T C. Ziır.a-at Ba:nlk:ası. T- 'Emlruk: K!reıdiı B.aırikası T- H:ailik Banlkıası T- Öğııetınenller Baaıkası

TÜRK

TİCARİ

BANKA

SİSTEMİNDE GELİŞMELER

Prof. Dr. M·

İlker

PARASIZ

I - GİRİŞ

Türk

.B:aınlka sistemi

1980

yılı son-unıda biri ıemisyon baınlkıası, dördıü

kal-

'.kıı.nma

ve

yıaıtır.ım ~ası,

selcici

ih~as ban«msı,

dôrdü

y.aıbaıncı banıka

ve

yiıımiyıedisi

die

ticaııet baınlkıası

olmalk

üze!ııe

44

bankaıd:aın o1uşmıalktaıd:ır.

Mer-

kıez Baaık'CiıSı

ve

mevıdluat top.lıaımayıaın iJmlJkıınıma, ve ya.tırım banikıalaır.ı

gözönüne aimmazsa, ticari

ban!k.a .görünıümiiınde

39

banficaınm faıaliıyıet yıaptığ.ını

söyleye-

~lJ.iliTiz·

Aşağıdıaiki

tablo

(!.

1) de T ünkiiye'odle

haılen

faalliy ett-e bulunan

.baınbıların

listesi

sunulmuştuır.

T A ·B L.O (1. 1)

Türkiye'.de FaaliYette Bulunan Bankala r (1980

Yılı

Sonu

İtilıariyle)

Özel

Y~Ia Kurulmuş

Bankalar Devlet

&mıayi ve İşçi Yaıtı:nm Banlk:ası

.Dev . let

Yraıtırun Bal!llk:ası DenizciDi!k Baınk<ası Etıilbanlk

tMer IBankıası

İstanbul Emıni'YE't Samdığı Sümerbanlk

T-c.

^{TuriZim Bamıkıası}

T · C.

Ziır.a-at Ba:nlk:ası

T- ' Emlruk:

K!reıdiı B.aırikası

T- H:a ilik

Banlkıası

T-

Öğııetınenller Baaıkası

T- V

aik:ıflıaır BarıJkias.ı.

~ ·V'e Yatırım Bankaları

Sınai Y.atınm vıe

K redi

Banlkasıı

T .

Smaıi.

K-allkmma

Bankası

Ticaret Bankalan

MQbaınlk;

29

.Aınaıdioltu ıBaınkası

Çay

Banlk

Demıi~· baıruk

İlktisat Baınikası Egebanık

OrtıaıdKığJu İktisat Banikası E-slkıişehiT BaırılkıasJ

Hisarlıruı!k 'İl<ıtaın.bul Baınka&

İşç~ Kredliı Baınlkıası Kocael-i Baın!Jmsı 'Millıi Ay.drun Banik.ası Pamulkbaınik

Ş ek!erıbaınk

Tü.rtk

Dıış Tic.areıt Baınlkıası

Ti1nk Ticaret

Baınkıası

T·

;Bağcıilıar Banlkiası

T.

Gaıraınti Banik.ası

T .

İmar Banik:ası T· İş Ba.'11k!ası

T· Tiitüncüler

Baaılkası

Uluslaıraımsı Enıdlüsıtri. ve

Ticaret

Bankası Yapı ve Kıı~dli BaınlkasJ

Yabancı

Bankalar

Ar.a-p- Türlk tBaınlk·a&

B?. P.: k..., D: Rom a

ı.r,')'•'r-.tse Bool:{.

Un. i N-U

O

sm

~nlı Ba'Tllkasd

D . TÜRK BANKA

SİSTEMİNİN

YAPISI

Ticani

ıbaırik:a :y1aıpısı,

örgüti'enm esi bellli bir

piyasadıa Ç'3lışaın

banka firma:-

sın.ı.n nisp.ii

boyu tu

tacrnıfınd!aııı. beliT'leniır. Bt.miıaırıdian bazıılıan

ticari

banlkıa yıaıpı­

SJl'll daha <aınllJamlı

w

şelltiildle etkıiler

·

Çeş:ıt:ııi üllkelreırldelki' baınika siistemleri biıııbimliiylıe lkarşı1aştıTıilidlıı1da·nnrd'a az veyıa çolk fa1ikh'lık ıarzeder-

A - Xüçülk, Onta

ve Büyıülk

Bmkiai 1- Türik B anb

Sistb!m:ind'e

Durum

Baınlkıaıl.ıa:ııda öılıçeik :kıaıwıamırnllil: iltiı ıcey;rı anlamı vaııidır: Biııiınci

olar-alk, b:iT

işletmen:in

boyutu bir

lişlıetrrrenihı!

eilron.o:m!ik

·~cünıün ıdbğrıı.ıdı:m sonıı.roud.ittr.

'İllcinıci olıa'Ilaik, iŞlleıtımeniın. .ooyıutu piıyıasaıdaki• güciiınüın

bir

Ikiayınağı oıabi.Jıi!rı.

30

!Buraıdla !hemen ·bellirtelilmı

lk!i

ölçek bwa:m.ı ınispiıd!iır- Örıneğin u1usal: dıüzıeyde küçük saya,}:a!bileoeık .biır, ölçeik, bölıgesıelı veyıa yeııel 131Il1amıdla orta. veya i:iüyülk ölçek sayıla:biı1ill'- Maıın<aıfili ~hacmi, :kıapiıt:ai tuıtarı veya öz serm:.:,.;, :s':_hJ:aım

ecti•IJen ıpie<ISiOiliel ~ı'Sl bazı d:puçlıarı verehiHir.

Baınka1arıd!a ölçeğb .beJıiırlllenımesiın:dıe sosyoloj!ilk

göstergeler den

de yıaraırla· ro:lıabi-lir. Özıeılliilde küçıüfki ve .oıııtıa ölç.€lk1.i banikalıaır<i!aı ıaıilıe .iiŞletmelerii: ağır .bıas- malkıtaıdır. Orıta ve k!üçü\k baınk.a.la.rı ıbüyıü!kı banllml:ardla.nı aıy.ı:ran

ındkta,

bu

~ ibanik.a;lann

(ünlilte

ba!!llkia) •i.şletnrelıeırle, ,kişilerle ve

bar-.k-=tcüarla

iliŞkhlermJr:ı dioğrudıaın oJmas]dır- Biır beınzetm:e J'ia;pm~ gerElkiırse_. küçük ve orta ölçellmıe -baınıkaıtaır ıaile dblktorunıuını yönt·emıiy<le çalışırılarik:e;n, büy.üik. ban- lkıa~aııda ıdaha çdk ~l!IDi\k y;önteımilıeırti! -UYigıı.r~arlııır-

Baıtı Eilroırı!oımi'lerinde .orfıa ve küçük ba.nllro;liaırın hıulkıulkS·aıl

statüLeri

farlk:l..ıl-ık

~öste:ıımekıte-diiır- BaınilGı!1ıar ıan.onim, !lromıaaı.dlit, hissel!iı ooomıanıdlit, llrollıeikıtif vıeyaı kıi:şi!sel olıaıbiJ.mektediır- Kolayca aın'lıaı§ılacağı imere

ibanlka.

!kıapıiıta1leriruttı önamli ibıiT lkı.smı :gerçelk. ~~¹l.eır:iın vıe özıeıllikle

oo

yöne1iici'leaiilrı, v1e'Y<!I ıa!iılıelıe<r.iın elinde

!buılnnaıbi:Imektedir-

Üik!emi21de, mü.lgıaı 2999 saıyıh Baınılmı1ar .Kiaınıı.ıııiuna .göre, :b<J~Illk<cl,aırın .aillO-

nim,

limited

ve hissleılıi! !lroma:ndiıt şirket o·Lma1.arı zorunluydıu:- 7129 sayılı

Ban c

ltıalar Kıanunu baınıkia'1a!r.ıın ·anonim şirket O'lıarcaik lkuırulmaları esasını getimıı:ş­

trr-

Yaıln.rzca lkaınuınıuın ıne.şrıi: taı:illlJnldıe ımevouıt iblaınlkam1a, Iİsıtıınbu-1 Emniyet

Sa.n{iığı

bu

-hüık:'m:ü:n dışıındla bıınaıkıllın.ıştır- Genıeıl olıaıra\k ıdıimryaıdaı ve ülkıamizx:iie

!küçUlk:

·baırılkıalaıı:daın: büyıük ,bannıJa!al'a ldoğmı ıbitı yönıeolme vandlır-

1980 y:ılı sonu-nıdıa ıpaı:ıa: ya11aıtan 39 ~hll1lm içiınıdie

dlört

hüıyıiilk baınka (T-C.

Zfuıa;aıt Baırıikası, T4İJ§ ·Baınlkıası,

Ak!b\a.nk,

Yaıpv ve Kredi Banikıas.ı) toıpLam 5·.946

şube s~yısllllın

3043'üne (%51·2), toplam 124-623 personelilll 70475iine ( %56-5),

topLaım 383100753,000

TL.

1'asaırnuf :nııevdluıatıru.n 24996396-5,0{)()

TL- sma

(%65.2), tophıım 286,963,103,000 TL- tiıoari mevduatla!I'mın 173-919,6317-00{)ı

TL.

s:ı:rua ( %60 ,ll) ve top.lıaım 708·-198 63'7-00{) TL- ikred!illieriın 505.3138, 328-000 'II.L-sı.:nıa

( % 71.4) sahiıptıi.r

Yufk,a,nıdıaiki Tıakıam.l!aıııdla.n dıa .aınlıaşılacağı

\Üz-ere

1Meı1kez Bamikiası

ve

y;aıtıırıım bankalaıırı dış:ıındla lk.aılıaın. para yarıatan 39 banlkıa iç:iırı.~ beş.-al'ıtiBl'!lJ.[J

tüm

ıpiyıa­

saıyı etkıüeyeceık bü·yülk:.lü!ktıe olduğu:nru söyı]iamelk y.a;nıltıcı o1mafac:a\ktır. ~e kıaJ.aın banikaılar <>nta ve ikıüçülk lbamlk!a tipı'ın<lleıdfiT.

