Viral Hepatit Dergisi 2006; 11(1): 26-29
26
Kronik Hepatit B Hastalar›nda Anti-HDV S›kl›¤›
Mustafa Kemal ÇELEN1, Mehmet Faruk GEY‹K1, Mehmet ULU⁄1, Salih HOfiO⁄LU1
1 Dicle Üniversitesi T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, D‹YARBAKIR
ÖZET
Kronik hepatit B virüsü (HBV) infeksiyonu Güneydo¤u Anadolu bölgesinde yüksek oranda görülmesine ra¤men he- patit delta virüsü (HDV) infeksiyonu hakk›nda verilerimiz s›n›rl›d›r. Bu amaçla, kronik aktif hepatit B vakalar›nda anti-HDV s›kl›¤›n› araflt›rd›k. Kronik aktif hepatit B tan›s› ile takip edilen 120 hastada anti-HDV tarand›. Anti-HDV pozitif olgular›n›n; yafl, cinsiyet, HBsAg pozitifli¤inin süresi ve HBeAg pozitifli¤i ile olan iliflkisi de¤erlendirildi. Kro- nik aktif hepatit B tan›s› ile izlenen 120 hastan›n 33 (%27.5)’ünde anti-HDV pozitifli¤i saptand›. HBsAg tafl›y›c›l›k süresi ile anti-HDV pozitifli¤i aras›ndaki iliflki istatistiksel olarak anlaml› bulundu (p= 0.001). Yafl, cinsiyet ve HBe- Ag pozitifli¤i ile anti-HDV pozitifli¤i aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmad› (p> 0.05). Kronik hepatit B (KHB) nede- niyle izlenen hastalarda anti-HDV oran› %27.5 gibi yüksek bir oranda bulundu. KHB infeksiyonu Güneydo¤u Ana- dolu bölgesinde yüksek oranda görüldü¤ü gibi anti-HDV s›kl›¤›n›n da küçümsenmeyecek oranda oldu¤u saptand›.
Bu nedenle KHB nedeniyle takip edilen hastalar›n HDV infeksiyonu aç›s›ndan da mutlaka de¤erlendirilmesi gerek- mektedir.
Anahtar Kelimeler: Hepatit B, hepatit delta, epidemiyoloji, risk faktörleri.
SUMMARY
The Prevalence of Anti-HDV in Chronic Hepatitis B Patients
In spite of chronic hepatitis B infection was seen at high ratio in region of Southeast of Anatolia, our data’s does not enough about hepatitis delta infection. Because of this reason we investigated the frequency of anti-HDV in chro- nic active hepatitis B patients. Anti-HDV was looked into 120 patients with chronic active hepatitis B. The relation between anti-HDV positive patients and age, sex, carrying time of HBsAg and positively of HBeAg was evaluated.
Positively of anti-HDV was determined in 33/120 (27.5%). The relation between carrying time of HBsAg and posi- tively of anti-HDV was found meaningful statistically (p= 0.001). But the relation between age, sex and positively of HBeAg with positively with anti-HDV was not found meaningful (p> 0.05).
Positively of anti-HDV was found at high ratio (27.5%) in chronic hepatitis B patients so that they were evaluated surely about HDV infection.
Key Words: Hepatitis B, hepatitis delta, epidemiology, risk factors.
Kronik Hepatit B Hastalar›nda Anti-HDV S›kl›¤›
Viral Hepatit Dergisi 2006; 11(1): 26-29 27
G‹R‹fi
Defektif bir RNA virüsü olan hepatit delta virüsü (HDV), ilk kez 1977 y›l›nda Rizzetto taraf›ndan
‹talya’da tespit edilmifltir. HDV tek bafl›na patoje- nite gösteremeyip, infeksiyonu gelifltirebilmesi için HBsAg’ye ihtiyaç duymaktad›r (1). Virüsle- rin bir alt grubu olan satellitler grubunda yer alan HDV, yard›mc› virüs olarak rol alan hepatit B virüsü (HBV) ile infekte 10 milyonu aflk›n kifliyi etkilemifltir (2). Delta infeksiyonu klinik olarak ko-infeksiyon veya süperinfeksiyon olarak görül- mektedir. HDV ko-infeksiyonunun kronikleflme oran› %5, mortalitesi %2-20’dir. Süperinfeksiyon- da ise kronikleflme oran› %50-70’tir. Kronik aktif hepatit ve siroz geliflme riski büyüktür (3).
