üzerindedurduğumuzekten söz edilmiş, ekle ilgili yeni örnekler belirlenmiştir. Caferoğlu(1959: 259), ekin, isim-fiil eki ilevasıta hali ekinden mürekkep olduğunubelirtip, -nce, -rken, -dikien sonra, -diğizamangörevlerindekullanıldiğına değinmiştir. Ergin (1984: 346) ise söz konusu ekin, Eski Anadolu TürkçesindeKaramanlı

saha-sında ve bugün aynı sahadaki Anadolu ağızlarında yaşadığını; -(y)XncA fonksiyonunda olduğunu yazıp başta-u-ışin, gel-işin, oiur-uşun, süz-üşün

ör-1. Yazıdilimizde benzer bir kullanışa rastlanmıştır:"Bizimoğlanaskerden doniişiin, baba, dedi, ben askerdeşofdrlük öğrendim... " (Aziz Nesin1984: 221).Gerçi bu hikayedekonuşan kişibir köylüdür. Yazar,ağız özelliğini yansıtmak amacıylaböyle bir yapıyı kullanmıştır.Ancak, yine de buradakayıt altınaalmak istedik.

(3)

-(y)XşXnzarf-fiili üzerine

neklerinivermiştir.Korkmaz (1971: 29), ekin birAvşar özelliği olduğu

görü-şündedir. Başkabiryazısındaise ekin "Konya, Karaman, Nevşehirvb. Orta Anadolu ağızlarında yaygın" olduğunu belirtmiştir(Korkmaz 1977b: 425). Yüce, bir makalesinde eke değinmiş (Yüce 1972: 194-195),Gerundien im Tür-kisehen: Einemorphologisehe und syntaktiehe Untersuehungkitabında da önceki

çalışmaları değerlendirerekAnadoluağızlarında kullanılışınadair örnekler

vermiştir(Yüce 1999: 81-83).

Karahan (1996a: 174), üzerindedurduğumuzekin fonksiyonbakımından

-(y)XneA'yebenzediğiniveAfşın, Elbistan, Göksun,Andırın,Adana, Hatay, Tarsus ve Ereğli ağızlarında işlek olduğunu göstermiştir. Ekin Kütahya'da (Gülensoy 1988: 114), Malatya'da (Gülseren 2000: 205);yaygınolarakKırşe­

hir'de (Günşen2000: 152), seyrek olarakUşak'ta(Gülsevin 2002: 136) ve Af-yon'da (Boz 2002: 125)bulunduğu da ilgili ağızlar hakkında yapılan çalış­

malarda tespitedilmiştir.Biz de ekin Çukurovaağızlarındaki dağılımınıbir haritayla göstermiş, kullanılışına dair örnekler vermiş ve bölgedeki ağız gruplarınıbelirlemedekullandığımızölçütlerden birinin bu zarf-fiilolduğu­

nu göstermiştik(Yıldırım1999: 3°3-304; 26).Başkabir yayınımızdaise ekin

"OğuzlarınBozok koluna ait şekillerden biri" olduğunu,ihtimal kaydıyla

dile getirdik(Yıldırım2002: 149),

-(y)XşXnzarf-fiilininyapısıve ses özellikleri

Birçok araştırmacı, -(y)XşXn zarf-fiilinin fiilden isim yapma (isim-fiil) eki

-(y)Xş ve +(X)n vasıta hali ekinden mürekkep bir şekil olduğu görüşünde birleşmektedir (Kowalski 1938: 118; Deny 1941b: 119; Eckmann 1950b: 47;

Caferoğlu 1959: 259; Yüce 1999: 81-83). -(y)XşXn'ı "isim-fiil eklerinden

ge-nişlemişekler" arasında değerlendirenKarahan da, bugörüşü zikretmişve sondaki-n ekininpekiştiricibir unsur olarakbaşkaek ve kelimelerinyapı­

sında bulunduğunudile getirmiştir (Karahan 1996b: 226-227).Araştırmacı­

lar, ekinbirleşikbiryapı olduğukonusunda hemfikirdir.

Ek, Anadolu ağızlarında,genelolarak, kalınlık-incelikve

düzlük-yuvar-lıkuyumuna tabi olarakkullanılır.Ünlüyle biten tabanIara gelirkenıyı yar-dımcıünsüzünüalır.

-(y)XşXnzarf-fiil eki, Kastamonu ve Tokat ağız bölgelerinde

düzlük-yu-varlaklıkuyumunaaykırıolarak düz ünlülü tabanIara-(y)UşUn şeklinde ge-lebilmektedir:galuşun, dişleyüşün, kükreyüşün(Thury 1885: 20, Kastamonu),

atıluşun (Caferoğlu 1944: 174, Artova-Tokat). Ekin, yine düzlük-yuvarlık

uyumuna aykırıolarak, -iışin şeklinde kullanıldığıörnekler vardır: çöküşin

(4)

0-larak da kullanılır: anayişin (Caferoğlu 1944: 173, Artova-Tokat), earmasıişin (Caferoğlu1944: 182, Zile-Tokat),galmayşin(Biray 2001,Çivril-Denizli).

-(y)XşXnzarf-fiil ekinin sonundaki -n sesinin, yer yer (özellikle Yozgat-Sivas-Malatya hattında), art damaklılaşarak

-n

sesine dönüştüğü de olur:

söyleyişin (Sarıyıldız1996: 103,Boğazlıyan-Yozgat), getişin(Rasanen 1935: 91, Yozgat), oluşun (Rasanen 1933: 52, Sivas), değmeyişi1J (Gülseren 2000: 348,

Doğanşehir-Malatya), görüşün(Öz 1972: 43, Tarsus-Mersin).