A-rroalk:

son yıll!Jıaııdı& bw veya

M

şuıbeli (küçülk yereili ıbanlka!lıa:-r

rarl

değıiştirere<k nmtelıilklerini değiştimıelktediır-

1980 -yvlı sonnı itiıbariyle

özel

aımaçlı •baınıkaı1ar Oi1aınak

T.C-

Ziiıma.t Booı'kiası,

T - Emialk Kredi

Baınlkası,

T-Hallk

Baınürası, T.V~ar Baınlkıası, Eti:btıırılk;

ö- zel

y.asal:aırlliao llrurıuJlhıuş ,baaı.kaJoc tçinıdleı şube sayısı OilıaTak %88-9, 39 boolkıa ~çiıncl:e

%37-2

lik;

personel saıyıwı olarıalk özel

y;a.sa:1ar'1a

1mm.rlimuş 'banlloaılroi içinıde

%78·5, 39

.baınlkaı i9imıde

%43·1 lik;

tasatrınuf mevd!uaıtının topl.aınmaısı aç.ısı.nıd:an ÖZel yıaısalla!r.Ja ku.ruılmuş baıılkıalar içiaıde

%92,4,

39 ıban!k:aı ii.'çiinde

%29, 7 liik;

tioaırıi.

mevdu atLar

aıçısıın.d!aın

özel

yıasalaırl-a iku,z:ulımıuş

ban.kail.ar içindie % 92; :39

·~

içinıde

%24.2

lilk; · krediller açısl!lldan

ÖZie'l

yasa!aı11ıa Qm.uuillmuş

bankalar

içinde

%74·u, 39

baınka

içinde %55·5

1dık

bix

ağırlığa saıhipt.ir·

Büyıü!k

özel tioa:ret

ibaınka:1an

olm-ak

.A!Kı'tiank,

T·

İş ~, Yapı

ve

Kredi Baılkıası, Gaıııanti Banbsı, 'Dü:ıık

T iOO!ret

Bankası

ve

Pamulkbaınllc; şube saıyısı o}ar.aık rtri.oaret ıbaınıkıalaın ~

%84·8, 39

banlka• iÇinde

%48·1

lilk; personeıll

sa-

yısı dlaııalk

ticarr-t et

.bamikıa:IJaır.ı

içinde %85.6,

39 ·baınka

içindie %41·6

lıık; tıasanui mev.dluatı ıtopl:amı <a~ısıındlaaı!

ticaa-i

banlkıalaT

içinde %81.7, 391 lbanilm için de

% 60·4

ılii!k; tioaır1

mevduat

toplamı açısından; ılıicari banllaıLar ilç.inde

%90·9, 39

,banika liÇiıoıde %65

lik;

kredliıle~ açısından tibariı bankıala.r içialıdie

% 91-4,

39 iban-

loa için'de %46·1 lilk

biır ağınlığa sahiptir·

.ALnaıdo}u Baınlkıası, Demirrbaınlk, ESkişeh'i<r Bankıa.sı, İstanbul BaınJkası, Şe\k-eır­

baın!kı, Tü<rlk Dış Tıioamet Baalkıası,

T .

Öğretmenılıer &ınlk:ası,

T· Tütünoüler

Baııb­

sı,

T.

BağcıLar Baınkası, ıt. Emıniyet Sa.'lli<hğı,

T·

1maır ~, iıktisaıt Banlk:ası, Ortadoğu :iıktisaıt Banlkiası, Hisaır:banlk g.iıbi diğer

ticaret

baınllm1aır:ıyla,

Ça: ybank,

Ege;l:iaınk, Kıayserıi İşç1-1KredıJ Baınlkıası,

Kocaeli

Banlkıası, MHılliı Ayd'ı.n jBıanllm.sı gjl:i

yereJ

ba;rukaJıarın Tüı1k 'Bamık<ll' ISis~mi ·içind~ paylaın

küçülktür.

Öte

yandan

son

on yılda ıkiaıbaca, o:r>ansa:l olaır3lk ö2lell: amıaçh

hanikalann

gariledliiği, bi1yıütk f!icaaıet banml-.urıınm

illerleme

gösberoiği, yıabancı bankaların

sistem

dıçinıdıekli yerleriınıin azalrlh,ğı, dli.ğer tiCMet bMılkalarınıın yerleriın'i!

koru-

duğu,

y erel

baaıllmllardan ibazılaınmn ticaıret banlkıası haıli!ne dönıüştü~

bu ne - denle .

önemleriınin aza:ldığı söylenebiılir·

2- Baın!kacılllk sekıtörün.~

Orta ve Kuçük

Iİışletmeleırim. Ha.ndi.ka<pkrrı

a- Özünlü

Raındilk:aıplaır

aıa-

Aile

özeUrğiı

Orıta ve

lküçülk

baınlkaJ.aa:m ç~un pay

senetle:rti; bm-

~yıa birkaıç ıai.ılenm eliınde tıopl!anınışbr. Baııikıanın geleceğıiı büyük ölçüde

bu

h!issedw'lıa!'m. arzularına

ıbağlıtdlT· Bazı dıumımlaırda çeşitıli

neclenleril'e aj.!leler.

kapi.ıta:llıerdın'iı ba~ılka!1aruna ye-

ıllıden yıaıt.ııımayı durourabiılirlıer.

Bunda

verg~rei1in. ağı1'hğı, poli:tıik ıistikı'm'sızlık·

ibımkıanıın ıbüyfun~i gerçekleşti.ıımek

için

00aç.ıın.ılımaz lkıaıpiltıd a:rtışl<aınının s:ağla­

JTt..adla

Utıaıpa.siıtesiZI.ik gıill:ıii) ll.1lllSillirlar ro 1 oynrayaıbiliır-

Eğer başlıca h.isseıdiaır

aile

veyıa •aıHelıe-r artık yatırım yıaı>nı;am1ıa!rsıa, banlka kiaımınuın öngördüğü

minlimum

bpiıtırl artışlıa·rını sağlhıyamıyacakıt.ır dolayısıyla

!bütün

fıaaliyetl.eriaııi ıd!urdu.rma:k

zor.unlda

olaca!ktı·r

.

.M~e

özelllilcli

il:lankıanıın. bİr ıd!iğer

sorunu da elinde önemli

sennaıye

olan yö-

neticileıriaııin mi·rıas ıeturumuduor· ıBazen yöneticilerin miorasçı.la.rı olmaıyabi'Jir. Bu

durum

:ba<n!kıaii şletınes.iniın sürek'llill~ğine selkte VUil18.bi!lir. ~

de

90k Ikiiçiiık bir hisseyıe

sa:hli!p

biır <baınlk!acıaıın

kenili.

lkıa:bıi.liyeti'Y'le ibanlkıarlıa. etkin biJI" kanıtrole

sahip

olduğu gö.ııii:te-llilliır-

Bu

özıehliğiiın miıras yoluyıkı

nOOsai

olana!ksızd:ır.

Bazen biır baınlkıacı baınlk.a Iiçin

yetersiz kal· an öz sermayeyil b;!ru:ili

kişisel vasıtalarıyla genişletıemeyeil:nlir·

Öre

y.anıı:ban mmıBıın çdk parçalara böLünmesi dıe tehlikelıi: bir gelişme okı.­

Tak · görulım.eliıdliır·

NihJaıyeıt

yorgun

lbiiır bankacı emelkıliye aıyımlm.aıy;ı; ve h1ssesini saıtmaıyı dıü.­

şünıebi.ıiır o

~-

Mali

Yapı

ıBoyutun.druı dolayı orta ve lküçük

biiT hailllk.a,

doğal olıaralk, nispeten zıayıf

ilm ımıali güce sahlptiır- IBuınlaırm ımaı1:i:

piyasalaTa

c1k:>ğııuıOOn miiırıaoaıatl:an, 90ğu

~eız, Josıt1amnıştıır. ıÇünki.

böyle

bir dltlrumuın

yönetim

örgütünün

k.ompozisyo-

nıunu değiştirici

!bir etkis.i

olacaktıır· Baaılkanın es!kıiı sahipleriıruin ıa.yıaik:laTm.ın lkıayma

teblikesi

vardır·

Orta

ve kıüçük bamlkıallarm

Grendi

öz kıa.yınıalkılar.ınıa müııacaat yolu açuksıa

da, bu

ye11er~

oJia.ll»hltt" ve

bannııa ikıM'Şııl'lk

veya

amontıismıaal

içi1n

gerıeüdi. Utıaıy­

nağı sağ1amaıdla

güçliilk çekebHir-

Orıta ve

küçü!k

biir baınka amortisman ~ buls:aı bille, am.orbismana yiöDelik

bu

fonlıa.n j,yi Qru:tlıaınıamayıaca!kıtır· Örınıe~ tilki ıişlıetmedıen, •biırıisi ibiır, diğeri beş

ad'et ve

beş yılıdıa

amorti edilebHir 100 bin lira birim maliyetl!i,

rruı­

kirta

alıTsa, yıllılk:

amortisman ödeme'leri 20 hln ve 100 bin

lıi:ra O'laoa.Jktıır. Bü- yük iş'lietıne

. birinci

yıbın

hemen

sonuında

yenru ^{· birr}

mıakina: satın. alacaıktıır.

Orta ve lkü9iiık boyutlıu ba.nlkalıarm. yeni: buLu:şlar.ıaı ıuyı~'aın:masıyJ.a:

ilgili o.larak da

ağır mali sorıuınlan vaırd!ır.

Orta ve

küçi.ilk

boyutlu

işlıeıtmelerde

üst

iııadı1olar

için

kötü

bir

seçim ·bü~ görıe çdk dlalha aığır. sanıuçlar hasıl eder·

Küçük ve· orta boyutlu banik;aılıa.r en ıi~ıil obulanaık i'Çinı çeşiıtlıt lkıaıdlrolrarı

kiult

larıma şansları

y.aktur·

a<:· İç

Örgütlenme

Orta ve

ıkıüçük •boyıutlu

ibanbll:arda iç

öı:gütlenme tEJkrıik .açıdian olduğu

Xiadar yönetim

açısından

dla olumsuz

lbıir

faktördür·

BiT

maı1ciınıaın.ın çeyıreğinin

veya

¹yıa!'i!SJ~llln kıurıtrlıınıası sözkoınwu olamaz.

Her.biır

a:ret

pek çok saJY]da işlemin ~ıılmasını

sailar.

Bu makiınalıan Grul:lıaınıcm

servisin

pırodüktiviıte fkıazıa!ncı sağaanıası (ölçek

ekonomisi) için en küçülk boyutu saptanabilir·

İdaıni biınıa y.aıpımıı

.iJ9i!n

yapı:Laın. · h:aroamalaır bUiilUIIl önemi:yle ayını orıaaıdıa y,üıkselınez.

Eğıer x ld·ra maı1iyetlil biır alan üzer.iınıd'e

her

ilmtı y In olaa:ı, 111 l@.ıtlu

. IY;I,

idıare meıikıezıi' llrurulursa, lher .k,abın marriyet:

A=;:;+y

X olıacalktıT. Kat

s a-

yısı arttıkça ıala.ın

mali(yeti

diüşecekti-r.

Yıı!kıan<dıa!ki

öm<ek

·banlkalari:n ~ çoik yönetiını veya yaıtlii1lll masraflan

ıiçiınlde geçerudfur.

Çoğu

!kie?J

bii,yü!K makliınıak ıham:maıd.ıd!ede

e\kxmimi:

g;erÇelklıeşt:i.ri. Bu öze-11:iıkl.e bilgi işlem ma~ ıdJa.ha açıik

bir

şe:kıilde gö:oo çarpar·

Otoniasy0111 ' küç_üik

ba:nikıalaırdaı

mümkün

deği'l.dir·

Ara.ştmn.a ıgı.iderleri !kıü:çiik ve orta banlkaa;a!r

için

lkoıla.yc.aı göze alınamaz.

Küçü!k ve

orta

·banlkıa.n.aTda>

büyük bcmkalar

llroolar işbölümü sağ!anarrıcaz.

Küçülk ve

orta

baınkalaı- büyüıle bımnmma

gö-re

modeTın

yönetim yöntem

lerindıen kolı~oa y.aratılııalıaım~· !şletımeındın. boyiutu

özel

biır işte

bu

iş için

yıetiŞti.l'ilmıiş !kişi veyaı (kıişilerinı taım ıgiiın Qalışmailannıa ıi..."llka:n vermiyebi1it"·

IKıiı§ti kendıi uzmıanbık:

a.lltaannda

ı*

bç

sıaaıt çıaılnşabhl:ir. BöyJ.ece nıi.Sbi ve k.ısmıi:

ıbir ındksaııı. dstilidıam ıdlunumu ortaya çı.kab.i:J.ir.

