T.C.
NøöDE ÜNøVERSøTESø FEN BøLøMLERø ENSTøTÜSÜ
BøYOLOJø ANA BøLøM DALI
SÜZÜLEREK GÖÇ EDEN KUùLARIN øSTANBUL BOöAZI’NDAKø øLKBAHAR GÖÇÜ
SERCAN BøLGøN
TEMMUZ 2015 YÜKSEK LøSANS TEZø S. BøLGøN, 2015NøöDE ÜNøVERSøTESø FEN BøLøMLERø ENSTøTÜSÜ
T.C.
NøöDE ÜNøVERSøTESø FEN BøLøMLERø ENSTøTÜSÜ
BøYOLOJø ANA BøLøM DALI
SÜZÜLEREK GÖÇ EDEN KUùLARIN øSTANBUL BOöAZI’NDAKø øLKBAHAR GÖÇÜ
SERCAN BøLGøN
Yüksek Lisans Tezi
Danıúman
Prof. Dr. Ahmet KARATAù
Temmuz 2015
ÖZET
SÜZÜLEREK GÖÇ EDEN KUùLARIN øSTANBUL BOöAZI’NDAKø øLKBAHAR GÖÇÜ
BøLGøN, Sercan Ni÷de Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı
Danıúman : Prof. Dr. Ahmet KARATAù
Temmuz 2015, 81 Sayfa
Bu yüksek lisans çalıúmasında, østanbul Bo÷azı’ndan süzülerek göç eden kuú türleri, yo÷unlukları, uçuú yükseklikleri ve geçiú rotalarının tespiti amacıyla araútırmalar yapılmıútır. Ayrıca elde edilen bulgular, geçmiú yıllarda yapılan benzer çalıúmalarla karúılaútırılarak de÷erlendirilmiútir. Araútırma, østanbul Bo÷azı’nın kuzey hattında, sabit bir noktadan optik malzemeler aracılı÷ıyla do÷rudan gözlem ve sayım yöntemiyle gerçekleútirilmiútir.
10 Mart - 20 Mayıs 2015 tarihleri arasındaki 72 günlük süreyi kapsayan arazi çalıúmasında, 4 takım, 5 aile ve 32 türe ait 222.618 birey süzülerek göç eden kuú tespit edilmiútir. Gözlenen toplam kuú sayısının büyük bölümünü en çok gözlenen 5 tür oluúturmaktadır. Onlar da sırasıyla, 149.477 birey ile Leylek (Ciconia ciconia), 41.115 birey ile ùahin (Buteo buteo), 18.026 birey ile Küçük Orman Kartalı (Clanga pomarina), 8.422 birey ile Arı ùahini (Pernis apivorus) ve 1.935 birey ile Atmaca (Accipiter nisus) türlerinden oluúmaktadır. Gözlenen kuúların %17’si 11:00-12:00 saatleri arasında, %68’i 200 m ile 400 m yükseklikler arasından geçiú yapmıútır, %86’sı do÷u-güneydo÷u (100°-120°) yönlerinden gelip, %88’i batı-kuzeybatı (280°-300°) yönlerine do÷ru göçlerine devam etmiútir.
Anahtar sözcükler: østanbul Bo÷azı, ilkbahar göçü, kuú göçü, süzülen kuúlar, yırtıcı kuúlar
SUMMARY
SPRING MIGRATION OF SOARING BIRDS AT THE BOSPHORUS
BILGIN, Sercan Ni÷de University
Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology
Supervisor : Prof. Dr. Ahmet KARATAù
July 2015, 81 Page
In this study we determined the soaring bird species across the Bosphorus, their numbers, the flight altitude and the passage directions. Furthermore, the results have been compared and evaluated with prior studies at the Bosphorus. The watch point was at the northern tip of the Bosphorus. Direct observations and counting at a selected vantage point with optical materials was used to gather data.
The fieldwork has been conducted between 10 March – 20 May 2015, lasted 72 days, and 222,618 soaring birds from 4 order, 5 family and 32 species are recorded. The most numerous counted birds were White Stork (Ciconia ciconia) with 149,477 individuals, Common Buzzard (Buteo buteo) with 41,115 individuals, Lesser Spotted Eagle (Clanga pomarina) with 18,026 individuals, Honey Buzzard (Pernis apivorus) with 8,422 individuals and Sparrowhawk (Accipiter nisus) with 1,935 individuals. It has been determined that 17% of recorded birds concentrate between the hours of 11:00 and 12:00, 68% pass between the altitudes of 200 m and 400 m, 86% came from east- southeast (100°-120°) directions and were heading to west-northwest (280°-300°) directions.
Keywords: Bosphorus, spring migration, bird migration, soaring birds, birds of prey
ÖN SÖZ
Bu yüksek lisans çalıúmasında, østanbul Bo÷azı’ndan süzülerek göç eden kuú türleri, yo÷unlukları, uçuú yükseklikleri ve geçiú yönlerinin tespiti amacıyla araútırmalar yapılmıútır. Ayrıca elde edilen bulgular, geçmiú yıllarda yapılan benzer çalıúmalarla karúılaútırılarak de÷erlendirilmiútir.
10 Mart - 20 Mayıs 2015 tarihleri arasındaki 72 günlük süreyi kapsayan arazi çalıúmalarında, 4 takım, 5 aile ve 32 türe ait 222.618 birey süzülerek göç eden kuú tespit edilmiútir. Gözlenen toplam kuú sayısının büyük bölümü, Leylek (Ciconia ciconia), ùahin (Buteo buteo), Küçük Orman Kartalı (Clanga pomarina), Arı ùahini (Pernis apivorus) ve Atmaca (Accipiter nisus) türlerinden oluúmaktadır.
Yüksek lisans e÷itimim süresince, her türlü deste÷ini esirgemeyen sayın hocam Prof.
Dr. Ahmet KARATAù’a, her zaman yardımcı ve destek olan Prof. Dr. Ayúegül KARATAù’a, arazi çalıúmaları boyunca beni yalnız bırakmayan, Buse EBREM’e, Ergün BACAK’a, Bilal KAP’a, Ali Rıza ALTINOK’a, Jörg LANGENBERG’e, Johanna RATHGOBERLENON’a, tez yazım aúamasında tecrübelerine baúvurdu÷um Yrd. Doç. Dr. Kiraz ERCøYAS YAVUZ’a, harita düzenlemeleri için Nizamettin Yavuz’a, arazi izinleri konusundaki yardımları için Orman ve Su øúleri Bakanlı÷ı 1.
