4- DEVONYEN DEVRE 4- DEVONYEN DEVRE
Devonyen devre (395-345 milyon yıl önce), İngiltere-Devon’daki tortullar, kayağantaş ve eski kırmızı Devonyen devre (395-345 milyon yıl önce), İngiltere-Devon’daki tortullar, kayağantaş ve eski kırmızı kumtaşlarından adını almıştır. Fakat Devon kayaçları kıtaların hepsinde görülmektedir. Devonyan boyunca kumtaşlarından adını almıştır. Fakat Devon kayaçları kıtaların hepsinde görülmektedir. Devonyan boyunca Laurasia ve Gondwana sürüklenerek bir araya gelmiş ve tek bir süper kıtayı oluşturmuştur: Pangea (=tüm Laurasia ve Gondwana sürüklenerek bir araya gelmiş ve tek bir süper kıtayı oluşturmuştur: Pangea (=tüm yerküre). Sığ denizlerin Laurasia’yı işgali devam etmiş ve Kuzey Amerika ve Avrupa’nın çarpışmasıyla dağlar yerküre). Sığ denizlerin Laurasia’yı işgali devam etmiş ve Kuzey Amerika ve Avrupa’nın çarpışmasıyla dağlar yükselmiştir. Devonyen, yerinde bir deyimle Balıklar devri olarak da isimlendirilir. Bu omurgalı hayvanlar yükselmiştir. Devonyen, yerinde bir deyimle Balıklar devri olarak da isimlendirilir. Bu omurgalı hayvanlar çeşitlenmiş ve aşırı derecede çoğalmışlardır. Çenesiz balıklar, yavaş yavaş çoğalan çeneli balıklar ile suları çeşitlenmiş ve aşırı derecede çoğalmışlardır. Çenesiz balıklar, yavaş yavaş çoğalan çeneli balıklar ile suları paylaşmışlardır. Bunlar arasında kocaman tabaka pullular, erken köpekbalıkları ve erken kemikli balıklar ile paylaşmışlardır. Bunlar arasında kocaman tabaka pullular, erken köpekbalıkları ve erken kemikli balıklar ile amfibiyanların atası etli-balıklar yer almaktadır. Denizlerde büyük mercanlar deniz yüzeyinin hemen altındaki amfibiyanların atası etli-balıklar yer almaktadır. Denizlerde büyük mercanlar deniz yüzeyinin hemen altındaki kireçli dev kayaların üzerinde büyük kayalıklar oluşturmuşlardır. Fakat trilobitler ve graptolitler çok az kireçli dev kayaların üzerinde büyük kayalıklar oluşturmuşlardır. Fakat trilobitler ve graptolitler çok az gelişmişlerdir.
gelişmişlerdir.
Erken Devonyen’da bazı kara bitkileri topraklardan rutubeti emmeye uyum sağlamış tüpleri ile gelişme Erken Devonyen’da bazı kara bitkileri topraklardan rutubeti emmeye uyum sağlamış tüpleri ile gelişme göstermişlerdir. Kabuklu ağaçlar, dev atkuyrukları ve tüylü eğrelti otu benzeri ağaçlar dünyanın ilk ormanları göstermişlerdir. Kabuklu ağaçlar, dev atkuyrukları ve tüylü eğrelti otu benzeri ağaçlar dünyanın ilk ormanları olarak gelişmişlerdir. Bu bitkiler bataklıklarda çok zenginleşmiş, bu arada ilk tohumlu-yayılan bitiler de kuru olarak gelişmişlerdir. Bu bitkiler bataklıklarda çok zenginleşmiş, bu arada ilk tohumlu-yayılan bitiler de kuru alanlarda kolonileştikten sonra türleşmenin ilk sinyallerini vermişlerdir. Grönland’ın tropikal bataklık ormanları alanlarda kolonileştikten sonra türleşmenin ilk sinyallerini vermişlerdir. Grönland’ın tropikal bataklık ormanları az-zıplayan amfibiyanların ilk evleri haline gelmiştir. Burada çok yavaş yürüyen (sürünen) örümcek benzeri az-zıplayan amfibiyanların ilk evleri haline gelmiştir. Burada çok yavaş yürüyen (sürünen) örümcek benzeri arachnidler (örümcek ve akrepler) ve ilk kanatsız, sert kıllı ve sıçrayan bacaklara sahip böcekler gelişme arachnidler (örümcek ve akrepler) ve ilk kanatsız, sert kıllı ve sıçrayan bacaklara sahip böcekler gelişme göstermişlerdir.
göstermişlerdir.