Küçülk ve

orta : banka

yöneti.lciieri a:tıaştırttna aı.ertilenilndıen

yeterince yara:r-

1aınamazlM"·

Öte

yroıdian

kü:çii!k

ve

orta

banlka1iırm ibir diğer haın:d!lkiapı dıa: yöneti.ın

ve

!kontrol iş1evJ.eıialıin aynı personelli üzerinde kalmıasıdlT·

ad-

Çeşit1enıdirme

ıÇeşitleruiinnıe

m-ta

^ve !kıüçük bamıkaıl.raı:ıda ya.pı'lıaım!l2· Çeşitlenıdıi'rlm>e.

·

risklıeriın.

bölgeler

ve müşter'i.JJer

arasmda

böl:üştürülereık hafiiletilmesıinıi sağlamıaktaıci'ır·

Yerel

ve l~·Ö'Lgese1ı, banlkaı fuallıiyıet gösteııdiği

yoe:rin e!lronomi.k. ve s osya:l ge-

.JıŞmesi.ne ibağlıall1ınuştır.

Böylece

baalkıarun ,geleceği

bölgenin

®el~ceğiyle

içiçedir.

Drtaı ve lküıçük lbaınık:alia.T',

büyük

baınlkıalıaır lkaıd!aır .fuıi.iın çeşiıd'lınıe sahip dieği:l­

dıi.r· Küçü!k ve oır:ta .baınkıa1ıarıın çeşitlendıinne ~1ü!kleri

bu

·baırılkıalanın mevsiın­

'11Jk vey a

dıewevi diaJ.galanmaı1aın hafid1e1ıme1eırine iziın vennemıenct.ed1.r.

h- Çevrey:le

İlgiliı Randi!kıap1ar

Bilgi Toplama: Küçük

ve or.ta banlka!lıa!rın bi'lgi toplıama işlemleri yeıters:iz­

d'i.'r·

IModJe.ıın ekonom~lie!rde billgi

ibiT

diii \lmrarla.nın abmnıasımıdıa

,

temel: öged!r· Bu eçııdaın

büyüik

baalkıaWarın a:vaaıtıajlaın faZl!aıdl·r· .

Fiyat

Teşekkülü: Ortaı ve

iciiçiilk

baınlkıırl:ar ikendi

.borçlu'luk

ve a:laoalk:lılık

~oşuiıllaırını l>üyıü!kleııiın sıaıptaıdikJıan fiyaıtlaıııa göre ııeyıariamrak romm.d!ald1.r.

Küçilk

ve

orta bazlkıa:lmın

fiyatlarm

sap:ta~ serbest]~ çplkı ~

:bir saha·

iQiınde lk>almaktıadır-

Küçü!k ve orta bankala!l." piyasaya

üıiiın ~ diğer

ha<Ii-

Jmlaıra büyük. ölçüd'e hağbd.ır.

Piyasadaki Pozisyon:

Orıta

ve

lkıüç.üık

·bank:aata.r

bü~Ylilk ı'baıllkıalara

göre

ıtıed!a­

ııilk,

emek ve

üııün piyaooll.ıa.nru:fu dezavaın:tajlıdu·.

Oırta

ve

!küçük baırukıaılıann · gıe:rçelk.leşti.ııd'iığıi! ıkıağıt ve diğer mıaıter.y~ller.in. sa·

ıtın .alıııı!lıımmıı önerni!n.in ın.ispeıtenı zayıflıği! .bıuı hanlkıa:larm elverişli

tedarik

~o·

şı.ııl1an sağlamalarma

: oogel

olınıaktmfm" (düzenliılik, :inrlıirim,

fiyat

ıiStikrnrı, ö-

zel

risturn).

Onta ve

tküçülk ~, büyülk.lere

göre,

sıundiukJ.aırı istihdıatın <fuha, az

güvenoei:mr. Küçük ve orta. ibaarlm.Lar aYm ~erenıiın ıemrlılıdle ıişialıi. değiştimıek

~!bir 'ÜCI1etliıye ibunıu

llrol13JYCa:

sıa.ğ;lıa~.

Öt: y.a'llidla.n

ölçüılebilir :biır etkinılikte oJa'biılmesi ~ reklıam bütçel.er.iniın.

belli biT

eşi·ğaın altıında o'Jmamas;ı ~·

Bu :nedenle

OI1ta

ve küçük

işletme­

ler

müştJerıileri.:ni aııtıtııranıalk ıiiçrln. özelllıiklıe reklıam vıasıtaillarmı llmıUıaalıamıayıabiıliı:ılıer

. ..Küçülk. ve

orta

. ba:n.kalar, büyük ba;nka'Jatl"

giıbi, saıtış :ndkta.1arnıı ayını

hl2da

çoğıaltaımazlıar. Kiaı'li<fi

Ikil

!büyiiik

bir

barılkıa

için

§ube açmaınm 'başa!rısız sonucu

fazla etikili o1mamaikJa.

bi!r'liıkıte,

l!ruçük

bianıkıaJairı

i9in k'fl:r:-7.arar

hesabı

iizerin·

deki baSkısı .ağır ol.aoaıktır.

Orta: ve

:kiü:çük ibaınlk.aı1a!r gelişme politi.ka:larında

fazla

rislk: üs.tlımilmesi:ne

izin vermez.

Pamrları.a:ıa. .büy.üık :bankia'la!r llmdlaıl" e:ınınıi.yeıtle ıgenişl.ıetemezl&.

Böy·

lece

yıereJ

veya <bölgesel bk

!bantkıa llromşu biır !bolıgede açacağı.

bir

satış ın.Oiktası büy;üll( bin- bankıanı.nıkine ,gözıe aıyru fuılriiliikte o~-

Devlet

Karşısında

Durum:

BüyUkı ıişlerin ekonomiık

gücü önemlidir.

Çoğ"

kez

devlet

.bımıJaınaı yılkıılma:lanru, yaratacağı

ciddi

psilkolojik sonuçlardaını d':J layı enge]leı:.

Bu

duıııum.

para . d:lie

uğ~ baaıik:acıl..Jk sektörıii ·ilçiın. ıayn

bir> ö-

zellrilk~.

3.

Oııta

ve !Küçük

Bıanıkaılıa:rm Lehiıne

Olan Etmenler

Orta ve

!küçük ·baırıbillann

1e11rine

o'1ıaın emlle'Illelıi! illti haşll'k altınıda incelıeye·

bi!ıi.riz.

a- Orta

vıe \Küçüık Bankıala;r

Lehlne

özü'llılü Etmeaıler

Oı:tıaı ve lküçi.ilk ·baınlkaılıar lehlnrlıeiki özüınılıü etmıenler '~ gi;bi;

oll.f.

dukçıa çıe§iiJfjli.dir. Biıriınciı olamk ibanb1aırın

yö.netiim,

ıişletme

ve

ıteımik ilooşuUan çabuk

ve

yıi.i.zeyse]; bin-

anal.i:m:n, ortaya

ko.yldıuğu gi'bı peKj

de olumsuz

değiktir·

Elronomist1er,

lOOO'la«:ındıa

i§lerini

unuıtmıaıdıJk.lıarınd!an, taınıım o'l:aır.aık

küçük ban..

kıaıl.arın siılineoelkleriıne inaınmıaıkta

'bu

sıııa.da· 1:ıenikai sekıönü fuıerlndek:i

devlet

35

k<mıtroltünıü 'll!Ilutmu.ş göriinmektedlı-· İlkinci

olarak, !küçük ve orta . boyutlu . Ilan- ka

işletme'Lerimin

yönetim

yapılarındıa olıumlu

yönleri

ağıdaşın

bir esnekJ:ik

vıa;rdır·

Nihayet ikiiçü!k ve o rta

bankıa!J.arm

yöresel yönleri

piıyıasaıdıaı 'kendıilerine

!belli bitr

ıınüşteriy.i! sa.ğ'l:a.yn.c:ı

ni telillcted'ir-

aa,-

T.ellrnik

KoşwUar

B.anlkiacilik

sdktörıünıd~

bir minumum rantabilite

eşıgının var-lığı tartışmalı­

dır· Bazı

güçlükler-e

rağmen

teOmik

ko~ul'lar çoğu

kez

zannedl:ldiği

gi·bi !küçük ve orta boyutlu

bankalıann

aleyhlne olmayabilir·

Şimdi S1MS1Y·1a

.küçülk ve orta

!")üyüklUkteki

·baınikıa1aır.ın .kıend5i

ve

lkıaıyınaık sorunlarıını

ve pawxlam.a ve

1letişim tekınilkleriınQ inoeliyeliıın. '

Kredi ile

iılgili

olar.alk :küçük: ve orta

~

Jmsa, orta ve u2lun vadeli

ka'edıi:leri V·e örel Qtişilıene yön.elilk !kıredi1er olmaık

üzere

ruygıuıl.amadıa tıüm k'I'~dıi çeşitlerini gerçekleştirebilirler. Sol"Ull

kredi

açımmdıan çdk: baınıkıalann

bld kalma dooum.uy1a

ilgıi:liıdiır. Ba!rııroalar·ıın yenildeın fiınansman:ı iı1e

ilgili

lkıap:ı.Jar

! kü- çük ve orta bannm.J.ar için de

açıktır·

Çeşi!tlıi ikıred!i şeki:lıleri kıüçülk

ve ovta ban:lmlar için bir

hıanıdiGtıap değildir·

Bir

işletın'ell:in

t:rlep

ettiği' <krediındın

ve krediyle

ilgiıli ııiskıin

önemi! bir

haınd'i­

kıap

gibi

ıgözülkebilia'·

Buna.

OOa.rş:ı

hanikalann bir kredi

:klonriıtes-i· vardır.

IK.I1eıdıi r.iSkımin ıam.ltılmasında tamıdlılk

bW

müşteııiıyle llgiJi ola.rıaık kredi

talebinin

redidtnıde karşılaşüacrut

güçlUk de h er zaman geçerli

değildiır·

P~

ile

i..1gill; olaırak şu

söylenebilir· Kü çülk boyutlu

baiııkıaların nıüş­

teri:leriy1ıe sl!k:ı iıliŞki

içinde

o'lmalanı :faTkınıaı vaTinaıksızıın pazaırlama

sorununu çöze

bilım'€ikıte.diilr ^o

Küç· ük ve orta

boyıuıtlıu. hankalarım ikru'şı lkıa:rşıya> oJ.:dn.ıık1aın

en önemli sc·

ruın, biJl:gi.sayıar1aTlll'l meyıdan dku·yu.şlaırı.y'la

i:lgHidir·

Kü.çüık ba!ıı.kala.rıın bil~sa­ yaırlar kıaırşısındalk:i d'uıt'wn:lıaırı. ciıc:ld!i.

olmalkla

b"ırilltte çözıüms.üz dleğildi.r.

a:b.

ÇallŞllla ş&ciHeıi

Or<tıa

ve

küçıülk baınkallıarın çaıhşın.a. ŞEikıi.lleıri!n.cfu&ci ·esın'€\k.liıkı leHlıeniıne

bir fuk·

tördür. Bu

esn~lilk özel1iıkle müşterilerle

ilgi'li

kararlıarda

ve

onlıa.rın

taleplerine

vıeril-ecek cevaparnı hızlılığmdia

önem

ılmzarunalkıtaıd.ır. Kişisel

ikred'i uygulama.

lan-ıru:ia,

hu esneklik

dıaha

da anl· am .