Ek, nadiren, ünlüyle bitentabanıarda ıyı yardımcıünsüzünden sonra ge-len ünlünün düşmesiyle -yşin şeklindeveya fiilin sonundaki ünlüyle ekin

başındakiünlününkaynaşmasıyla-işin şeklinde karşımıza çıkabilmektedir: öldürmeyşin (Caferoğlu1994: 73,Eğirdir-Isparta), galmayşin(Biray 2001, Çiv-ril-Denizli);delinmişin (Kılıç2001: 65, KahramanMaraş).

Adana-Osmaniye bölgesinde, ek, son hecesi geniş-düz ünlülü olan ta-banlar üzerine gelirken, ıyı yardımcı ünsüzünürıiki tarafındaki ünlülerin yer değiştirmesiyle -(yYAşln şeklinde karşımıza çıkabilir: başlıyaşın, sabınni­ yeşin, patlamıyaşın (Yıldırım1999: 97, Adana, Osmaniye).Aynıbölgede görü-len ve -(y)XşXn zarf-fiiliyle aynı görevi yapan -(y)XşXK şekli de (görüşük,

başlayışıkvb.,Yıldırım1999: 303) bu ekin sesdeğişmesiyle oluşmuşbirbaşka

formuolmalıdır.

İşlevleri

-(y)XşXnzarf-fiilinin Karamanlıcadakidurumunu inceleyen araştırmacılar­

dan Deny, ekin biri zaman diğeri sebep olmak üzere iki; Eckmann ise, zaman, sebep, şart ve olmayış olmak üzere dört işlevindensöz etmiştir.

Eckmann'ın zaman işleviyleilgili yaptığı üçlü sınıflandırma(anterioritas, simu1taneitas, limitativus); vedeyişin yapısının sayıbildiren sözlerle birlikte

kullanışınadair tespitleri, ekin ağızlardakidurumuyla ilgili çalışmalariçin de ufukaçıcıniteliktedir.Aynızarf-fiilin Anadoluağızlarındakiüzerine söz söyleyen araştırmacıların çoğunun, ekin -(y)XncAekiyle aynı veya paralel görevdekullanıldığınısöylediğine yukarıda işaret edilmişti.Ancak, Anado-luağızlarında, -(y)XşXnzarf-fiili,-(y)XncAzarf-fiilinden dahagenişbir işlev

alanınasahiptir. Ekin işlevleri, iç içegeçmiş dört temel grupta incelenebilir: zaman bildirme, sebep gösterme, ulama veşarta bağlama.

i.Zaman zarf-fiili

Anadoluağızlarında, -(y)XşXnekli zarf-fiilin enöneınligörevi zaman ifade et-mektir. Bunu, hemincelediğimizve birkısmınıburayaaldığımızmetinler hem de Kowalski (1938: 118) veEckmann'ın(1950b: 47) tespitleri ileCaferoğlu'nun

(5)

-(y)XşXnzarJ-fiili üzerine

-(y)XşXn'li yapılan açıklamak içinkoyduğu dipnotlar' teyit etmektedir.

An-cak, bu zarf-fiilin zamanişlevi, yukarıdadabelirtildiğigibi,yalnızca-(y)XncA zarf-fiil ekinin paraleli olmaklasınırlı değildir.

a.-(y)XşXn zarf-fiili, çoklukla, bağlı olduğu fiilin kendisinden hemen sonra

gerçekleştiğinigösterir ki bu işleviyle,standart Türkçedeki-(y)XncA zarf-fii-liyle eşgörevli olarakkullanılmaktadır.Anadolu ağızlarında -(y)XşXn zarf-fiilinin enyaygın işlevide budur:

Senin asluı netelive kimlerdensin dçyisoruşun,diyörki çlbiilidenim Ali Gadolu-nun oluyum'Seninaslınnereli ve kimlerdensin diye sorunca, diyor ki Elbeyli-denim, AliKadıoğlu'nun oğluyum.' (Caferoğlu1945: 134,Andırın-Kahraman

Maraş)

Şlbolumuyıtsen mi yltsin,dçyişin:allah bilir efendim (...) der demes'Elbeyoğlu mu yiğit sen mi yiğitsin, deyince: Allah bilir efendim (... ) der demez.' (Caferoğlu 1945: 1)4,Andınn-Kahraınan Maraş)

Yazgelişin ışılaşır yaylağı 'Yaz gelince yaylası ışıldar.' (Caferoğlu 1945: 142, Andırın-Kahraman Maraş)

sukaynamatılıya başlayışınvezir dedi ki...'Su kaynamayabaşlayıncavezir dedi ki...:(Caferoğlu1945: 165,KahramanMaraş)

hacı ka burada garadurduladanhısım oluyodu ya oreya arpa deye geliyo, orayada gelişingara bekirdegaynıydı ya Bekir diyô giTdeşuarpeyi getir'HacıKahya bu-rada, Kara Durdulardan hısımoluyordu ya, araya arpa diye geliyor, oraya gelince, Kara Bekir de kayın biraderiydi ya, "Bekir" diyor, git de şu arpayı getir.'(Kılıç1991: 168-169,Tufanbeyli-Adana)

itingarnı doyuşun bana burungaldırdı 'İtin karnıdoyunca, bana burun (baş) kaldırdı.' (Kılıç1991: 215,Tomarza-Kayseri)

önüne iki avratçıkmış mı, şurdan vuruşun şu ışıiiiillah bakanakaölmüş 'Önüne iki kadın çıkmış, şuradanvurunca, şu ışığa,Allah, bakıncayakadarölmüş.' (Kılıç1991: 24°, Sarız-Kayseri)

piidişah başgayere eniyor. enişinonlar diyor ki'Padişah başkayere iniyor, inince onlar diyor ki...'(Paçacıoğlu1987= 169,Sivas)

