BİLİRÜBİN
Total bilirübin; Direk Bilirübin; Ankonjuge bilirubin; İndirek bilirubin; Konjuge bilirübin;
Sarı renkli safra pigmentidir. Kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu oluşur. Karaciğer ile vücuttan temizlenir, safra ile atılır. Bir kısmı bağırsaktan emilip idrar ile atılır. Kandaki ve idrardaki miktarları ölçülür. Yeni doğan bebeklerin kanları hızla değiştiği için bebeklerde bilirübin yükselir ( yeni doğan sarılığı denir). Bilirübin ışıkta parçalanır. Bu nedenle sarılığı olan bebekleri ışık altında tutarak bilirübin miktarı düşürülebilir ( fototerapi ).
Bilirübin ne için bakılır?
Bilirübin fazlalığı sarılığa yol açar. Sarılıkların nedenini araştırmak amacıyla, karaciğer, safra kesesi, safra yolları hastalıklarının teşhisi amacıyla bakılır.
Bilirübin için normal değerler:
Total bilirübin: 0,3 – 1,9 mg/dL Direk bilirübin: 0 – 0,3 mg/dL
Bilirübin yükselmesine sebep olan hastalıklar
Yeni doğan bebeklerde hayatın ilk günlerinde bilirübin seviyeleri yüksektir.
Eritrositlerin normalden daha hızlı parçalandığı durumlarda bilirübin artar:
Eritroblastozis fetalis, Hemolitik anemiler,
Transfüzyon reaksiyonları.
Karaciğer hastalıklarında bilirübin yükselir:
Hepatitler,
Siroz,
Karaciğer kanseri,
karaciğer metastazları, Gilbert sendromu.
Bilirübin Safra yolu ve safra kesesi hastalıklarında bilirübin artar:
Safra taşları, Pankreas kanseri, Safra kesesi kanseri, Safra yolu tıkanmaları.
Referanslar:
1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2007:chap 150.
2. Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2010:chap 73
BETA HCG
K a n d a G e b e l i k T e s t i ; H C G b l o o d t e s t – quantitative; Serial beta HCG; Repeat quantitative beta HCG; Human chorionic gonadotrophin blood test – q u a n t i t a t i v e ; B e t a - H C G b l o o d t e s t – q u a n t i t a t i v e ; P r e g n a n c y t e s t – b l o o d – quantitative;
Kanda Human Chorionic Gonadotropin ( HCG ) miktarının
ölçülmesidir. HCG plasenta dokularında yapılır ve varlığı gebelik anlamına gelir. HCG nin beta subünitine bakılır. Kan testidir. Yumurtanın döllenmesinden itibaren 10 gün içinde test pozitif olur.
Aralıklarla Beta HCH ölçümü ne için yapılır?
Gebeliğin gerçek yaşını tespit etmek, Anormal gebelikleri tespit etmek;
Dış gebelik,
Mol hidatiform,anormal gebelik, dış gebelik, düşük tehtidi, down sendromu, pregnancy,
Düşük tehdidi,
4 lü test de Down sendromu gibi anormalliklerin tespiti amacıyla,
Ayrıca gebelikle ilgili olmayan bazı hastalıkların izlenmesinde bakılır.
Beta HCG için normal değerler: gebeliğin ilk 3 ayında hızla artan değerler daha sonra düşmeye başlar. Gebelik dışında Beta HCG yükselmesi ne anlama gelir?
Gebelik dışında yüksek beta HCG değerine sebebp olan hastalıklar:
• Uterus koriyokarsinomu,
• Mol hidatiform,
• Çoğul gebelik,
• Over kanseri,
• Erkeklerde testis kanseri anlamına gelir.
Normalden düşük Beta HCG ne anlama gelir?
• Anne karnında bebek ölümü,
• Tam olmayan düşük,
• Düşük tehdidi,
• Dış gebelik anlamına gelir.
Referanslar:
1. Webster RA. Reproductive function and pregnancy. In:
McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2006:chap 25.
2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap 74.
3. Morrison LJ. General approach to the pregnant patient. In:
Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, et al, eds. Rosen’s Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 7th ed.
Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2009:chap 175
BENCE – JONES PROTEİNİ
İdrarda Bence-Jones proteini; Immunoglobulin light chains – urine; Urine Bence-Jones protein;
Bence – Jones proteini immün sistemin bir parçası olan immün globülinlerin hafif zinciridir. Bir proteindir, böbreklerden süzülerek idrarla atılır. Test idrarda bakılır.
Normalde idrarda bulunmaz ancak Multipl Myelom hastalığında anormal miktarlarda üretildiği için idrarla atılır.
