B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
11
Haziran 2003 B‹L‹MveTEKN‹K
ABD Savunma Bakanl›¤›, "hiperso-nik" uçufl yetene¤i edinme planlar› çerçevesinde 2012 y›l›na kadar sesten 12 kat h›zl› uçabilen savafl uçaklar› gelifltirmeyi hedefliyor. Hipersonik uçufl, sesten befl kat ve üstü h›zlarda uçufllar› kaps›yor. Bu hedef çerçeve-sinde önümüzdeki y›l yap›lacak bir deneyde, bir ana uçaktan sal›nacak olan bir roket, kendi yak›t›yla önce sesten üç kat h›zl› anlam›na kullan›-lan Mach 3 h›z›na eriflecek, daha son-ra da rokette "scson-ramjet" denen ve sü-personik h›zda hava ak›m› gerektiren bir jet motoruyla h›z hipersonik limiti aflacak.
ABD hükümetinin hipersonik uçufla olan ilgisi II. Dünya Savafl›’n› izleyen y›llara kadar gidiyor. Nazi Almanya-s›’nca gelifltirilen V-2 roketlerinin ge-lifltirilmifl bir modeliyle 1949 y›l›nda yap›lan bir denemede, Mach-5 s›n›r› ilk kez afl›ld›. On y›l sonra da Savun-ma Bakanl›¤›’yla NASA’n›n birlikte gelifltirdikleri X-15 roket uça¤›n›n eriflti¤i 6,72 Mach düzeyi, günümüz havac›l›¤›nda h›z rekorunu elinde tu-tuyor.
Ancak daha sonra Pentagon’un ilgisi, radardan kaçabilen "hayalet" uçaklar üzerinde yo¤unlafl›nca hipersonik uçak projeleri rafa kald›r›ld›. Asl›nda
Hava Kuvvetleri de 2000 y›l›nda Pen-tagon’a sundu¤u bir raporda, hiperso-nik teknolojisini savafl uça¤› tasar›-m›nda gelecek dalga olarak görmenin "‹sa’n›n yeniden dünyaya gelece¤ine inanmakla ayn› fley oldu¤u"nu vurgu-lad›. Ancak, bu alanda yeni araflt›r-malar için Kongre’den 150 milyonluk bir ön ödenek isteyen Savunma Bakanl›¤›’n›n Araflt›rmalar Dairesi Baflkan› Ron Sega, eriflilmifl teknoloji düzeyinin, savafl uçaklar›n›n h›z›n› her y›l Mach 1 kadar art›r›lmas›na olanak sa¤layaca¤› görüflünde.
Science, 9 May›s 2003
Ak›ll› robotlar için tasarlanan en bü-yük s›nav önümüzdeki y›l 28 fiubat’ta ABD’de gerçeklefltirilecek. Henüz ta-sarlanmam›fl olan robotlardan iste-nen, Los Angeles ile Las Vegas ara-s›ndaki 480 km uzunlu¤undaki çölü 10 saatte, hiçbir insan yönetimi ya da müdahalesi olmaks›z›n geçmeleri. E¤er bu süre içinde parkuru hiçbir robot tamamlayamazsa, yar›fl 2005’te tekrarlanacak. S›nav›n ödülü de, zor-lu¤u kadar büyük: Tam 1 milyon
do-lar. Yar›fl›n sponsorlu¤unu ABD Savunma Bakanl›¤› ‹leri Araflt›rma Projeleri Dairesi (DARPA) yap›yor. Amaç, çöl savafl› için ak›ll› robot araçlar›n gelifltirilme-sini teflvik etmek. Yar›fla kat›lacak tekerlekli ya da paletli robotlar›n saatte yaklafl›k 40 km yol almala-r›, bu arada tepeleri aflma-lar›, kaya, su birikintisi, ku-ru göl yata¤› gibi engelleri aflmalar›, en önemlisi de, görüfl yeteneklerini azaltacak olan tozla bafl etmeleri ge-rekecek. Halen mevcut en geliflkin ro-bot araçlarsa, arazi koflullar›nda sa-atte ancak birkaç kilometre yol alabi-liyorlar.
Yar›fla kat›lacak araçlar, yaln›zca bir kez pit dura¤› hakk›na sahip olacak-lar. Bu durakta araçlara yak›t ve ba-k›m sa¤layacak olanlar da yine robot-lar. DARPA, yar›fl parkurunu starttan
yaln›zca iki saat önce aç›klayacak. Bu, araçlardaki bilgisayarlar›n harita oluflturmalar› ve rota belirlemeleri için yeterli bir süre. Robot araçlar›n yar›fl› kendi bafllar›na götürmelerine karfl›l›k, yine de DARPA’yla aralar›n-da telsiz ba¤lant›s› olacak. DARPA bu ba¤lant›dan ancak acil durumlarda, örne¤in habersiz bir yayan›n ya da kampç›n›n ezilmesini önlemek için ya-rarlanacak. Yar›fl›n geçti¤imiz May›s ay›nda ilan edilmesiyle ortaya ç›kan ilk tasar›mc›, Carnegie Mellon Üniver-sitesi’nden Red Whittaker. Daha ön-ce, 3 Mil Adas› nükleer santral kaza-s›nda radyoaktif at›klar› temizlemekte kullan›lan robotu ve Mars’a gönderi-lecek bir robot arac› da tasarlam›fl olan Whittaker iddial›. Yar›fl için he-men kollar› s›vay›p bir ekip oluflturan tasar›mc›, gelifltirece¤i robotun yakla-fl›k 5 milyon dolara mal olaca¤›n› hesapl›yor.
Science, 2 May›s 2003