Devonyen Yaşam: Devonyen Yaşam:
Bitkiler: Bitkiler: a- Asteroxylona- Asteroxylon b- Tohumluların atasıb- Tohumluların atası
Omurgasızlar:Omurgasızlar:
a- Yumuşakçalara- Yumuşakçalar b- Eklem bacaklılarb- Eklem bacaklılar
Balıklar:Balıklar:
a- Agnathan (çenesiz balıklar)a- Agnathan (çenesiz balıklar) b- Placodermler (tabaka pullu balıklar)b- Placodermler (tabaka pullu balıklar)
c- Acanthodianlar (çeneli balıklar)c- Acanthodianlar (çeneli balıklar) d- Chondrichthyesler (kıkırdaklı balıklar) d- Chondrichthyesler (kıkırdaklı balıklar)
e- Sarcopterygianlar (et yüzgeçli balıklar)e- Sarcopterygianlar (et yüzgeçli balıklar)
Amfibianlar:
Amfibianlar:
a- Labryrinthodontlar (labirent dişliler, dişlerinin mine tabakası kıvrımlı) a- Labryrinthodontlar (labirent dişliler, dişlerinin mine tabakası kıvrımlı)
5- KARBONIFER DEVRE 5- KARBONIFER DEVRE
Karbonifer devre (345-280 milyon yıl önce) aşağılarda birikmiş kömür formundaki karbonun kalın Karbonifer devre (345-280 milyon yıl önce) aşağılarda birikmiş kömür formundaki karbonun kalın bantlarından adını almaktadır ki o zaman Kuzey Amerika, Avrupa ve başka yerlerdeki tropikal ormanlar sığ bantlarından adını almaktadır ki o zaman Kuzey Amerika, Avrupa ve başka yerlerdeki tropikal ormanlar sığ denizlerin altında kalmıştır.
denizlerin altında kalmıştır.
Devir, Amerika'daki iki farklı isim ile iki ayrı kısma bölünmüştür: 1- Missisipi veya Erken Karbonifer (345-300 Devir, Amerika'daki iki farklı isim ile iki ayrı kısma bölünmüştür: 1- Missisipi veya Erken Karbonifer (345-300 milyon yıl önce) kayaçlar. Günümüz Missisipi vadisindeki sığ suların altında birikmiş kireç çamuru, kireçtaşı milyon yıl önce) kayaçlar. Günümüz Missisipi vadisindeki sığ suların altında birikmiş kireç çamuru, kireçtaşı formunu kapsamaktadır. Eklembacaklılar, bryozoanlar, crinoidler, mercanlar ve mollusklar bu sularda formunu kapsamaktadır. Eklembacaklılar, bryozoanlar, crinoidler, mercanlar ve mollusklar bu sularda gelişmişlerdir.
gelişmişlerdir.
2- Pensilvanya veya Geç Karbonifer (300-280 milyon yıl önce) kayaç formları. Pensilvanya kömürleri Kuzey 2- Pensilvanya veya Geç Karbonifer (300-280 milyon yıl önce) kayaç formları. Pensilvanya kömürleri Kuzey Amerika düz arazilerinin çoğunu örten tropikal ormanlarındaki sığ suların altında görülmektedir. Pensilvanya Amerika düz arazilerinin çoğunu örten tropikal ormanlarındaki sığ suların altında görülmektedir. Pensilvanya kömür bataklıklarındaki yaşamın zengin çeşitleri Karbonifer devrenin Amfibiyanlar çağı olarak kömür bataklıklarındaki yaşamın zengin çeşitleri Karbonifer devrenin Amfibiyanlar çağı olarak isimlendirilmesine yardım etmiştir. Yayılıp yatan amfibiyanlar-bazı büyük krokodiller gibi- dev atkuyrukları, isimlendirilmesine yardım etmiştir. Yayılıp yatan amfibiyanlar-bazı büyük krokodiller gibi- dev atkuyrukları, eğreltiotları ağaçları, uzun kabuklu ağaçların aşağısındaki çamur tabakalarında dolaşıyorlardı. Diğer avcı eğreltiotları ağaçları, uzun kabuklu ağaçların aşağısındaki çamur tabakalarında dolaşıyorlardı. Diğer avcı balıklar suları akciğerli balıklarla paylaşıyorlardı. Amfibiyanlar güçlü bacaklarıyla karalarda kolaylıkla balıklar suları akciğerli balıklarla paylaşıyorlardı. Amfibiyanlar