GeCEyarısınaca uyıyor, GeCEyarısı oluşun uyanıyor, eeklemayaBaşlıyor 'Geceyarı­ sınakadar uyuyor. Geceyarısıoluncauyanıpbeklerneyebaşlıyor.'(Rasanen1933: 51-52,Sivas)

şöyle zorladışın, annardan evel silahayetişeceK oluşun, sudan çıkmıştar '[Onlar, onun]şöyle zorlayıponlardan evvel silahayetişeceğini anlayınca,sudançık­

mışlar.' (Yıldırım1999: 3°3,Toprakkale-Osmaniye)

bana böyle söyleyişin didim ki'Bana böyle söyleyince dedim ki. ..' (Sarıyıldız 1996: 1°3,Boğazlıyan-Yozgat)

2. Caferoğlu. -(y)XşXn'lı yapıları,-(y)XncA, -rken ve -DIK/Ansonra'lı yapılarla açıklamaktadır (bkz.Caferoğlu1944: 15, 54, 55, 59, 76, 77, 173, 174, 182;Caferoğlu1945: 142, 146, 159, 163).

(6)

işlerinden gı;ıccüK gardaşı eKma gidişin... bıçd hazıltasınnar getir 'İçlerinden

küçükkardeşi ekmeğegidince... bıçağı hazırlasınlar.getir.' (Sarıyıldız1996: 113,Boğazlıyan-Yozgat)

dEVgelişin başini kES, almayi kurtar! 'Dev gelince başınıkes, elmayı kurtar!' (Rasanen 193Y 46, Yozgat)

ğizgetirdi suyu başiandan döktü. döküşün bir ala'ğaXti 'Kızgetirdi, suyu ba-şındandöktü. Dökünce bir alevkalktı.'(Rasanen 1935: 82, Sungurlu-Yozgat)

aradan ücbeşSEnE geçissin omer vardiAradan üçbeş yılgeçince Ömervardı.' (Rasanen 1935: 88, Sungurlu-Yozgat)

oriya varincax nceibe sôiler-de gUIErsE, gElişi!] bana SÖilE, gelişiı; a!]şEi kesiim

'OrayavarıncaNecipe söyler de gülerse, [sen] gelince bana söyle, gelince Ay-şe'yikeseyim.'(Rasanerı1935: 91, Sungurlu-Yozgat)

Yaiiiyatışın sıgı sarılmaz 'Yatağa yatınca sıkı sarılmaz.' (Deliceoğlu 2002: 167, Ağırnas-Kayseri)

Kapımı tipikapadı/Çıktımyıkılı yıkılı/Varışın tamını söylen/olmam evinin vekili 'Kapımı tipi kapadı/Çıktım yıkıla yıkıla/Varınca tamamını söyleyin/[yoksa] olmam evinin vekili.' (Özdemir 1994: 349,Sarız-Kayseri)

Sarıkamış alınışın/Sağ olanlar mektup saldı 'Sarıkamış alınınca/Sağ olanlar mektup gönderdi.' (Özdemir 1994: 37, Tomarza-Kayseri)

Ağcacerenindisandım görüşün'Görünce, akça ceren indi, sandım/ (Öz 1972: 43, Tarsus-Mersin)

Burie gelişin oynamış 'Buraya gelince oynamış.' (Kılıç 2001: 70, Kahraman Maraş)

Dönüşüngine hediyealıpgediyik'[hacilar] dönünce [biz] yine hediyealıp gidi-yoruz.' (Gülseren 2000: 246, Malatya)

yanımıbigadınotdu.oturuşunba!]a dediki'Yanımabirkadınoturdu. Oturunca bana dedi ki. .. ' (Gülsevin 2002: 254Banaz-Uşak)

Sôragızın uarmrfacdnı anayişin gızvarmaduhdan sôna, nası uerek dçyolar'Sonra kızın evlenmeyeceğini anlayınca, Kızevlenmek istemezse nasıl verelim di-yorlar.'(Caferoğlu1944: 173, Artova-Tokat)

Gızarda silkelenip tüyünü döküşinbegölu bayılmış 'Kız orda silkelenip tüyünü döküncebeyoğlubayılmış.' (Caferoğlu1944: 77, Sivas)

Bunnargçdişin haylıbir müddet sôna birormannıljyçrevarıyollar'Bunlar gidin-ce.' hayli bir müddet sonra birormanlıkyerevarıyorlar.' (Caferoğhı1944: 59, Sivas)

Gızın babasınıT] üzerineatıluşun gızı dayaralanıyobileiinden 'Kızın babasının üzerineatılınca, kızıdabileğinden yaralanıyor.' (Caferoğlu1944: 174, Artova-Tokat)

(7)

-(y)XşXnzarf-fiili üzerine 511

'tt

ondan sona "harla da ge ya mubarei;"deyverişin, gayalafi içinden, bamamın için-deki gayalafi içinden "hari! barrl" bi seslegelivemiş 'Ondan sonra, "harla da gel ya mübarek" deviverince.kayalarıniçinden,hamamıniçindekikayaların için-den"harıl harıl"seslergelmiş.'(Gülensoy 1988: 156, Kütahya)

b.-(y)XşXnzarf-fiili, bazen,bağlı olduğufiilin kendisinin hemenarkasından gerçekleştiğinigösterir. Bu işlevde fiillerin gerçekleşme zamanları arasın­

daki süre,-(y)XncA zarf-fiiline göre dahakısadır.Bu durum, standart

Türk-çede -r... -mAzyapısıyla karşılanır.Elimizdeki metinlerde ekin bu görevine

seyrek olarakrastlanır:

üzefigiyebasışınaT yolalıyor'[OJ üzengiye basar basmaz(basınca?),at yolalı­ yor.' (Yıldırım1999:303, Ceyhan-Adana)

adam parayı alışın çarşıya çıkioeriuor Adam parayı alıralmaz (alınca) çarşıya çıkıveriyor.'(Gülensoy 1988: 166, Kütahya)

c. Anadoluağızlarında,olumsuz tabanlar üzerine gelen-(y)XşXn (-mAyIşIn)

eki,çoklukla, bildirdiğihareketgerçekleşmeden, bağlı olduğufiildeki

hare-ketin gerçekleşmeyeceğinibildirir. Bu işleviyle, standart Türkçedeki mA-DIKçA ve -mAdAn zarf-Iiillerine benzer:

Şimdi şuradangelsin adamlSeni bana tersingidemlİnce belli gülW

jidanisarma-yişingçdermiyem 'Şimdi şuradan gelsin adam/Seni.bana versin gideyim/İnce belli güllüfidan/Sarmadıkça(sarmadan) gider miyim?'(Caferoğlu1944: 182, Zile-Tokat)

Demirçarıg deiinmlşin demiş,demir asaalmışin Allah benisa gösdermesindemiş,

gız 'Demirçarıkdelinmedikçe demiş, demir asa almadıkçaAllah beni sana göstermesindemiş, kız.' (Kılıç2001:82, KahramanMaraş)

benim elimdeğmeyişiIJ yaran peren eyi olmaya'Benim elimdeğmedikçe yarala-rmiyileşmesin.'(Gülseren2000:348,Doğanşehir-Malatya)

atatürkolmayışın burdu duru mu bilcez dedimAtatürk olmadan burada dura-bilecek miyiz dedim.' (Gülsevin 2002: 254,Banaz-Uşak)

Onu-daöldürmeyşin biziirahatlıq uermdz dedi 'Onu da öldürmeden (öldürme-dikçe) bizerahatlıkvermez dedi.'(Caferoğlu1994: 73,Eğirdir-Isparta)

d. -(y)XşXn,bazen, zamanabağlıhal zarf-fiili olarak da kullanılır.Standart Türkçede-rkenyapısıyla karşılanabilecekbu durumunörneği azdır:

Namas gılmıya gçdişin, guş bana neyapıyor, gelinbabın '[Ben] namazkılmaya giderken,kuşbana neyapıyor,gelinbakın.' (Caferoğlu1944: 76, Sivas)

e. Anadoluağızlarındaki-(y)XşXneklibazıörnekler, standart Türkiye Türk-çesinde-DIK+iyelik+DA, -DIK+iyelik zaman, -DIK+DAn sonrakalıplarıyla

(8)

SendenayrılışınBirdeyırmene vardım 'Sendenayrıldıktansonra birdeğirme­ nevardım.'(Rasanen1933: 83,Sivas)

GEcEn SEnE Bizburıya gElişin Burda Biradam-mı varmış? Bizidiyinemiş. Biz Bur-dangedişin arram-sıra gElmiş 'Geçen sene biz buraya geldiğimizde (geldiği­ miz zaman) burada bir adammı varmış?Bizidinlemiş,biz buradan gidince arkamızdan gelmiş:(Rasanen1933: 85,Sivas)

II.Sebep zarf-fiili

Anadolu ağızlarında, -(y)XşXnzarf-fiili, kimi durumlarda, asılfiilin

gerçek-leşme sebebini gösterir. Standart Türkçede -DXK+iyelik için ve -DXK+iyelik +DAnkalıplarıylakarşılanabilecekbu durumda da, zamananlamısezilir:

Çocuhlar zoredişin.gurdunişini söylemiye mecburgalmiş 'Çocuklarzorladığı için, kurdun işini söylemek mecburiyetinde kalmış: (Caferoğlu 1944: 54, Sivas)

ha"tıya düünolacadı. ofuruluşun bırakdılar'Haftaya düğün olacaktı,o vurul-duğuiçinvazgeçtiler.'(Yıldırım1999: 303,Yumurtalık-Adana)

oreyavarınca dönmüş denemiş buuda içersinegoymuş evkar. evkargelişin bunu böylesöylemiş 'Bu, orayavarınca dönmüş bakmışveefkarlanmış. Efkarlandığı için bunu böylesöylemiş: (Kılıç1991: 198,Kayseri,Sarız)

üş tanedüşü.l} yaPdı yapışın gene olmadı olmayışın gene tedavi gordu 'Üç tane

düşük yapti. Yapınca yine olmadı. [Çocuk] olmadığı için tedavi gördü.' (Doğan2001: 139,Sivas)

eylesöyleyişin kör-olunan bir birine gauyayapıyollar 'Öyle söylediğiiçin Kör-oğluile kavga ediyorlar: (Rasanen1935: 62,Yozgat)

buöğüdü dinemenşinarabüzefigi buiia dôru yörüyir'Buöğüdü dinlemediğiiçin Arabüzeiigi (Zenci Arap?) bunadoğruyürüyor:(Koraş1992: 190,Karaman) şindio koybQyüyüşün, muhdarlığı ayrılmakicab etti'Şimdio köybüyüdüğüiçin muhtarlığını ayırmakkap etti:(Yıldırım1999: 303, İmamoğlu-Adana) dabancayı çekmişler, o dagorbuşun gelmiş 'Tabanca çekmişler. o da korktuğu içingelmiş: (Yıldırım1999: 303,Karataş-Adana)

Boz dumançöküşin, yarıyoldan gçridönmüş'Boz dumançöktüğüiçin,yarı yol-dan geridönmüş: (Caferoğlu1944: 76,Sivas)

gözel yengedeyişin korktum enmem dedim 'Güzel yenge dediğiiçin korktum, inmem dedim: (Akçay1997: 47,Sivaslı-Uşak)