Bölge Müdürlü÷ü bölge müdür yardımcısı Hilmi ÖZDEMøR’e teúekkür ederim.
Daima, her türlü deste÷i sa÷layan aileme, en derin teúekkürlerimi sunarım.
øÇøNDEKøLER
ÖZET ... iv
SUMMARY ...v
ÖN SÖZ ... vi
øÇøNDEKøLER DøZøNø ... vii
ÇøZELGELER DøZøNø ... ix
ùEKøLLER DøZøNø ...x
FOTOöRAF VB. MALZEMELER DøZøNø ... xv
SøMGE VE KISALTMALAR ...xvi
BÖLÜM I GøRøù ...1
BÖLÜM II MATERYAL ve METOT ...7
2.1 Çalıúma Alanı ...7
2.2 Yöntem ...8
BÖLÜM III BULGULAR VE TARTIùMA ... 10
3.1 Kara Leylek - Ciconia nigra (Linnaeus, 1758) ... 20
3.2 Leylek - Ciconia ciconia (Linnaeus, 1758) ... 22
3.3 Ak Pelikan - Pelecanus onocrotalus Linnaeus, 1758 ... 25
3.4 Balık Kartalı - Pandion haliaetus (Linnaeus, 1758) ... 25
3.5 Arı ùahini - Pernis apivorus (Linnaeus, 1758) ... 28
3.6 Küçük Akbaba - Neophron percnopterus (Linnaeus, 1758) ... 31
3.7 Yılan Kartalı - Circaetus gallicus (Gmelin, 1788) ... 31
3.8 Kızıl Akbaba - Gyps fulvus (Hablizl, 1783) ... 33
3.9 Küçük Orman Kartalı - Clanga pomarina (Brehm, 1831) ... 33
3.10 Büyük Orman Kartalı - Clanga clanga (Pallas, 1811) ... 36
3.11 Bozkır Kartalı - Aquila nipalensis Hodgson 1833 ... 38
3.12 ùah Kartal - Aquila heliaca Savigny, 1809 ... 41
3.13 Kaya Kartalı - Aquila chrysaetos (Linnaeus, 1758) ... 41
3.14 Küçük Kartal - Hieraaetus pennatus (Gmelin, 1788) ... 41
3.15 Saz Delicesi - Circus aeruginosus (Linnaeus, 1758) ... 44
3.16 Gökçe Delice - Circus cyaneus, (Linnaeus, 1766) ... 46
3.17 Bozkır Delicesi - Circus macrourus (Gmelin, 1770) ... 49
3.18 Çayır Delicesi - Circus pygargus (Linnaeus, 1758) ... 51
3.19 Yaz Atmacası - Accipiter brevipes (Severtsov, 1850) ... 52
3.20 Atmaca - Accipiter nisus (Linnaeus, 1758) ... 54
3.21 Çakır - Accipiter gentilis (Linnaeus, 1758) ... 57
3.22 Ak Kuyruklu Kartal - Haliaeetus albicilla (Linnaeus, 1758) ... 57
3.23 Kızıl Çaylak - Milvus milvus (Linnaeus, 1758) ... 57
3.24 Kara Çaylak - Milvus migrans (Boddaert, 1783) ... 58
3.25 Paçalı ùahin - Buteo lagopus (Pontoppidan, 1763) ... 60
3.26 ùahin - Buteo buteo (Linnaeus, 1758) ... 60
3.27 Kızıl ùahin - Buteo rufinus (Cretzschmar, 1829) ... 63
3.28 Kerkenez - Falco tinnunculus Linnaeus, 1758... 63
3.29 Alado÷an - Falco vespertinus Linnaeus, 1766 ... 65
3.30 Ada Do÷anı - Falco eleonorae Géné, 1839 ... 66
3.31 Delice Do÷an - Falco subbuteo Linnaeus, 1758 ... 66
3.32 Gökdo÷an - Falco peregrinus Tunstall, 1771 ... 68
BÖLÜM IV SONUÇLAR ... 72
KAYNAKLAR ... 73
EKLER ... 76
ÖZ GEÇMøù ... 81
ÇøZELGELER DøZøNø
Çizelge 3.1. Türlerin beúer günlük toplam sayıları ... 13 Çizelge 3.2. Türlerin saatlik da÷ılımı ... 15 Çizelge 4.1. Literatür çalıúmaları ... 69 Çizelge 4.2. østanbul Bo÷azı’nda ilkbahar göç döneminde gerçekleútirilen çalıúma
sonuçlarının karúılaútırması ... 70
ùEKøLLER DøZøNø
ùekil 1.1. Uzun mesafe göç eden yırtıcıların ana göç yolları ...1
ùekil 1.2. 100.000’den fazla süzülerek göç eden kuúun kullandı÷ı dar bo÷azlar ...4
ùekil 1.3. Avrasya-Do÷u Afrika göç yolu ...5
ùekil 1.4. ølkbahar döneminde yapılan göç izleme çalıúması sayısının beúer günlük da÷ılımı ...6
ùekil 2.1.1. Gözlem noktasının konumu ...7
ùekil 3.1. Toplam kuú sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 10
ùekil 3.2. Toplam kuú sayısının saatlik da÷ılımı ... 11
ùekil 3.3. Düzensiz gözlemlerde tespit edilen, saatlik kuú sayısının, beúer günlük da÷ılımı ... 11
ùekil 3.4. En çok görülen dört türe ait kuú sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 12
ùekil 3.5. Süzülerek göç eden kuú sayısının, uçuú yüksekli÷ine göre saatlik da÷ılım .... 12
ùekil 3.6. Süzülerek göç eden kuúların geliú ve gidiú yönleri... 17
ùekil 3.7. Süzülerek göç eden kuúların geliú ve gidiú yönlerinin alan üzerinde gösterimi ... 17
ùekil 3.8. Tür çeúitlili÷i ve toplam sayı grafi÷i ... 18
ùekil 3.9. Günlük kuú sayısının, basınca göre de÷iúimi ... 19
ùekil 3.10. Günlük kuú sayısının, rüzgar hızına göre de÷iúimi ... 20
ùekil 3.11. Günlük kuú sayısının, sıcaklı÷a göre de÷iúimi ... 20
ùekil 3.1.1. Kara Leylek (Ciconia nigra) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 21
ùekil 3.1.2. Kara Leylek (Ciconia nigra) sayısının saatlik da÷ılımı ... 21
ùekil 3.1.3. Kara Leylek (Ciconia nigra)’in alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve gidiú yönlerinin kuú sayısına göre da÷ılımı... 21
ùekil 3.1.4. Kara Leylek (Ciconia nigra) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre saatlik da÷ılımı ... 22
ùekil 3.2.1. Leylek (Ciconia ciconia) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 23 ùekil 3.2.2. Leylek (Ciconia ciconia) sayısının saatlik da÷ılımı ... 23 ùekil 3.2.3. Leylek (Ciconia ciconia)’in alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve gidiú
yönlerinin kuú sayısına göre da÷ılımı... 24 ùekil 3.2.4. Leylek (Ciconia ciconia) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre saatlik
da÷ılımı ... 24 ùekil 3.4.1. Balık Kartalı (Pandion haliaetus) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 26 ùekil 3.4.2. Balık Kartalı (Pandion haliaetus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 26 ùekil 3.4.3. Balık Kartalı (Pandion haliaetus)’nın alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve
gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 27 ùekil 3.4.4. Balık Kartalı (Pandion haliaetus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre saatlik da÷ılımı ... 27 ùekil 3.5.1. Arı ùahini (Pernis apivorus) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 28 ùekil 3.5.2. Arı ùahini (Pernis apivorus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 29 ùekil 3.5.3. Arı ùahini (Pernis apivorus)’nin alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve gidiú
yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 29 ùekil 3.5.4. Arı ùahini (Pernis apivorus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre
saatlik da÷ılımı ... 30 ùekil 3.7.1. Yılan Kartalı (Circaetus gallicus) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 31 ùekil 3.7.2. Yılan Kartalı (Circaetus gallicus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 32 ùekil 3.7.3. Yılan Kartalı (Circaetus gallicus)’nın alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve
gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 32 ùekil 3.7.4. Yılan Kartalı (Circaetus gallicus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre saatlik da÷ılımı ... 32 ùekil 3.9.1. Küçük Orman Kartalı (Clanga pomarina) sayısının beúer günlük da÷ılımı 34 ùekil 3.9.2. Küçük Orman Kartalı (Clanga pomarina) sayısının saatlik da÷ılımı... 34 ùekil 3.9.3. Küçük Orman Kartalı (Clanga pomarina)’nın alandan geçerken kullandı÷ı
geliú ve gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 35
ùekil 3.9.4. Küçük Orman Kartalı (Clanga pomarina) sayısının, alandan geçiú
yüksekli÷ine göre saatlik da÷ılımı ... 35 ùekil 3.10.1. Büyük Orman Kartalı (Clanga clanga) sayısının beúer günlük da÷ılımı .. 37 ùekil 3.10.2. Büyük Orman Kartalı (Clanga clanga) sayısının saatlik da÷ılımı ... 37 ùekil 3.10.3. Büyük Orman Kartalı (Clanga clanga)’nın alandan geçerken kullandı÷ı
geliú ve gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 37 ùekil 3.10.4. Büyük Orman Kartalı (Clanga clanga) sayısının, alandan geçiú
yüksekli÷ine göre saatlik da÷ılımı ... 38 ùekil 3.11.1. Bozkır Kartalı (Aquila nipalensis) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 39 ùekil 3.11.2. Bozkır Kartalı (Aquila nipalensis) sayısının saatlik da÷ılımı ... 39 ùekil 3.11.3. Bozkır Kartalı (Aquila nipalensis)’nın alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 40 ùekil 3.11.4. Bozkır Kartalı (Aquila nipalensis) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine
göre saatlik da÷ılımı ... 40 ùekil 3.12.1. Küçük Kartal (Hieraaetus pennatus) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 42 ùekil 3.12.2. Küçük Kartal (Hieraaetus pennatus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 42 ùekil 3.12.3. Küçük Kartal (Hieraaetus pennatus)’ın alandan geçerken kullandı÷ı geliú
ve gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 43 ùekil 3.12.4. Küçük Kartal (Hieraaetus pennatus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine
göre saatlik da÷ılımı ... 43 ùekil 3.15.1. Saz Delicesi (Circus aeruginosus) sayısının beúer günlük da÷ılımı... 44 ùekil 3.15.2. Saz Delicesi (Circus aeruginosus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 45 ùekil 3.15.3. Saz Delicesi (Circus aeruginosus)’nin alandan geçerken kullandı÷ı geliú
ve gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 45 ùekil 3.15.4. Saz Delicesi (Circus aeruginosus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine
göre saatlik da÷ılımı ... 46 ùekil 3.16.1. Gökçe Delice (Circus cyaneus) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 47 ùekil 3.16.2. Gökçe Delice (Circus cyaneus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 47
ùekil 3.16.3. Gökçe Delice (Circus cyaneus)’nin alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 48 ùekil 3.16.4. Gökçe Delice (Circus cyaneus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre
saatlik da÷ılımı ... 48 ùekil 3.17.1. Bozkır Delicesi (Circus macrourus) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 50 ùekil 3.17.2. Bozkır Delicesi (Circus macrourus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 50 ùekil 3.17.3. Bozkır Delicesi (Circus macrourus)’nin alandan geçerken kullandı÷ı geliú
ve gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 50 ùekil 3.17.4. Bozkır Delicesi (Circus macrourus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine
göre saatlik da÷ılımı ... 51 ùekil 3.19.1. Yaz Atmacası (Accipiter brevipes) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 52 ùekil 3.19.2. Yaz Atmacası (Accipiter brevipes) sayısının saatlik da÷ılımı ... 52 ùekil 3.19.3. Yaz Atmacası (Accipiter brevipes)’nın alandan geçerken kullandı÷ı geliú
ve gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 53 ùekil 3.19.4. Yaz Atmacası (Accipiter brevipes) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine
göre saatlik da÷ılımı ... 53 ùekil 3.20.1. Atmaca (Accipiter nisus) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 55 ùekil 3.20.2. Atmaca (Accipiter nisus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 55 ùekil 3.20.3. Atmaca (Accipiter nisus)’nın alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve gidiú
yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 55 ùekil 3.20.4. Atmaca (Accipiter nisus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre saatlik da÷ılımı ... 56 ùekil 3.24.1. Kara Çaylak (Milvus migrans) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 58 ùekil 3.24.2. Kara Çaylak (Milvus migrans) sayısının saatlik da÷ılımı ... 58 ùekil 3.24.3. Kara Çaylak (Milvus migrans) ’nin alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve
gidiú yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 59 ùekil 3.24.4. Kara Çaylak (Milvus migrans) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre
saatlik da÷ılımı ... 59 ùekil 3.26.1. ùahin (Buteo buteo) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 61
ùekil 3.26.2. ùahin (Buteo buteo) sayısının saatlik da÷ılımı ... 61 ùekil 3.26.3. ùahin (Buteo buteo)’in alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve gidiú
yönlerinin, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 62 ùekil 3.26.4. ùahin (Buteo buteo) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre saatlik
da÷ılımı ... 62 ùekil 3.28.1. Kerkenez (Falco tinnunculus) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 64 ùekil 3.28.2. Kerkenez (Falco tinnunculus) sayısının saatlik da÷ılımı ... 64 ùekil 3.28.3. Kerkenez (Falco tinnunculus)’in alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve
gidiú açılarının, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 64 ùekil 3.28.4. Kerkenez (Falco tinnunculus) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre
saatlik da÷ılımı ... 65 ùekil 3.31.1. Delice Do÷an (Falco subbuteo) sayısının beúer günlük da÷ılımı ... 66 ùekil 3.31.2. Delice Do÷an (Falco subbuteo) sayısının saatlik da÷ılımı ... 67 ùekil 3.31.3. Delice Do÷an (Falco subbuteo)’ın alandan geçerken kullandı÷ı geliú ve
gidiú açılarının, kuú sayısına göre da÷ılımı ... 67 ùekil 3.31.4. Delice Do÷an (Falco subbuteo) sayısının, alandan geçiú yüksekli÷ine göre
saatlik da÷ılımı ... 68
FOTOöRAF VB. MALZEMELER DøZøNø
Foto÷raf 2.1.1. Çalıúma alanının görünümü ...8
Foto÷raf 3.1.1. Kara Leylek (Ciconia nigra) ... 22
Foto÷raf 3.2.1. Leylek (Ciconia ciconia) ... 25
Foto÷raf 3.4.1. Balık Kartalı (Pandion haliaetus) ... 28
Foto÷raf 3.5.1 Arı ùahini (Pernis apivorus) ... 30
Foto÷raf 3.7.1. Yılan Kartalı (Circaetus gallicus) ... 33
Foto÷raf 3.9.1. Küçük Orman Kartalı (Clanga pomarina) ... 36
Foto÷raf 3.10.1. Büyük Orman Kartalı (Clanga clanga) ... 38
Foto÷raf 3.11.1. Bozkır Kartalı (Aquila nipalensis) ... 41
Foto÷raf 3.14.1. Küçük Kartal (Hieraaetus pennatus) ... 44
Foto÷raf 3.15.1. Saz Delicesi (Circus aeruginosus) ... 46
Foto÷raf 3.16.1. Gökçe Delice (Circus cyaneus) ... 49
Foto÷raf 3.17.1. Bozkır Delicesi (Circus macrourus)... 51
Foto÷raf 3.19.1. Yaz Atmacası (Accipiter brevipes) ... 54
Foto÷raf 3.20.1. Atmaca (Accipiter nisus)... 56
Foto÷raf 3.24.1. Kara Çaylak (Milvus migrans) ... 60
Foto÷raf 3.26.1. ùahin (Buteo buteo) ... 63
Foto÷raf 3.28.1. Kerkenez (Falco tinnunculus) ... 65
Foto÷raf 3.31.1. Delice Do÷an (Falco subbuteo) ... 68
SøMGE VE KISALTMALAR
Simgeler Açıklama
% Yüzde
° Derece
°C Santigrat
÷ Bölme
Kısaltmalar Açıklama
M Metre
Km Kilometre
Hpa Hektopaskal
m÷sec metre÷saniye
BÖLÜM I GøRøù
Göç, tanımlanmıú iki co÷rafi bölge arasında meydana gelen düzenli ve periyodik olarak tekrarlanan nüfus hareketi olarak tanımlanmaktadır (Barıú, 2003).
Ço÷u organizma, mevsimsel olarak de÷iúen ıúık, sıcaklık ve besin miktarına karúı tepki göstermektedir. Bunların büyük bölümü koúulların kötüye gitmesi nedeni ile göç etmektedir. Di÷er canlı gruplarından ziyade, kuúlar göçmen hayata tamamen uyum sa÷lamıútır. Geniú çaplı ve uzun mesafeli hareketler bu davranıúın göstergesi olmaktadır (Bildstein, 2006).
Sucul canlılarda, alglerden Yeúil Deniz Kaplumba÷ası (Chelonia mydas)’na, Mavi Balina (Balaenoptera musculus)’ya kadar göç eden türler bulunur. Karasal organizmalarda ise Kral Kelebe÷i (Danaus plexippus)’nden kuúlara, Ren Geyi÷i (Rangifer tarandus)’ne, hatta insana kadar birçok tür göç etmektedir (Bildstein, 2006).
Ancak en geliúmiú ve geniú çaplı göç kuúlarda görülmektedir. Kuúların göç rotalarının birleúimi neredeyse bütün dünyayı kapsamaktadır (ùekil 1.1). Kuú hareketlili÷i ço÷unlukla ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde meydana gelir, fakat yılın herhangi bir ayında ve dünyanın herhangi bir bölgesinde de meydana gelebilmektedir (Newton, 2008).
ùekil 1.1. Uzun mesafe göç eden yırtıcıların ana göç yolları. 1- Trans Amerika göç yolu, 2- Batı Avrupa-Batı Afrika göç yolu, 3- Avrasya-Do÷u Afrika göç yolu, 4- Do÷u
Asya karasal göç yolu, 5- Do÷u Asya okyanus göç yolu (Bildstein, 2006)
Kuú göçleri, üreme ve üreme dıúı dönemleri aynı bölgede geçirmenin avantajlı ya da mümkün olmadı÷ı durumlarda görülmektedir (Bilgin, 2004).
Bugün görülen göç hareketleri, son buzul evresi bittikten sonra buzulların çekilmesi sonucu oluúmuútur. Pleistosen’in buzul evresi yaúanırken buzulların Orta Avrupa’ya kadar ilerlemesi sonucu bitki örtüsü ve iklim güneye kaymıútır. Buzulların Toroslar’a kadar geldi÷i dönemde Sahra Çölü, tundra ve tayga barındıran bataklık konumundaydı.
