DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE BEKLENTİLER (2020- 2021)
2020 yılı başından bu yana hayatımızın bir parçası haline gelen Koronavirüs (Covid- 19) salgını, insanların sosyal ve ekonomik alışkanlıklarını baştan aşağıya değiştirmiş durumda. Elbette bu dramatik değişikliğin kaçınılmaz ekonomik etkileri, bu kurumların 2020 ve 2021 yıllarına dair ekonomik tahmin ve beklentilerini revize etmesine neden oluyor.
Dünya Bankası, OECD, Birlemiş Milletler ve İMF’in yayınlanmış en sonra raporları itibariyle küresel ekonomi ve Türkiye’nin 2020 ve 2021 yıllarına ilişkin büyüme tahminleri özetle tablodaki gibidir.
Ancak bu noktada önemle belirtmek gerekir ki, hayatlarımıza son derece beklenmedik şekilde giren bu salgın ve onun yaratması beklenen ekonomik etkiler, İMF dışındaki kurumların hazırladıkları raporlar pandemi öncesine ait olduklarından bu kurumların 2020 ve 2021’e dair genel projeksiyonlarında yer bulabilmiş değil. Dolayısıyla İMF dışındaki diğer üç kurumun büyüme öngörüleri ile İMF’nin büyüme öngörüsü arasında ki radikal fark Koronavirüs salgının Dünya ve Türkiye ekonomisine etkisinin ortaya koyduğu değerlendirilebilir.
İMF
İMF’ye göre1 dünya ekonomisi 2020 yılında %3 oranında daralacak. IMF dünya ekonomilerinin covid-19 gölgesinde, 2009 ekonomik krizinden çok daha sert bir daralma yaşayacağını öngörüyor. IMF'nin Başekonomisti Gita Gopinath, krizin önümüzdeki iki yıl içinde küresel GSYH'dan 9 trilyon dolar götürebileceğini belirtiyor. 2020 yılında gelişmiş ülkelerin -%6,1 oranında küçülmesi bekleniyor. Covid-19 sonrası, bu gruptaki Birleşik Devletler’in -%5,9,Japonya’nın -%5,2, Birleşik Krallık’ın -%6,0 ve Almanya’nın -%7 oranında küçülmesinin beklenmesi, bu -%6,1’lik daralmayı yeterince açıklıyor. Sokağa çıkma yasakları ve genel kısıtlamalar, ekonomik mobiliteyi ciddi şekilde kısıtlıyor. Ayrıca
1 İMF World Economic Outlook May 2020
Dünya ve Türkiye Ekonomisi Büyüme Tahminleri %
2020 2021
Dünya Türkiye Dünya Türkiye
İMF -3,0 -5,0 5,8 5,0
Dünya Bankası 2,5 3,0 2,6 4,0
Birleşmiş Milletler 2,5 2,4 2,7 2,8
OECD 2,4 2,7 3,3 3,3
OVP Türkiye - 5,5 - 5,0
bazı gelişmiş Avrupa ülkelerinde salgının, Çin’in Hubei eyaletindeki kadar şiddetli yayılması da bu küçülmenin temel nedenlerinden.
Gelişmekte olan ülkelerin 2020 yılında -%1 oranında küçülmesi bekleniyor. Çin’i çıkarınca bu beklenti, -%2,2’ye geriliyor. Mart ayının sonuna kadar bu ülkelerin salgının yıkıcı etkileriyle yüzleşmemiş olması, IMF’nin Ocak 2020 raporunda gelişmekte olan ülkeler için yaptığı Çin hariç %5,8’lik büyüme beklentisinin revize edilmesi ihtiyacını doğurdu. Bu sınıftaki ülkelerin yaşadıkları sağlık şokları, dış talep şoku, finansal koşullardaki ciddi daralma, emtia fiyatlardaki düşüş gibi etkiler ekonomik aktiviteye ciddi engel oluşturuyor.
2021 yılında ise küresel büyüme beklentisi, ekonomideki beklenen normalleşmenin ışığında %5,8 olarak öngörülüyor. Gelişmekte olan ülkeler için aynı yıldaki büyüme beklentisi %4,5, gelişmekte olan ülkelerin ise aynı yılda %6,6 büyümesi öngörülüyor.
Dünyanın yaşadığı son büyük ekonomik kriz olan 2009 yılındaki -%0,1 küçülmenin ertesinde, 2010 yılında yaşanan %5.4’lük büyüme, 2021 yılına dair projeksiyonlara ışık tutuyor.