!k:azanrn.aktaıdı:r· Küçüık

ve orta boyutlu

bruılkaıl.aaıda Qalışal!l:lann u:zıu.n

sür-e

ayını

g örevde

lk-alma'lıalrı .güvıene dıayaııııan lciŞisel kreıd'ilıer a.J.aruındla ;tlaşirı oranıını artı:rmaktadır. ÖZel'li~e bazı ~ fır­

satla'!" !kaTş.ısmıdia teııeıddütlü

hareket etmemeleri

!kendiılıeafuıe

büyük avantaj

sağ1ıaanaıktaJ<hr.

Küçülk: ve

orta

boyıutlu banıkalıaır her müşten,.Ye göre daha

iyi

ve spesifik

yönebittn sa-~~·

36

Küçük

ve

ortaı ıboyıuıtlu ~ar muhtemel bir

yem

'hanlkıa. ür.ünıiinün

pi-

yıasaıyıa süırümünıde die aıv;an.tıajhıdiT. Batı üllkıeıl.~riınıd~ yapılaın Ç€Şitli araştınmalar i§1etmeniaı boyutuyla yeniliader rarasındıa biır korelasyon Oılmad:ığıru göstermiş­

tir· Herşey

yönetimin

'kalitesine ve yöınetitıni çevreleyen kişiılere ·hğlıdır.

ac· Piyasaının yöreselliğiatiın getiıııdiği

avantajlar

Küçü!kı

ve

büyüık .boyuıhlu baınlka ikıavranu uılJusaol plıanıdla

geçelidlir· Ancak yerel

piy;asalaır ıa.çısıınıdian ayını ya!kilaşım

geçerli

olmayacaktır. Orta

ve

kıüçük

baınlkıa:lıaır uhısaıl ıplaıru:lıalki. •baaılkailiarıın

yönesel

şubeleri kıadıaT öxreanlıidir

ve on.-

la!rıa göre esırekllilk

ve

eylem hızlılığıaıdıa. dıaba• üstündür· Ay:rı<ıa böDJgıesel banka·la'l"

bölgenin

llianıkacıılan taıra.fıaııdian

yönetilir·

'

Orta ve

küçülk banlkaiların yukaında. sayılaillı avan~larınıa.

ek

ol;areık

söyli-

yebi!teceğiiıniz en büyilki ıavıaıntaıj ı dıa. büyıiilk: ıba!nıkıa:lıaroa biır kıenoaıra iıtilmiş veya, büyülider lka'Cllaır ilıgi görmeoyıen

iküçük. ve

OTta işle1meleriaı

an

büyü'kı yarıdımcısı wrumuınıda.<bır· Öraıeğ,iın ıüllkıemizd~

orta

V'e kıü:çük ibaınlka!lıa.rıın

'yerini

ulusal

badkalıaT <aı]mıasıa.y.dı

veya

.ortaı

ve

tküçü'kı :b,oyutlıu .baaıka1ar odl~ısteklenseydi: zıa:­

maın zaım'a!tl

i:zlenen

sjkı ıparaı pd1ıiı1ıiıkia.l etficilertiınıiı

en tazla

!kıüçüıkı iişlletıne­

lıer d'Uymaıyacalklarldı

ve

ii:Illreın!iziaı üretitın yap151

.bu denH

etlkilemJl.'İyeoelkti.

b-

Orta ve :Küçiilk Baınkalaxın ÇevoreyJ.e İılıgiıli• Avantajlıarı

Küçiilk ve Ortal boy;utlıu b~aır hem yapısıyla hem dıe seaıd!i.k~:aı i'l:gili sorımlarmı çözebiılmek içiın :bi'l" 'bk.Iıi!kı oluştn.ııra:biı.Iirlıer. Böyle ibiır biıııliğiın amaç- la;n: Birliğe üye ıolıaın baınlkalıaırıın hıaklıaınaıın, mıüşteırek men.fla:atler.iılin saovıu.nıu:l.­

masındla müşterek olJaraık hıa.'rellret ed!iı!ımesi:,

.bi'l"

müşterek ~riSk ıkasasıın1n yara-

t:ıılması, hıukuksıal ~ ~al

tüm i biJ.gilerin

biırbirlerine

iLetilmesi. personel

yetiştinne

vb.

g.iıbiı

ak:lta gelebilecclt

peık ç<ik konular o1ıaibiHr.

B-

Tü'!ik· Baınlcacıhğınıd'a Birleşmeler

IBanlkiaıl.aorıın biırlıeşme

faaliyetleri

bi1rç.ok baıtı ülık:e&indle

ve

üıl1k!emıizıdıe ikiınci dii.nyıa savaşınıdan sonra

gözlenen bir olgudiur.

Banb.laırın biıri~eler.iınde

et- Ikili

olan Mttörlexin ağırlıDdaıı:-ım saptamak gıüç olanalkla biırlikte, eın önıemli bazı elronıomilk fullctörieri şöyle öZJetlıeıyebıiıliriz:

- Özelliıklre g.en..işoleyen cpenı!lrende !bankacılıik. (retai'll baınk.inıg) <ail:aınıında, işlmderini furkılılıaştı~ pjıyıasıarlJalkl dıı.ıırıuın'lı1 .gü9len.di:rı:ıne harekıetleri,

- Nüfusun

öneıırlıi ibir kı..smınıın banıliyö ıdıış-ıınıaı myışı: Jta,rşısında, yenıice büıro .açmalk yerilne, kıazai!Uhnış hatz1ır 'baıırl<ıa lkolayhlkillaın arac~lığıyla hızla

uyar- lanma

çabası,

- Tioaıri ödıüncüın elkonomideki. aortaın rolüne uyaırlooanıaı

da

ıbanlkaların bi:rleşmeleriıni ImlandıTmakıtaıd!ı!r· Böylece, banik:ala'l" meıvdu.aıt ve iş hacınindeki gec.iılmniş büıy.üımeleriıni tel:a!fi

etm&,

1ruraıla ·bağlıanmış

kredi

smırla.rıını .geniş-

37

J.etmelk,

baınlkıaı dışı :fii.ınıaın.s.a ıaırıac.ıı1amn

ar:tcm

ırielkıaıllet ıbaskoıs.ım ıkıar§ılıamak

ve ve memur

eksikl'ilklerini gidenmelk' oLanağım ·bu1ma!k,

- Banka hisselerin:lıı ın:o'ksan ıdeg-erlendirilmesilni: dengelerneğe ıte§ebbüs

et.

me

ve

baırııRıaınaın fiaıaınsall presıtitjri ıaırtıtırmaı ıg.aı;rretleni·

[)evlet

P.l!ilııl.amıa TeŞ!Wa.tıı ıesas :iıti:bareyJ.e baaıık-a (btrıleşm:elıerinin

lehind e

görünarııeJMedlr. [)PT'ye göııe baaııkıa ıbQ.rleşmel:eriıni Ibe~ e1me.n.in enı ıeıtlcin yolu baınk:ala!r ıaıııasınrdıa mevdıı.ılaıt

ve

illm-Mı faiz or.aru lronusundlaı

r:eUmlbeote

iziln,

ver-

mektiır· :Fia:iz oran~aTJrun

ser best

ibıralk:ımtıasil ban!mlıann rasyonel bir şek:iıkf.e çıahşm.ası llronU5'lliDidlaı öaııeml!i ıb.iır' baSkı yıa:ratıaoalktw. ı Temımuz

1980 tl'err önce

yıi.iır.iiTH.iıteki hüılciim1er uyarnıca Türikiye'de .büyıük bank,aJ.ıar prestij seıblebiy!e mevıdı'uıaıta 'kıcmuni

oranlarm

üZier'iru:iıe

faiz ödlememe6cte

fıaıkat ıbiırçolk

!küçii!lc . ban- kial lbune

zaımaın. zamam. · uymıam.a~d'ı..

Faiz

oranlıarllDll!llJ sıruİ'ianıması y.asal

ol'-

maıyan

ve

.çoğu kez soır:ı.ııınsu:z biır şekHrlle' relkaibete yoG! ıaçma!Ma ve

ekooom!k

:fi:lkıtörler.iın. :~ hiıiJeşnı.esme yol açmasını önılıemıeikteyı<Jii.

Banlkacıhk ' sisbemiındl~ •biir:leşmeyi lhıziiıaaıdluıacak blı- di'ğerı yoll

dia

Baaıncaılıar ·

Kaım.ınun'll!ll 6. maıddie:si' için Hertiı

sürülen.

de~ ~.

Böylece

myıf

~1"

yeni h i.ilkümke uy<abill. eook

şefiriMe

sermayelerini

ıarttwarmyacaıklar

ve d:aha

.güçlü kurumlaırlıaı lb'iirleşmeğe y:öneleookleııdıiır·

Banıkaılar Kanunıtınıuın 63· maıdıdes-inin dleğiştiıriılerelk _baırrlm.J.arr raıraısı hiTleş­

melere

e:iJt sürecin

basi.tleştirilmesi

die arzu

edililrı ',g~. Haoli!hazınia 63· ma·dde bi!r sfuıeç ik.a~khğı yaratmalkta

ve

~eciıkmeler birleşıneılet'i en-

gellıemOOtıte

ve

yenıi kıurum iıçirıı

mali

.giiçlıükl.er yaTatmaktaJd!ı.r.

DPT'ye

.göııe devlıet iJd!aıri! ön:liımı!rer. yıol'u:ylıa: banlkıaı birlıe§melıeriınıi. kohı..yl:aş­

tı'l'mrulı.dır. Örneğin

• btr

birlıeş:m.eclli (özellilklıe almaşığı ita6fişıe edilmıelk olıaın

bir

bımkaının 60· madde hft!kümlieıriıne •göre Wrleşmesiındle} devııoılıımM

aktiflerin de-

ğıerini garaınıE ·e1ımıe'k iç:lln: özel

bi r

fon ·yıa,ratılm!ası fu<ytd'a·lı ola.lb:lir.

C- 1\ürk

Bankacılığıınıdıaı Yo~nliaşrnaılar

Banlkıac:thk sekıtörüınıd~ .yoğımlıaşına olgusuna

da

sıık sık taın~ olıunma.!lctıa.dH.

Uygulamadla çeşitHı · yoğıumıllaşmaı şe'k;i.J.J.erine ıııasıl~. Örne~nı i:ş1etmenıin

ontıaı1ıalmıa boy;uıtıı.ı;rıı : bieyilınesi!

^SOOIUCU

!bİır yo~ O~U' hıasıl oJ!a.bi:Jlr.

Buına birincia yoplaşma ~ vıeııebili!ıüz. lkincil yoğıunlGşma aıd'ı VEıııeıbi•hıceği­

ımiz

ibi:r

dıiğer ~~şmaı ·şeUdiı de iış1ıeıtm.e ~man azalması şelklinde OılabHir­

Bunıu b'idreşmıeler başlığı, alt:ınıckı. incelıedi!k:.

Bir

elron.onıiıdıe 'bankacılık se!ktör:ül!lıd~ yo~ ol'~ meıyıdan:a ge 11ş ınede1111ıerini şöyılıe fuıetayebiliriıı.