Fulminan hepatit olgular›n›n %3-25’inden HDV sorumludur. Süperinfeksiyonun ko-infeksiyon- dan en önemli fark›, akut infeksiyon sonras› daha s›k kronikleflme ve siroz görülmesidir (4). Yöre- mizde HBsAg seroprevalans› 1988-1991 y›llar›
aras›nda %8.9 iken, 2003 y›l›nda yap›lan bir çal›fl- mada HBsAg seroprevalans› %4.9 olarak bulun- mufltur (5,6). Bu amaçla, HBV s›kl›¤› yüksek olan bölgemizde kronik aktif hepatit B tan›s›yla takip etti¤imiz hastalarda anti-HDV s›kl›¤›n› de¤erlen- dirdik.
MATERYAL ve METOD
Ocak 2002- Temmuz 2004 tarihleri aras›nda bölge- sel hizmet veren Üniversite Hastanemiz ‹nfeksi- yon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Klini¤inde kronik aktif hepatit B tan›s› ile takip edilen 120 hastada anti-HDV tarand›. KHB tan›s›; HBsAg po- zitifli¤i (alt› ay süreyle), alt› ayl›k sürede alanin aminotransferaz (ALT) seviyesinde iki kez 1.5 kat- l›k veya bir kez 2 katl›k art›fl›n görülmesi, HBV- DNA’n›n polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) yön- temiyle gösterilmesi ve karaci¤er biyopsisi ile
kondu. HBsAg, HBeAg, anti-HBc IgM, anti-HBe, an- ti-HBc IgG ve anti-HDV ELISA yöntemi ile çal›fl›ld›.
Bu olgularda saptanan anti-HDV pozitifli¤inin; yafl, cinsiyet, HBsAg pozitifli¤inin süresi ve HBeAg po- zitifli¤i ile olan iliflkisi de¤erlendirildi.
Çal›flman›n istatistiksel analizi SPSS 10.0 paket program› kullan›larak yap›ld›. Student’s t-testi, univaryant ve multivaryant testleri kullan›larak p< 0.05 anlaml› olarak kabul edildi.
BULGULAR
Kronik aktif hepatit B ile takip edilen 120 olgunun 69 (%57.5)’u kad›n, 51 (%42.5)’i erkekti. Kad›nla- r›n yafl ortalamas› 32.5 ± 15.4 iken erkeklerin yafl ortalamas› 39.1 ± 18.9 olarak bulundu. Kronik ak- tif hepatit B tan›s› ile izlenen hastalar›n 33 (%27.5)’ünde anti-HDV pozitif olarak bulundu.
Kronik aktif hepatit B hastalar›nda HBsAg tafl›y›- c›l›k süresi anti-HDV pozitif olanlarda 3.4 ± 1.1 y›l iken, anti-HDV negatif olanlarda HBsAg tafl›y›c›l›k süresi 2.2 ± 0.9 y›ld›. HBsAg tafl›y›c›l›k süresi ile anti-HDV pozitifli¤i aras›ndaki iliflki istatistiksel olarak anlaml› bulundu (p= 0.001). Anti-HDV pozi- tifli¤i olan 33 kronik aktif hepatit B hastas›n›n 19 (%57.6)’u kad›n, 14 (%42.4)’ü erkekti. Kad›nlar›n yafl ortalamas› 34.8 ± 10, erkeklerin yafl ortalama- s› ise 35 ± 13.1’di (Tablo 1). Hasta yafl› ve cinsiyet ile anti-HDV pozitifli¤i aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmad› (p> 0.05).
Kronik aktif hepatit B tan›s› ile izlenen 120 hasta- n›n 71 (%59.2)’inde HBeAg pozitif saptand›. HBe- Ag varl›¤› ile anti-HDV pozitifli¤i aras›nda anlaml›
bir iliflki görülmedi (p> 0.05).
HBsAg tafl›y›c›l›k süresi ile anti-HDV pozitifli¤i aras›ndaki iliflki istatistiksel olarak anlaml› bulun- du (p= 0.001). Buna karfl›n yafl, cinsiyet ve HBeAg pozitifli¤i ile anti-HDV pozitifli¤i aras›nda anlaml›
bir iliflki bulunmad› (p> 0.05).
Tablo 1. Anti-HDV pozitif/negatif hastalarda; yafl, cinsiyet, HBeAg pozitif, HBsAg pozitif süresi.
