ERDOĞAN/KESKİN VII
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ... VII KISALTMALAR CETVELİ ... XXV
GİRİŞ ... 1
I- MEDENÎ HUKUKUN ÖNEMİ ... 1
II- BU KİTABIN AMACI ... 3
III- KONULARIN İŞLENİŞ DÜZENİ ... 3
BİRİNCİ KISIM HUKUKA GİRİŞ VE MEDENÎ KANUNUN BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ BİRİNCİ BÖLÜM HUKUKA GİRİŞ §1.TOPLUMDÜZENİVEKURALLARI ... 7
I- DİN KURALLARI ... 8
II- AHLÂK KURALLARI ... 9
III- GÖRGÜ VE MUAŞERET KURALLARI ... 10
IV- MODA KURALLARI ... 11
V- HUKUK KURALLARI ... 11
VI- TOPLUM DÜZENİ KURALLARININ BİRBİRİ İLE İLİŞKİSİ ... 12
A) Toplum Düzeni Kuralları Arasındaki Etkileşim ... 12
B) Hukuk Kurallarının Diğer Düzen Kurallarından Ayrılması ... 13
1- Hukuk Kuralları ile Din Kuralları Arasındaki Farklılıklar ... 13
2- Hukuk Kuralları ile Ahlâk Kuralları Arasındaki Farklılıklar ... 15
3- Hukuk Kuralları ile Görgü Kuralları Arasındaki Farklılıklar ... 17
§ 2.HUKUKKAVRAMI,HUKUKUNAMACI,GÖREVLERİVE ÖZELLİĞİ ... 18
I- HUKUK KAVRAMI ... 18
II- HUKUKUN AMACI ... 18
III- HUKUKUN GÖREVLERİ ... 20
IV- HUKUKUN ÖZELLİĞİ ... 21
§3.HUKUKSİSTEMLERİ ... 23
I- KARA AVRUPASI (ROMA-GERMEN) HUKUK SİSTEMİ ... 23
II- COMMON LAW (ANGLO-SAKSON) SİSTEMİ ... 24
III- DİNİ HUKUK SİSTEMİ ... 25
IV- SOSYALİST HUKUK SİSTEMİ... 26
§4.HUKUKKURALLARININUNSURLARI ... 27
I- NORM UNSURU ... 27
II- CEBİR UNSURU ... 27
III- MÜEYYİDE UNSURU ... 27
VIII Türk Medenî Hukuku
A) Kamu Hukuku Müeyyideleri ... 28
1- Ceza Hukuku Müeyyideleri ... 28
2- İdare Hukuku Müeyyideleri ... 29
a) İdarenin İşlemlerine Yönelik Müeyyideler ... 29
b) İdare Tarafından Uygulanan Müeyyideler ... 30
3- Anayasa Hukuku Müeyyideleri ... 30
4- Vergi Hukuku Müeyyideleri ... 31
B) Özel Hukuk Müeyyideleri ... 31
1- Cebri İcra ... 32
2- Tazminat ... 33
3- Yokluk ... 34
4- Hükümsüzlük ... 35
a) Kesin Hükümsüzlük ... 35
b) İptal ... 38
c) Eksiklik ... 39
d) Yazılmamış Sayılma ... 40
§5.NİTELİKLERİNEGÖREHUKUKKURALLARI ... 43
I- EMREDİCİ HUKUK KURALARI ... 43
II- TAMAMLAYICI HUKUK KURALLARI ... 44
III- YORUMLAYICI HUKUK KURALLARI ... 45
IV- TANIMLAYICI HUKUK KURALLARI... 46
§6.HUKUKUNKAYNAKLARI ... 47
I- HUKUKUN DOĞUŞ KAYNAKLARI ... 49
A) İnsan İradesi ... 49
B) Toplum İradesi ... 49
C) İlahî İrade ... 49
D) Halk Ruhu ... 50
E) Tabiat ... 50
II- HUKUKUN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI (NORMATİF KAYNAKLAR) ... 50
A) Asli Kaynaklar ... 51
1- Genel Kaynaklar ... 51
a) Kanun ... 51
b) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ... 53
c) Yönetmelik ... 54
2- Özel Kaynaklar ... 55
a) Ahlâk Kuralları ... 55
b) Doğruluk ve Güven Kuralları ... 55
c) Sözleşme Kuralları ... 56
B) Tali Kaynaklar ... 56
C) Yardımcı Kaynaklar ... 57
D) Bilgi Kaynakları ... 57
ERDOĞAN/KESKİN IX
§7.HUKUKUNÇEŞİTLİANLAMLARIVEBÖLÜMLERİ ... 58
I- HUKUKUN ÇEŞİTLİ ANLAMLARI ... 58
A) Pozitif Hukuk ... 58
B) Mevzu Hukuk ... 58
C) Tabii Hukuk ... 58
D) Maddi Hukuk ... 59
E) Şekli Hukuk ... 59
F) Tarihi Hukuk ... 59
II- HUKUKUN BÖLÜMLERİ ... 60
A) Kamu Hukuku-Özel Hukuk Ayrımı ... 60
1- Genel Olarak ... 60
2- Kamu Hukuku ve Özel Hukuk Ayrımında Kullanılan Ölçütler ... 61
a) Menfaat Ölçütü ... 61
b) Egemenlik Ölçütü ... 62
