1
DEMİR -ÇELİK
SEKTÖR RAPORU
2021 EYLÜL
AL İ A Ğ A T İ CARET ODASI
HAZIRLAYAN:ÖZGE ÇELİK
2 Demir Çelik Sektörü Giriş
Demir, dünya yüzeyinde en yaygın dördüncü mineral ve yerkabuğunda en çok bulunan metaldir. Çelik ise demir- demir cevherinden oksijen ve diğer safsızlıkların uzaklaştırılmasıyla yapılır. Çelik, %2'den az karbon ve %1'den az manganez ve az miktarda silikon, fosfor, kükürt ve oksijen içeren bir demir ve karbon alaşımıdır.
Demir-Çelik, dünyanın en önemli mühendislik ve inşaat malzemesidir. Hayatımızın her alanında kullanılmaktadır; arabalarda ve inşaat ürünlerinde, buzdolaplarında ve çamaşır makinelerinde, kargo gemilerinde ve cerrahi neşterlerde. Mülk kaybı olmadan tekrar tekrar geri dönüştürülebilir.
Demir -çelik sektörü 100’ün üzerinde sektörü de yatay ve dikey ilgilendirmektedir ayrıca ülkemizin sanayileşmesinde stratejik bir öneme sahiptir. Ayrıca, 50 bin kişiye doğrudan istihdam sağlayan sektörün, yatay ve dikey ilişkili olduğu diğer iş kolları ve faaliyet zincirleri dikkate alındığında, yaklaşık 350 bin kişiye istihdam sağlamakta olduğu tahmin edilmektedir.
Demir-Çelik Sektörünün Türkiye'deki Kronolojisi ve Genel Durumu
17 Mart 1926’da çıkarılan ‘Demir ve Çelik Sanayinin Kurulmasına Dair Yasa’ ile Türkiye’
de demir çelik üretimine yönelik ilk resmi adım atılmıştır. Bu kapsamda, savunma sanayinin ihtiyacına yönelik olarak 1928 yılında Kırıkkale’de Makina Ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE) kurulmuştur. Kurum, 1932 yılında faaliyete geçmiştir. 1934 yılında yürürlüğe giren kalkınma planı doğrultusunda, ülkede sanayi ve ekonomik anlamda kalkınmada öncelikli sektörlerden biri olarak demir çelik sektörü belirlenmiş ve sektöre yönelik yatırım planları hazırlanmıştır. 1937 yılında ülkemizin uzun demir çelik ürün üreten ilk entegre tesisi Karabük Demir Çelik Fabrikası (KARDEMİR) kurulmaya başlanmıştır. Burada ilk uzun ürün üretimi 1939 yılında gerçekleştirilmiştir.
1959 yılında Sanayi Bakanlığı öncülüğünde Karadeniz Ereğli Bölgesi’ne, ülkenin yassı ürün ihtiyacını karşılaması için büyük bir demir çelik fabrikası kurulmasına karar verilmiştir. 1960 yılında başlayan inşaat ve montaj çalışmaları 42 ayda tamamlanmış ve 1965 yılında tesislerde üretim başlamıştır.
Sektöre özel kesim yatırımcıların ilk girişi 1958 yılında İzmir ve İstanbul’da yapılan yatırımlarla gerçekleştirilmiştir. İzmir’deki METAŞ ve İstanbul’daki ELEKTROFER firmaları, kurdukları elektrik ark ocaklı tesislerinde 1961 yılında üretime başlamışlardır.
1970 yılında İskenderun Bölgesi’nde yapımına başlanan demir çelik Fabrikaları, 1975 yılında ilk entegre tesis olan İskenderun Demir Çelik Fabrikaları (İSDEMİR) faaliyete geçmiştir. 1980’li yıllardan itibaren ülkemizde yeni üretim tesislerinin kurulması için özel sektör yatırımcılarına verilen teşvik ve destekler sonucunda sektör, büyük bir gelişme göstermiştir. Bu sayede sektörün yıllık ham çelik üretim kapasitesi 4 milyon 200 bin tona ulaşmıştır. 1993 yılında Türkiye, 11,5 milyon ton ile dünyanın 15. büyük çelik üreticisi konumuna ulaşmıştır.