Bence Jones Proteini için normal değerler:
Normalde Bence –Jones proteini negatif olmalıdır.
Bence Jones Proteinin varlığı neyi gösterir?
İdrarda Bence Jones proteini aşağıdaki hastalıklarda pozitif olur:
• Multipl Myelom,
• Waldenstrom makroglobülinemisi,
• Kronik lenfositik lösemi,
• Amiloidoz hastalıklarında test pozitif olur.
Referanslar:
1. McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders; 2006.
2. Hoffman R, Benz Jr. EJ, Shattil SJ, et al., eds.
Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed.
Philadelphia, Pa: Churchill
ANTİ TİROGLOBÜLİN ( Anti Tg)
Anti Tg; Anti Tiroglobülin Antikoru;
Tiroid hücreleri içinde bulunan tiroglobülin proteinine karşı gelişen antikorları araştıran testtir. Otoimmün tiroid hastalıklarının tespitinde kullanılan laboratuar testidir. Aç karnına alınan kandan bakılır.
Anti tiroglobülin antikoru ne için bakılır?
Anti tiroglobülin antikoru tiroid hücrelerini bozarak h a s t a l ı k l a r l a y o l a ç a r . T i r o i d b e z i n i n o t o i m m ü n hastalıklarının tespitinde kullanılan bir testtir.
Anti Tg için normal değer:
Anti Tg normalde negatif olmalıdır.
Anti Tiroglobülin Antikor Pozitifliği neyi gösterir?
Testin pozitif olması tiroglobülin proteinine karşı antikor varlığını ve aşağıdaki hastalıkların olabileceğini gösterir:
Graves hastalığı, Hashimoto tiroiditi, Hipotiroidi,
Miks ödem,
Sistemik Lupus Eritematozus, Tiroid kanseri,
Tirotoksikoz, Tip 1 diyabet.
Gebelerde de bu test pozitif olabilir, hastalık anlamına gelmez.
Refeanslar:
Ladenson P, Kim M. Thyroid. In: Goldman L and Ausiello D, eds.
Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders; 2007:chap
ALFA FETO PROTEİN
AFP; Alfa feto protein;
Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer.
Bkz: 4 lü test.
Kandaki miktarı ölçülür.
AFP testi ne için yapılır?
Anne karnındaki bebeğin gelişimini incelemek amacıyla, Bazı karaciğer hastalıklarının teşhisi amacıyla,
Bazı kanser türlerinin tespiti ve takibi amacıyla yapılır.
G e b e l i k s ı r a s ı n d a A F P a m n i y o s e n t e z i l e b i r l i k t e değerlendirilerek bebekte spina bifida , spinal ve nöral tüp defektleri gibi doğumsal anormalliklerin varlığı araştırılır.
Alfa feto protein için normal değer:
Erişkin: < 40 mcg/L dir.
Alfa feto protein arttıran sebepler nelerdir?
Kanserler Testis, Over,
Safra kesesi, safra yolu kanserleri, Mide,
Pankreas kanseri.
Karaciğer sirozu, Karaciğer kanseri, Malign teratoma, Hepatit.
Hamilelikte AFP yüksekliği ( 4 lü test ile birlikte ) sebepleri nelerdir?
Doğum defektleri:
Anansefali ( beyin gelişim bozukluğu),
Duodenal atrezi ( barsak gelişim bozukluğu), Gastroşizi,
Omfalosel, Spina bifida,
Fallot tetralojisi ( kalp gelişim bozukluğu), Turmer sendromu ( kromozom anormalliği ).
Genetik anormallikler ( Down sendromu),
Son Adet Tarihi ve doğum tarihi uyuşmazlığı, Rahim içi bebek ölümü,
İkiz, üçüz .. gebeliklere bağlı olabilir.
Referanslar:
1. Simpson JL, Otaño L. Prenatal genetic diagnosis. In: Gabbe SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics – Normal and Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2007:chap 7.
2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap 74.
3. Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, et al. Prenatal diagnosis and fetal therapy. In: Cunnigham FG, Leveno KL, Bloom SL, et al, eds. Williams Obstetrics. 23rd ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2010:chap 13.
17- KETOSTEROİD
17-Ketosteroid;17-KS; Ketosteroid; 24 saatlik i d r a r d a 1 7 - K e t o s t e r o i d l e r ; İ d r a r d a 1 7 ketosteroidler; 17-KS urine; İdrarda Steroid;
İdrarda 17-ketosteroid miktarı adrenokortikal (böbreküstü bezleri) fonksiyonu ölçmek amacıyla kullanılır. 24 saatlik idrarda bakılır.
17-Ketosteroid için normal değerler:
Erkek:
• 17-21 yaş: 9-22mg/24h idrar.