c) İlişkinin Tarafları Ölçütü ... 62
d) Emredicilik Ölçütü ... 63
e) Resen Uygulama Ölçütü ... 63
3- Ölçütlerin Değerlendirilmesi ... 64
B) Kamu Hukukunun Bölümleri ... 65
1- Anayasa Hukuku ... 65
2- İdare Hukuku ... 66
3- Ceza Hukuku... 68
4- Ceza Muhakemesi Hukuku ... 69
5- Vergi Hukuku ... 70
6- Genel Kamu Hukuku ... 71
7- Devletler Genel Hukuku ... 72
8- Sosyal Güvenlik Hukuku ... 72
C) Özel Hukukun Bölümleri ... 73
1- Medenî Hukuk ... 74
a) Kişiler Hukuku ... 75
b) Aile Hukuku ... 76
c) Miras Hukuku ... 77
d) Eşya Hukuku ... 78
e) Borçlar Hukuku ... 80
2- Ticaret Hukuku ... 81
a) Ticarî İşletme Hukuku ... 81
b) Şirketler Hukuku ... 82
c) Kıymetli Evrak Hukuku ... 82
d) Taşıma İşleri Hukuku ... 83
e) Deniz Ticareti Hukuku ... 84
f) Sigorta Hukuku ... 83
3- Milletlerarası Özel Hukuk ... 85
X Türk Medenî Hukuku
4- İş Hukuku ... 86
5- Fikri Hukuk ... 87
D) Karma Nitelikli Hukuk Dalları ... 88
1- Medenî Usul Hukuku ... 88
2- İcra ve İflas Hukuku ... 89
3- Hava Hukuku ... 90
4- Banka Hukuku ... 91
5- Sermaye Piyasası Hukuku ... 91
İKİNCİBÖLÜM MEDENİ KANUNUN BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ §8.MEDENİHUKUKKAVRAMIVEMEDENİKANUN ... 93
I- MEDENİ HUKUK KAVRAMI ... 93
II- MEDENİ KANUN ... 95
A) Medenî Kanunun Tarihçesi: Kanunlaştırma Hareketleri ... 95
1- Genel Olarak ... 95
2- Cumhuriyet Öncesi Dönemde Yürütülen Kanunlaştırma Faaliyetleri ... 96
3- Türk Medenî Kanunu ... 98
a) 743 sayılı Türk Kanun-u Medenîsi ... 98
b) 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu ... 99
B) Medenî Kanunun Sistemi ... 101
1- Başlangıç Hükümleri ...101
2- Kişiler Hukuku ... 103
3- Aile Hukuku ... 104
4- Miras Hukuku ... 104
5- Eşya Hukuku ... 105
§9.HUKUKUNUYGULANMASI ... 106
I- HUKUKUN ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI ... 106
A) Yorum Çeşitleri ... 107
1- Yasama Yorumu ... 107
2- İlmi Yorum ... 108
3- Yargı Yorumu ... 108
B) Yorum Metotları ... 110
1- Lafzi (Sözel) Yorum Metodu ... 110
2- Tarihi Yorum Metodu ... 111
3- Gai-Objektif Yorum Metodu ... 111
II- HUKUKUN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI ... 112
A) Hukukun Yürürlük Zamanı ... 112
1- Yürürlüğe Girme ... 112
2- Yürürlükten Kalkma ... 113
a) Yeni Kanun ile Yürürlükten Kalkma ... 114
b) İptal Kararı ile Yürürlükten Kalkma ... 114
c) Metrukiyet ... 115
B) Kanunların Geçmişe Etkisi ... 116
ERDOĞAN/KESKİN XI
C) Zımnen Yürürlükten Kaldırma-Değiştirme ... 118
III- HUKUK KURALININ NİTELİĞİNE GÖRE UYGULANMASI ... 119
A) Asli Kaynakların Uygulanması ... 119
B) Tali Kaynakların Uygulanması ... 120
1- Hukuki Düzenlemenin Yokluğu ve Boşluk Kavramı ... 120
2- Kanun Boşluğu ve Doldurulması ... 123
a) Kanun Boşluğu ... 123
aa- Kural İçi Boşluk ve Kural Dışı Boşluk ... 124
bb- Bilinçli Boşluk ve Bilinçsiz Boşluk ... 125
cc- Gerçek Boşluk ve Gerçek Olmayan Boşluk ... 126
dd- Açık Boşluk ve Örtülü Boşluk ... 126
b) Kanun Boşluğunun Doldurulması: Örf ve Adet Hukuku ... 127
3- Hukuk Boşluğu ve Doldurulması ... 130
a) Hukuk Boşluğu ... 130
b) Hukuk Boşluğunun Doldurulması: Hâkimin Hukuk Yaratması ... 130
§10.HAKKAVRAMIVEHAKKINÇEŞİTLERİ ... 133
I- HAK KAVRAMI ... 133
A) Genel Olarak ... 133
