DÜRÜSTLÜK KURALI-GENEL OLARAK
Dürüstlük kuralları yazılı olmayan kurallardır.
Hakim dürüstlük kurallarını kendiliğinden uygulamakla yükümlüdür.
Dürüstlük kuralları, makul, dürüst, objektif, iyiniyetli ve ortalama zeka seviyesine sahip kişilerin
davranış kalıplarından hareketle oluşturulur.
Dürüstlük kuralları hem hakların kullanılmasında hem de borçların ifasında uygulanan kurallardır.
Dürüstlük kuralların hem sözleşmeden hem de kanundan doğan hakların kullanılmasında ve borçların ifasında uygulanır.
1
HUKUKİ İŞLEMLERİN
UYGULANMASINDA DÜRÜSTLÜK KURALI
Hukuki işlemlerin kuruluşunda
Hukuki işlemlerin yorumunda
Hukuki işlemlerin tamamlanmasında
Hukuki yükümlülüklerin tahvilinde
Sözleşme öncesi dönemde
2
KANUNUN UYGULANMASINDA DÜRÜSTLÜK KURALI
Kanunun yorumunda
Kanuna karşı hilenin önlenmesinde
Bir hukuki müessesenin amaca aykırı olarak kullanılmasında
3
HAKKIN KÖTÜYE
KULLANILMASI YASAĞI
Kanundan veya sözleşmeden kaynaklanan bir hak varsa ve bu hak dürüstlük kuralına aykırı şekilde kullanılmışsa hakkın kötüye kullanılması söz
konusu olur.
Hakkın kötüye kullanılmasını yasaklayan hüküm emredici bir hukuk kuralıdır.
Bir kimsenin sırf başkasına zarar vermek kastıyla bir hakkını kullanması; kendisine hiçbir yarar
sağlamayan bir hakkı karşı tarafa zarar vermek kastıyla kullanması ve uyandırılan güvene aykırı çelişkili davranışlarda bulunması hallerinde hakkın kötüte kullanılması söz konusu olur.
4
HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI HALİNDE AÇILABİLECEK
DAVALAR
Hakkın kötüye kullanılması halinde şu davalar açılabilir:
1.
Tespit davası
2.
Önleme davası
3.
Durdurma davası
4.
Maddi ve manevi tazminat davası
5
İYİNİYET-GENEL OLARAK
Bir kimsenin normalde kazanamayacağı bir hakkı, hakkı kazanmasına engel teşkil eden
husustaki mazur görülebilecek bir bilgisizliği ve yanlış bilgisi sebebiyle kazanabilmesine olanak sağlayan duruma iyiniyet denir.
İyiniyet hakların kazanılmasına imkan veren bir durumdur.
İyiniyet hakkın kazanılmasına engel teşkil eden bir husustaki mazur görülebilen bir bilgisizlik veya yanlış bilgidir.
6
YANLIŞ BİLGİ VEYA
BİLGİSİZLİĞİN MAZUR GÖRÜLEMEDİĞİ HALLER
Yanlış bilgi veya bilgisizliğin mazur
görülemediği haller kanun gereği veya durum gereği bilme yükümlülüğü bulunan haller olup aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:
1.
Kanunen ilanı zorunlu olan durumlar
2.
Açıklık ilkesine bağlı olarak tutulan siciller
3.
Tam ehliyetsizlerle yapılan işlemler
4.
Sınırlı ehliyetsizlerle yapılan işlemler
5.
Durum gereği bilinmesi gereken hususlar.
7
İYİNİYETİN KORUNMASININ SINIRLARI
Bir kimsenin iyiniyetle bir hakkı kazanabilmesi için,
1.
Kanun bir hakkın kazanılmasını kişinin
iyiniyetli olması şartına bağlamış olmalıdır.
2.
İyiniyet karinesi çürütülmemiş yani kişinin iyiniyetli olmadığı ispat edilememiş olmalıdır.
3.
Kişi kendisinden beklenebilecek bütün dikkat ve özeni göstermiş olmalıdır.
8
İYİNİYETLİ OLMANIN SONUÇLARI
İyiniyetli olmaya bağlanan sonuçları aşağıda belirtilen üç grupta toplamak mümkündür:
1.