Avrupa Kömür Çelik Topluluğu ile çelik ticaretine uygulanan gümrük vergisi kaldırılması amacıyla Serbest Ticaret Anlaşması 1996 yılında imzalandı. Böylece ülkemiz ile AB arasındaki ticaret hacmi büyük oranda artmıştır. 2002 yılında Türkiye, dünya çelik üretiminde 13’üncü sıraya yükselerek, büyük bir başarı sağladı. 2013 yılındaTürk demir
3 çelik sektörü yaklaşık 35 milyon ton ham çelik üretimi ve 17 milyon dolarlık ihracat miktarına ulaşarak Avrupa’daki çelik üreticileri arasında Almanya’dan sonra 2. sırada yerini aldı.
Dünya çelik sektörü, ABD Başkanı Trump’ın 2018 yılının mart ayından itibaren çelik ürünleri ithalatına ek vergi uygulamaya başlaması sonrasında, Avrupa Birliği başta olmak üzere, küresel piyasalarda artarak devam eden korumacılık önlemlerinin etkisi altında kalmıştır. Bu durumda Türk çelik sektörü, en önemli pazarlarında karşılaştığı kısıtlayıcı koruma politikalarının etkisiyle, en çok üretim kaybı yaşayan ülkelerden biri olmuştur. Özellikle ABD’nin 2018 yılının Ağustos ayında Türkiye’ye yönelik koruma tedbiri vergilerini %25’ten %50’ye çıkarması ve Türkiye’ye karşı finansal sıkıntılar yaratabilecek eylemlere girişilmesi sonrasında çok sayıda çelik tüketicisini ve sektörü olumsuz yönde etkilemesi sebebiyle, yurtiçi çelik tüketimi gerilemiştir.Bu durumun Türk çelik sektörü üzerinde ihracat ve üretim açısından sebep olduğu olumsuz etkiler, 2019 yılında da devam etmiştir.
Rekabetçi fiyatlar ve etkili pazarlama stratejileri sayesinde Türk çelik üreticileri Dünya'nın dört bir yanına ihracat gerçekleştirmektedirler. Türkiye'nin 2020 yılında ana ihracat pazarı miktarda %18,7 düşüşe rağmen 5,8 milyon ile Avrupa Birliği'dir. Türk çeliği için bir diğer önemli ihracat pazarı olan Ortadoğu bölgesine yapılan ihracat 2020 yılında %0,2 artışla 4,8 milyon tona yükselmiştir. Diğer yandan, Türkiye'nin Kuzey Amerika'ya olan çelik ihracatı 2020 yılında %53,2 artarken, Kuzey Afrika ve Latin Amerika bölgelerine olan ihracatı sırasıyla %11,8 ve %3,1 düşüş kaydetmiştir.
2020 Yılı Türkiye İhracatı Sektör Tablosu
Sektör İhracat($) Toplam İhracat
İçindeki Payı(%)
Otomotiv 25,5 milyar$ %15,1
Kimya 18,3 milyar$ %10,8
Tekstil 17,1 milyar$ %10,1
Demir Çelik 12,6 milyar$ %7,4
Elektronik 11,1 milyar$ %6,5
Kaynak:Çelik İhracatçıları Birliği
Geldiğimiz noktada Türkiye’nin ham çelik üretimi, 2021 yılının Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %17,9 oranında artışla 3,4 milyon ton oldu.Ocak-Haziran döneminde ise Türkiye, 2020 yılının aynı dönemine göre %20,6 artışla 19,7 milyon ton ham çelik üretimi ile dünya ham çelik üretiminde 8. sırada yer aldı. 2021 yılının Haziran ayında nihai mamul tüketimi ise geçen yılın ayına kıyasla %1,5 oranında artışla 2,5 milyon ton oldu.2020 yılının ilk altı ayında 13,4 milyon ton nihai mamul tüketilirken, 2021 yılının aynı dönemine göre %29,4 oranında artışla 17,4 milyon ton çelik tüketimi gerçekleşti.