güçlü bacaklarıyla karalarda kolaylıkla dolaşıyorlardı. Bunlar küçücük ayaklarıyla orman tabanlarındaki yaprak döküntüleriyle besleniyorlardı. Bu dolaşıyorlardı. Bunlar küçücük ayaklarıyla orman tabanlarındaki yaprak döküntüleriyle besleniyorlardı. Bu alanlarda salyangozlar nemli ağaçların altındaki çalılarda kayarak dolaşıyorlardı. Ağaç gövdelerinde alanlarda salyangozlar nemli ağaçların altındaki çalılarda kayarak dolaşıyorlardı. Ağaç gövdelerinde kırkayaklar, akrepler ve hamamböceklerinin pek çok türü barınıyorlardı. Yaşlı ağaç kütüklerinde kalabalık kırkayaklar, akrepler ve hamamböceklerinin pek çok türü barınıyorlardı. Yaşlı ağaç kütüklerinde kalabalık olarak bulunan böceklerle beslenen erken sürüngenler ortaya çıkmıştır. Yukarılarda uçan dev "uçan ejderler"
olarak bulunan böceklerle beslenen erken sürüngenler ortaya çıkmıştır. Yukarılarda uçan dev "uçan ejderler"
ve etrafta dolaşıp duran küçük böcekler gelişme göstermişlerdir. Aynı zamanda çok büyük buz tabakaları ve etrafta dolaşıp duran küçük böcekler gelişme göstermişlerdir. Aynı zamanda çok büyük buz tabakaları dünyanın büyük güney kara kütlelerinin çoğunda hapis olmuştu.
dünyanın büyük güney kara kütlelerinin çoğunda hapis olmuştu.
Karbonifer Yaşam: Karbonifer Yaşam:
Bitkiler:Bitkiler: a- Atkuyruklarıa- Atkuyrukları b- Kabuksuz tohumlular (çam)b- Kabuksuz tohumlular (çam) c- Kurtayağıc- Kurtayağı
Omurgasızlar: a- Eklem bacaklılarOmurgasızlar: a- Eklem bacaklılar
Balıklar: a- Chondrichthyesler (kıkırdaklı balıklar)Balıklar: a- Chondrichthyesler (kıkırdaklı balıklar) b- Acanthodianlar (çeneli balıklar)b- Acanthodianlar (çeneli balıklar)
Amfibiyanlar: a- Labirent dişlilerAmfibiyanlar: a- Labirent dişliler
Sürüngenler: a- Cotylosaurlar (temel sürügenler) Sürüngenler: a- Cotylosaurlar (temel sürügenler)
Rusya'da Perm yakınlarındaki zengin fosil yatakları Permian Devreye (280-225 milyon yıl önce) adını Rusya'da Perm yakınlarındaki zengin fosil yatakları Permian Devreye (280-225 milyon yıl önce) adını vermiştir. Fakat, karalardaki Perm yaşam konusunda bildiklerimizin çoğu Güney Afrika ve Teksas'ın vermiştir. Fakat, karalardaki Perm yaşam konusunda bildiklerimizin çoğu Güney Afrika ve Teksas'ın kırmızı çamurtaşı yataklarından gelmektedir. Süper kıta Pangea, kuzeye sürüklenirken Buzullar güneye kırmızı çamurtaşı yataklarından gelmektedir. Süper kıta Pangea, kuzeye sürüklenirken Buzullar güneye doğru geri çekiliyordu. Büyük yerküre hareketleri Apalaş, Raki ve Alp Dağlarıyla, Uralların ataları olan sıra doğru geri çekiliyordu. Büyük yerküre hareketleri Apalaş, Raki ve Alp Dağlarıyla, Uralların ataları olan sıra dağları yukarı atıyorlardı. Fosil bitkiler farklı klimatik (iklimsel) zonlarda ortaya çıkıyordu ve sezonluk dağları yukarı atıyorlardı. Fosil bitkiler farklı klimatik (iklimsel) zonlarda ortaya çıkıyordu ve sezonluk soğuk, kurak iklimlere göre yöneliyorlardı. Kozalaklılar, kabuklu ağaçlar ve dev atkuyruklarının yerine soğuk, kurak iklimlere göre yöneliyorlardı. Kozalaklılar, kabuklu ağaçlar ve dev atkuyruklarının yerine geçmeye başlamıştır. Yeni geniş ormanlar köknar ve fıstık çamı özellikleri gösteriyordu.
geçmeye başlamıştır. Yeni geniş ormanlar köknar ve fıstık çamı özellikleri gösteriyordu.