B) Hak Kavramını Açıklayan Görüşler ... 134
1- İrade Görüşü ... 134
2- Menfaat Görüşü ... 135
3- Karma Görüş ... 136
II- HAKKIN ÇEŞİTLERİ ... 136
1- İlgili Olduğu Alana Göre Haklar ... 137
a) Kamu Hakları ... 137
b) Özel Haklar ... 138
2- Konusuna Göre Haklar ... 139
a) Mal Varlığı Hakları ... 139
b) Kişi Varlığı Hakları ... 140
3- Sahibine Bağlılığı Bakımından Haklar ... 140
a) Devir ve İntikal Edebilen Haklar ... 140
b) Devredilemeyen Haklar... 140
4- Başka Bir Hakka Bağımlı Olup Olmamasına Göre Haklar ... 141
a) Bağımsız Haklar ... 141
b) Bağımlı Haklar ... 141
5- Kullanılmasının Hukuki Sonucuna Göre Haklar ... 142
a) Yalın Haklar ... 142
b) Yenilik Doğuran Haklar ... 142
aa) Kurucu Yenilik Doğuran Haklar ... 142
bb) Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar... 143
cc) Bozucu Yenilik Doğuran Haklar ... 143
6- Niteliklerine Göre Haklar ... 143
XII Türk Medenî Hukuku
a) Mutlak Haklar ... 143
aa) Ayni Haklar ... 144
bb) Kişilik Hakkı ... 144
cc) Fikri Haklar ... 145
b) Nispi Haklar ... 145
III- HAKLARIN KAZANILMASI ... 146
IV- HAKLARIN KAYBI ... 148
V- HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBINDA TEMEL KAVRAMLAR ... 149
A) Hukuki Olay... 149
B) Hukuki Fiil ... 149
1- Bilgi Açıklaması... 150
2- Duygu Açıklaması ... 150
3- İrade Açıklaması ... 150
C) Hukuki İşlem ... 151
1- Taraflarına Göre Hukuki İşlemler ... 153
a) Tek Taraflı Hukuki İşlemler ... 154
b) Çok Taraflı Hukuki İşlemler ... 154
aa- Sözleşme ... 154
bb- Karar ... 154
2- Hukuki Sonuç Doğurduğu Zamana Göre Hukuki İşlemler ... 155
a) Sağlararası Hukuki İşlemler ... 155
b) Ölüme Bağlı Hukuki İşlemler ... 155
3- Hak Üzerinde Yarattıkları Etkiye Göre Hukuki İşlemler ... 155
a) Taahhüt İşlemleri ... 155
b) Tasarruf İşlemleri ... 156
c) Kazandırıcı İşlemler ... 157
§11.DÜRÜSTLÜKKURALLARIVEHAKKINKÖTÜYE KULLANILMASI ... 154
I- DÜRÜSTLÜK KURALLARI ... 154
A) Genel Olarak ... 154
B) Dürüstlük Kurallarının Özellikleri ... 155
1- Dürüstlük Kuralları Objektif Kurallardır ... 155
2- Dürüstlük Kuralları Tamamlayıcı ve Açıklayıcıdır ... 156
3- Dürüstlük Kuralları Resen Uygulanır ... 156
4- Dürüstlük Kurallarının Aksi Kararlaştırılabilir ... 156
C) Dürüstlük Kurallarının Fonksiyonları ... 157
1- Hakların Kullanılmasında ve Borçların İfasında ... 157
2- Hukuki İşlemlerin Tamamlanmasında, Yorumlanmasında ve Uyarlanmasında ... 157
3- Sözleşme Öncesi Sosyal Temas Aşamasında ... 158
4- Kanunların Yorumlanmasında ve Uygulanmasında ... 158
5- Kanuna Karşı Hilenin Önlenmesinde ... 159
ERDOĞAN/KESKİN XIII
II- HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI ... 162
A) Genel Olarak ... 159
B) Hakkın Kötüye Kullanımının Şartları ... 160
1- Hukuk Düzenince Tanınan Bir Hakkın Varlığı ... 160
2- Hakkın Açıkça Kötüye Kullanılmış Olması ... 161
a) Hakkın Kullanılmasında Menfaat Yokluğu ... 161
b) Hakkın Amacına Aykırı Kullanılması ... 162
c) Menfaatler Arasında Aşırı Oransızlık Bulunması ... 163
d) Hakkın Karşı Tarafı Esirgeyici Biçimde Kullanılmaması ... 164
e) Hakkı Kullananın Çelişkili Tutum İçerisinde Olması... 165
3- Hakkın Kötüye Kullanımının Zarar veya Zarar Tehlikesi Doğurması ... 166