III.Ulama zarf-fiili

-(y)XşXnzarf-fiili, Anadolu ağızlarında,yüklemi olduğu zarf-fiil grubunu ana cümlenin yüklemine bağlar. Bunu yaparken, kimi durumlarda, ana cümleninbildirdiğihareketten az önce veya onunla aynı anda gerçekleşen

(9)

Türkçe--(y)XşXnzarf-fiili üzerine

deki -(y)Xp zarf-fiiliyle benzer bir işleviyerine getirir. Kimi durumlarda, u-lamayla birlikte bir hal bildirmeişlevide sezilir:

k'edidalmayı garırışın Bir Bçyuk k'upurı dieine yemiyE Başlıyor 'Kedi dolmayı büyük bir küpün dibine(yanına/arkasına) kaçırıp,yemeyebaşlıyor.'(Rasanen 1933: 85, Sivas)

ğıralıi; ğızı, ondan sora onugoyuruşunbeni,dimiş, sora al'ondan sonra, kralın

kızı,'onubırakıpbeni al' demiş.' (Günşen2000:323,Kırşehir)

Ağam şehirden binişin/Ağpınara indi m'olaAğam şehirden binip (binerek?)/ Akpınaraindi mi ki.' (Özdemir 1994: 37,Pınarbaşı-Kayseri)

Avratyçkinişin saçını yoldu, birfığan etti'Kadın yekinip' (yekinerek?) saçını yoldu [ve] figan etti.' (Caferoğlu1945: 142,Andırın-Kahraman Maraş)

ıv. Şartzarf-fiili

-(y)XşXnzarf-fiili, nadirenşart tarzıgörevinde dekullanılır:

oy/um BEn susayıp aiian düşüşün şeytana uyup eatıa Bir şey etmiyesirı 'Oğlum ben susayıpattandüşersem (düştüğümtakdirde),şeytanauyup bana birşey yapmayasın.'(Rasanen 1933:53, Sivas)

Anadoluağızlarındaki dağılım

Elimizdeki metinlere göre,-(y)XşXnzarf-fiili,Karahan'ıntasnifindeDoğuve Kuzey grubunda yer alanağızlardahiçkullanılmamaktadır. Batıgrubundan

vı.,vn., VIII. alt gruplarda işlekolarak kullanılırken,II.alt grupta örneğine rastlanmamıştır.Thury'nin-(y)XşXnekine dair örneklerverdiğiKastamonu, Karahan tasnifinde III. ve iV. alt gruplara dahildir. Kastamonu dışında,bu

alt gruplara ait metinlerde örnekbulunamamıştır.i. ve IX.alt gruplarda yer

yer -(y)XşXn ekine rastlanırsada, kullanım sıklığı, bu eke rastlanan diğer ağız gruplarınagöre düşüktür. i. gruptabatı sınırıKütahya, Eşme (Uşak),

Çivril (Denizli) hattıdır. Afyon ve Isparta'da da tek tük örneklerine

rastlan-maktadır. ıx. grupta yer alan Karaman'da örneklerine rastlanmıştır.Konya' da yaygın olarak kullanıldığı(Korkmaz 1977b: 425) dile getirilmişse de, Rasanen, Vincze ve Caferoğlu'nunbu ile dair metinyayınlarında -(y)XşXn

ekinerastlanmarruştır,Konya'da bu ekinkullanıldığınıtespit edebildiğimiz

tek bölge olan Ereğli (Kaynak 1970: 66), Leyla Karahan'ın tasnifinde VII. gruptadır. Konya'nınçok büyük bir ilolduğuveağızmetinlerininkısıtlı

bu-lunduğudikkatealınınca,yorum yapmakzorlaşmaktadır.Mevcutyayınlara

göre,-(y)XşXnzarf-fiil ekininkullanıldığıillerişöylecetespit edebiliriz:

(10)

Adana (Yıldırım1999), Osmaniye (Yıldırım1999), Hatay (Haşimi2001), KahramanMaraş (Caferoğlu1945;Kılıç2001), Malatya (Gülseren 2000), Si-vas (Rasanen 19.3.3; Caferoğlu 1944;Paçacıoğlu 1997;Doğan 2001), Giresun

(Akın195<)-1960), Tokat (Caferoğlu 1944), Yozgat (Rasanen 19.35; Sarıyıldız

1996), Kayseri (Kılıç 1991; Ekinci 199.3; Özdemir 1994; Deliceoğlu 2002), Nevşehir (Korkmaz 1977b), Mersin [İçel] (Öz 1972), Karaman (Korkmaz 1977b;Koraş 1992), Konya (Kaynak 1970; Korkmaz 1977b),Kırşehir (Günşen

2000), Kastamonu (Thury 1885), Isparta(Caferoğlu1994), Afyon (Boz, 2002), Denizli (Biray 2001),Uşak(Akçay 1997; Gülsevin 2002), Kütahya (Gülensoy 1988).

Haritaincelendiğinde,söz konusu zarf-fiilin, Bozokboyları tarafındankurulan

Dulkadiroğu1larıbeyliğininegemenolduğubölgede yaygınolarakkullanıldığı

görülmektedir. Bubeyliğinegemenlik alanı dışındakalan ancak -(y)XşXn eki-nin kullanıldığıyerlerin büyük kısmıda yine Bozokluboylarınve "Dulka-dirli Ulusu'ına bağlı grupların yerleştiği bölgelerdir (Yıldırım 2002: 148). Ekin görüldüğü batıdakibölgeler de, büyük ihtimalle Bozokyerleşim

alan-larıdır.Harita, ZeynepKorkmaz'ın-(y)XşXnzarf-fiilininAvşar özelliği

oldu-ğu görüşüyle(Korkmaz 1971: 29) bizimaynızarf-fiilin Bozok (Avşar, Bayat, Beydili) boylarınaait özellik olduğuyolundakigörüşümüzü (Yıldırım2002: 149)doğrularniteliktedir.