-

Ban1kalaruı .gişe açrooıcla tkıarşıllaşt:ı!ldan

güçlükller,

seıtış ndlcl:alarım art- tırma ~ulaın 'OT1ta

ve tküçük boyutlu

~ yutmahınru teşvik ~t.enir·

38

-

Baı1k<B1a:r, y~uınılıaşmıa, sıonı.ıw :hasıl: olıaoalk :rn.aıllyet diişüŞI.eri, p'I'Odiüktivite artı:şlıaru, ıiŞ dıaılgıa.Lanınalııırıın. haıfiflıemesi ve uılıuslıaıraırıas·ı· 'ii!ıiŞkiiılerde doaıha giiç1ü

olma

aıedenleriy'Le ıcfu yoğwılaşnaya giıtırİıekıtedir,

-

Bankaı1aıııaıııası,

rembet

tutkusıuna: daı yoğıı.mllaşınarun ıbLr nedmti: olaır.aık

: ba

Jm1labHiro ·

- ~ çoıkl u!Lusılu şi.rikle:tleııfu yaıtı~ ildaltılınak gereıksiniml bü:

Yük

boyuıt1u ~

ve

firı.aın.saıl •gnuplıa:ıı dlüzeyiınde

· bk

•YO·~ etmenik:lıiıro

öte

)'W1dan yaıbaaıcı ibaaıkalaınn rek.allntine d~ lk!aırşı Qoo.yımalk: için .güç.lıü i.rasııtıa laırla donıammş lb~ ohı.şması

gerekl_idd.ro

- Bankac.ılıJk sekıtörüınıde biıligisıccy.aır ıkıull'!ıaınımının pab:ı•l·ı olması ve gid~rıek yaygınlaşması

ve

yeni tl:etişim

yöntemlerinin

gel.işmeşi yo~ ha.Y.Jketini

"'

tıeşvillt etme!kıtedıia" ^o

-

Baıı:ılkıalJaır yoğ:uınlıaşınlasl!IlB', vergillleriın, ıa:ğırlığı•.

lildlari

görev.leıiiın çoklu~,

yönetim

SOI'Ull'U, ıyatl!l"lm güQiıüıkleri d~ ~edıeaı olmiakıta.dlro

- Ni!h'l:l>yet,

iellronominiın dliğer selktörlıerlın.dle yoığuınl-aşınıaya zredıenı olan ·ba.Şk:aoo.

faktörler

aynen

. bankacl:Ilk · selmöründ:e

& ıgeçerli.dliro

Son

uy~laırıdla Tüm~' ide baını'k.a sahiplli.ği yasy:gmla.ştırıJma!k vıeı banıka

setttnıaıyesüriırr belll!i; reReı1dıe toplıanmas:ı enıgellenm~ istenm~tedıi.ro öte yanıdlaın

1ıe!lrelci olmıamalk lk.a-ydııylıa

büyük

baaıkıacılıik vıe banlkıailia.naı ~eleriı

ve iban

bcılııkta yo.~ ıte~ e<tilmelktıecti!ro

n:-

Tii:ı1kiyıe'de

Holding

BanıkıaC!Ihğı

IBarik:acıı:ıık sekıtöriiınoo

bi.r

ıd'i.ğeı~ o~guda: holdliınıg bımkıacı.lığ.ıının· hıülküm süır­

~ro Holıdmg ·banlkacı1ığıru,

• basit

owaık, dioğrıudmı

veya

'Clblaylı

oila'Mk

biır V1e!YQ dıahıa ^o :fazla baınlk!a.yoaı ıhlr ibaınık.aaım saihiıp diması

ve)'6 kontrol

ıetme.si şe!l!l"' liınd.e t.arumlayaıbiılirizo

Tüıııkiıyeldıe ·bilindiği

. üzere

39

1iiear.i

baırikıaı

wr!<hro

IBu!nlım-ın 18'ıi be1iırli:

grup, kiŞi, holdling ya oa,. öteki ~rm ıkıonıtıio1u ıaıltıınıda bu1uınıma1ctıa!dn-o Batı Wı­

!lı:elmıinin

ekonomi

ta'rıi.hli fiınaaıs-ail

sermayenin giderek tmaret

yıaı

dia sanayi ser-

~~ llrontrol altına i3lışıru ıanlatıro Bu .gelişim aşamas~ dıa finans !kapiıtal

dıerıilıneıkteci'h-^o

~'de ıdıe, hiır

süre,

.gelıişim ıaıyru yo1ıu iz!emişse

de

soo yıllama

bu

oili§kıi telkı yönlü olmalktaın. çııkmış belli: saınayi

ve

ticaret lresiıınler.inrln bankalan

ele

geçiTIIlle savaşı vermıeleriylıe etıki.reşim

çift yön1ü

olma:yıa bal}l~ştıro Bımun nedeıııltmin'ü şöyle özetleyebiliııiz (1):

- &.n yıllaı:da.o hızlanan ıenf]ıasynn, iş~leri lbiır fiınansmaın. sılcıntı&ı içine

sdkmuş, .~ıaı lkarşrlık ~ ~ro -

(1) TOPÇU

Melmıet, •'!ümıy.e'ıdıe Hıoldiın:g ~ ve Yıasa!~Jan. , IM:iılıl.Wet,

17

halık

1980°

-

Enf1asyo.nıa kaıt"§ıın gıüd'i1m'iü v~ d~üık biT :1\aiz poliıtiıkası uygulamnıştır.

Sonuçta son

yııllıa'l'lda

reel f.aüz

oramları dıaha

çoik

nıe-gatif dıeğerueır

al.llnaya

~­

lamıştıır. (1980 Y'J'lı sıonlaırmıdla

ve

1981 yılı baŞlarında baalıkıalaa-anısı

ooka'l:Je.tin

artması

f&z

oraınlıarıın:ı %50 dıüzeyıilne yıüikseltnıiştix.)

1

- Seı;maıyıe piıyıasa&

ve

işle.tmeleriiın ikıeındii kendini

mansanan

o.lıanaıkilları geli§memiş

ve

'banlk.actlııık

kesdmi

tinaınsal piyasa1a:ra, h'OOmretmiştiır.

- 4 Ağ.u:stıos 1958 :fıirl!lfu dlevıaıliiasıyanunldıaın somıaı

(

1960 yılı.nıı:fu resmiJlliıkı ka,.

Zıımmişhıır) ail:ıınan rantıi.~lıasyoniSıt polıiıtıilk;a.laır soaıuounıda il:fuçolk: banlkıanın maıli diurumıu boru.llinıuş vıeı tasfiye ediilealı •bankalaıi~Jni yerine pla:nlı

dönemd 'e yeni tioari

baınlkıala!l"ıın k!Uı11U!lmas:ıına ol:aaı.aık veriılmemişfu-. Sonıuçtıa. .üıniıteır ,ba:n,.

kiadlıillt:

yerline

şube .baınıkıacıil:ığırun ~~ştiitrHmıesıi1nıi: sağlayan

bir

$)0'li1ıilkıai ban-

kiaorb!k

piyasasına

egemen

olmuştur·

-

BaınkMal'

kendi:

bağlıa.nıtııaı.rıaııa

!l'eSmi

Vıe:

en

dJi.i,şük lkredıi< tüırüniiın faıizkı i:.

uyı~uLariloon, lbunıun dışındaıki müşterileıidıen çeşitlıi: yollaıııdlaın fazlaı çıtkarr sağıl:a.­

mışlaı:rıdır·

-

Banıka~ egemen o1ıan 1ıioımet yıaıdıa sanayi: sermaye gruplıarıınm rakip :fuımaılıaaıa hiiıkımetıme

ve

badkıallaa'ma yaıptıırdılkflıaırı isttltbaııat sammda, onlıarın .gizlit sı.rıkmnı öğ::ronebiilırne olıa.nağı -d~uştu:r.

- Mevduat

müşterisi aleyhlaııe işl~n

g.üdlimlü

miz poldıtikası.

kr'etd!i!

miiş­

terıi'leıri llıehiiınie

bilr

'Nllllıt yaratmış

ve lbu

ıtıaınıttıaın. baın:ltaya egemen obıın gruıbun

diaha fazla yıaraııılanıaibilme dlaınıağı dt>ğmuştur·

- 7129

sayılı Baıılka:lıaır Yasası holdinıglıeriın ~ihi. k.olaylaştı:ra~ '~imde laı.leme aibnmı.ştır.

Baınfl.ta sel'mrayıele.rini h;a!lJkıa a~

ve

:baınlkıa ~en

daha

gıenıiş

k e- simin

:fiayıdaılanan.a.sıını sağlıamıak amacıyıLa

7129

sayılı

ibanblar

yasası 31·8.1979

gün

ve 28 sayı-h lkaınun hüıkmi.iınıdle!ki kaıııaıınameyle d'eğiŞti!rNınüş oiJmak.lıa: biirJıilkıte amacıa ıu~!aş~~IT·

Kanım hükmüınıdleki Gtıaırtaıı:mıamy le 71~9 ~ılı Badkıa!l:a.r Yıasesı'nın 4

mad- '--

desi

dıe~tirilerek

-

Barılkıa Mseı ~ tamıaımıilllllll

nama

yıazılı dlma&ı~

-

Ortaık sa.yıs:ıının ytiizcllin

az

o!lmamıas11

- Çahşanlıaırıaı çoğıunıtuğunıuın yaraırl:arulağı y'<i'I1d!ımi ve- sosya!ll gü~ik var lkı:flıan, klıeaınıeklıeri

ve

saırufı.kl&nylıa ~aı l8iıt seıırn.aıye paıyl·aın toplamının

%40

dan, öteki

ortaıkJiarm

beribiTine

aıiıt

sermaye

paıyınm %30

dan

fuZlaı o1ttmı.L ması zonınlıuluf}u gıeti'l"i.lm:iştiT. Baa:ıBta hlsse sıenetleıfulin lkıimletin

e1lindle

oldıu.­

ğunun bilimnesi içim bunı'lıa.nn nıamaı yıaızıh oilmasmı önıgören. kıaTemame hük·

mü,

ibıaonkıaıya

sahip

olıaıcıılkı şill'ilreıtlerin

hisoo

senıetierıiıniın.

.

ınıaıınaı yıazıh ilmasını

40

istemekle

en ıbüytiikı açık .kıap:ı,yı ·kietndıisi okıştımınıuştur. Ayrıca,

bu hisse

sıenıet­

lerimn

eşe-ıdbstıa.

ve

gıüvemlitr- kişiye dağıt.ıılimasJ. ~ ımıüımkündıüır

ve

nitedciımde

böyJse

~pılmıştır-

ıE- Uzm'3'11laşmış

ve

Uzınıan:lıaşmamı Banka!

Sistemi

~ ve ·ban!ltiacl.llııik kapsamı ülıkıeıden üllkıe(ye değıişmektıedımo-

:F. A.lmıaınya banikıacılık sisıte:mrlndıe,

· isviçre

ve Avustucya'da oldluğu gıiıbiı,

~r

türillü

bınlleacılık işiyle uğTaşan

ticaret

bıankaılaırı. hakiımı ıgö~tedfi!r.