İyiniyet hukuki sakatlığa bağlı sonuçların tümünü kaldırabilir.
2.
İyiniyet hukuki sakatlığın sonuçlarını hafifletebilir.
3.
İyiniyet bir hakkı genişletebilir.
9
İYİNİYETİN HUKUKİ SAKATLIĞA BAĞLI SONUÇLARI TAMAMEN ORTADAN KALDIRDIĞI HALLER
1.
Emin sıfatıyla zilyetle bir hukuki işlem yapan kişi bu hukuki işlem tamamlandığı anda ondan doğan hakları kazanır.
2.
Temsil yetkisi geri alınan ama ilan edilmeyen bir temsilci ile hukuki işlem yapan kişi bu hukuki işlem tamamlandığı anda ondan doğan hakları kazanır.
3.
Alacağın devredildiğinden haberi olmayan iyiniyetli kişi eski borçluya ödeme yapmakla borcundan kurtulur.
4.
Sahibinin elinden rızası dışı çıkmış olan para veya hamiline yazılı senedi iyiniyetle alan kişiden bunları iade etmesi
istenemez.
5.
Evli olan bir kimseyle onun evli olduğunu bilmeden iyiniyetle evlenen kişinin evliliği ilk eşin ölmesi halinde geçerli hale gelir.
10
İYİNİYETİN HUKUKİ SAKATLIĞA BAĞLI SONUÇLARI
HAFİFLETMESİ
Tam ehliyetli olmayan bir kimseyle iyiniyetle bir mal satın alan kişi malı iade etmekle
yükümlüdür. Sahibinin elinden rızası dışı çıkan bir taşınır malı, açık artırmadan, aleni bir pazardan veya o tür eşyaların satıldığı bir yerden iyiniyetle satın alan kişi ödemiş
olduğu satış bedeli malın sahibi tarafından kendisine iade edilmedikçe malı iade zorunda değildir.
11
İYİNİYETİN HAKKI GENİŞLETMESİ
İyiniyet bazı durumlarda bir hakkın
genişlemesine yol açabilir. Tipik örneği MK m.
725’de düzenlenmiş olan taşkın inşaattır. Bir kimsenin iyiniyetli olarak ve kendi arazisi
üzerine yaptığını zannederek bir inşaatın cüzi bir kısmını başkasının arsasına taşıması
halinde, inşaatın taşan kısmının bulunduğu
arsanın mülkiyetini taşan miktarla sınırlı olarak ve bedeli mukabilinde kazanır.
12
İYİNİYETİN ZAMANAŞIMI YOLUYLA BİR HAKKIN
KAZANILMASINI SAĞLAMASI
Taşınır mallarda: Bir taşınır malı malik
sıfatıyla ve iyiniyetle aralıksız ve davasız olarak beş yıl süreyle elinde bulunduran kimse o
taşınır malın maliki olur. Zilyetliğin bir seneye kadar kesintiye uğraması zamanaşımı süresini kesmez.
Taşınmaz mallarda: Bir taşınmaz malı malik sıfatıyla ve iyiniyetle aralıksız ve davasız olarak on yıl süreyle elinde bulunduran kimse o
taşınmaz malın maliki olur.
13
TAPU SİCİLİNE İTİMAT İLKESİ VE İYİNİYET
Bir kimse tapu sicilindeki kayıtlara itimat
ederek iyiniyetle bir taşınmaz malı satın alırsa o taşınmaz malın sahibi olur.
14
İYİNİYETİN ARANDIĞI ZAMAN
İyiniyet bazen hukuki işlemin yapıldığı anda, bazen de belli bir süre için aranır.
Örneğin emin sıfatıyla zilyetten bir taşınır malı satın alan kişinin işlem anında iyiniyetli olması yeterlidir.
Buna karşılık bir menkul malın mülkiyetini zamanaşımı yoluyla kazanacak kişinin beş yıl boyunca iyiniyetli olması gerekmektedir.
15
MK VE BK’DAKİ GENEL NİTELİKLİ HÜKÜMLERİN UYGULANMA
ALANI
Borçlar Kanunundaki genel nitelikli hükümler Medeni Hukuk alanında ve diğer özel hukuk alanlarında uygulanır.