2020 yılının ikinci yarısından itibaren salgının kontrol altına alınması ile birlikte başlayacağı düşünülen toparlanmanın, tüketici ve yatırımcının güvenine yansıması sonucu 2021 yılına dair %5,8’lik büyüme beklentisini makul kılıyor. Halk sağlığı sistemindeki gereksinimleri önceleyen, hali hazırda dünya çapında alınmış olan ekonomik önlemler ve bu önlemlerin bir sonucu olarak yapılan harcamalar ekonomik aktivite ve finansal sistemdeki yükseliş etkisini sınırlandıracak. Ekonomik iyileşme varsayımları, firmaların iflaslarını önleme, işsizliğin artışını önleme ve finansal gerginliği azaltma amacıyla alınan önlemlerin etkili olacağı düşünülüyor. Ancak her şeye rağmen, 2021 yılına ait gelişmiş ülke ve gelişmekte olan ülke ekonomilerdeki beklenen büyüme oranları, virüs öncesi beklentilerin altında kalacak.
IMF raporunda, covid-19 salgının gölgesinde işsizlik oranları ile ilgili korkutucu tahminlerde bulunuluyor. Gelişmiş Avrupa ülkelerinde işsizliğin 2020 yılında %10,4 ve 2021 yılında ise %8,9 olacağı tahmin ediliyor. Covid-19 salgınının Avrupa’da en şiddetli şekilde etkilediği İtalya ve İspanya’da, 2020 yılı işsizlik oranlarının sırasıyla %12,7 ve
%20,8 olması bekleniyor. Amerika Birleşik Devletleri için ise 2020 yılında %10,4, 2021 yılında %9,1’lik işsizlik oranları tahmin ediliyor.
Yine Türkiye için işsizlik rakamları ümit verici gözükmüyor. IMF Türkiye’de 2020
yılında %17,2, 2021 yılında ise %15,6 olarak gerçekleşmesini bekliyor ve ülkemizin bir süredir yaşadığı yüksek işsizlik sorununun orta vadede kalıcı hale gelebileceğini öngörüyor.
IMF bir başka önemli ekonomik gösterge olan, tüketici fiyat endeksinde ise Gelişmiş Avrupa ülkelerinde 2020 yılında %0,5, 2021 yılında %1,1’lik, Amerika Birleşik Devletleri’nde ise 2020’de %0,6, 2021 yılında %2,2’lik bir artış bekleniyor. Türkiye’ye geldiğimizde ise rakamlar dramatikleşiyor. IMF tüketici fiyat endeksinde, ülkemizde 2020 ve 2021 yıllarında %12’lik bir artış bekliyor.
Aynı raporda muhtemel çözüm önerilerinden biri olarak, bu süreçte hükümetlerin ve Merkez Bankaları’nın senkronize bir şekilde çalışması ve sağlık alanında halk yararını önceleyen harcamaların hükümetler tarafından kayıp olarak görülmemesi gerektiği, bu harcamaların uzun vadede halk sağlığına yapılmış önemli bir yatırım olarak değerlendirilmesi gerektiği söyleniyor.
İMF Dünya Büyüme Tahminleri %
Tahmin Projeksiyon
2019 2020 2021
Dünya Hasıla Büyüme 3.5 –3.0 5.8
Gelişmiş Ekonomiler 2.0 –6.1 4.5
ABD 2.5 –5.9 4.7
Almanya 1.3 –7.0 5.2
Fransa 1.5 –7.2 4.5
Japonya 1.1 –5.2 3.0
İngiltere 1.5 –6.5 4.0
Yeni Piyasa ve Gelişmekte olan Ekonomiler 4.5 –4.6 6.6
Rusya 1.6 –5.5 3.5
Çin 6.2 1.2 9.2
Ortadoğu, Kuzey Afrika Afganistan, ve Pakistan
2.4 –2.8 4.0
Dünya Ticaret Hacmi 4.0 –11.0 8.4
Gelişmiş Ekonomiler 3.5 –11.5 7.5
Yeni Piyasa ve Gelişmekte olan Ekonomiler 4.8 –8.2 9.1 Emtia Fiyatları (U.S. dollars)
Petrol –14.1 –42.0 6.3
Petrol Dışı Mal ve Hizmetler –2.7 –1.1 –0.6
Tüketici Fiyatları
Gelişmiş Ekonomiler 1.7 0.5 1.5
Yeni Piyasalar ve Gelişmekte olan Ekonomiler 5.1 4.6 4.5 Londra Interbank Faiz
ABD Doları (6 ay) 3.2 0.7 0.6
Euro (3 ay) –0.3 –0.4 –0.4
JaponYen (6 ay) 0.0 –0.1 –0.1
DÜNYA BANKASI
Dünya Bankası’nı tahminlerine göre2 2020 yılında dünya ekonomisindeki büyüme
%2,5 oranında, 2021 yılında ise %2,6 oranında gerçekleşecek. Dünya Bankası’nın açıkladığı bu verilerin Ocak 2020 tarihli olduğu ve covid-19 salgınının etkilerini yansıtmaktan uzak olduğu gerçeğinin vurgulamamız gerekiyor. Amerika ve Çin arasındaki ekonomik tansiyonun gölgesinde büyüme anlamında zayıf geçen 2019 yılının ertesinde, 2020 yılında kısmı bir toparlanma ile %2,5’e ulaşsa da , büyümede aşağı yönlü gidişin ihtimal dahilinde olduğu dikkate alınmalı.