Buzulların gerilemesi ile birlikte iklim ve bitki örtüsünün kuzeye do÷ru ilerlemesi sonucu yaz ve kıú ayları arasındaki iklimsel farklılıklar artmıútır. De÷iúen mevsimsel farklılıklar ile kuúlarda geliúen adaptasyonlar sonucu göç hareketleri baúlamıútır (Barıú, 2003; Erciyas, 2005).
Dünya’da bulunan yaklaúık 10.600 kuú türünün (Gill ve Donsker, 2015) yaklaúık 4.000’i düzenli olarak göç etmektedir ve bunların birço÷u akıl almaz mesafeler kat etmektedir. Kutup Sumrusu (Sterna paradisaea) üredi÷i Arktik Bölge ile kıúladı÷ı Antarktik Bölge arasında her yıl 30.000 ile 40.000 km, Büyük Kumkuúu (Calidris canutus) ise her yıl 5.000 ile 32.000 km arasında mesafe kat etmektedir. Ancak iri bir böcek büyüklü÷ündeki Yakutgerdanlı Sinekkuúu (Archilochus colubris) da Kanada ile Orta Amerika arasında yaklaúık 6.000 km boyunca göç etmektedir (Bildstein, 2006).
Kuúların uzak mesafeler kat edebildi÷ine dair ilk kayıt, 1822 yılında Almanya’da vücuduna saplı bir ok ile görülen Leylek (Ciconia ciconia)’tir. Kuúun vuruldu÷u okun tasarımından ötürü, geldi÷i yerin Batı Afrika’da bir bölgeye ait olabilece÷i tahmin edilmiútir. Bu tespit, büyük olasılıkla uzun mesafe göçü ile ilgili ilk kayıt niteli÷indedir (Newton, 2008).
Farklı türlerde, üreme ve kıúlama alanları arasında izlenen rota ya da kıúlama alanlarına yerleúme úekilleri farklı göç úekilleri oluúturmaktadır. En göze çarpan farklılıklardan biri, süzülen kuúlarla, kanat çırparak aktif uçanlar arasında görülmektedir. Birçok ötücü kuú türü ile ya÷mur kuúları ve di÷er pek çok su kuúu co÷rafi koúullara ba÷lı kalmadan geniú bir hat boyunca cephe göçü gerçekleútirmektedir (Bilgin, 2004).
Süzülerek göç eden geniú kanatlı yırtıcılar, leylekler ve pelikanlar gibi uçmak için çok fazla enerjiye ihtiyaç duyan kuúlarda durum oldukça farklıdır. Bu türler öncelikli olarak gün içerisinde termallerin en iyi oluútu÷u zamanlarda göç etmekte, büyük su kütleleri üzerinden geçmekten de mümkün oldu÷unca kaçınmaktadırlar. Tipik bir biçimde bu
kuúlar termaller eúli÷inde daireler çizerek yükselir ve di÷er termale kadar irtifa kaybederek süzülür. Termale eriútiklerinde tekrar yükselir ve bu iúlemi defalarca tekrarlayarak göçlerini tamamlar. Bu uçuú úekli, uzun mesafede süzülerek göç eden kuúlar için en avantajlı uçuú úekli olup, neredeyse hiç kanat çırpmaya ihtiyaç duymazlar.
Yükselen hava akımları ve bir ölçüde yer çekiminin etkisiyle oluúan ileri hareket nedeniyle, bu sabit kanat tutuúu içeren uçuú úekli sürekli kanat çırpmaya göre çok daha az enerji gerektirmektedir. Süzülerek göç eden kuúların ço÷u sadece süzülerek de÷il, zaman zaman kanat çırparak da göç eder. Bu sayede göç, orta seviyede bir enerji tüketimine mal olmuú olur. Fakat enerji harcama oranını asgariye indirmek için süzülerek ilerlemeye daha fazla a÷ırlık verir ve termalin yeterli olmadı÷ı alanlarda kanat çırpma iúlemine baúvururlar. Süzülme sırasında kanat çırpmak, yani güçlendirilmiú süzülme, ek bir hız ve yükselme sa÷layabilir, ancak yine de bir miktar enerji kullanılacaktır (Newton, 2008).
Gündüz yırtıcı kuú türlerinin oluúturdu÷u Accipitriformes ve Falconiformes takımlarına ait en az 183 tür (% 62’si) mevsimsel göç hareketlili÷i gerçekleútirmektedir. Kerlinger (1989), göçmen yırtıcıları tam, kısmi ve taúma úeklinde göç edenler olarak sınıflandırmıútır. Tam göçmenler 19 tür ile temsil etmekte olup (örne÷in, Pernis apivorus, Circaetus gallicus, Aquila clanga), üreyen bireylerin en az % 90’ının üreme dıúı dönemlerde üreme alanını terk eden bireylerden oluútu÷u bilinmektedir. Kısmi göçmenler 104 tür ile temsil edilmekte olup (örne÷in, Milvus migrans, Gyps fulvus, Circus aeruginosus, Accipiter nisus) bazı bireyleri birbirinden ayrı üreme ve üreme dıúı alanlar arasında hareket eden bireylerden oluúmaktadır. Taúma úeklinde göç edenler 60 tür ile temsil edilmekte olup (örne÷in, Terathopius ecaudatus, Aquila rapax) besin kaynakları ve iklim úartlarındaki de÷iúiklikten dolayı üreme alanı ile üreme dıúı alan arasında ya da farklı bir do÷rultuda düzensiz popülasyon hareketleri gerçekleútiren bireylerdir (Ottinger vd., 2000).
Süzülerek göç eden türlerin dünya üzerinde yo÷unlaútıkları bazı dar bo÷azlar bilinmektedir. Bu darbo÷azlardan 100.000’den fazla gündüz yırtıcı kuúun yo÷unlaútı÷ı tespit edilmiútir. Bu dar bo÷azlar ùekil 1.2’de gösterilmiú olup úekildeki numaralı dar bo÷azların isimleri úu úekildedir: 1- Erie Metropark Gölü (ABD Michigan); 2- Corpus Christi (ABD Teksas); 3- Veracruz Nehri (Meksika); 4- Keköldi Do÷al Rezervi (Kosta Rika); 5- Ankon Tepesi (Panama); 6- Tarifa (øspanya); 7- østanbul Bo÷azı (Türkiye); 8-
Borçka (Türkiye); 9- Eilat (øsrail); 10- Kuzey Vadisi (øsrail); 11- Bab’ül Mendep Bo÷azı (Cibuti-Yemen); 12- Chumphon (Tayland) (Bildstein, 2006).