Türkmencede-(y)XşXneki

Türkmence gramerlerde doğrudan doğruya -(y)XşXnekinden söz edilmez; ancak Clark+inHn vasıtahali ekinden söz ederken-(y)XşXnile ilgili olarak,

(11)

-(y)XşXnzarJ-fiBi üzerine

gidiş 'going'>gidşın'on the way (there)', barış'going'>barşin'on the way',

geliş"coming',gelşın'on the way (here)' (Clark 1998: 546)

Tekin başkanlığında hazırlanmış olan Türkmence Türkçe Sözlük'te aşağıdaki

maddeler yeralmaktadır:

GAYDışıN (gaydışin)bel.dönüşte. dönerken g. size degip geçerindönüştesize uğrarım(Tekin 1995: 240)

GELŞİN (gelşin) bel. dönüşte. dönerken, gelirken: kitabınıg. getirerin senin kitabını dönüşte getireceğimg. bize-de degip geçindönüştebize de uğrayın (Tekin 1995: 249)

GİDİşİN (gidişin) bel. geçerken,yanındangeçerken, yolu üzerinde: g. bize-de degip geçgindönüştebize deuğrayın(Tekin 1995: 272)

Gerek Clark'ta gerekseTürkmence-Türkçe Sözlük'teyer alangidşın/gidişın,

bar-şin, gelşın, gaydışın örnekleri, Türkmence'de zarf-olarakkullanılmaktadır.

Ya-pılar, tıpkı Anadoluağızlarındakigibi,-Iş isim-fiil eki üzerinevasıtahini e-kinin gelmesiyleoluşturulmuştur.Ancak -(y)XşXneki, Anadoluağızlarında

daha çok-(y)XncAekiyle paralel görevdekullanılırken,Türkmencede -rkenl -Arkenzarf-fiilinin muadili görünümündedir.

Sonuç

-(y)XşXn zarf-fiilininyazıya geçmişen eski örneği.Tespit edebildiğimiz

ka-darıyla Deny'nin söz ettiği 17. yüzyıldan kalma Kazan metnidir.' Anado-lu'daki yazılı metinler 18. ve 19. yüzyıldan kalma Karamanlı metinleridir. Ekin, Anadoluağızlarındaoldukçagenişbir coğrafyada kullanılmasına rağ­

men, yazılı kaynaklarda yer almayışı, yazı dili geleneğinin baskınhğıyla

açıklanabilir.

Söz konusu zarf-fiilin Anadoluağızlarındaki dağılımı, yerleşmetarihi ve etnik yapıylabirlikte düşünüldüğünde, -(y)IşIn şeklininbir Bozok özelliği

olduğusonucunavarılabilir.Bu sonuç, OrtodoksKaramanlılarınkökeni

ko-5. Tiken, bu ekin Eski Türkiye Türkçesinde tekörneğine rastladığınıdile getirip, "zamandaş­ lıkifade eden bir zamanzarfıolarak fiilebağlanmaktadır"bilgisini verdikten sonraYusuf u Zeliha'danaldığı Anıbunda indeyelüm soralumdüşin/Ol had bizeeydivirürgörişi örneğini zikret-mektedir (Tiken 2004: 146). Ancak metin dikkatlice incelenirse buradakigörüşin yapısının zarf-fiillikle ilgisininolmadığıgörülecektir: Yusuf'un birdüş gördüğühaberi kardeşlerine ulaşır. Yusuf'un kardeşleri,onun sultan olmasından kaygı duymaktadırlarvegördüğü düşünneolduğunu Yusura sormaya karar verirler. Beyit "Onuçağıralım. gördüğü düşü soralım,o da bize gördüklerinianlatsın" şeklinde anlaşılmalıdır (ŞeyyadHamza, 1946: 6 ve tıpkıbasımbölümü: 3/6). Buradaki-iişin yapısının -üşfiilden isim yapma eki, +i teklik 3.kişi iyelik eki,+nbelirtme durumu ekişeklinde olduğuve-XşXnzarf-fiiliyle ilgisinin bulunma-dığı açıktır.

(12)

nusundakitartışmalarada yeni bir boyut getirecek niteliktedir. Aynısonuç,

ağız araştırmalarının, etnik yapı ve yerleşim tarihi araştırmalarıylabirlikte yürütülmezorunluluğunubir kere daha ortayakoymaktadır.

-(y)XşXn eki, Anadolu ağızlarıve Karamanlıcanın yanı sıra Türkmence ile Kazan metinlerinde karşımıza çıkmaktadır.Bu durum, bizi, karşılaştır­ malılehçe araştırmalarınınilgi çekici veriler ortaya koyabileceğive Türkolo-jinin bir çok problemini aydınlatabileceğisonucuna götürmüştür.Türkiye Türkçesi ağızlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi de benzer sonuçlar verecektir.

Kaynaklar

Akçay,H. (1997) Sivaslı Ağzı,Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]

Akın,H.(195'}-1960) GiresunAğzı Üzerine Bir DilAraştırması, İstanbul: İstanbul Üni-versitesi Türkiyat Enstitüsü.[Yayımlanınamışlisans tezi]

Aslan, A. (2003)Afyon-Çıkrık Ağzı,Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi. [Yayımlan­ mamışbitirme tezi]

Aziz Nesin(1984)Medeniyetin YedekParçası,Kaplan: Dergah.