Anti-HDV pozitif Anti-HDV negatif p
Kronik aktif hepatit 33 87
Kronik HBV’de HBsAg pozitifliği 3.4 ± 1.1 2.2 ± 0.9 p< 0.05
HBeAg pozitifliği 71 49 p> 0.05
Yaş 34.9 ± 11.2 35.2 ± 11.4 p> 0.05
Cinsiyet (erkek/kadın) 14/19 37/50 p> 0.05
Toplam 33 87
TARTIfiMA
Kronik aktif hepatit B, Güneydo¤u Anadolu bölge- sinde yüksek oranda görülmesine karfl›n HDV in- feksiyonuna ait verilerimiz s›n›rl›d›r. Bugüne ka- dar yap›lan yay›nlarda; HBsAg tafl›y›c›lar›nda an- ti-HDV seropozitifli¤inin çok farkl› oranlarda ol- du¤u görülmüfltür. Dünyan›n çeflitli bölgelerinde yap›lan çal›flmalarda, HBsAg pozitif hastalarda anti-HDV pozitifli¤i %4.1-25.6 oran›nda bulunmufl- tur (7-9). Türkiye’de KHB infeksiyonu olan olgu- lar üzerinde yap›lan çeflitli çal›flmalarda, anti- HDV pozitifli¤i %15.6-41.2 olarak bildirilmifltir (10,11). De¤ertekin ve arkadafllar› HBV’ye ba¤l›
karaci¤er sirozu olan hastalarda yapt›klar› çal›fl- mada, anti-HDV oran›n› %74 olarak bulmufltur (12). Yine Diyarbak›r bölgesinde Turfan ve arka- dafllar› yapm›fl olduklar› çal›flmada, karaci¤er si- rozu olan hastalarda anti-HDV oran›n› %38, 54 KHB hastas›nda anti-HDV oran›n› %51.7 olarak bulmufllard›r (13). Çavuflo¤lu, KHB ile izledi¤i hastalarda anti-HDV oran›n› %28 olarak bulmufl- tur (14). Ankara’da yap›lan baflka bir çal›flmada, 63 KHB hastas›nda anti-HDV s›kl›¤› araflt›r›lm›flt›r.
Bu hastalar›n 6 (%9.5)’s›nda anti-HDV pozitifli¤i saptanm›flt›r (15). Bölgemizde HBV ile ilgili yeter- li bilgi olmas›na ra¤men, HDV infeksiyonu hakk›n- daki verilerimiz yetersizdir. Bizim yapt›¤›m›z ça- l›flmada, 120 kronik aktif hepatit B hastas›n›n 33 (%27.5)’ünde anti-HDV pozitifli¤i saptanm›flt›r. Bu oran daha önce De¤ertekin’in 1989, Turfan’›n 1995 y›l›nda bulmufl olduklar› oranlara göre dü- flük bulunmufltur.
Türkiye’de akut hepatit B hastalar›nda saptanan HDV ko-infeksiyonu oranlar› %3.8-17.9 aras›nda saptanm›flt›r (16,17). Güneydo¤u Anadolu bölge- sinde akut hepatit B hastalar›nda saptanan HDV ko-infeksiyonu %7.3-21.8 oran›nda görülmüfltür (4).
Diyarbak›r bölgesinde daha önce yap›lan bir çal›fl- mada, 65 akut hepatit B hastas›n›n 4 (%6.2)’ünde HDV ko-infeksiyonu saptanm›flt›r (18).
Bangladefl’te yap›lan bir çal›flmada, 180 HBsAg pozitif hastada anti-HDV pozitifli¤i de¤erlendiril- mifl ve KHB hastalar›nda %25.6 oran›nda anti- HDV pozitifli¤ine rastlanm›flt›r (8). Hindistan’da yap›lan bir çal›flmada da 238 HBsAg pozitif hasta- da anti-HDV taranm›fl ve kronik viral hepatitli hastalar›n %5.7’sinde anti-HDV pozitifli¤ine rast- lanm›flt›r (9). ‹talya’da yap›lan bir çal›flmada ise 758 KHB hastas›n›n 50 (%7)’sinde anti-HDV pozi- tif saptanm›flt›r (19). Bizim çal›flmam›zda buldu-
¤umuz oran Bangladefl’te yap›lan çal›flmaya ya- k›n bulunmufl, ‹talya’da yap›lan çok-merkezli ça- l›flmaya ve Hindistan’daki orana göre yüksek ol- du¤u görülmüfltür.
Sonuç olarak, KHB nedeniyle izlenen hastalarda- ki anti-HDV oran› %27.5 gibi yüksek bir oranda bulunmufltur. HBsAg tafl›y›c›l›¤›n›n süresi ile anti- HDV pozitifli¤i aras›nda anlaml› bir iliflki bulunur- ken (p= 0.001); yafl, cinsiyet, HBeAg varl›¤› ile an- ti-HDV geliflimi aras›nda anlaml› bir iliflki bulun- mam›flt›r (p> 0.05). KHB hastalar›nda anti-HDV oran› %27.5 olarak bulunmufltur. Bu oran bölge- mizdeki HDV infeksiyonuna ait son verileri içer- mekte olup, HDV infeksiyonunun hala yüksek oranda görüldü¤ünü göstermektedir.
KAYNAKLAR
1. Purcel RH, Rizzetto M, Gerin JL. Hepatitis D vi- rus infection of liver. Semin Liver Dis 1984; 4:
340-6.