4 Türk çelik sektörü 2021 yılının ilk altı ayını üretim ve ihracatta ciddi artışla tamamladı.
Ancak buna rağmen ihracattaki artış ithalattaki artışın gerisinde kaldı. Yılın ilk altı ayında ithalattaki değer artışı %80,2 seviyesine ulaşırken, ihracatın değer artışı yaklaşık 15 puan daha düşük olarak %64,9 seviyesinde kaldı. 2020 yılında pandeminin etkisiyle gerileyen çelik tüketiminde 2021 yılının ilk yarısında gerçekleşen %14,4 oranındaki artış, küresel piyasalarda çelik ürünleri fiyatlarında da ciddi artışlara yol açtı.Çelik ithalatındaki yüksek oranlı artış, ihracatın ithalatı karşılama oranını düşürdü. Buna göre 2020 yılında %110,1 olan karşılama oranı %100,8 seviyesine geriledi.
İkinci yarı itibariyle üretim, tüketim ve dış ticaret dengelerinin kademeli bir şekilde oturmaya başlayacağı, yeni kapasitelerin devreye girmesiyle, yassı ürünlerde üretim fazlasının oluşacağı ve bu durumun yalnızca ihracat açısından değil, ithal ikamesi açısından da ilave imkânlar sağlayacağı, yıl sonu itibariyle ülkemiz çelik sektörünün, Türkiye’nin cari işlemler açığının kapatılmasına olan katkısının artış göstereceği beklenmektedir.
ÜRÜN GRUBUNA GÖRE TÜRKİYE ÇELİK İHRACATI - 2020 TOPLAM:20.344 (1000 TON)
ÜRÜN GRUBU YÜZDE
UZUN %51
YASSI %28
BORU %10
KÜTÜK&SLAB %4
DİĞERLERİ %8
Türk Çelik Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmalar ve Özellikleri
2021 yılı itibariyle çelik sektöründe faaliyet gösteren 37 tesisin 11 tanesinin ham çelik üretim kapasitesi 2 milyon ton ve üzerinde, 7 tanesinin kapasitesi 1-2 milyon ton
5 arasında, 8 tanesinin kapasitesi, 500 bin ton-1 milyon ton arasında ve 11 tanesinin kapasitesi 50 bin ton - 500 bin ton arasındadır.
Kaynak:Türkiye Çelik Üreticileri Derneği
TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ 1)İHRACAT
Çelik ürünleri ihracatı, 2021 yılının ilk altı ayında, 2020 yılının aynı dönemine göre miktarda %17,1 artışla 9,2 milyon ton, değerde ise %64,9 artışla 6,7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
Türkiye’nin Demir-Çelik İhracatı (Bin $)
GTİP ÜRÜN ADI 2018 2019 2020
7214 Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar ve çubuklar, dövülmüş, sıcak
haddelenmiş, sıcak çekilmişten daha fazla işlenmemiş
3.363.33 4
2.798.91 7
2.568.78 7
6 7208 Genişliği >= 600 mm olan demir veya
alaşımsız çelikten yassı haddelenmiş ürünler, sıcak haddelenmiş,
kaplanmamış
2.395.97
5 1.773.78
9 1.398.46
7
7210 Genişliği >= 600 mm olan demir veya alaşımsız çelikten yassı haddelenmiş ürünler, sıcak haddelenmiş veya soğuk haddelenmiş
1.007.62
8 994,113 1.171.22
3
7216 Demir veya alaşımsız çelikten açılar,
şekiller ve kesitler, 1.116.50
6 1.072.17
1 1.006.32
9 7213 Demir veya alaşımsız çelikten çubuklar
ve çubuklar, sıcak haddelenmiş, düzensiz sarılmış kangallar halinde
1.030.31
3 922.496 578.733
7308 Yapılar ve yapıların parçaları "örneğin, köprüler ve köprü bölümleri, kilitli kapılar, kuleler
1.213.40
0 1.377.38