Ti-

caret !baınlkıaılan v~i ve ~iz taSiamı.f

ika.b:ul

eıtımeıkıtıe, !kıısaı

vad'eli i kredJi:

vıeroikleriı gUıbi orta ve ıuzun ~ ıkrediı

açmallcta;

ınenı1ruol kıymetle:rı pıiyasa...

sıaııdıa :Dhıııaıç, alım-saıtım

mÜESsESesi, bol'Sal simsan

faailiiıyıetlıeıniıyle alkıtif ibQır rol alanakta<hr·

Ü1!ke

lbaJriklacııhğınıdıaı lb.er ıfıiirlü ıba!nlkıac:ııl.ı!k faıaıloiyetlın;iı yıürıütmıe

yö-

nıi.iııde e~lim gözlenmektıeıdJiır.

@raaısa'da

1966

y.ı.lıuııa GmdM yfu-ütlıükıte dllan yıas.a:liaır !iş ıbanikıalarnyla mevıd\m.t baımllaırını lkıesin olaıra!k ·biııbi.rindenı aymyorıd'u·

1966

vıe

1967

yillarındıa yaa>ı­

lan ~illdllk1Je.rle mev.dll'aıt lııaınbılaraınm

:iki yalkJan

ıd!aha u.ztm vıadeliiı mevdııia.t kalbul etrrııelerti: yan:ıırıdla iş ~ların.m ooııi. h!esap vey.aı mevıduıaıt hıesıa'bı

çna.

larma

oianıak sa.ğlıa!nmıştıır.. Mıevıdu.aıt ba'IIikıaJan,

özeJ.ll!ilk.le

p>I:asmaın şelkii

ve vade- leri açiSlllldW daha

büyıük

ibir

sıeırıbesıtıiye loaiVUŞtUIUlım~·

.İıngjlltere'ıdle ~uın sünıe 'baın!kacılıı!kta u7Jill.an!1aşma ik.orunmu§tuır· BununiJıaı

bir- likte bu

uzmanılaşma ~ siıli!nmiş ve yerini baınlcalıa'l' arasıı. rellmbet

a:l-

m~ştıır.

AB.D.'ıde baınlk.acııhık

sistemi

lilk: lbakaştaı

b ir mozaik

göııi.inümi.i.ndledir.

Ger-

çekten 1971 YJı}'ındıaı

13'705

ibaaılkia ~sbit edii:l:ınişfıir. Bumını nedJeıni biir

eyaletteki hadkan:m

diğer

. bir

eyıalıeıttıe

bi!- temsilt'iye

ıasl:a.

sahip

olaımaması

ve üsteld:k 15 . , eyalatin

ıbaŞ!ca ıeyoaılettıeki ba!nlka·lıaırm şube açımalaa-mır yas.aıklaımış olması

ve 16

eyaletiırı.de

özel

fkoşuilıar iJıeııi sürmesiidık·

Her Ulkenin

baını'kia sıiıs1ıeımıler!i ayrı

ayn

.inoelendiğiınde h~n hıeT

sistemin

kıen.diıne öz~ yıaplSaıl

özel.tillcl.er

ıtıaşıdığı ıblır .gerçefkı ollın111kl:8J hlrımkıtıe,

hemen her

~ bamıa:Laır ıanasmdla yoğım il:ıiirı nekıaıbetiın, h-iiikıüm süi1dlüğüı, ®laıyısıyffia ban!kıacı1&: lıizmetilerinde ihıtisas1ıaşma yenine

vade

vıe müşteri ikıon'US\IDdaı

fazla

ayınm yıapmaıdian heıı

üliü hizmet

sağlay.an

hdl"

.aınl.ıayışm yaıyg.ıınlaştığı .gözlıen·­

~.

Tü!ik .banJkac.iliğmrla dıa U2lman'l:a§ımadian SÖZ eıtmek

pek lmümkün

de~.

Özel yasal.ıaır1a · bell!lii k.o:rııulıaırda ilhıtisas baınk.ası olaralcı arurıtlıan hani ka-lar bil'e normal

bankaoııl:ıık :maıllyetlerici yapmaktıadıır· Bununıla birliilkte ıııantkaların işti­

raklıeııi aç.ısmdıan f.aalıiyıetlleru

gözönüne

alımrsa ~

özell.illcle

yatınml.arm alım1ıar.ma

göne

:kıendiliğinden yeni; .bi;ıı ~ u.z.ınarıılaŞma şelk&iın dbğmuş

ol!..

duiu

sôyl)ıenebiiJıim-. Ancaık, .baın.kal'aırm

bu

iştiıraik: faıaJjjyetre:ııiın:in aşla'lllllğı

ÜZerinde

durulınaya başla."llilıışb.T·

F.

Türık Baaıka

Sistemin.de

Giır.iŞ vıe Çfuşlax

1-

Yasaıli

!Düz,en.l.enWlle:r

'!Wikiye'dıe I!:Yanlkıa kunmaık

ve

·baallkıacılılk iŞlemlerine-

tam

ola:raık baş.lıaya­

billmteik

ti9m hü!k>ümetten

kıuru.lıuş ~

mevduat

'kaıl:iul etme yıe11kiisinin

ve

şulbe

aÇIIla!

i2lnıi.rriın almanıası .gerelkir. 'Balkıaınıla.r; Kıuru1u'aıaı sunıulaoaık

tekl:if,

Mıa­

lıiye vre 'llicaıret balkıaınl'tiıaınn.ca hazıır1~

91

saıy.cliı

Devlet

!Pl'alllJıamaı

Te§ikiltM11

Yasası'ınım

2·

mıadidles'imfun· esp.ıx:ıs,ıınıe llô'- gmı

olarak yeni · bir :banlk amn

lkılU'I.l<lmasma

izm

veırilmeden

önce

plıaınllıamaı ~ kıiılıatmm. ıdla gör.üşünıüın aılıımnası: ııJırnumu sö7Jkıoınıusıtııd.

Öte

yıaındlaın,

1211

sıaYl'h Merlkıez Banlkıasl !Kanu.nıu, llruntluş

ve

ıtasfiyte!lıeri

~ lkıaıııar ıaılma yıetıkis>i

hUk.ümete ait

ik:uruımla;rıın

ve

bankaıl!aınn ıtas~iine ka-

IıaT

Verilmeden önce T·C· Mer ke z

Bamlkoası'ıruın göriişünJün almacağı, hü.lkırnünü gıetiıı:ıı:n:i:ştti.

Bu

g&üşüın. hlı.ı .baın.kaırıııın amıruiiı.ışu ,sıı.r.asmdia ıailınması

cuygun

o.la-

caıkJtır.

KıaJ.kınıma plıaıl'lıarmda Tü~ banıkıa si!sıteın:min masraflı

bir

şelk.ilde çalışma.­

sı.nın ön~eaunıesi

ve

baınkaJ.aınn yurt sa1ihmdıa dii2ıeln.l!t

bir

şeUtıiıl.dle dla~ılmaJ.armm gerçclrleştirilınesiyle ilgili,ı ıe:mıredic~

hülkümler yer

<ılınanttarlı!r· Özelliık.Le

ikinci

Beş Yillık Pl!aındıa;

1969

yılı .prognamındia' ~ü~ il:ııankıa sisıtıemiınıim etikiınlliğ.iinıin ıanıt­

trrıJ.ması ~çin tekıeld

yönde

gellşn:eyecek biır y<ığun'lıaişmaı

zorunlu

görıülmekte­

dıir·

Bu amaçla yooi

~ lkıuruluşl:aın rteşv.ilk: ed!.illımiiyıeoelk, blı'J.ıeşnre\k ıisteyeın ibankıalann teşebbüsleııi: iildla;ıi

ve

mal.iı yön!d'enı dıesteklıenıecekti,r.

'l1üı1k ıbanlkıa:crhğmıın ka~

yönülllden

hemıen

!hemen

tamaımm

mevd!uata

diayaınması

ve .bu

k.a<ynağıın aırtış hızmm sınıır:lı bulıwnmıası ve~ ınomiınıal olara~

büyülk artı;ş vıaır gibi göı-i.iııwedle rreel aınn:aiinıd:a bu ıartışlann smıı'h ooalm.ıast (enf-

!l;asyıon ınedıeniyl-e) dolıayısiJ!Ylıa !i:ııaınOOacı.Jllk. alımıınrllaı hü~ ölçekıre faıaliyıeıtte buı­

lwnmaruın lMiihlıik aÇ'l.Sın1daın, o'lıumlıu

sonuç vermesi

g.ilbi nedıenler,

ülkemi7Jde ye 7 n:i

lmıru:lıuşlıaır.ıın

mevcut

,güç'lıü .baınk:aılian11ia başanıllı biır şeki.klıe ırellmbeıt

etmek

o~

n'a!ğmı smıTlamaıkta.d:ıx· Denıey.imler.iın

ortaya

koyciluğu ilıu sıaurloonıa'ların ywıı­

smıa, planJ.ıardla baınıka saıyısmıın ıartması:mn teşvilk ı0lunmıamıası, sUl.lJI'Jı

fonJ.ad'1a öze1 iMis-as

baınka1an kurulımasıındarı !kaçınılması gib~ illlrelıerin.

benimsenmesi,

etlkıisiın'i :kıuıııumsallı gıel.iışmeler.

üzerinde

göstermiş

ve

Biırinci< Beş Yılh'kı Plıaın

tara.-

fıaııdıan

önerilen

Madleıı! Bankası dışıınıd.ia y.erı,j)

bir

~i

i1rur.umu tesis edilme- miştir· ^{Aneaik bu} baınlkaınıın ^19'74 die ta.Sfiyesiıne ikaırao:- ver'iilmiıştıir·

31·8.1979 tarih ve 28

s:aıyılı bnurıı lhfiıkımüınıdiekıiı ikımamameye

göre

Türkıiiye'de

!baınkacrllkla uğraşmak amac~ylıa ıkurulınıuş Vıet lkiuırulaook

an'Ollim

ortalclııkılarda,

h isse

senetl<eiWıin nıalkiıt karşıhğmda: çik.aıılılmasıı. vıe ta:mıamıınıın namaı yıazı;lı · oı1'-

maısı,

hisse

senetlerlınin iıtiıbaıri ıdeğerler.lı:Uın.

W bin

liırayı .gıeıçmemıesi,

bütün

hiss~

senetlerihln

menlku1 !k:ı\}llilletler bo.:rsa:sma lkote ıedilmesi•, ortak: sayısm.ın yıüzıcl:en

- .

a.z

olmaması·, o:rıtaıkların

herib!ix.ilne

ait

sermaye

palfınm.

(ana, >baiba,

kiaıı:ldeş, eş

ve

90Cukla:ııa aiıt pe.ıyJıaır ıtetk Ilcişiy-e

ait

saıyilinak.taıd!ır)

o/ o30 mm

^fıazlaı ohn.ıaması

hülkıme bağlamruştıır.

Böyl e ce

'baırika saıhlpliğ:İırıliın ~,g;ınlıaştırılıaıN& ~ Ibeili el:leııde t:oplıanmasmm önlıeınımesi, ıgE!llel lkın-.aıll.ıa'l'd'aı Jciiçi.iik ~ sahipl~i:ne

de

kaınarJaııa ıkıatı.lma o.l!mı.ağmm veııiıllmesi sağhmmjaıya çalrşılmışt.ıT·

Tüırtk ıbaıılkıa sistıemi:ndıen çıkışlıaır dıa lkıs11t.lanıınıştır. Baınk:alıar yıasıası, :kıurul:u baınkıalann,

her

tüırlü olıumsuz dıu'I'!UIIll!l•aaıdlaı

: bile

sıisılıem içiınıelle lk>a!lm~

· ve

yaşamlaıı:ıın süııdlllmıelerüınliJ ikclıaıyllaştu-allll ve ö~ !hiiıkıümllleırJıe dlonatılmıştır.