C) Hakkın Kötüye Kullanımının Müeyyidesi ... 166
1- Genel Olarak ... 166
2- Hakkın Kötüye Kullanılmasının Hukuk Düzenince Korunmaması ... 167
3- Dava İmkanları ... 167
4- Özel Müeyyideler ... 168
a) Eşin Temsil Yetkisinin Kaldırılması veya Sınırlandırılması ... 168
b) Olağanüstü Mal Rejimine Geçilmesi ... 168
c) Velayetin Kaldırılması ... 168
d) Vasinin Görevden Alınması... 169
e) Yanılmada Dürüstlük Kuralları ... 169
§ 12. İYİNİYETİN KORUNMASI ... 172
I- İYİNİYET KAVRAMI ... 172
A) İyiniyetin Unsurları ... 173
1- Bilgisizlik veya Yanlış Bilgi ... 173
2- Mazur Görülebilme ... 173
a) Kanundan Doğan Bilme Yükümlülüğü ... 174
b) Durumun Gereği Olan Bilme Yükümlülüğü ... 175
B) İyiniyetin Korunmasının Şartları ... 176
1- Kişinin İyiniyetli Olması ... 176
2- Kanunda İyiniyete Sonuç Bağlanmış Olması ... 177
II- İYİNİYETİN İSPATI ... 178
III- İYİNİYETİN SONUÇLARI ... 179
A) İyiniyetin Hukuki Sakatlığın Sonuçlarını Tamamen Ortadan Kaldırması... 176
1- Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması ve Geri Alınması (TBK m. 42/III) ... 177
2- Alacağın Devrinde Borçlunun Eski Alacaklıya İfada Bulunması (TBK m. 186) ... 177
3- Evliyken Yeniden Evlenen Kimsenin Durumu (TMK m. 147/III) ... 177
4- Emin Sıfatıyla Zilyetten Taşınır Mal Edinilmesi (TMK m. 988) ... 178
5- Para ve Hamiline Yazılı Senetlerin İyiniyetle Edinilmesi (TMK m. 990) ... 179
B) İyiniyetin Hukuki Sakatlığın Sonuçlarını Hafifletmesi ... 179
1- Tam Ehliyetsizden Devralınan Malın İadesi ... 179
XIV Türk Medenî Hukuku
2- Taşınır Malın Rıza Dışı Elden Çıkmış Olması (TMK m. 989) ... 180
3- Zamanaşımıyla Mülkiyet Hakkının Kazanılması ... 180
4- Yetkisiz Temsil Halinde Zararların Tazmini Talebi ... 182
C) İyiniyetin Hakkı Genişletmesi ... 182
§13.HÂKİMİNTAKDİRYETKİSİ ... 183
I- KAVRAM ... 186
II- TAKDİR YETKİSİNİN KULLANILMASI ... 188
§14.TMK m.5UYARINCAGENELNİTELİKLİHÜKÜMLERİN UYGULAMAALANI ... 189
I- MEDENİ HUKUK ALANINDA GENEL NİTELİKLİ HÜKÜMLER ... 189
II- TMK m. 5 ANLAMINDA “ÖZEL HUKUK İLİŞKİSİ” ... 191
III- UYGULAMA BİÇİMİ ... 192
A) Genel Hükümlerin Özel Hukuk İlişkisine Uygulanamaması ... 192
B) Genel Hükümlerin Kıyas Yoluyla Uygulanması ... 193
C) Genel Hükümlerin Doğrudan Uygulanması ... 194
§15.HAKLARINKORUNMASI ... 195
I- HAKKIN DAVA VE CEBRİ İCRA YOLUYLA KORUNMASI ... 195
A) Hakkın Dava Yoluyla Korunması ... 195
1- Dava Türleri ... 196
a) Eda Davası ... 196
b) İnşai Dava ... 196
c) Tespit Davası ... 196
2- Davaya Karşı Savunma Yolları ... 197
a) İtirazlar ... 197
b) Defiler ... 198
B) Hakkın Cebri İcra Yoluyla Korunması ... 199
II- HAKKIN DAVA DIŞI YOLLA KORUNMASI ... 200
A) Meşru Müdafaa ... 200
B) Zaruret (Zor Durumda Kalma) Hali ... 200
C) Hakkın Zor Kullanılarak Korunması ... 200
§16.HAKLARINKORUNMASINDAİSPAT ... 201
I- İSPAT YÜKÜ ... 201
A) Kural (TMK m. 6) ... 201
B) İspat Yüküne İlişkin Kuralın İstisnaları ... 202
C) Karinelerin İspat Yükünün Dağılımına Etkisi ... 203
1- Fiili Karine ... 204
2- Kanunî Karine ... 204
II- İSPAT ARAÇLARI ... 206
A) Genel Olarak: Deliller ... 206
B) Resmî Sicil ve Senetler ... 207
ERDOĞAN/KESKİN XV
1- Resmî Siciller ... 207
2- Resmî Senetler ... 207
C) Resmî Sicil ve Senetlerin İspat Gücü ... 208