ùekil 1.2. 100.000’den fazla süzülerek göç eden kuúun kullandı÷ı dar bo÷azlar (Bildstein, 2006)
Süzülen karasal kuúlar termal ve di÷er hava akımları açısından zengin topo÷rafik alanları içeren rotaları kullanmaktadır (Newton, 2008).
Avrasya-Do÷u Afrika göç yolunda en az 35 türden 1,5 milyondan fazla yırtıcı kuú, Avrupa’nın kuzeydo÷usu ve Sibirya’nın batısından Güney Afrika’ya uzanan 10.000 km’lik koridoru kullanmaktadır. Bu göç yolunda iki rota vardır. Batılı rota, Karadeniz’in do÷u ve batısından gelir; Ürdün, øsrail ve Sina Yarımadası’nı geçerek Afrika’da son bulur. Do÷ulu rotada ise Hazar Denizi’nin her iki yanını kullanarak güneye do÷ru hareket eden kuúlar, Arabistan’a, oradan da Kızıl Deniz’in güneyinde bulunan Bab’ül Mendep Bo÷azı’ndan geçerek Afrika’ya ulaúırlar. Batılı ve do÷ulu rotalar Do÷u Afrika’da birleúmektedir (ùekil 1.3) (Newton, 2008).
Kuzeydo÷usu, kuzeybatısı ve güneyinde bulunan koridor ve darbo÷azlar ile Türkiye, Palearktik Bölge’nin ana göç yolları üzerindedir. Süzülerek göç eden kuúların Türkiye’de yo÷unlaútı÷ı önemli dar bo÷azlar; Avrupa – Asya ve Afrika’yı birbirine ba÷layan østanbul Bo÷azı, Çoruh Vadisi – Borçka ve Hatay Belen geçididir.
Ülkemizden süzülerek göç eden kuúlar, Karadeniz’in batısından (Trakya üzerinden) ve do÷usundan (Do÷u Karadeniz da÷ları üzerinden) Türkiye’ye giriú yapmaktadır. Bu kuú türleri Hatay üzerinden güneye ilerleyerek göçlerine devem etmektedir (Newton, 2008).
Bu ana göç yollarından birisi de, yırtıcıların hem sonbahar hem de ilkbaharda kullandı÷ı østanbul Bo÷azı’na uzanan, Batı Karadeniz göç koridorudur (Ottinger vd., 2000).
ùekil 1.3. Avrasya-Do÷u Afrika göç yolu (Bildstein, 2006)
Kumerloeve (1975); Alleon & Vian (1867-70)’ın 19. yüzyıl ortasında østanbul Bo÷azı’nda yaptı÷ı süzülerek göç eden yırtıcı ve leylek keúfinin Ortado÷u göç araútırmaları tarihinde bir ilk oldu÷una ve bunun çok önemli bir katkısı oldu÷una iúaret etmiútir (Shirihai vd., 2000). ølkbahar göç döneminde østanbul Bo÷azı’ndan süzülerek göç eden türlerin izlenebilece÷i noktalar ilk olarak 1869’da Alléon ve Vian (1870) tarafından tanımlanmıútır. 19. ve 20. yüzyılda østanbul’da ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde ço÷u zaman kısa dönemli yapılan çalıúmalar østanbul Bo÷azı’nın süzülerek göç eden kuúlar açısından önemini ortaya çıkarmıútır.
1937 yılından günümüze kadar østanbul Bo÷azı’nda yapılan ilkbahar dönemi sayım çalıúmalarının yapıldı÷ı tarihler beúer günlük (pentat) dilimler halinde gruplandı÷ında, pentat baúına düúen çalıúma sayısı ùekil 1.4.’te görülmektedir.
ùekil 1.4. ølkbahar döneminde yapılan göç izleme çalıúması sayısının beúer günlük da÷ılımı
østanbul Bo÷azı’nda 2006, 2010 ve 2011 yılları ilkbahar döneminde bütün göç dönemini kapsayacak úekilde sayımlar gerçekleútirilmiútir (Anonim, 2010; Bilgin ve Boyla, 2011;
Üner vd., 2010). Ancak hiç birinde günlük fenoloji meteorolojik koúullarla kıyaslanmamıútır. Süzülerek göç eden kuúların göç dinami÷ini ve fenolojisini do÷ru anlayabilmek için buna ihtiyaç duyulmuútur.
Bu çalıúmadaki amaç:
- østanbul Bo÷azı’ndan süzülerek göç eden kuú türlerinin, yo÷unluklarının, uçuú yüksekliklerinin, geçiú rotalarının ve göç dinami÷inin belirlemek.
- Elde edilen bulguların geçmiú yıllarda yapılan benzer çalıúmalarla karúılaútırılarak de÷erlendirmek.
- Göç fenolojisini meteorolojik verilerle kıyaslamak.
BÖLÜM II
MATERYAL VE METOT 2.1 Çalıúma Alanı
Daha önce elde edilen gözlem tecrübelerinden süzülerek göç eden kuúların, ilkbahar göç döneminde ço÷unlukla østanbul Bo÷azı’nın kuzeyinden geçiú yapmayı tercih etti÷i bilinmektedir. Bu nedenle Bo÷az’ın kuzey hattında göçün en iyi izlenebilece÷i ve en geniú görüú açısına sahip olan bir alan tercih edilmiútir. Bu gözlem noktası, østanbul øli, Sarıyer ølçesi dâhilinde Rumeli Kava÷ı sırtlarında ve Feneryolu Yaban Hayatı Geliútirme Sahası (Bakanlar Kurulu Kararı, 2005) içerisinde bulunmaktadır (ùekil 2.1.1).
Denizden yüksekli÷i yaklaúık 155 m olan bu nokta, kuzeyde Karadeniz kıyısına 6 km, do÷uda Bo÷az hattına 500 m mesafede olup, 41°11'20.36"K enlemi ve 29° 4'25.48"D boylamında konumlanmıútır.