Biray, N. (2001) •.ÇitmlAğzı Ses veŞekilÖzellikleri, Dünden Bugüne Çivril

Sempozyu-mu,18-19Eylül2001,http://www.civril.gov.tr/ı/soy/ses.htrn#_ftnı(05. 08. 2003), Boz, E.(2002)Afyon MerkezAğzı (Dil Özellikleri, Metinler, Sözlük),Afyon: Afyon

Ko-catepe Üniversitesi.

Caferoğlu, A. (1942) Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, Kars, Erzurum, Çoruh

İl-baylıkları Ağızları, İstanbul:TDK Yay.

Caferoğlu, A. (1943)AnadoluAğızlarından Toplamalar,İstanbul: TDK.

Caferoğlu, A. (1944)Sivas ve Tokatİlleri Ağızlarından Toplamalar,İstanbul: TDK. Caferoğlu, A. (1945) Güneydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (Malatya, Elazığ,

Tunceli, Gaziantep veMaraşVilayetleriAğızları), İstanbul: TDK Yay.

Caferoğlu, A. (1946)Anadoluİlleri AğızlarındanDerlemeler (Van, Bitlis,Muş,Karakôse.

Eskişehir, Bolu, Zonguldakİlleri Ağızları),Ankara: AKDTYK-TDK Yay.

Caferoğlu, A. (1946) Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (Ordu, Giresun, Trab-zon, Rize ve YöresiAğızları), İstanbul:TDK Yay.

Caferoğlu, A. (1956) Anadolu AğızlarındakiMetathese Gelişmesi, TDAY-Belleten

1955,l-j'.

Caferoğlu. A. (1958) AnadoluAğızlarında İçsesÜnsüz Benzeşmesi, TDAY-Belleten 1958, 1-11.

Caferoğlu.A. (1964)AnadoluAğızlarındaKonson Değişmeleri. TDAY-Belleten1963,

(13)

-(y)XşXnzarifiili üzerine

Caferoğlu, A. (1959) Die anatolischen und rumelischen Dialekte,in ],Denyetaı'(ed.)

Philologie Turcicae Fundamenta1, Wiesbaden: Steiner, 239-260.

Caferoğlu, A. (1994)Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme ı (Oyunlar, Tekerlemeier, YanıItmaçlar ve Oyunlstılahları,Konya, [sparta, Burdur, Kayseri, Çorum,Niğde Vila-yetIeriAğızları),Ankara: AKDTYK-TDKYay.

Caferoğlu. A. (1995)Orta Anadolu Ağızlarından Derlerneler(Niğde, Kayseri, Kırşehir, Yozgat, Ankara VilayetIeri ileAfşar, Saçıkaralıve Karakoyunlu Uruklarının Ağızları), Ankara: AKDTYK-TDK Yay.

Clark,L.(1998)Turkmen Reference Grammar,Turcologica 34, Wiesbaden: Harrassowitz. Deliceoğlu,F. (2002)Gesi, Ağımas, Mimarsinan ve YöresiAğızları, Kayseri: Erciyes

ü-niversitesi.[Yayımlanmamışyüksek lisans tezi]

Deny,J.(1941a)Türk Dili Grameri(OsmanlıLehçesi),çev.A.U.Elöve,İstanbul:Maarif Matbaası.

Deny,J.(1941b) Le geronelif en-(y)işin,dapres les ecrits du moine Ioanni Hierotheos, en turc des Grecs-orthodoxes turcophonesd'Anatolie, Körösi Csoma Archivum 3,

119-128.

Doğan, ş. (2001)Sivas Merkezİlçeve KöyleriAğzı,Van: YüzüncüYılÜniversitesi. [Ya-yımlanmamış yüksek lisans tezi]

Eckmann,J. (1950a) Anadolu Karamanlı AğızlarınaAit Araştırmalar, 1. Phonetica,

AÜ, DTCF Dergisi8/1-2, 165-200.

Eckmann, J. (1950b)Karamanlıca -işin'li Gerundium Hakkında, Türk Dili Belleten

3/14-15,45-52.

Ekinci. M. (1993)Yeşilhisar ve Yöresi Ağızları, Kayseri: Erciyes Üniversitesi. [Yayım­ lanmamışyüksek lisans tezi]

Ergin, M. (1984)Türk Dil Bilgisi,İstanbul: Boğaziçi.

Gülensoy, T. (1988)Kütahya ve Yöresi Ağızları (İnceleme, Metinler, Sözlük), Ankara: TDK, Yay.

Gülseren,C.(2000)Malatyaİli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler),Ankara: TDKYay.

Gülsevin, G. (2002) Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük), Ankara: TDK Yay.

Cünşen,A. (2000)Kırşehirve YöresiAğızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara: TDK Yay.

Haşimi,A. (2001)HassaAğzı İncelernesi (İnceleme-Metinler-Sözlük), Van: YüzüncüYıl Üniversitesi.[Yayımlanmamışyüksek lisans tezi]

Karahan,L.(1996a)AnadoluAğızlarının Sınıflandırılması,Ankara: TDK Yay.

Karahan, L.(1996b) AnadoluAğızlarında Kullanılan BazıZarf-Fiil Ekleri, Türk Kül-türüAraştırmaları(Prof Dr. Z.Korkmaz'aArmağan) 32/1-2, 205-236.

Kaynak, D. (1970)Ereğli(Konya)Ağzı,Ankara: AÜ, DTCF.[Yayımlanmarruş mezuni-yet tezi]

(14)

Kılıç,A. (1991)Avşar Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük),Kayseri: Erciyes Üniversite-si.[Yayımlanınamışyüksek lisans tezi]

Koraş,H. (1992)Karaman ve YöresiAğızları, Kayseri: Erciyes Üniversitesi. [Yayımlan­ mamışyüksek lisans tezi]

Korkmaz, Z. (1971) AnadoluAğızlarınınEtnik Yapıyla İlişkisiSorunu, TDAY-Belle-ten1971,21-32.