İKİNCİ KISIM KİŞİLER HUKUKU BİRİNCİ BÖLÜM GERÇEK KİŞİLER §17.GENELOLARAKKİŞİLERHUKUKUVEKİŞİKAVRAMI ... 211
I- KİŞİLER HUKUKUNA GİRİŞ ... 211
II- KİŞİLER HUKUKUNA HÂKİM TEMEL İLKELER ... 213
A) Eşitlik İlkesi ... 213
B) Serbestlik İlkesi ... 214
C) Kişiliğin Korunması İlkesi ... 215
§18.GERÇEKKİŞİLİĞİNBAŞLANGICI ... 216
I- GENEL OLARAK KİŞİ VE KİŞİLİK... 216
II- KİŞİLİĞİN KAZANILMASI ... 217
A) Sağ Doğmak ... 217
B) Tam Doğmak ... 218
C) Kişiliğin Kazanılma Anı... 219
III- DOĞUM ÖNCESİ HAK KAZANMAYA DAİR BAZI ÖZEL DURUMLAR ... 222
A) Doğum Öncesi Canlılık ... 222
B) Müstakbel Şahıslar (İleride Doğacak Çocuklar) ... 223
§19.HAKEHLİYETİ ... 224
I- HAK EHLİYETİNİN TANIMI ... 224
II- HAK EHLİYETİNİN İLKELERİ ... 224
A) Genellik İlkesi ... 224
B) Eşitlik İlkesi ... 224
1- Hak Ehliyeti Bakımından Eşitlik Kavramı ... 224
2- Eşitlik İlkesinin Sınırları ... 225
a) Yaş ... 225
b) Cinsiyet ... 227
c) Sağlık Durumu ve Ayırt Etme Gücünün Yokluğu ... 228
d) Yabancılık ... 228
e) Şeref ve Haysiyet ... 228
III- HAK EHLİYETİNİN KAPSAMI ... 229
§20.FİİLEHLİYETİ ... 230
I- FİİL EHLİYETİNİN TANIMI ... 230
II- FİİL EHLİYETİNİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ ... 231
A) Hukuki İşlem Ehliyeti ... 231
XVI Türk Medenî Hukuku
B) Tasarruf Ehliyeti ... 232
C) Dava Ehliyeti ... 234
D) Haksız Fiil Ehliyeti ... 234
III- FİİL EHLİYETİNİN ŞARTLARI ... 235
A) Ayırt Etme Gücü ... 236
1- Akla Uygun Davranma Yeteneği ... 236
2- Ayırt Etme Gücünü Ortadan Kaldıran Sebepler ... 237
a) Yaş Küçüklüğü ... 237
b) Akıl Zayıflığı ... 238
c) Akıl Hastalığı ... 238
d) Sarhoşluk... 239
e) Benzer Haller ... 239
3- Ayırt Etme Gücünün Nispiliği ... 240
B) Erginlik ... 241
1- Normal Yaş Erginliği ... 241
2- Mahkeme Kararıyla Kazanılan Erginlik ... 241
a) Mahkeme Kararıyla Ergin Kılınmanın Şartları ... 242
b) Mahkeme Kararıyla Ergin Kılınmanın Sonuçları ... 243
3- Evlenmeyle Kazanılan Erginlik ... 243
C) Kısıtlı Olmamak ... 244
1- Kısıtlama Sebepleri ... 245
a) Akıl Zayıflığı ve Akıl Hastalığı ... 245
b) Savurganlık, Bağımlılık, Kötü Yaşam Tarzı, Kötü Yönetim ... 246
c) Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaya Mahkûmiyet ... 247
d) İlgilinin Talebi ... 247
2- Kısıtlama Kararının Hükmü ... 247
IV- FİİL EHLİYETİNE GÖRE KİŞİLERİN SINIFLANDIRILMASI ... 248
A) Tam Ehliyetliler ... 249
B) Tam Ehliyetsizler ... 250
1- Tam Ehliyetsizlerin Hukuki İşlemler Bakımından Durumu... 250
2- Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar Bakımından Tam Ehliyetsizlerin Durumu... 251
3- Maddî Fiiller Bakımından Tam Ehliyetsizlerin Durumu ... 252
4- Tam Ehliyetsizlerin Haksız Fiil Sorumluluğu ... 252
C) Sınırlı Ehliyetsizler ... 253
1- Sınırlı Ehliyetsizlerin Hukuki İşlemler Bakımından Durumu ... 253
a) Yasal Temsilcinin Rızası ... 253
b) Sınırlı Ehliyetsizin Tek Başına Yapabileceği Hukuki İşlemler ... 255
c) Sınırlı Ehliyetsizin Temsilci Sıfatıyla Hukuki İşlem Yapması ... 257
d) Yasak İşlemler ... 257
2- Sınırlı Ehliyetsizin Haksız Fiillerinden Sorumluluğu ... 258
3- Sınırlı Ehliyetsizlerin Dava Ehliyeti ... 258
D) Sınırlı Ehliyetliler ... 259
ERDOĞAN/KESKİN XVII
§21.HISIMLIK ... 260