2-

Baınıkıa Endiistr:isiln.dle

Limit

Fiyıatlmnıa

A'ksalk!

reık.abet Jmırıamm.a g~ bk p:iıyıasada çalışan

fimnal>CI!I'ln

rekıaıbet

içinde

olldrulklıa:m 'başkia finnaılar

klarlar

ıı;ı<>ıtıansiıyel firmalıaırı ıda hesaıbaı ka:tımalta!n

gere- kiir-

Öze:ııtiı1de, limiıt filyaıtlam.a:

kuJram[·.

a!ksaik rıelkiabet :piyıasalaınnıdlaı .fiaıaliyet

gösteren

fuıı:nailıaTJn potaıns:iyel fiırmaılrarın piyıasayıa giımelle-ri!rui. engelJ.ey.eoe!kı şe­

k:illde ibir

fı'>yıat politlknsı iilıemeJJ.•eriıni·

relki!n

ed~r-

mi.iırlk :baırlk!a.cılılk: sis~ mevcut haınlkıa:llaırın potansiıyıeJi yıeııU tbM!ikıala.rm

~ igİtlmellerina/ ~ecek

bir

fıiıyaıtilıama polliıtfilkıas1 i7ılıedlik1ıeri ~

mümkJiin

<feğıilıclir.

lU- TÜRK - BANKA

SİSTEMİNİN

YASALARLA DÜZENLENMES i

Biaı

çok

illkıede

banm

dü2'Jen.lemesiınıde

.ilki ama ç ·

.güd~-

· Birincisi mevduat sahiplerinin

kOıl1U.D.'ll'laSı, -lkiıncis.i:

de

paıra arzınıın ldiahaı .güçLül

dllara:k

bm.trolıüd'i.ir. Tüııki'ye'de d.aıhi:l. olmıak ü~ bazı illlkelerdleı ıbiır

üçüncü amaç, plan

öhcıelıiıkl!e:ri gözönıünıdıe tutull:a>rak lkredileriın 1Jalısisıiıd!iır-

-

iDevl~ ımevdluaıt

saihiplerini

koruması,

b i'r

baın!kıanın mıtd'.il'E!!I"i.ni ~aybetme telıli:kesmi

içeren

fba;ş:uusızlığmm d!i:ğer

hanikalann

mudilıeıri.niln foıniDar:mı

geri'

çıekmeleriıne yol aQa11:1.illleoeği ık:oı1kıusundaın

i!Leri

gıe1m.eikıtediir.- Baııtkıacılığın saffl.ı;klı

olar.alk:

işlemesiı iiçin baın.kaıyıaı

pam

yıa.tırnn·la lıoanlka.dıan. •baııç

a11arun

buınuın kaır­

şihğmı

hilk.ümet

parası oLaııaık- ıa1malk

için

aynı

.aml.a

~başv.ı.ıırmakın gereldır, Ki~

şfleııiın ibaaıhyıa ıg.üvıenımekıteıns ~ çıfkış

yolu

yolkıtu.r· Baınlkıaı<fuı

lka.r

eJldıe

etmek

~in kU'I1U.lmu.ş

i bir

işlıetmedü

ve

buın.u ldıa: elJ.ru:hikiı fonlıaır.ıı

!krul.Lana.ralk:

sağl-aır.

O

hıciiJd'e baın!kiacıılığm işlıemesiınrlekiı ıen önıe:mliı olıg.u ıbadk:laıya gıüvenıd!i'I'· IK.i.şi.lerin bankanın yıapmak zo:ııuınrlıa olduğu şeyleri gör:mıeıınezl:iı gelrnelıe.I'ıiı

ve

ibımJka.w

ya

.g:üvımımıeleri lşarititır-

.Alksi

haılde

.bir

baınlkıanın başansızlığı çığ

gibll !büyüyerelk

diğer bankaılıaır:ırırla if!lıasına ınech!aı olıaıbiıllr· işte

hu . giibi.

rdıu.:ııuımlıaır.ıaı ıa.zaJıtıJması

~

devlet

>baınlk'ıa sistem:iın:e el atmıştır.

Belki

ıpani~i'

önlemenin en

em.iın

. yolu mevduat

s1gortası o1ıa.biliır- T.ü.t.k:iıye ·ı~r baaılkıaruın >CIS'lıa

i:&s

etımıes.me iziın

ve«-·

miyen

lbrr uy:guilliıınaylıa mevıdwaıt sahlp:lıerininı pal"alarmı ıkıa:Y,be.tm:emel.er:iınıi Slağ-

43

l:aıy.an biır ıalmaşık yolıu

izlemelktedir.

Tüı1kiıye'de anıevdluaıt

sa:hiplerinin

korunmasını aımaçlıaY131Il beş

d'iizenJ.eme

.kıüıınesıi vaatlıır·

A- En Az

Sermaıye

Türkiye'ıdie

kw-ulan

.banlkalaınn ödenırniş

sermayeler iyille

yedıeık

akçeleri ve

~bancı ülıh.~leı:ıdıe llrurulmuş

olup

Ti.iırlti~'de şube açaıralkı çıah§an ıbanlkalaırın Tüıikiyıe'yıe ıa)"lırıdlı!klaın sermıaıyıe

ve

ye<fuık alkıçe11eri' toploam.ı

25

ma!lıyon li-radan

az olamaz (Kanun Hükmündaki

Karamıame

Md. 6.) .

.Banıkalaır Kaın.U!Ilunun

6·

mad- des.iınit değiştiren KHK'nin 6·ımadkies.ine

göre

Beınlkıaa&-m meTkıez şubesciı d~şında açıılımış

ve

açılacak hıeır şubeSiii

için

ayrucaı

Ta'blo (II· 1)

dek:iı

hususlar uygulana-

cıalmtı<r·

T

Aım.O

( II.l-)

Banlka.'laırm. ~[yette Btrlıuırııaoağı Yerl~im

Bi: d!mi

Nüiiu.snıınıa

Göre Sahip OlmaJan

Gere!kıhl En

Az Sermaye

Milkıtarlan

Nüfus

ı.ooo.ooo.- veyıaı

üstünde 500.000 - 999·999· -

50·000 - 499·999.- 49.000-

veya aıltmda

~im

Az

Serımaye

5·000·000- TL·

3· 000.000- TL·

1·000·000- TL.

500·000- TL·

BaŞkıa. ~rlerde-şubes.i

bulunmay-an ve nüfusu

250 !bi!nden aZ

olan ikientlerdeki

bankail.raır

iiÇin bu

maıdıdedle!ki.

en

a2

sermaye

ıtuta.rı. ~.aırımaz.

Ödenmiş semnıaıy.e

ve yedek

ıalkçıeleri:ıı

tutan

ıoo

milyon liT adan az

oJıan banilm-ll(l["

içl in

yıı.ııkıarııda!ki

. tutaTlar %50

oııanındaı uygıulamr· Bu maıdld'edıe yazılı

en

arz;

sermaye

tuıtıaırlaın

Ticaret

Balkıaınlığıının oJıum1u .görüışü ıaılınıaırak

Maliye

Baıkıan:lıığımn

önerisi üzerine

Bafttanlaır

KuTU'lu

1ıarafıınd.an

üç

ikıaıt1111a

kadar

aırt­

tınlıaıbiliır· Y:aJnızoa istaaııbu:l Fmlll1iyet Saınrliığı içiın

bu

ımaıdldıeniın

hiillciimleri: uy·

gıuılıarnmamaiktad:ı!r· Banlkıa1ar Kıanunuruun

6· madd-esi'ni

değ:iştiıren KıHKmin

6.

maddesi evvelce biT

'baınıkaının aynı şehirdıelkfu şurel.e<riıniın

tek

!bk şube gibi dıü­

şiiınü.lımesini engıe11emişti'r. Daıha önce :bfi.r baınkarun faıa:li~te bulundıuğu

büyük 'bir

~hiroe

ilave

şubelter açması d!ur.umunrlıa muınzam sıermoayıe ta.}ıs;isliıne

ge:rek

~u.

28

sa'YJ111

!KHK

baınOOaılaır ik:aınıumıınun

6·

maıdıde.sini dleğişti'l'Q'ciş

ve yuka·

ndaıki nı.kıa!IIl'lan

her banka.

şu'besi

için

öngörerelk: örıcekiiı yanlış u;yıg.ulamıaı1.arı önlieme!k ımnıa.Cil gıü.tımıiiştür.

B . Tasooruf

Meviduıatı

Kalbul

Sın1rı

Tüıik:iıye'dıe çalı.şaın biır :baınlkanıın :kıaıbu!l edlebi.ıece~ taGaıııruf mevduatı tuıta.rı, ödlenmiş

ya!

dıa 'lüııik.iıye'yıe ayrılmış sennaıyesjıy'le ~~k

akçeleri

toplaımma

göre, ta:bl.o (ll·

2·)'dElk!iı şe~dıe lbe'Liırleneceıktiıı

(KH!K· Md. 28) .

44

TABLO (Il. 2·)

Bamlkıa:laııı.p.

K:abW.

Ed'ebillecekleıiı Tasarrıuf Mevduatı Düzıeyleri (Ödenımiış Sermaıyıe Ar.tı

Yede!k: Alkçelerin

Kaotı Olıaraftt)

Ö<:Dmrniş Seımaıyıe Ar.tı Yed~k Aıkçeler Topl<amı

50 milyondan az

50 an.Hy.oo - 249.9·99·999 milyon 250

miil:yon -

999" 999.999 .milyon 1

mi'lyaır

- 1·009·999·999

:miılyar 2 m.ii;yarıdan ~

Kabul

Edtle'bil{'Cekı 'l'ası:mıuf Mevduıaıtı .

DüıJeyleri

12 Kat

15 Kat 18

Kaıt 2Q

Kat 22 Kat

Arnoak, %50

ıkiarşı.hğı

Tünkiye Cumhtn"iyeti Mertk€2

Baırıkesındoa!ki

hesaba

yabrılmak koşuluyla banlkıaJiaır yuk-a.ndJaıki slJnl!l'lıaır

üzerinde

·tıasaırruf mevduıatı krabul edıebiür:ler.

28

saryılı

KHK

mıevıdıoot ;kıalbuıl. sınır1arıni y;üıkıselıtenek baınkialım-

için bir

parçıa

rnhathk

sağlemıştıır.

C-

Kiredliı :Smıtlraırı

Bir

banıka

.g€Tçek ya

dıa

tüzel . bir

ıki§iye dıoğrudan dbğruy.a,ı

veya

dolavlı o?mıak, aıak.it, maıl,llre:fiafiet, temıialıat bi9illn!iııde vıe nıiıteliğiaııdıe ~

<lla

ba,<lkıa biır

bir

çim& ıkıendi ödenmiş Vleylai 'Düııikıiıye'ye ıaıyr~Imış s~sıi:yle yıeıdJelk ıaıkçeler1 OOıp­

lammıın

%10 undan

:fuzla ~ vıeınınıez llrefaJetlıeriıni lkıa!bu:l eJdıemez veyıa tahvıill­

Jer.iıni satın alaımıarı.