ùekil 2.1.1. Gözlem noktasının konumu
Gözlem noktasının bulundu÷u bölge aynı zamanda Bo÷aziçi Önemli Do÷a Alanı (ÖDA MAR023) sınırları içerisinde yer almaktadır (Yalçın, 2006). Alanın esas vejetasyon yapısı, yaprak döken a÷açlar ve yıl boyu yaprak dökmeyen çalı formlarından oluúmakla birlikte, Kara Çam (Pinus nigra) ve Sahil Çamı (Pinus pinaster) yanında, yol boyu uzanan Yalancı Akasya (Robinia pseudoacacia)’lar ile büyük ölçüde plantasyon ormana dönüúmüútür. Do÷al bitki örtüsü, Kocayemiú (Arbutus unedo), Akçakesme (Phillyrea
sp.), Defne (Laurus nobilis), Sumak (Rus coriaria), Laden (Cistus sp.) gibi çalı formları ile birlikte; Fındık (Corylus sp.), Kestane (Castanea sativa) ve Diúbudak (Fraxinus sp.) gibi a÷açlardan oluúmaktadır (Foto÷raf 2.1.2) (Bacak vd., 2015).
Foto÷raf 2.1.1. Çalıúma alanının görünümü 2.2 Yöntem
Çalıúmalar, yapılan literatür taraması sonucu, süzülerek göç eden kuú türlerinin en yo÷un oldu÷u 10 Mart ile 20 Mayıs 2015 tarihleri arasında gerçekleútirilmiútir. Çalıúma süresi süzülerek göç eden kuúların Bo÷az’da en yo÷un geçiú yaptıkları saatler olan 09:00-17:00 olarak belirlenmiútir. Aralıksız 72 günü kapsayan arazi gözlemleri toplamda 576 saat sürmüútür. Kuúların yo÷un göç etti÷i dönemlerde, çalıúma saatlerinde artıú yapmak suretiyle düzensiz de÷iúiklikler yapılmıútır (sabah saatlerinde 2 saat erken, akúam saatlerinde 1 saat daha geç olan zamanlar, düzensiz gözlemler olarak anılacaktır).
Düzenli sayımlar dıúında elde edilen bu veriler Bulgular ve Tartıúma Bölümü’nde ayrıca belirtilmiútir. Çalıúma süresince yaz saati uygulaması dikkate alınmamıútır.
Gözlemlerde Zeiss Conquest HD10x42 dürbün, Nikon Fieldscope 20x45 teleskop, Canon EOS 60D foto÷raf makinesi ve Canon EF 400mm f/5.6L USM objektif kullanılmıútır.
Kuúların geldi÷i bilinen yönler, çıplak göz ve dürbün ile ayrıca gerekti÷inde teleskop aracılı÷ı ile düzenli olarak yatay ve dikey düzlemde taranmıútır. ølk olarak yapılan tür tespiti ardından, aynı türe ait, aynı yükseklik ve do÷rultuyu kullanan bireyler birlikte
sayılmıútır. Geçiúlerin çok yo÷un olmadı÷ı zamanlarda, Bildstein vd. (2007) ve Sutherland (2006)’de bahsedildi÷i gibi, süzülme sırasında (termalde dönerken de÷il) teker teker, büyük gruplar geçer iken beúer ve onar, çok yo÷un gruplarda ise yirmiúer gruplama yöntemiyle sayım yapılmıútır.
Süzülerek göç eden türlerden alanda gözlenen ve buralarda uzun süre vakit geçirerek yerli bir kuú davranıúı sergileyen (beslenen, avlanan vs.) kuúlar, yerli olarak de÷erlendirilmiú ve göç edenlere dâhil edilmemiútir.
Elde edilen bilgiler, Ek A’daki çalıúma tablosuna, her saat baúını belirterek, kuú türlerinin adları, sayıları, geliú ve gidiú yönleri, tahmini uçuú yükseklikleri anlık olarak kayıt edilmiútir. Ayrıca bulutluluk (8/8 kapalı, 0/8 açık), sıcaklık, rüzgâr yönü, rüzgâr hızı, görüú mesafesi ve ya÷ıú durumu gibi meteorolojik bilgiler de not edilmiútir. Rüzgâr hızı Ek-B’de yer alan Beaufort (1805) sıkalasına göre, kayıt edilmiútir. Uçuú yükseklikleri, alanda farklı yüksekliklerde sabit konumlar belirlenerek, kuúların da boyutları göz önünde bulundurularak tahmin edilmiútir. Kabaca 0-200 m, 200-400 m ve 400 m üzeri olmak üzere, üç farklı yükseklik aralı÷ı belirlenmiútir.
Ayrıca meteorolojik koúulların kuú geçiúleri üzerine etkilerinin tespit edilmesi amacıyla Meteoroloji Genel Müdürlü÷ü’nden, 10 Mart - 20 Mayıs tarihleri ve 07:00 - 18:00 saatleri arasındaki, Kumköy meteoroloji istasyonunda ölçülen veriler alınmıútır. Bu veriler; saatlik basınç (hpa), saatlik bulut taban yüksekli÷i (m), saatlik genel bulut kapalılı÷ı (/8), saatlik ortalama nem (%), saatlik rüzgâr hızı (m÷sec), saatlik yatay görüú (km), saatlik sıcaklık (C)’tır.
Kuúların tanımlanmasında, Heinzel vd. (1995), Porter vd. (2004), Forsman (2007) ve Svensson vd. (2009) referans alınmıútır. Bilimsel adlandırma ve sınıflandırmada “The BirdLife checklist of the birds of the world: Version 7” (Birdlife International, 2014) listesi; Türkçe adlandırmada, Porter vd. (2004) esas alınmıútır. Türlerin, IUCN Kırmızı Listesi’ndeki koruma durumlarının de÷erlendirmesinde ise, “The IUCN Red List of Threatened Species, Version 2015.1.” (IUCN, 2015) kaynak olarak alınmıútır.
Bulgular bölümünde, tür grafikleri hazırlanırken gözlemlerde 20 bireyden fazla rastlanan türler için, beúer günlük, saatlik, geçiú yönü ve geçiú yüksekli÷i grafikleri düzenlenmiútir. Grafiklerde kesintisiz çalıúma aralı÷ı olan 09:00-17:00 saat aralı÷ı esas alınmıútır.
BÖLÜM III
BULGULAR VE TARTIùMA
10 Mart - 20 Mayıs tarihleri ve 09:00-17:00 saatleri arasında yapılan düzenli göç izleme çalıúmasında, 4 takım, 5 aile ve 32 türe ait 210.064 süzülerek göç eden kuú tespit edilmiútir. Materyal ve Metot bölümünde de belirtildi÷i üzere bu saatlerin dıúında (07:00-09:00 ve 17:00-18:00) yapılan düzensiz gözlemlerde de 3 takım, 4 aile ve 21 türe ait 12.554 süzülerek göç eden kuú tespit edilmiútir. Düzenli ve düzensiz gözlemlerin sonucunda toplam 222.618 süzülerek göç eden kuú tespit edilmiútir.