I- HISIMLIĞIN TÜRLERİ ... 260
A) Kan Hısımlığı ... 262
1- Kan Hısımlığının Türleri ... 262
a) Altsoy Üstsoy (Usul Füru) Hısımlığı... 262
b) Yansoy (Civar) Hısımlığı ... 263
2- Kan Hısımlığında Derece ... 263
B) Kayın Hısımlığı ... 264
C) Evlât Edinmeden Doğan Hısımlık ... 265
II- HISIMLIK İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ ... 266
A) Kan Hısımlığının Hükümleri ... 266
1- Evlenme Yasağı ... 267
2- Nafaka Yükümlülüğü ... 267
3- Mirasçılık ... 267
4- Vasi Atanma ... 268
5- Tanıklıktan Kaçınma... 268
6- Hâkimin Davaya Bakma Yasağı ve Davaya Bakmaktan Kaçınması ... 269
B) Kayın Hısımlığının Hükümleri ... 269
1- Evlenme Yasağı ... 269
2- Vasi Atanma ... 269
3- Tanıklıktan Kaçınma ve Hâkimin Davaya Bakma Yasağı ... 269
C) Evlât Edinmeden Doğan Hısımlığın Hükümleri... 269
1) Evlât Edinmeden Doğan Hısımlık İlişkisinin Kapsamı ... 270
2) Evlenme Yasağı ... 270
3) Evlâtlığın Mirasçılığı ... 270
4) Nafaka Yükümlülüğü ... 270
§22.YERLEŞİMYERİ ... 271
I- YERLEŞİM YERİNİN TANIMI ... 271
II- YERLEŞİM YERİNE HÂKİM OLAN İLKELER ... 271
A) Yerleşim Yerinin Zorunluluğu ... 272
B) Yerleşim Yerinin Tekliği ... 272
C) Yerleşim Yerinin Sürekliliği ... 273
III- YERLEŞİM YERİNİN TÜRLERİ ... 273
A) İradi Yerleşim Yeri ... 273
B) Kanuni Yerleşim Yeri ... 273
C) İtibari (Saymaca) Yerleşim Yeri ... 274
§23.KİŞİLİKHAKKIVEKORUNMASI ... 274
I- KİŞİLİK HAKKI KAVRAMI VE KİŞİLİK HAKKININ ÖZELLİKLERİ ... 274
A) Kişilik Hakkı Kavramı ... 274
B) Kişilik Hakkının Özellikleri ... 275
1- Kişi Varlığı Haklarındandır ... 275
XVIII Türk Medenî Hukuku
2- Mutlak Haktır ... 276
3- Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlıdır ... 276
4- Kişilik Hakkından Feragat Edilemez ... 278
II- KİŞİLİK HAKKININ KAPSAMI ... 278
A) Hayat, Sağlık ve Beden Bütünlüğü ... 281
B) Şeref ve Haysiyet ... 284
C) Özel Hayat ve Sır Çevresi ... 286
D) Resim ve Ses ... 287
E) Mesleki ve İktisadi Değerler ... 288
F) Faaliyet Özgürlüğü ... 289
III- KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI ... 290
A) Kişilik Hakkının Hak Sahibine Karşı Korunması ... 290
B) Kişilik Hakkının Saldırıya Karşı Korunması ... 292
1- Hukuka Aykırı Saldırı Kavramı ... 292
2- Hukuka Uygunluk Sebepleri ... 293
a) Kişilik Hakkı İhlal Edilenin Rızası ... 294
b) Üstün Nitelikte Özel Yarar ... 295
c) Üstün Nitelikte Kamu Yararı ... 296
d) Kamu Gücünün Kullanılması ... 296
e) Özel Hukuktan Doğan Bir Yetkinin Kullanılması ... 296
f) Haklı Savunma (Meşru Müdafaa) ... 297
g) Kişinin Hakkını Kendi Kuvvetiyle Koruması ... 297
h) Zorunluluk Hali ... 298
C) Kişilik Hakkının Dava Yoluyla Korunması ... 298
1- Koruyucu Davalar ... 299
a) Önleme Davası ... 299
b) Durdurma Davası ... 300
c) Tespit Davası ... 301
2- Tazminat Davaları ... 302
a) Maddî Tazminat Davası ... 302
b) Manevî Tazminat Davası ... 303
3- Vekâletsiz İşgörme Davası ... 305
D) Kişilik Hakkının Dava Dışı Yollarla Korunması ... 306
E) Kişilik Hakkının Basın Yoluyla İhlalinde Cevap ve Düzeltme Hakkı ... 306
§24.ADVEKORUNMASI ... 309
I- ADIN TÜRLERİ ... 309
A) Öz Ad ... 310
B) Soyadı ... 310
1- Çocuğun Soyadı ... 311
2- Evlâtlığın Soyadı ... 312
3- Bulunmuş Çocuğun Soyadı... 312
ERDOĞAN/KESKİN XIX