2. Hadziyannis SJ. Review: Hepatitis delta. J Gast- roenterol Hepatol 1997; 12: 289-98.
3. Kandemir Ö, Ersöz G, Uğuz K, Kaya A. Kronik hepatit B infeksiyonlu hastalarda anti-HDV s›kl›- ğ›. Viral Hepatit Dergisi 2001; 1: 263-5.
4. Arabac› F, Deveci A, Evirgen Ö, Y›ld›z Ö. Van’da HBV ile infekte kişilerde anti-HDV pozitifliği. Vi- ral Hepatit Dergisi 2004; 9: 32-5.
5. Ayaz C, Bolaman Z, Gül K, Yenice N. Diyarba- k›r’da kan donörlerinde HBsAg ve anti-HIV anti- koru aranmas›. Klimik Dergisi 1992; 5: 23-4.
6. Kökoğlu ÖF, Geyik MF, Uçmak H, Aslan S, Ayaz C, Hoşoğlu S. Diyarbak›r ilinde kan donörlerinde HBsAg ve anti-HCV prevalans›. Viral Hepatit Dergisi 2003; 8: 56-9.
7. Al-Traif I, Ali A, Dafalla M, Al-Tamimi W, Qas- sem L. Prevalence of hepatitis delta antibody among HBsAG carriers in Saudi Arabia. Ann Sa- udi Med 2004; 24: 343-4.
8. Zaki H, Darmstadt GL, Baten A, Ahsan CR, Saha SK. Seroepidemiology of hepatitis B and delta vi- rus infections in Bangladesh. J Trop Pediatr 2003; 49: 371-4.
9. Jaiswal SP, Chitnis DS, Artwani KK, Naik G, Ja- in AK. Prevalence of anti-delta antibodies in cent- ral India. Trop Gastroenterol 1999; 20: 29-32.
10. Us T, Akgün Y, Durmaz G, Esengen S. HBV ile in- fekte kişilerde anti-HDV pozitifliği. Viral Hepatit Dergisi 1999; 2: 76-8.
11. Felek S, Akbulut A, Iş›k A, K›l›ç SS. HBsAg pozi- tif değişik gruplarda delta antikoru prevalans›.
Mikrobiyoloji Bülteni 1994; 28: 328-32.
Çelen MK ve ark.
Viral Hepatit Dergisi 2006; 11(1): 26-29
28
Kronik Hepatit B Hastalar›nda Anti-HDV S›kl›¤›
Viral Hepatit Dergisi 2006; 11(1): 26-29 29
12. Değertekin H, Göral V, Canoruç F, Ar›kan E. Ka- raciğer sirozu vakalar›nda HBV ile ilgili serolojik göstergeler. Ankara T›p Bülteni 1989; 2: 134-6.
13. Turfan M, Ar›kan E. Akut ve kronik hepatit olgu- lar›nda HBV ve HDV’lar›na ait serolojik belirteç- lerin anlamlar› ve klinik önemleri. İnfeksiyon Derg 1995; 9: 165-9.
14. Çavuşoğlu Ş, Keskin K, Koşan E, Yenen OŞ. Ül- kemizde delta hepatiti s›kl›ğ› ve önemi. Türk Mik- robiyoloji Cem Derg 1991; 21: 129-36.
15. Tezeren D, Aksaray S, Toyran A, Güvener E. Kro- nik hepatit B virüs infeksiyonlar›nda delta hepatit antikor s›kl›ğ›. VII. Ulusal Viral Hepatit Kongre- si. Kongre Kitab› 2004; 107: P-42.
16. Bal›k I, Onul M, Tekeli E, Caredda F. Epidemi- ology and clinical outcomeof hepatitis D virus in- fection in Turkey. Eur J Epidemiol 1991; 7: 48-54.
17. Eyigün CP, Dayan S, Hac›bektaşoğlu A. Akut HBV infeksiyonunda delta virus koinfeksiyonu in- sidans›. Türk J Gastroenterol 1995; 6: 28-32.
18. Çelen MK, Ayaz C, Geyik MF, Hoşoğlu S, Uluğ M. Akut viral hepatit olgular›n›n değerlendirilme- si. Viral Hepatit Dergisi 2004; 9: 147-51.
19. Stroffolini T, Sagnelli E, Mele A, Craxi A, Alma- sio P. The aetiology of chronic hepatitis in Italy:
Results from a multicentre national study. Dig Li- ver Dis 2004; 36: 829-33.
YAZIfiMA ADRES‹
Dr. Mustafa Kemal ÇELEN Dicle Üniversitesi T›p Fakültesi
‹nfeksiyon Hastal›klar› ve
Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›
D‹YARBAKIR
e-mail: mkcelen@hotmail.com