İmalatta kalıcı zayıflık göstergelerinin bir sonucu olarak, gelişmiş ülke ekonomilerinde 2020 yılı büyüme oranının %1,4 oranında gerçekleşeceği düşünülüyor.
Gelişmekte olan ülke ekonomilerinde ise,2019 yılında 3,5 olarak gerçekleşen büyüme oranının 2020 yılında %4,1’e ulaşması bekleniyor. Ticarete yönelik aşağı yönlü revizyonlar ve yatırımların büyümesi bu artışın nedenleri olarak gözüküyor. Raporda Türkiye’nin içine girmiş olduğu ekonomik depresyonun etkilerini atamadığı, ancak endüstriyel üretim ve imalat verilerinin 2019 sonu itibariyle bir istikrar kazandığı vurgulanmış. Buna rağmen büyümenin keskin bir şekilde yavaşlayıp %2.8’e puana düştüğü vurgulanmış. Yine Türkiye’nin ithalatta ki daralmaya bağlı olarak, ihracat fazlası vermesinin az sayıdaki olumlu yönü olduğu belirtilmiş. Dünya Bankası’nın Türkiye için 2020 yılı büyüme beklentisi %3 iken,2021 yılı için bu oran %4 olarak öngörülmüş.
Ancak Covid-19 salgını sonrası, Dünya Bankası’nın Avrupa ve Orta Asya (Avrasya) kalkınmakta ve gelişmekte olan ekonomileri için yayınladığı rapora göre (World Bank Europe and Central Asia Economic Update,Spring 2020) Türkiye için büyüme oranı 2020 için %0,5 olarak revize ederken, 2021 için herhangi bir değişikliğe gidilmemiş, %4 olarak korunmuştur. Bankanın Türkiye için 2020 yılı enflasyon tahmini yüzde 11 olurken, enflasyonun 2021'de yüzde 9'a gerileyeceği beklentisi ortaya kondu.
2 World Bank Global Economic Prospects,January 2020
Dünya Bankası Büyüme Tahminleri Reel GSYİH %
Tahmin Projeksiyon 2018 2019 2020 2021
Dünya 3,0 2,9 2,5 2,6
Gelişmiş Ekonomiler 2,2 2,0 1,4 1,5
ABD 2,9 2,5 1,8 1,7
Euro Bölgesi 1,9 1,6 1.0 1,3
Japonya 0,8 0,9 0.7 0,6
Yeni ve Gelişmekte olan Ekonomiler
4,2 4,2 4.1 4,3
İhracatçı Ülkeler 1,7 2,3 2,6 2,9
Diğerleri 5,8 5,5 5,1 5,2
Doğu Asya ve Pasifik Bölgesi 6,3 6,0 5,7 5,6
Çin 6,5 6,2 5,9 5,8
Avrupa ve Orta Asya 3,1 2,3 2,6 2,9
Rusya 1,6 1,5 1,6 1,8
Türkiye 3,5 1,6 3,0 4,0
Latin Amerika and the Karaipler
0,6 1,7 1,8 2,4
Arjantin -2,8 -1,7 -1,3 1,4
Ortadoğu ve Kuzey Afrika 1,7 1,9 2,4 2,7
Saudi Arabistan 2,0 2,1 1,9 2,2
İran -1,5 -3,6 0,0 1,0
Güney Asya 6,9 7,1 5,5 5,9
Hindistan 7,3 7,5 5,8 6,1
Dünya Ticaret Hacmi 3,8 3,6 1,9 2,5
Emtia Fiyatları
Petrol 30,7 -2,9 -5,4 1,9
Enerji Dışı Emtia fiyat İndeksi 1,7 1,0 0,1 1,7
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER
Birleşmiş Milletler Dünya Ekonomik Durum ve Beklenti Raporu WESP’e göre3 Dünya ekonomisi Çin ve ABD ile başlayıp, farklı ülkeler ve ürün çeşitleri arasına sıçrayan ticari gerilimlerin, 2019’u 2009 krizinin ardından büyüme oranının en düşük kaldığı yıl haline getirdiği ancak 2020 yılıyla birlikte bu gerilimlerin azaldığı ve ekonomik büyümenin daha stabil bir hale geldiği vurgulanmış.