4- Evli Kadının Soyadı ... 312
C) Takma Ad (Müstear Ad) ... 313
D) Lakap ... 314
II- ADIN KORUNMASI ... 314
A) Adın Kullanılmasının Çekişmeli Olması ... 315
B) Adın Haksız Kullanımı ... 315
C) Ad Üzerindeki Hakka Yönelik Diğer Saldırılar ... 316
III- ADIN DEĞİŞTİRİLMESİ ... 317
§25.KİŞİLİĞİNSONAERMESİ ... 319
I- ÖLÜM ... 320
A) Ölüm Anının Tespiti... 320
1- Biyolojik Ölüm ... 320
2- Beyin Ölümü ... 321
B) Ölümün Hukuki Sonuçları ... 322
C) Ölümün İspatı ... 322
D) Birlikte Ölüm Karinesi... 323
E) Cesedin Hukuki Durumu ... 324
II- ÖLÜM KARİNESİ... 325
III- GAİPLİK KARARI ... 327
A) Gaiplik Kararının Şartları ... 328
1- Ölüm Tehlikesi İçinde Kaybolma veya Uzun Zamandır Haber Alınamama ... 328
2- Kanunda Belirtilen Sürelerin Geçmiş Olması ... 328
B) Gaiplik Kararı Talebi ... 329
1- Gaiplik Kararı Talep Edebilecek Kimseler ... 329
2- Kararın Verilmesinde Mahkemece İzlenecek Usul ... 329
C) Gaiplik Kararının Sonuçları ... 330
§26.KİŞİLİĞİNİSPATI ... 331
I- KİŞİSEL DURUM SİCİLİNİN TANIMI VE FONKSİYONU ... 331
A) Kişisel Durum Sicilinin Tanımı ... 331
B) Kişisel Durum Sicilinin Fonksiyonu ... 332
II- KİŞİSEL DURUM SİCİLİNİN TÜRLERİ ... 332
A) Doğum Kütüğü ... 332
B) Ölüm Kütüğü ... 333
C) Evlenme Kütüğü ... 334
D) Boşanma Kütüğü ... 334
E) Aile Kütüğü ... 334
F) Tanıma ve Evlât Edinme Kütüğü ... 335
III- KİŞİSEL DURUM SİCİLİNE HÂKİM OLAN İLKELER ... 335
A) Bütünlük İlkesi ... 335
B) Gizlilik İlkesi ... 335
C) Devletin Sorumluluğu İlkesi ... 336
D) Yargısal Düzeltme İlkesi ... 336
XX Türk Medenî Hukuku İKİNCİ BÖLÜM
TÜZEL KİŞİLER
§27.TÜZELKİŞİKAVRAMI ... 339
I- GENEL OLARAK... 339
II- TÜZEL KİŞİNİN UNSURLARI ... 340
A) Sürekli Amaç Unsuru ... 340
B) Bağımsızlık ve Organizasyon Unsuru ... 341
C) Hukuken Tanınma Unsuru ... 342
D) İrade Unsuru... 342
III- TÜZEL KİŞİLİK TEORİLERİ ... 343
A) Farazi Kişilik Teorisi... 343
B) Gerçeklik Teorisi ... 344
IV- TÜZEL KİŞİNİN ÇEŞİTLERİ... 345
A) Tabi Oldukları Hukuki Rejime Göre Tüzel Kişiler ... 347
1- Özel Hukuk Tüzel Kişileri ... 347
2- Kamu Hukuku Tüzel Kişileri ... 347
3- Kamu İktisadi Teşebbüsleri ... 348
B) Amacına Göre Tüzel Kişiler ... 348
1- Kazanç Paylaşma Amacı Güden Tüzel Kişiler ... 348
2- Sosyal Amaçlı Tüzel Kişiler ... 349
C) Yapılarına Göre Tüzel Kişiler ... 349
1- Kişi Toplulukları ... 349
2- Mal Toplulukları ... 349
V- TÜZEL KİŞİLİĞİN HÜKÜMLERİ... 349
A) Tüzel Kişiliğin Kazanılması ... 349
1- Serbest Kuruluş Sistemi ... 350
2- İzin Sistemi ... 350
3- Tescil Sistemi ... 351
4- Karma Sistem ... 351
B) Tüzel Kişinin Hak ve Fiil Ehliyeti ... 352
1- Tüzel Kişinin Hak Ehliyeti ... 352
2- Tüzel Kişinin Fiil Ehliyeti ... 354
C) Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi ... 355
1- Tüzel Kişiliğin Kendiliğinden Sona Ermesi ... 355
2- Tüzel Kişinin Kendi Kendini Feshederek Sona Ermesi ... 356
3- Tüzel Kişiliğin Mahkeme Kararıyla Sona Erdirilmesi ... 356
4- Tüzel Kişiliğin Sona Ermesinin Sonuçları ... 356
§28.DERNEKLER ... 357
I- TANIM ... 357
II- DERNEĞİN UNSURLARI ... 358
A) Üye Unsuru ... 358
ERDOĞAN/KESKİN XXI
B) Amaç Unsuru ... 359
C) İrade Unsuru ... 360
III- DERNEK ÇEŞİTLERİ... 360
A) Alelade Dernekler ... 361