• >20 yaş: 8-20 mg/ 24h idrar . Kadın:
• >16 yaş: 6-15 mg/24h idrar.
Çocuk:
• <1 yaş: <1.0 mg/24 h idrar,
• 1-4 yaş: <2.0 mg/24h idrar,
• 5-8 yaş:<3.0 mg/24 h idrar,
• 9-12 yaş: 3-10 mg/ 24h idrar,
• 13-16 yaş: 5-12mg/24h idrar,
idrarda 17-ketosteroid miktarı ne için bakılır?
Test böbrek üstü bezlerinden salınan 17 keto steroidleri ölçer ve böbrek üstü bezlerinin çalışması değerlendirilir. 17 keto s t e r o i d l e r b i r k a ç h o r m o n d a n o l u ş u r : b u n l a r dehidroepiandrosteron (DHEA), androstenedion, ethiocholanolon ve androsteron dur. Bu hormonlardan her hangi birtanesinin fazlalığı idrarda 17-KS artışına yol açar.
Erkeklerde 17-Ketosteroid hormonların üçte ikisi böbrek üstü bezlerinden, diğerleri testislerden salınır. Kadınlarda ise 17-ketosteroidlerin tamamı böbrek üstü bezlerinden salgılanır.
Bu nedenle her iki cinstede 17 – ketosteroid miktarı adrenal androjen homonları yansıtır. Beraberinde kreatinin miktarınında bilinmesi gereklidir. Test için idrarın borik asit, asetik asit yada hidroklorik asit içeren bir kaba 24 saat boyunca toplanması gerekir.
24 saatlik idrarda 17-Ketosteroid miktarını arttıran sebepler nelerdir?
Cushing sendromu,
Adrenal hiperplazi, erken püberte,
Fizyolojik stress; cerrahi girişim, travma, yanık, infeksiyon hastalığı vb. ,
ACTH yada gonadotropin stimulasyonu, Adrenal tümör,
Over kanseri, Testis kanseri,
Polikistik over vb. Over disfonksiyonları,
24 saatlik idrarda 17-Ketosteroidleri azaltan sebepler nelerdir?
Addison hastalığı,
Kısırlaştırma ( erkeklerde ),
Hipofiz bezi yetmezliği (hipopituitarizm), Hipotiroidi ( miksödem),
Nefroz,
ACTH yetmezliği, İlaçlar:
Kortikosteroid, Estrojen yada
Doğum kontrol hapı kullanmak,
Aşağıdaki ilaçlar 17-ketosteroid seviyesini düşürür:
Doğum kontrol ilaçları,
Uzun süre kullanılan salisilat, Estrojen,
Probenecid, Promazin, Reserpin,
Tiazid diüretikler.
İdrarda 17-Ketosteroid seviyesi hastalık olmadan artar mı?
Aşağıdaki ilaçlar 17-Ketosteroid seviyesini yükseltir:
Antibiyotikler, Kloranfenikol, Klorpromazin, Deksamatazon, Meprobomat, Fenotiazid, Kinidin,
Secobarbital,
Sprinolakton.
Referanslar:
1- Nieman LK. Adrenal cortex. In: Goldman L, Ausiello D, eds.
Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;
2007:chap 245.
5’ NÜKLEOTİDAZ
5’-NT, 5NT, Nükleotidaz;
Karaciğerde üretilen bir proteindir. 5′ nükleotidaz( 5′-NT ) laboratuvar testi ile kandaki miktarı ölçülür. Karaciğer, safra kesesi ve safra yollarını döşeyen hücrelerde bolca bulunur. safra kesesi ve safra yolu hastalıklarında artar.
Bazı ilaçlar bu testin sonucunu bozar:
Asetaminofen ( parasetamol) , Halotan,
İzoniyazid, Metildopa,
Nitrofurantoin sonucu etkiler.
5′ Nükleotidaz miktarı özellikle karaciğer ve safra yolları hastalıklarında artar.
Normal değerler:
Erişkin:2-17 Unit/ltd ir.
5’-Nükleotidazı arttıran sebepler nelerdir ?
Safra taşı, Kolestaz ( safra akışının durması),
Karacieğr harabiyeti, Hepatit,
Karaciğer iskemisi, Karaciğer tümörü,
Karaciğere hasar veren ilaçlar.