Korkmaz, Z. (1977a) Nevşehir ve YöresiAğızları 1, Ses Bilgisi (Phoneiique), Ankara: AÜ, DTCP Yay.

Korkmaz, Z. (1977b) Türkiye Türkçesi, inTürkAnsiklopedisi32, Ankara: MEB, 393-426. Korkmaz, Z. (1994)Güney-BatıAnadoluAğızları, SesBilgisi(Fonetik),Ankara:

AKDTYK-TDKYay.

Korkmaz, Z. (2003)Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: AKDTYK-TDK Yay.

Kowalski, T. (1938) Eine unbekannte gerundiale Konstruktion im Anatolischtürk-isehen.Archiv Orientalni10/1-2, 115-120.

ÖZ, Y. (1972)Tarsus - Toros Türkmenleri'nin Dili Üzerine,Ankara: AÜ, DTCP. [Yayım­ lanmamışmezuniyet tezi]

Özdemir,A.Z. (1994)ÖyküleriyleAğıtlar1, Ankara: KültürBakanlığıYay.

Paçacıoğlu, B. (1987) Sivas İlbeyli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara: Gazi Üniversitesi.[Yayımlanmamışyüksek lisans tezi]

Rasanen, M.(İ933)Türkische Spachproben aus Mittel-Anatolien 1, Sivas ViI.,Studia Orientalia5/2,1-151.

Rasanen, M. (1935) Türkische Spachproben aus Mittel-Anatolien 2, Jozgat ViI.,Studia Orientalia6/2, 1-106.

Rasanen, M. (1936) Türkische Spachproben aus Mittel-Anatolien 3, Ankara, Kaiseri, Kırşehir, Çankırı,Afyon ViI.,Studia Orientalia8/2,1-13°.

Rasanen, M. (1942) Türkische Spachproben aus Mittel-Anatolien 4, Konja ViI.,Studia Orientalia10/2, 1-8}.

Sanyıldız.N. (1996)Boğazlıyan ve YöresiAğızları, Kayseri: Erciyes Üniversitesi. [Ya-yımlanınamış yüksek lisans tezi]

Söyegow, Myratgeldiet al. (1999)Türkmen Dilinin Grammatikasy, Morfologiya,Aşga­ bat: TDK-Ruh.

Şahin,H. (2002) Türkiye Türkçesinde-IPUlaçlıFiillerin Durumuna BirBakış, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi3, 99-105.

ŞeyyadHazma (1946)Yusuf ve Zeliha,Nakleden Dehri Dilçin.İstanbul:TDK Yay. Tekin, T.et al.(1995)Türkmence-Türkçe Sözlük,TDA 18., Ankara: Simurg.

Tiken, K. (2004) Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf Fiiller,

Ankara: AKDTYK-TDK Yay.

Thury, J. (1885)A kasztamun-i török nyelvjaras,Budapest: Magyar Tudomanyos Aka-demia.

(15)

-(y)XşXnzarf-fiili üzerine

Vincze, F.(1908) Beitriige zur Kenntnis des anatolisehen Turkisch, Keleti Szemle10, 141-179.

Yelok, V. S.(1999) DivriğiMerkezİlçe Ağzı,Ankara: Gazi Üniversitesi. [Yayımlanma­ mışyüksek lisans tezi]

Yıldırım, F.(1999) ÇukurovaAğızları -Adana ve Osmaniyeİlleri- 2,Adana: Çukurova Üniversitesi. [Yayımlanmamışdoktora tezi]

Yıldırım,F.(2002)Türkiye TürkçesininAğızlarıve EtnikYapı:ÇukurovaAğızları Ör-neği,Türkbilig2002/4, 136-153.

Yüce,N.(1972)Einige auffiillige Cerundialformen im Türkischen,Ural-Aliaizche [ahr-biıcher 44, 194-199.

Yüce, N. (1999) Cerundien im Türkischen: Eine morphologische und syntaktiche Unier-suchung,TDA23,İstanbul:Simurg.

Referanslar

Benzer Belgeler

heye ġızım ondan soñra, heye işte Āle geldik ġızım?. benden soñra

Toplu taşıma araçlarındaki sabah ve akşam yoğunluğunu önlemeye yönelik alınan önlemleri soran Ateş, önergesinde, &#34;Gece vardiyas ında çalışanlar da göz

Ancak Kızılırmak suyundaki aşırı nitrit ve sülfatın &#34;radyasyon&#34; etkisi yaptığına dikkat çekilirken sülfat oranı başkentlinin şimdi.. kulland ığı sudaki

İç Anadolu Bölgesi: Ankara, Konya, Sivas, Aksaray ve K ırıkkale illerinde hava kirliliği, Çankırı, Niğde, Yozgat ve Karaman illerinde su kirliliği, Kayseri, Kırşehir

-DIktAn/-DUktAn sonra zarf-fiili görünüş açısından daima bitmişlik, sınırlama açısından bir zaman noktasını ve sıralama ilişkisi açısından öncelik

“Edatlar, tek başına anlamı olmayıp daha çok isimlerden sonra gelerek onlarla diğer kelimeler arasında ilgi kuran görevli kelimelerdir…” (Tiken 2004:1)..

Akdağmadeni doğusunda kalan bölgede oldukça kalın metasedimanter nitelikteki kalksilikatik gnays, gnays ve amfi- bolit gibi kayaçlarda rastlanılan mineral topluluklarına,

Orta Türkçe dönemi metinlerinde sıfat fiiller ile ilgili yaptığımız tarama sonucunda sıfat fiillerin ne olduğu dile getirilmiĢ, gramercilerin sıfat fiillerle ilgili