1 1.406.20
7
7306 Tüpler, borular ve içi boş profiller
"örneğin, açık dikiş veya kaynaklı, perçinlenmiş veya benzer şekilde kapatılmış
1.266.62
6 1.124.42
9 1.007.65
7
7326 Demir veya çelikten eşya (dökme eşya
hariç) 857.224 789.903 727.880
7318 Vidalar, cıvatalar, somunlar, koç vidaları, vidalı kancalar, perçinler, kamalılar, kopilyalar, pullar, dahil
470,141 487.336 446.478
7321 Sobalar, ocaklar, ızgaralar, ocaklar, dahil. merkezi ısıtma, barbekü için yardımcı kazanları olanlar,
352.252 427,109 436.708
Kaynak:Trademap
Ülkelere Göre Demir-Çelik İhracatımız (İlk 10 Ülke, Bin $)
İTHALATÇI
ÜLKELER 2019 2020 Türkiye
İhracatındaki Payı(%)
İSRAİL 761.334 727.431 8.3
İTALYA 861.477 661.413 7.5
7
İSPANYA 649.461 535.476 6.1
YEMEN 480.706 404.218 4.6
MISIR 456.817 381.820 4.3
IRAK 247.086 314.850 3.6
BELÇİKA 225,122 30.024 3.4
ABD 106.435 290.659 3.3
FAS 330.240 290.626 3.3
ÇİN 101,123 267.595 3
Kaynak:Trademap
2)İTHALAT
Demir Çelik ürünleri ithalatı 2021 yılının ilk altı aylık döneminde , miktarda %35,3 artışla 8,2 milyon ton, değerde % 80,2 artışla 6,6 milyar dolar seviyesine yükseldi.
Türkiye’nin Demir-Çelik İhracatı (Bin $)
GTİP ÜRÜN ADI 2018 2019 2020
7204 Demirli atık ve hurda; demir veya çelikten Yeniden eritilecek hurda demir külçeler (cüruf, ölçek hariç
7.137.0
92 5.604.6
95 6.240,63 2
7208 Genişliği >= 600 mm olan demir veya alaşımsız çelikten yassı haddelenmiş ürünler, sıcak haddelenmiş,
kaplanmamış
2.349.9
00 2.352.2
21 2.039.02 9
7207 Demir veya alaşımsız çelikten yarı
mamul ürünler 2.521.3
27 1.582.5
25 1.580,94 2
8 7225 Paslanmaz dışındaki alaşımlı çelikten,
>= 600 mm genişliğinde yassı haddelenmiş ürünler, sıcak haddelenmiş
1.270.7
93 1.044.7
93 1.055.97 5
7219 >= 600 mm genişliğinde, sıcak
haddelenmiş veya soğuk haddelenmiş paslanmaz çelikten yassı haddelenmiş ürünler
1.036.4
96 949.356 963,144 7326 Demir veya çelikten eşya (dökme eşya
hariç) 756.859 854.981 622.434
7318 Vidalar, cıvatalar, somunlar, koç vidaları, vidalı kancalar, perçinler,
kamalılar, kopilyalar, pullar, dahil. 552.978 492.648 454.229 7304 Demir veya çelikten dikişsiz borular,
borular ve içi boş profiller (dökme demirden mamuller hariç)
342.397 319.074 310.899 7308 Yapılar ve yapıların parçaları "örneğin,
köprüler ve köprü bölümleri, kilitli kapılar, kuleler,
192.223 109.786 221.419 7307 Demir veya çelikten boru veya boru
bağlantı parçaları "örneğin kaplinler,
dirsekler, manşonlar" 152.483 161.256 189.792
Kaynak:Trademap
Ülkelere Göre Demir-Çelik İthalatımız (İlk 10 Ülke, Bin $)
İhracatçı Ülkeler 2019 2020 Türkiye
İthalatındaki Payı
1.RUSYA 3,182,932 2,670,199 17.7
2.ABD 1,186,834 1,262,238 8.4
3.UKRAYNA 815,196 1,079,135 7.1
4.HOLLANDA 1,019,642 1,063,055 7
5.KORE
CUMHURİYETİ 834,417 876,782 5.8
9 6.BİRLEŞİK
KRALLIK 822,042 808,344 5.4
7.BELÇİKA 655,053 738,937 4.9
8.ALMANYA 872,954 714,312 4.7
9.FRANSA 810,191 691,421 4.6
10.ÇİN 445,645 552,392 3.7
Kaynak:Trademap
10