Referanslar:
1. Sunderman FW. The clinical biochemistry of 5′-nucleotidase [Review]. Ann Clin Lab Sci 1990;20:123-139.[Abstract]
2. http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003575.htm 3. Bodansky O, Schwartz MK. 5′-Nucleotidase [Review]. Adv Clin Chem 1968;11:277-328.[Medline][Order article via Infotrieve]
4 .
http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/5′-nucleotidas e
5. Dixon TF, Purdom M. Serum 5′-nucleotidase. J Clin Pathol 1954;7:341-343.
6. Eshchar J, Rudzki C, Zimmerman HJ. Serum levels of 5′- nucleotidase in disease. Am J Clin Pathol 1967;47:598-606.[Web of Science][Medline][Order article via Infotrieve]
KARACİĞER BİYOPSİSİ
Karaciğer biyopsisi nedir?
Karaciğer biyopsisi karaciğerden küçük bir parçanın alınıp mikroskopta incelenmesi ile hastalıkların karaciğere verdiği zararın tespit edilmesidir. Karaciğer biyopsisi genellikle ince bir iğne yardımıyla deriden girilerek yapılır ancak çok nadir hallerde laparoskopi ile yada açık olarak da yapılması gerekebilir.
Karaciğer nedir?
Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Vücudun birçok fonksiyonu karaciğer tarafından idare edilir.
• Kandan zehirli maddelerin, temizlenmesi,
• Mikroplara karşı savaşmak,
• Yenilen gıdaların sindirilmesi,
• Besin ve vitaminlerin saklanması,
• Enerji depolamak,
• Protein üretmek gibi temel görevler hep karaciğerin işidir.
Karaciğer Biyopsisi Ne zaman Yapılır?
Karaciğer biyopsisi kan testleri, ultrason, film ve diğer teşhis araçları ile karaciğerdeki hastalık teşhis edilemeyince yapılır. Genellikle kronik hepatit gibi karaciğere zarar veren hastalıkların ne derece zarar verdiklerini tespit etmek ve buna göre tedaviyi programlamak için yapılmaktadır.
Karaciğer Biyopsisi İçin Hazırlık Gerekir mi?
Evet karaciğer biyopsisinden en az 1 hafta önce doktorunuzun ilaçlarınızı kontrol etmesi ve birtakım ayarlamalar yapması gerekir. Bazı ilaçların karaciğer biyopsisi öncesi ve biyopsi s o n r a s ı b i r s ü r e k e s i l m e s i g e r e k i r . Ö z e l l i k l e k a n pıhtılaşmasını bozan ilaçlar, sedatif ilaçlar kesilir.
Karaciğer biyopsisi öncesi kısıtlanan veya kesilen ilaçlar şunlardır:
• Aspirin, ibufen gibi ağrı kesiciler ve kan sulandırıcı ilaçlar,
• Steroid ilaçlar,
• Heparin ve benzeri kan sulandırıcılar,
• Tansiyon ilaçları,
• Diyabet ilaçları,
• Anti depresan ilaçlar,
• Antibiyotikler,
• Astım ilaçları,
• Diyet takviyesi amacıyla kullanılan ilaçlar.
Karaciğer biyopsisi öncesi bu ilaçların doktor tarafından dikkatle gözden geçirilip kesilmesi veya doz ayarlaması yapılması gereklidir.
Prosedür sırasında hastanın nefesini tutması istenecektir bu nedenle hastanın gelmeden önce nefes egzersizleri yapması ve nefesini 30 – 40 saniye tutmaya çalışması istenir.
Biyopsi öncesinde sabah kan alınıp kanama ve pıhtılaşma değerleri gözden geçirilir. Ağır karaciğer hastalığı olanlarda kanama problemi biyopsi sonrası kanama riskini arttırır. Bu durumda pıhtılaşma sağlayıcı ilaçlar yapılır.
Hastaların biyopsi öncesi ve sonrasında aç olmaları gereklidir. Biyopsi öncesi 8 saat açlık gerekir. Hastalara ağrı kesici ve anksiyete giderici sedatif ilaçlar verileceği için 12 saat boyunca araba kullanmaları sakıncalıdır, hastaların yalnız gelmemeleri ve dönüşlerini ayarlamaları gerekir. Prosedür süresince damar yolu açık tutulur ve gerekirse ilaçlar bu yoldan verilir.
Karaciğer Biyopsisi Nasıl Yapılır?
Karaciğer biyopsisi hastanede yada klinikte yapılabilir. İnce bir iğne ile karaciğere girilerek küçük bir parça alınır. En çok tercih edilen yöntem deriden girilerek iğne ile parçanın alınmasıdır. Bu işlen 20 – 40 saniye kadar sürer. Bu işlen sırasında hastanın nefesini tutması istenir. Girişim öncesinde
Ultrason veya Tomografi istenebilir.