Bu

oııaın KıaJık.mma Plıanı yılık porgf13.ll1Jarınrlla

belirtilen

sakıtörl'erıdıelki: işlerde

ve

dış satıınand.Q ~

üzere

aıçılaaı

loredilerdle %25 dir.

Kalkınrnıaı Rlıanıı:

yıllık pırogııamlıaınnıdıa belirtilen türdieiki o:ııtakl'lkllaııa açılım Gcr-edJiılerle,

gerice yö-

ııelerdeki i§leıı

için

~an

krec:N-lerde söz • lronusu omru %30

ıa

bda.T art-

tınlabiliJr.

Bu

ONm

ön«nli p rojeler

~in

il.gil1

·~

ve

Devılet Planl:amıa. Teş­

ki'J.atırun

olumhi

g~ü alınması ika:ydlıyl:a

'Maliye

Balkıanhğıncaı

%40 a

kadar ıaır.ttıır.ıJıabili'l'·

Anealk

bu

smır bazı

devl-et

ikıamu .iıktıisaıdıi! teşelJbüslEır~, vıadesiinin

bi'tiimine iki

yıl kalnnış

hazine

bonoları vıe

hazine

IJrefia.}etin:i

haiz

bcmolıar k<a.TŞıbğmdla yapılan işremıler; ka:rşwğı

devlet iç istikraz ve Dev3et

Yratl!ıiıım Banbsı

tahvili

Olan

!kredi

ıişLeı:nıleııi; ibarıilm.laTilıtl ikenıdi aııalaırı.ındlaki'

kredi

i.şl>emleri;

öul

Gtıanun

hiiliimleri!le göre

yıaıpı.lan iŞlıemlıer;

en az üç

bankıanın

riSki

paytlaşanık yuırt dışı iıha:lie işlıemleri

için verecekleri

temineıt mektupları; dış işlıemlende

kur dle-

ğiş.ikl!:lkleııia1i d~ğmrlıuğıu

Geredi

.aş:ımlıaA

vb-

gıiJbiı

ibe2n

işlemJıer

içdn

uy~

mötadır.

45

D- Kredi

~aıiz Oranlıarı

thke:ınıiıı<fu

• banb fuWleriY'le

iılgilli uygu1amalaırı

iki

kısımdaı

ineeleanak

ye-

::-i.nide

olaca-ktıT·

1- l.Temmuz.1980'd!en öneelki durum

Ül!kıemi2d!e

31·5·1980

tıarih.ine kadar

devlet

kamu yanan noktasından hare--

k!et ^edierelle

·~ oraaı:l:aırma mrüdaıhale e1ırnf.ş vıe hem ımıevdlt.ııaıt lblean

die

lkrediı

miz-

'leı'hri saptıama ydhınıa giıtmişfu-. DolaYlSl~lıa k<ımınlıarıırmzda :tiai!ııiın

serbestçe

sapo- tıaınabiıleceği

preOOi;bi.n'i

kısıtılayan

hükümler

hıeT

zaman

bul!uınmuşfiul'.

"T.ili1kiye'dıe ımooaıbahacılığı

önlemek

amacıyla,

geçen

yüzyıJıın

iikind yalUSILllda

:fiaiz oranıl<an devle~ saptanmıştlil"· Buınla:rdıaın

en

önemlis~ muı-eibaha

nizamna-

mıes:ıdlir· 'Mıedeni ikıaınunumuzcta

·Munabaha•

haatıkmda

hükümler sa!kh

tutu.lmUŞ­

~ur- 1961\lıe :yıeni Tüıık

Ticaret

Kıanıunuyı1a N'.waıımııaanenin· tioaırl! işlerle· i'lgilil

hükıümleri b1dıırılttruştlil"· Nmınmamenıin tl:ııarıkalarlıa ilgiıli

hi.ilkümlerinin

yürür-

lüğü taıntG.şma lko.nusu .eıdilımdş

· anoak

gEJil.e} kanı Nimımnamenin ~.ıar içinde 'Yiiııih-lüncten ikıaDikıtığı yönıündedir.

Muııab<ııha nıi2la!I'rmıa1n'esine

.göre, her

türlü adliı vıe ticarİ borçılara uy<guhınaclik:

en yüksek f.aiz

or.aını

%9'1a

sımrltanmıştı.

Boroun vadesi

ne ktaıdar

u:zmn

o1uırsa olı;rı.mr

faiu; toplam!

hlÇblır şeQQide amı. paıııay\ geçem.iıyooeıct!. Biıleşilt fQ~ ~­

J.ıanmıştı.

8-6·1933 tarihli: ve 2279

saYlllı

Ödünç

ıPara·

Verme

·~ri Kıanunu, ödtünç

para

ovıerme işlerıind:e kıOmıi..syon

ve mas11af

dlahH

olmak ü7Jere en çdk %12 ye

\kadMI

&!iz

ıaıhnabi.leceğ·ittıi öngörmüştıü·

. 25.5.19'(38

tarih

ve 3399

sayılı

kanun ise «:n

f.a~ :tla·iız or.aınmı·ı

%8·5 o1a'l'lalk

~aıptam'lŞ

ve

<açık :kredli.ılenden

%12

oranmıdlaı

faiz

alınaıbillece~i!

hükmünü

getiır­

z:ı.işti·

ıo.8.1951 tarihli vıe

5841

sayı.lı kJanun.1a: ödıün.ç par.a

vei"lll\e

işlerinde

%7 den ' iazla lfuiz

!Wıınaımıyıaca~ı, açılk kredi.lerdıe

d'e

ıen

çok

faıiz oranının-

%9 olooaiP:

.

^-

bell[rlemniŞti·

14·7-1960 tarHili ve 18

sayılı,

12·5.1961 tair'ihilli. ve 302

sayılı yıa.sıalarlıa :fiaiı

oıı:mloannıın lkıaınıuın.J:a saptıanmıası yönıteminıd'en vazgeçi:l.ı'niş, ;Bc&.aınlıaır Krunrlu'nra

fetki

veırilını!ş, elkoınom5:k. :liaalfuyeıtleriır~ sü:rıeikli oJ.ıaırta!kı üzlıenımesi, ~ önlemıeruı zaanıaaımdaı a1ın.masmı sağlııma!k amaccylıa Baın!kıa. Kredıilerini Taınzim

Komitesi Ma.-

!J,Ji,ye

Ba.k.anl~ğr <atıac:tbğıylıa &lkıaınlat· :Kıurulu'naı faıi~ oraın•lla:rıyJıaı

ill!gi'll tekliflerde

bu1ı.ınmalkla görevlenıdü'il.mi.ştiır.

14 Oca!k 197, 0

<taıı:ihni

ve 1211

sayı'lı Tıc.

IMenkrez

Banktası

Kanununun 4ll

••

ıac!dıesiınıe

göre

funız oranlıanyhı. :illıgilil ~

önce Bannta

Mıec1isi lkıanıır v:e:riı

au

~ Yülkısek Fllanl~

KU!Iiulunun uygun

görüşü

ile bm-llkte

Bıaık.a!rılıU'

Ku.

46

J ruı1ıu:nıun. onıaıyma. suınuluııı. :F1a!iz 10tıanlııır-lyJ.a •.11;~ ibıu :rleıjdm 31-H980 ıtiaırıilh.ine kıad.Qil'l yüııüııi1üılct.e ltallırmşt.rr.

ll·_!f-1981-ta:ri:h ve 2520 saıyıb k'cliilunl•a dıa, Mıaliıye Bakıadhğı BanıkaJaır lkıanu:­

nuıoo tıaıbi· kta'U.!uşllar · i:le öııell: ıkıaınıunla!ra göııe yıe1ık.iilii ik:ı.lmai!l lkuruluş1ıaı- diışındla, .f.a1tzden paııa ıkaz·an:mıalkı Iiçin öd:Uınç paıra vemne dlş~ıyllle u;ğııaşan ve . m'e:nkıul kııyım.etlerin saıtışıll'l2 a;mcıılıık eden .gıerçek

ve

tüze1 kişilerin ödlü.nç

para

veı.ırne

~ ugyıukııyıaoakJan müz omnlai'ı ile all'aoalkliarı şık m-enfuat ve masııafl'aı­

Tın ll'litel:iıkl~I'iı il1ie <aJZaııniı ve

asgari

milktaııılıaınn.ı helliırl-emeyıe ve g~ınde bwı­

ları lkıısmen veyıaı

tamam'en serbest

•b:ıını1lonayıa yetıltili kılı.nmıştır.

Aşağıdalld Taıblo (Iii. 3)ıde

son on

yııl liçiınd!e üıllkıemi2Jdle vaodle&itı ve vadelli!

mevrlua~ uy,gu]anıaaı fali0 oaıannm-ı göster1!11miştmr.

T AB L O (III· 3)

Son 10 yıl.de VadeliJ iMlevıdluaıtlıaiTaı Uy,gulanıan F1aiz Ornınll!amı (%)

ı

:Eylül 1 M-art

ı

IJllkim 1 Nisan

l: :Mlayıs

ı970 19-73 1974 ı978 ı979

Vadesiz 3 2.5 3 3 3

3-4 ay 4* 4* 6+ 6 8 ^{. .}

6- 12 ay 6 9 1 2

1-2

yıl

9 7 9 1 2 20

2 - 3

yıl

9 Nf 16 22

3- 4

yıl

20 24

4

yıldan

fazla N · r: N ' 1

* = 4,6 ay - + ^{= 3 - 1 2 ay ± =}

Anlaşmaya bağlı

'2-

ı

Temmuz

^ı980

den Sonxakli

[)urum

Ül!kerni,zd'e 30-S·WBO taırilh ve 8/009 -sl!'YI'llı :lcaTaırta •baınk:aı :1laıiz oranlıaııl: s-eribest

bırlalldLmtştıır. ı Temmuıi ı980· tıa'l'lihlnıden itibaıren

fi:illlem.

uıyı~IJia!nmaya Jbaşl:aıyaını

yeni faıi!z p<)liıtillı:fası sonucu

miz

oliai'lffiarı h.ı7ıl<aı yükse'lmiş

ve

%50 oıranı.ın.aı ~­

mış ve hatta aşmıştır. Baınkafurar.ası ıanJia.şmalar ililıı yana b:ımalolırsaı,

faiz

:ojr.anlıaımnıın günümüz Tfuikiy-e'sinıde piıyıasa aırz

ve

taılep k"OŞW~ınıa:

göre

oii.Uş- . tuğuınıu söyleyebili'l'iz·

E-

G61el DisponibHiıte

.BıarıR<.Blıann tıa.ahhütledıne llw'.şı bulıuınWrıacBlkliıırı

Mk.it

v~ıa inıaficiıt benzeri!

k.ı.ymetilter aır1asmdalkıiı o.rraııu tıanumlayan · genel diSpOni.bili.ıte oi1anı bir> aa:ılaa:nda fb.ımbaıann ·likiıd!iltesini dıüzenleyıen zorıuınılnı dliıyıelfi:ıceğjımrlz

ibiD

&4etıiır·

Genel dispoınjibiliıte Ü'lllremizde i'lfkı kez 1868 yııalıınıdıaı Gruru1aını ~1

Emniyet

Sand'ığnnm Ni~ıamleSiındle, Sanıdlığııın haaktaın topılad~ğı pıaım.lıaınn %lO

unu

47