B) Kamu Yararına Çalışan Dernekler ... 361
C) Ticari İşletme İşleten Dernekler ... 362
D) Çocuk Dernekleri ... 362
E) Gençlik ve Spor Kulüpleri... 363
F) Üst Kuruluşlar (Dernek Birlikleri) ... 363
IV- DERNEĞİN KURULUŞU... 364
V- DERNEKLERDE ÜYELİK ... 366
A) Üye Sıfatının Kazanılması ... 366
B) Üyelik Çeşitleri ... 367
1- Kurucu Üyelik ... 367
2- Asıl Üyelik ... 367
3- Onursal Üyelik ... 368
C) Üyeliğin Sona Ermesi ... 368
1- Kendiliğinden Sona Erme ... 368
2- Çıkma ... 369
3- Çıkarılma ... 369
D) Üyelikten Doğan Hak ve Yükümlülükler ... 370
1- Üyenin Hakları ... 370
a) Dernek Faaliyetlerine ve Yönetimine Katılma Hakkı ... 370
b) Çıkma Hakkı ... 371
c) Dernek Kararlarına İtiraz Hakkı ... 371
d) Azınlık Hakları ... 372
2- Üyenin Yükümlülükleri ... 372
a) Aidat Ödeme Yükümlülüğü ... 372
b) Dernek Düzenine Uyma ve Sadakat Yükümlülüğü ... 372
VI- DERNEĞİN ORGANLARI ... 373
A) Genel Kurul ... 373
1- Genel Kurulun Oluşumu ve Görevleri ... 373
2- Genel Kurul Toplantıları ... 374
a) İlk Genel Kurul Toplantısı ... 374
b) Olağan Genel Kurul Toplantısı ... 374
c) Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı... 375
3- Toplantısız veya Çağrısız Kararlar ... 375
B) Yönetim Kurulu ... 375
C) Denetim Kurulu ... 376
VII- DERNEĞİN SONA ERMESİ ... 376
A) Sona Erme Sebepleri ... 376
1- Kendiliğinden Sona Erme ... 376
XXII Türk Medenî Hukuku
a) Amacın Gerçekleşmesi veya Gerçekleşmesinin İmkânsız Hale Gelmesi ... 377
b) Dernek Tüzüğünde Belirlenen Sürenin Dolması ... 377
c) İlk Genel Kurul Toplantısının Kanunda Öngörülen Sürede Yapılmamış ve Zorunlu Organların Oluşturulmamış Olması ... 377
d) Derneğin Borç Ödemede Acze Düşmüş Olması ... 377
e) Tüzük Gereğince Dernek Yönetim Kurulunun Oluşturulmasının İmkânsız Hale Gelmesi ... 378
f) Olağan Genel Kurul Toplantısının Üst Üste İki Defa Yapılamaması ... 378
2- Genel Kurul Kararıyla Sona Erme ... 378
3- Mahkeme Kararıyla Sona Erme ... 379
B) Sona Ermenin Hükümleri ... 379
§29.VAKIFLAR
... 380
I- GENEL OLARAK VAKIFLAR VE TÂBİ OLDUĞU HUKUK ... 380
II- YENİ VAKIFLAR ... 381
A) Tanım ... 381
B) Unsurları ... 381
1- Vakfeden ... 381
2- Vakıf Kurma İradesi ... 382
a) Vakıf Kurma İradesinin Resmî Senetle Açıklanması ... 383
b) Vakıf Kurma İradesinin Ölüme Bağlı Tasarrufla Açıklanması ... 383
3- Vakfın Amacı ... 384
4- Özgüleme ... 385
C) Vakfın Kuruluşu ... 386
1- Vakfın Tüzel Kişilik Kazanması ... 386
2- Vakıftan Cayma ve Vakfa İtiraz ... 387
a) Vakıftan Cayma ... 387
b) Vakfa İtiraz ... 388
D) Vakfın Organları ... 389
E) Vakfın Denetimi ... 391
F) Vakfın Sona Ermesi ... 392
1- Sona Erme Sebepleri ... 392
a) Vakfın Kendiliğinden Dağılması ... 392
b) Vakfın Mahkeme Kararıyla Dağıtılması ... 393
2- Vakfın Sona Ermesinin Hükümleri ... 393
III- ESKİ VAKIFLAR ... 393
A) Tanımı ve Kapsamı ... 393
B) Eski Vakıf Çeşitleri ... 394
1- Mazbut Vakıf ... 394
2- Mülhak Vakıf ... 394
3- Cemaat Vakıfları ... 394
4- Esnaf Vakfı ... 395
ERDOĞAN/KESKİN XXIII
C) Eski Vakıflarla İlgili Bazı Temel Kavramlar ... 395
1- Hayrat ... 395
2- Akar ... 395
3- Mukataalı Vakıf ... 395
4- İcareteynli Vakıf ... 395
5- Taviz Bedeli ... 395
6- Galle Fazlası ... 396
7- İntifa Hakkı ... 396