• Hastaya sakinleştirici verilir,
• Hastaya pozisyon verilerek sol yanına yatırılır,
• Giriş yeri işaretlenir,
• Bölge iğne ile uyuşturulur,
• Biyopsi iğnesi ile karaciğere girilir ( bu sırada Ultrason kullanılabilir),
• Parça alınarak çıkılır,
• Bölgeye 5-10 dakika kompres yapılarak basılır,
• Hastaya pozisyon verilerek istirahat yatağına alınır,
• Hasta en az 4 – 6 saat kum torbası ile bası altında yatakta tutulur,
• Kontrol ultrasonu yapılarak kanama vb. komplikasyon varlığı araştırılır,
• Her şey normal ise hasta ayağa kaldırılır ve taburcu edilir.
Anestezinin etkisi 12 saat kadar sürer, bu süre içinde hasta bayılabilir, araba kullanmak, mutfak işleri gibi tehlikeli i ş l e r i l e u ğ r a ş m a k , t e k b a ş ı n a y ü r ü m e y e k a l k ı ş m a k tehlikelidir. Biyopsi sonrası 2 gün istirahat etmek, spor yapmamak, ağır kaldırmamak gerekir. Biyopsi yerinde bir haftayı bulan hafif ağrı olabilir. Ağrı olursa parasetamol içeren, kanama değerlerini bozmayan hafif ağrı kesiciler kullanılabilir.
Biyopsi Sonucumu Ne Zaman Alırım?
Biyopsi materyali kısa sürede patoloji merkezine gönderilir, burada yapılan boyama ve özel teknikler ile karaciğerdeki harabiyet ve hastalığın durumu derecelendirilir. Biyopsi sonucu genellikle bir hafta içinde alınır.
Karaciğer Biyopsisinin Tehlikesi Nedir?
Karaciğer biyopsisinden sonra en sık görülen komplikasyon ağrıdır. Hastaların %20 sinde biyopsi sonrası ağrı şikayeti olur ancak bunların neredeyse tamamı parasetamol ile geçer.
Biyopsi yerinde kanama nadir görülen bir komplikasyon dur hastaların 500 de birinde görülür. iç organların zedelenmesi, enfeksiyon, karın iç zarının iltihabı çok nadir görülen yan etkileridir. Sol omuza vuran ağrı, karın ağrısı, yüksek ateş yada aşırı halsizlik durumunda doktorunuzu arayınız.
Karaciğer Biyopsisini SGK Karşılıyormu?
Evet karaciğer biyopsi girişimi SUT tarafından ödenmektedir.
Kısaca Karaciğer Biyopsisi
• Karaciğer hastalığının teşhisi veya derecelendirilmesi için iğne ile karaciğerden küçük parça alınmasıdır,
• Parça patolojide değerlendirilir, rapor bir haftada çıkar,
• En sık iğne ile ve hafif uyuşturularak yapılır,
• 20- 40 saniye süren bir işlemdir,
• SUT tarafından parası ödenir,
• Bir hafta önceden hazırlık gerekir bazı ilaçların kesilmesi gerekir, doktorunuza tüm ilaçlarınızı söyleyin,
• Biyopsiden önce nefes tutma egzersizi yapın,
• Hastaya ağrı kesici verilecek hasta tek başına dönemez, 12 saat araba kullanamaz, tehlikeli iş yapamaz, düşebilir, bayılabilir,
• Biyopsiden önce 8 saat aç olması gerekir,
• Biyopsiden sonra 4- 6 saat hastanede kalması gerekir,
• Bir iki gün ev istirahatı gereklidir,
• Biyopsi sonrası bir hafta ağır egzersiz, ağır kaldırma yapmayacak,
• Biyopsi yerinde bir hafta hafif ağrı olabilir parasetamol ile geçer,
• Şiddetli karın ağrısı, sol omuz ağrısı, ateş yada halsizlik olursa doktora başvurulacak.
Geçmiş olsun.
KRONİK HEPATİT
Kronik hepatit 6 aydan uzun süren karaciğer iltihabıdır. En büyük sebebi hepatit B hepatit C ve hepatit D dir. Karaciğer harabiyeti ileri düzeye varmadan hastanın şikayeti olmaz.
Karaciğer yetmezliği sirozla ve karaciğer kanseri ile sonuçlanabilir. Siroz son dönem karaciğer yetmezliğidir.
Karaciğer fitre görevini yapamaz, karında sıvı birikir, beyin
fonksiyonları bozulur, varisler oluşur, dalak şişer, karaciğer koması ve ölümle sonuçlanır.
Kronik hepatit hastalığı karaciğer biyopsisi ile teşhis edilir. Kronik hepatit tedavisinde antiviral ilaçlar kullanılır, son dönemde karaciğer nakli yapılabilir.
Kronik hepatit yıllar boyunca devam eden bir hastalıktır.