Ancak raporda 2020 yılı büyüme oranı için risklerin devam ettiği, tarifeli ticaret büyümesindeki düşüşün, Brexit anlaşmasının henüz sonuçlandırılamadığı ve bu durumun İngiltere ve Avrupa Birliği arasındaki ilişkileri belirsiz hale getirdiği, Kore ve Japonya
3 United Nations World Economic Situtation and Prospects
arasındaki ticaret anlaşmazlığın sürdüğü belirtilmiştir. Bu etkenlerin herhangi birinde meydana gelecek bir olumsuzluğun, büyüme beklentisini sekteye uğratabileceği söylenmiştir.
Raporda Türkiye için, 2019’u ekonomik resesyonun etkilerini çözmeye harcadığı, endüstriyel üretimdeki azalmayla birlikte ithalatın azaldığı ve bunun Türk lirası üzerindeki baskıları hafiflettiği söylenmiştir. 2020’de iç talepte ılımlı bir toparlanma beklenirken, ancak Avrupa Birliği’nden gelen talebin zayıf kalmaya devam ettikçe, ihracatta anlamlı bir yükselişin olmayacağı vurgulanmıştır.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KÜRESEL BÜYÜME BEKLENTİSİ
% 2017 2018 2019 2020
Tahmin
2021 Tahmin
Dünya 3,2 3,0 2,3 2,5 2,7
Gelişmiş ekonomiler 2,4 2,2 1,7 1,5 1,7
ABD 2,4 2,9 2,2 1,7 1,8
Japonya 1,9 0,8 0,7 0,9 1,3
Rusya 1,6 2,3 1,1 1,8 2,0
Avrupa Birliği 2,6 2,0 1,4 1,6 1,7
Gelişmekte Olan
Ülkeler 4,5 4,2 3,4 4,0 4,3
Çin 6,8 6,6 6,1 6,0 5,9
Dünya Ticareti 5,7 3,9 0,3 2,3 3,2
OECD
OECD 2 mart 2020 tarihli ‘’Coronavirus: Dünya ekonomisi risk altında’’ 4raporunda, dünya ekonomisinin 2020 yılı için %2.9 olan büyüme beklentisini, 2009 krizinden bu yana en düşük seviye olan %2.4’e çekmiştir 2021 yılı için ise beklenti, %0,3 puanlık artışla %3,3 olarak öngörülmüştür. Aynı raporda Türkiye için büyüme beklentisini ise %3 yerine, %2,7 olarak ,2021 yılı için ise %3 olan büyüme beklentisini %3,3 olarak revize etmiştir.
Hükümetlerin salgının etkileriyle mücadelede hızlı ve etkin bir yöntem izlemesinin önemine değinen kurum, destekleyici makroekonomik politikaların ekonomide güvenin yeniden tahsisini ve talebin canlanmasına yardımcı olabileceğini söylemiştir. Merkez bankalarının, covid-19’la mücadele için rezervlerinin ciddi bir kısmının kullanılmış olmasının belirsizliği arttırdığı ve para politikalarının bu salgın karşısındaki etki gücünün sanıldığı kadar yüksek olmayabileceği uyarısında bulunuyor.
4 OECD Coronovirus : The World Economy at Risk
OECD Büyüme Tahminleri Reel GSYİH %
2020 2021
Dünya 2,4 3,3
Australya 1,8 2,6
Kanada 1,3 1,9
Euro Bölgesi 0,8 1,2
Almanya 0,3 0,9
Fransa 0.9 1.4
Italya 0,0 0,5
Japonya 0,7 0,2
Korea 2,0 2,3
İngiltere 0,8 0,8
ABD 1,9 2,1
G20 2,7 3,5
Arjantin -2,0 0,7
Brezilya 1,7 1,8
Çin 4,9 6,4
Hindistan 5,1 5,6
Endonezya 4,8 5,1
Meksika 0,7 1,4
Rusya 1,2 1,3
Suudi Arabistan 1,4 1,9
Güney Afrika 0,6 1,0
Türkiye 2,7 3,3
TÜRKİYE ORTA VADELİ PROGRAM
Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan Orta Vadeli Program (2018-2020) a göre Türkiye’nin Program döneminde üretken alanlara yönelik yatırımlarla desteklenen, verimlilik artışına dayalı bir büyüme stratejisiyle her yıl yüzde 5,5 oranında büyüme hedeflenmektedir.