Reptiller, karalardaki dominant yaşamı amfibiyanlardan devralmışlardır. İlk akla gelen cotylosaurus (temel Reptiller, karalardaki dominant yaşamı amfibiyanlardan devralmışlardır. İlk akla gelen cotylosaurus (temel sürüngenler), memelilerden -reptil benzeri- primitif pelycosaurus ve çok ileri terapsidlerdir. Kertenkelelerin sürüngenler), memelilerden -reptil benzeri- primitif pelycosaurus ve çok ileri terapsidlerdir. Kertenkelelerin ataları ve güçlü amfibiyan benzeri Cacoplar ve Diadectesler karalarda hantalca dolaşıyorlardı.
ataları ve güçlü amfibiyan benzeri Cacoplar ve Diadectesler karalarda hantalca dolaşıyorlardı.
Anthracosaur ve lepospondyl amfibiyanlar yok olmuşlardır. Yeni böcek grupları -kınkanatlılar, tahta Anthracosaur ve lepospondyl amfibiyanlar yok olmuşlardır. Yeni böcek grupları -kınkanatlılar, tahta kuruları ve ağustos böcekleri- ortaya çıkmışlardır.
kuruları ve ağustos böcekleri- ortaya çıkmışlardır.
Değişmeler sularda da olmuştur. Son acanthodianlar yok olmuş, sadece rhipidistianlar (akciğerli ve Değişmeler sularda da olmuştur. Son acanthodianlar yok olmuş, sadece rhipidistianlar (akciğerli ve yürüme üyeli) ile zarif-vücutlu balıklar amfibiyanlara göre artmışlardır. Fakat kemikli balıklar göl ve yürüme üyeli) ile zarif-vücutlu balıklar amfibiyanlara göre artmışlardır. Fakat kemikli balıklar göl ve nehirlerde çoğalmış ve bazıları denizlerde de bulunmuştur. Burada ammonoidler çok boldur, fakat trilobit nehirlerde çoğalmış ve bazıları denizlerde de bulunmuştur. Burada ammonoidler çok boldur, fakat trilobit ve deniz akreplerinin devrin sonlarına doğru nesli tükenmeye başlamıştır. Gerçektende, fosil kayıtlardan ve deniz akreplerinin devrin sonlarına doğru nesli tükenmeye başlamıştır. Gerçektende, fosil kayıtlardan anlaşıldığı kadarıyla çoğu denizel omurgasızlar olmak üzere canlıların büyük grupları Permian devir anlaşıldığı kadarıyla çoğu denizel omurgasızlar olmak üzere canlıların büyük grupları Permian devir sonunda tükenmiştir. Bu büyük ölümler Paleozoik Dönemin son devri olan Permian'ın "Eski yaşamların sonunda tükenmiştir. Bu büyük ölümler Paleozoik Dönemin son devri olan Permian'ın "Eski yaşamların çağı" olarak anılmasına yol açmıştır.
çağı" olarak anılmasına yol açmıştır.
Permian Yaşam:Permian Yaşam:
Bitkiler:Bitkiler: a- Eğrelti otu ağaçlarıa- Eğrelti otu ağaçları b- Kozalaklılarb- Kozalaklılar
Omurgasızlar:Omurgasızlar: a- Eklem bacaklılara- Eklem bacaklılar
Balıklar:Balıklar: a- Kıkırdaklı balıklara- Kıkırdaklı balıklarb- Kemikli balıklarb- Kemikli balıklar
Amfibiyanlar:Amfibiyanlar:
a- Labirent dişlilera- Labirent dişliler b- Lepospondyller (omurgaları boru şeklinde kılıfa sahip)b- Lepospondyller (omurgaları boru şeklinde kılıfa sahip)
Sürüngenler:Sürüngenler: a- Cotylosaurlara- Cotylosaurlar b- Mesosaurlarb- Mesosaurlar
c- Therapsidlerc- Therapsidler d- Pelycosaurlard- Pelycosaurlar
e- Eosuchianlare- Eosuchianlar
6- PERMIYEN DEVRE 6- PERMIYEN DEVRE