Birçok hastada karaciğer iltihabı ve harabiyeti uzun yıllar hiçbir şikayete yol açmaz, hastalar günlük yaşamlarına devam ederler. Birçok hastada karaciğer yetmezliği şikayetleri başladıktan sonra tanı konmaktadır. Kronik hepatit ileri dönemlerde karaciğer yetmezliğine siroz ve karaciğer kanserine yol açar.
Viral Kronik Hepatitler
Hepatit C enfeksiyonu geçiren hastaların yaklaşık % 75 inde hastalık karaciğerde yerleşerek kronikleşir.
Hastaların ancak % 25 i iyileşir.
Hepatit B enfeksiyonu geçiren hastaların ise % 20 sinde hastalık karaciğere yerleşerek kronikleşir.
Hepatit D virüsü sadece hepatit B enfeksiyonu var ise hastalık yapabilir ve kronikleşme şansını arttırır.
Hepatit A kronikleşmez, hepatit E immün sistemi bozuk olan hastalarda kronikleşebilir.
Hepatit virüslerinin neden bazı kişilerde kronikleşip diğerlerinde kronikleşmediği hakkında çok detaylı bir bilgiye sahip değiliz ancak çocukluk çağda geçirilen viral hepatitlerin daha çok kronikleştiği bilinmektedir, bu yüzden çocukluk çağda hepatit aşısı olmak kronik hepatitten korunmada önemlidir.
Kronik Hepatit ne şikayete yol açar?
Hastaların üçte ikisinde siroz gelişinceye kadar hiçbir şikayet olmaz. Kalan üçte birinde ise kronik hepatit akut
alevlenmeleri şikayete yol açar. En sık görülen şikayetler :
• Halsizlik,
• Çabuk yorulma,
• Karın sağ üst kadranında hafif dolgunluk hissi ve ağrı,
• Hafif ateş tir.
İleri dönemlerde siroz şikayetleri ortaya çıkmaya başlar:
• Dalakta büyüme,
• Karında sıvı birikimi,
• Ciltte kılcal damarların belirmesi,
• Kıllarda dökülme,
• Avuç içlerinde kızarıklık,
• Beyin fonksiyonlarına bozulma,
• Uykuya meyil,
• Son dönemde karaciğer koması ortaya çıkar.
Birçok hastada kronik hepatitin siroza ilerlemesi on yılları bulur. Hepatit akut alevlenmeleri ile karaciğer dokusu giderek bozulur ve sonunda karaciğer yetmezliği siroz ve / veya karaciğer kanseri ile sonuçlanır.
Hepatit C hastalarının % 75 i kronikleşir. Bu hastaların
% 15 ila 25 i siroz ve / veya karaciğer kanseri ndeniyle kaybedilir.
Hepatit B hastalarının % 20 sinde hastalık kronikleşir.
Hepatit B ile birlikte Hepatit D var ise bu oran % 70 e çıkar.
Akut alevlenmeler ile karaciğer sirozu gelişir bu hastalarda da siroz ve karaciğer kaneri riski yüksektir.
Kronik hepatit teşhisi nasıl konur?
6 aydan uzun süren karaciğer iltihabı varlığı kronik hepatit demektir. Laboratuar testleri ile gösterilen hepatit varlığı teşhis için yeterli değildir. Kronik hepatit teşhisi karaciğer biyopsisi ile konur.
Kronik Hepatit Laboratuar Testleri
Hepatit C için
• Anti HCV
• HCV RNA PCR Hepatit B için
• HBs Ag,
• Anti HBs
• Anti HBc IgG ,
• Anti HBc IgM,
• HBV DNA PCR,
Karaciğer fonksiyon testleri:
• SGOT,
• SGPT,
• GGT,
• LDH,
• ALP,
• Total protein,
• Albümin,
• PT,
bakılmalıdır. Karaciğer kanseri taraması için 6 ayda bir karaciğer ultrasonu ve kanda alfa feto protein (AFP) bakılmalıdır.
Kronik Hepatit Tedavisi
Kronik hepatit B ve kronik hepatit C tedavisi olan hastalıklardır. Tedaviden amaç hastalığın siroza ilerleyişinin durdurulmasıdır. İnterferon ve antiviral ilaçlar ile hastalığı durdurmak, karaciğer yetmezliği ve siroza ilerleyişini geciktirmek mümkündür. Son dönem karaciğer sirozunda karaciğer nakli denenebilir. Nakil yapılan karaciğer de de hepati B ve hepati C ortaya çıkmakta ancak ilaçlar ile yaşam kalitesi ve süresi uzatılabilmektedir.