Çalıúmalar boyunca elde edilen veriler Çizelge 3.1’de her bir türün beúer günlük toplam sayıları, ùekil 3.1’de beúer günlük fenoloji grafi÷i, Çizelge 3.2’de türlerin saatlik da÷ılımı, ùekil 3.2’de saatlik da÷ılım grafi÷i úeklinde görülebilir. ùekil 3.3’te düzensiz gözlemlerde tespit edilen kuú sayısının beúer günlük da÷ılım grafi÷i görülmektedir.
Beúer günlük ve saatlik da÷ılım grafikleri hazırlanırken, çalıúmanın tam anlamıyla anlaúılabilmesi için, düzensiz gözlem verileri de de÷erlendirmeye alınmıútır.
ùekil 3.1. Toplam kuú sayısının beúer günlük da÷ılımı
0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000
10.3-14.3 15.3 - 19.3 20.3-24.3 25.3-29.3 30.3-3.4 4.4-8.4 9.4-13.4 14.4-18.4 19.4-23.4 24.4-28.4 29.4-3.5 4.5-8.5 9.5-13.5 14.5-18.5 19.5-20.5
ùekil 3.2. Toplam kuú sayısının saatlik da÷ılımı
ùekil 3.3. Düzensiz gözlemlerde tespit edilen, saatlik kuú sayısının, beúer günlük da÷ılımı
En yüksek sayıda gözlenen dört tür olan; Leylek (Ciconia ciconia), ùahin (Buteo buteo), Küçük Orman Kartalı (Clanga pomarina) ve Arı ùahini (Pernis apivorus)’nin beúer günlük fenolojilerini bir arada gösteren grafik ùekil 3.4’te verilmiútir. Grafik, dört türün de kendine özgü göç dinami÷ini karúılaútırmalı olarak ortaya koymaktadır.
Alandan süzülerek göç eden kuúların ço÷unlukla 10:00-12:00 saat aralı÷ında, 0-200 m yüksekli÷i kullanarak göç etti÷i tespit edilmiútir (ùekil 3.5). Kuúların bu yüksekli÷i ço÷unlukla, hava sıcaklı÷ının daha düúük, dolayısıyla daha az sıcak hava akımının oldu÷u ö÷len saatleri öncesinde tercih etti÷i anlaúılmaktadır. ùekil 3.5’te, 0-200 m, 200- 400 m ve 400 m üzeri yükseklikleri kullanan kuú sayısı saatlik olarak görülmektedir.
Birbirine benzerlik gösteren, 200-400 m ve 400 m üzeri e÷rilerinin ise, hava sıcaklı÷ının yükselmesi sonucu kuúları daha yükseklere taúıyan sıcak hava akımlarının arttı÷ı ö÷len saatlerinde daha fazla kuú tarafından tercih edildi÷i anlaúılmaktadır.
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000
10.3-14.3 15.3 - 19.3 20.3-24.3 25.3-29.3 30.3-3.4 4.4-8.4 9.4-13.4 14.4-18.4 19.4-23.4 24.4-28.4 29.4-3.5 4.5-8.5 9.5-13.5 14.5-18.5 19.5-20.5
07:00 - 08:00 08:00 - 09:00 17:00 - 18:00
ùekil 3.4. En çok görülen dört türe ait kuú sayısının beúer günlük da÷ılımı
ùekil 3.5. Süzülerek göç eden kuú sayısının, uçuú yüksekli÷ine göre saatlik da÷ılımı
0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000
10.3-14.3 15.3 - 19.3 20.3-24.3 25.3-29.3 30.3-3.4 4.4-8.4 9.4-13.4 14.4-18.4 19.4-23.4 24.4-28.4 29.4-3.5 4.5-8.5 9.5-13.5 14.5-18.5 19.5-20.5
Buteo buteo Ciconia ciconia Clanga pomarina Pernis apivorus
0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000
09:00 10:00
10:00 11:00
11:00 12:00
12:00 13:00
13:00 14:00
14:00 15:00
15:00 16:00
16:00 17:00
0-200 m 200-400 m 400+ m
Çizelge 3.1. Türlerin beúer günlük toplam sayıları Toplam 1.393 149.477 12 31 8.422 3 481 7 18.026 93 13 46 13 1 3 4 468 243 83 32 18 10
19.5 20.5 11 474 343 4 46 1 7 2
14.5 18.5 175 4.067 1 2.176 8 316 1 6 1 1 1 16 4
9.5 13.5 79 716 1.982 12 195 2 1 1 1 2 1 10 9 3 1
4.5 8.5 56 2.387 1.766 3 1 138 1 5 2 7 6 1
29.4 3.5 173 11.054 1 2.041 11 3 625 3 6 1 1 23 11 3
24.4 28.4 105 14.519 12 113 2 15 1 2.145 11 16 5 47 13 4 3 1
19.4 23.4 55 7.907 1 1 4 851 3 1 1 1 9 18 4 2
14.4 18.4 67 5.659 5 18 3.672 3 1 4 1 56 19 4 1 5 1
9.4 13.4 11 9.494 5 21 438 2 2 72 45 16 5 3
4.4 8.4 193 33.593 9 1 68 1 6.000 4 1 1 161 50 25 5 2
30.3 3.4 393 14.796 9 106 1 1.758 23 4 2 38 39 18 7 2 3
25.3 29.3 64 30.324 149 1.812 14 4 20 16 12 3 1
20.3 24.3 8 10.851 59 24 25 2 1 1 1 5 4
15.3 19.3 1 2.240 2 5 1 1 5 4
10.3 14.3 2 1.396 1 1 1 1
Tür/Pentat Ciconia nigra Ciconia ciconia Pelecanus onocrotalus Pandion haliaetus Pernis apivorus Neophron percnopterus Circaetus gallicus Gyps fulvus Clanga pomarina Clanga clanga Clanga sp. Aquila nipalensis Aquila heliaca Aquila chrysaetos Aquila sp. Aquila / Clanga sp. Hieraaetus pennatus Circus aeruginosus Circus cyaneus Circus macrourus Circus pygargus Circus sp.
