1. konu
Durkheim, Sosyal Gerçek ve Sosyolojik Yöntemin
Kuralları
1. hafta
• Akrabalık ve Sosyal Organizasyon dersinin ilk haftası, Durkheimcı paradigmaya ayrıldı.
Durkheim, kendisinden önce gelen disipline özgü önemli kuramcılar, araştırmacılar ve onların
önerdikleri kavramlar bir yana bırakılırsa hem antropoloji hem sosyoloji için bir araştırmada
kullanılabilir, çalışan kavramlar üretmiştir. Diğer bir deyişle Durkheim’ın ampirik bir sosyal
araştırma tanzimine dair arayışları, onu sosyoloji ve antropolojinin ilk büyük kurucu atası olarak değerlendirmemizi sağlamıştır.
1. hafta
• Durkheim’ın sosyolojiye ve antropolojiye etki eden temel eserleri farklıdır. Sözgelimi, Dinsel Yaşamın Gündelik Biçimleri ve İlkel Sınıflama eserleri
antropolojik kurama açık bir yön çizmişken
Toplumsal İşbölümü eserinin Sosyoloji için daha değerli olduğundan bahsetmek yanlış olmaz.
• Öte yandan Sosyolojik Yöntemin Kuralları eseri, her iki disiplin için de toplumsal olanı bireysel olandan ayırma ve kollektivite araştırmalarına
uygun kavramlar üretme çabası ile her iki disiplin için de bir eşik sağlamıştır.
1. hafta
• Durkheim’ın bu eserinde doğa bilimlerinin yöntemini temel alarak önerdiği sosyal konulara nesneler gibi
yaklaşılması ve aralarında keskin neden-sonuç ilişkileri bulmak için uğraşılması önerileri bugün için
geçerliliğini kaybetmiş önermelerdir. İnsani gerçekliğin bugün kabul gören hermenötik doğası böyle bir
yaklaşım yerine yorumsamayı ön plana çıkarmıştır.
• Fakat önerdiği yöntemsel ilkeler bugün artık naif
bulunsa da Durkheim’ın sosyal gerçek formülasyonu, iddia edilebilir ki, sosyal disiplinlerin kurumsal
bünyesine zerk olmuş ve bir anlamda sosyal
disiplinlerin bilimsellik iddialarına dayanak sağlamıştır.
1. hafta
• Sosyal gerçek, öncelikle bireylerin
mevcudiyetinden bağımsız, onları aşan bir toplum anlayışı üretir. Durkheim’a göre, yasalar, kurallar, bünyesinde yer aldığımız vatandaşlıklar, üyelikler, büyük resimde kültür, insanın normatif
değerlerine uygun davrandığı sürece farkına bile varmadığı bir mevcudiyete sahipken norm dışına çıkıldığında varlığını denetleme ve zorlama olarak ortaya koyan baskıcı bir mevcudiyete dönüşür. Bu haliyle Durkheim’ın dönemin psikolojizmine karşı çıkmasını sağlayan bir kavramdır sosyal gerçek.
1. hafta
• Bu normatif çerçeveler, toplumun kollektif bilinci
içerisinde yoğrulmuş kollektif temsillerdir. Bugün bile toplumsal örüntülerden bahsederken kimi zaman
zımnen de olsa bu kollektif temsilin önerdiği dil ile konuşup konuşmadığımız sorgulanmaya değer.
• Sosyal gerçek kavramının kimi Türkçe çevirilerde
toplumsal olgu karşılığını bulması açıkça yetersizdir.
Toplumsal olgu, Durkheim’ın değişime direnen
kollektif temsil kavramına ve kurumlarına sarih ve doğru bir göndermede bulunurken yine kendisinin önerdiği akışkan toplumsal değişim modelini ele almada yetersiz kalmaktadır.
1. hafta
• Zorunlu okuma:
• E. Durkheim. Sosyolojik Yöntemin Kuralları. Dost Kitabevi Yayınları. (Kitabın Giriş ve ilk iki bölümü (s.9-61)