Referanslar:
A m e r i c a n L i v e r F o u n d a t i o n 1.
http://www.liverfoundation.org/
Hepatitis B Foundation. http://www.hepb.org/
2.
Canadian Liver Foundation http://www.liver.ca/
3.
Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca 4.
Baker CJ, Pickerling LK, Chilton L, et al. Advisory 5.
Committee on Immunization Practices. Recommended adult immunization schedule: United States, 2011. Ann Intern Med. 2011;154(3):168-173.
Hepatitis B. American Liver Foundation website.
6.
A v a i l a b l e a t :
http://www.liverfoundation.org/abouttheliver/info/hepati tisb/ . Updated February 17, 2012. Accessed October 15, 2012.
Hepatitis B. Centers for Disease Control and Prevention 7.
website. Available at: http://www.cdc.gov/hepatitis/HBV/
. Updated May 16, 2012. Accessed October 15, 2012.
Hepatitis B. EBSCO DynaMed website. Available at:
8.
http://www.ebscohost.com/dynamed . Updated September 28, 2012. Accessed October 15, 2012.
Hepatitis delta. World Health Organization website.
9.
A v a i l a b l e a t :
http://www.who.int/csr/disease/hepatitis/HepatitisD_whoc dscsrncs2001_1.pdf . Accessed October 15, 2012.
Immunization schedules. Centers for Disease Control and 10.
P r e v e n t i o n w e b s i t e . A v a i l a b l e a t : http://www.cdc.gov/vaccines/schedules/ . Updated May 31, 2012. Accessed October 15, 2012.
Sexually transmitted diseases. Centers for Disease 11.
Control and Prevention website. Available at:
http://www.cdc.gov/std/default.htm . Updated August 31, 2012. Accessed October 15, 2012.
Vaccine information statement: hepatitis B vaccine.
12.
Centers for Disease Control and Prevention website.
A v a i l a b l e a t :
http://www.cdc.gov/vaccines/pubs/vis/downloads/vis-hep-b .pdf . Updated February 2, 2012. Accessed October 15, 2012.
KARACİĞER KANSERİ
(Malignant Hepatoma; Hepatocellular Carcinoma; Primary Liver Cancer)
Karaciğer kanserlerinin en büyük sebeplerinden birisi kronik hepatitlerdir. Tedavi edilmeyen Kronik Hepatit B ve Kronik Hepatit C siroza ve karaciğer kanserine yol açabilir.
Karaciğer
Karaciğer sağ kaburga altında yer alan vücudumuzun en büyük organıdır. Bağırsaklardan emilen tüm besinler karaciğerde işlenerek kullanılırlar. Karaciğer bir filtre gibi kandaki tüm zararlı maddeleri süzer ve atar. Karaciğer kanseri karaciğer hücrelerinin kontrol dışı çoğalmalarıdır.
Kanser hücrelerin kontrol dışı çoğalmaları demektir. Kontrol dışı çoğalan hücrelerin oluşturduğu kitleye tümör denir.
Kanserler kötü huylu tümörlerdir ve vücuda hızla yayılarak diğer hücrelerinde çalışmasını bozarlar.
Karaciğer kanseri neden olur:
Karaciğer kanserleri birçok sebebe bağlı olabilir en sık görülen sebeplerin başında kronik hepatitler yani kronik hepatit B ve kronik hepatit C gelmektedir.
Karaciğer kanseri risk faktörleri şunlardır:
Erkek cins, 40 yaş üstü,
Kronik Hepatit B veya Kronik Hepatit C, Siroz,
Aşırı alkol tüketimi, Kötü beslenme,
Obezite,
Karaciğer Paraziter hastalıkları,
Hemakromatoz ( karaciğerde demir birikimi),
Metabolik hastalıklar ( Alfa 1 anti tripsin eksikliği ve Tirozinemi ),
Bazı ilaç ve kimyasal maddeler
Aflatoksin: bakliyat ve baharatlarda üreyen bir küf zehiridir,
Arsenik, Vinil klörür, Thoryum Klorür, Karbon tetraklörür: Sanayi kimyasalları,
Hormonlar: Vücut geliştirme, Spor, Doping amacıyla kullanılan anabolik steroid ve testosteron türevleri
Kullanmak karaciğer kanser riskini arttıran önemli faktörlerdir.
Karaciğer kanseri belirtileri
Karaciğer kanserinin erken dönemlerinde pek şikayet olmaz, ileri dönemlerde şikayetler ortaya çıkmaya başlar. En sık görülen şikayetler:
İştah kaybı, Kilo kaybı, Ateş,
Halsizlik, Çabuk yorulma, Karın ağrısı, Karında şişme, Bulantı,
İdrarda koyulaşma,
Ciltte ve gözlerde sarılık, Ciltte kaşıntı,
Sersemlik hali, Uykuya meyil,
Bu şikayetler karaciğer kanseri dışında birçok sebebe de bağlı olarak oluşabilir. Karaciğer kanserine özgü şikayetler değildir.
Karaciğer kanseri teşhisi nasıl konur
Yukarıda yer alan şikayetler karaciğer kanseri araştırmasını gerektirir. Laboratuar testleri teşhise yardımcı olur:
Kan testleri: Karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmeye yarayan testlerdir.
SGOT, AST SGPT , ALT GGT,
LDH, ALP,
Bilirubin, Albümin,
Total Protein, PT,
Hepatit A, Hepatit B, Hepatit C testleri, Tümör markerları,
ANA, ASMA,
Bakır, serüloplazmin
Karaciğer ultrasonu, Bilgisayarlı Tomografi, Manyetik Rezonans görüntüleme, gerekirse anjiografi yapılarak karaciğer kanseri teşhisi doğrulanmaya çalışılır. Kesin teşhis biyopsi ile konulur. Karaciğerde görülen bir lezyon var ise iğne biyopsisi ile alınan parçanın incelemesi kesin teşhis koydurur.
Karaciğer kanseri tedavisi
Karaciğer kanser teşhisi konduktan sonra evrelemesi yapılmalıdır. Evreleme karaciğer kanserinin ne derece yayıldığını gösterir. Karaciğer kanserinde kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi tedavi yöntemleri denenir.
Cerrahi: tümöral bölgenin etraf doku ile birlikte çıkarılmasıdır. Çok nadir durumlarda böyle bir imkan ortaya çıkar. Karaciğer kanserleri genellikle teşhis edildikleri dönemde yaygın olurlar.
Kriyosurgery (kriyocerrahi): bir metal uç ile kanser dokusunun olduğu bölgenin dondurularak tedavisidir.
Etanol ablasyon (alkol ablasyon ): kanser dokusunun içine alkol enjekte ederek tümör hücrelerinin öldürülmesidir,
Radyoterapi: radyasyon ile kanser hücrelerinin öldürülmesidir. Dışarıdan yada radyoaktif maddelerin yerleştirilmesi ile içeriden yapılabilir,
Radyofrekans ablasyon: bir metal uç ile tümör hücrelerinin yakılmasıdır,
Kemoterapi: ilaçlar ile tümör hücrelerinin öldürülmeye çalışılmasıdır. İlaçlar hap, iğne yada o bölgeye yerleştirilen bir kateterden verilebilir.
Biyolojik tedavi: vücut hücreleri tarafından yapılan ve kansere karşı mücadeleyi arttıran maddelerdir. Biyolojik cevap arttırıcılar (biological response modifier (BRM)) de denir.
Karaciğer kanserinden korunma
Karaciğer kanserinden korunmak için hepatit aşılarınızı olun, hepatitten korunun, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunun, prezervatif kullanın, aşırı alkol kullanmayın, kimyasal maddeler ile çalışırken gerekli önlemi alın.
Çocuklarınızı hepatite karşı aşılatın.
[nbox type=”warning”
align=”center”] Çocuklarınızı hepatite karşı aşılatın. [/nbox]
Referanslar:
American Cancer Society http://www.cancer.org/
1.
A m e r i c a n L i v e r F o u n d a t i o n 2.
http://www.liverfoundation.org/
BC Cancer Agency http://www.bccancer.bc.ca/
3.
Canadian Cancer Society http://www.cancer.ca/
4.
All about liver cancer. American Cancer Society website.
5.
Available at: http://www.cancer.org/ . Accessed July 1, 2009.
Liver cancer. National Cancer Institute. National 6.
Institutes of Health (NIH) website. Available at:
http://www.cancer.gov/ . Accessed July 1, 2009.
Salem, R, Lewandowski, RJ, Mulcahy, MF, et al.
7.
Radioembolization for hepatocellular carcinoma using Yttrium-90 microspheres: a comprehensive report of long- term outcomes. Gastroenterology. 2010;138:52.
SHARP: study of heart and renal protection. Clinical 8.
T r i a l s . g o v e w e b s i t e . A v a i l a b l e a t :
http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00125593 . Updated 2006. Accessed July 1, 2009.
3/19/2010 DynaMed Systematic Literature Surveillance 9.
DynaMed’s Systematic Literature Surveillance : Saunders D, Seidel D, Allison M, Lyratzopoulos G. Systematic r e v i e w : t h e a s s o c i a t i o n b e t w e e n o b e s i t y a n d hepatocellular carcinoma—epidemiologic evidence. Aliment Pharmacol Ther. 2010 Feb 18.
