l ( l H n ı m m m m m m m m i ( M m u m ı n m ı m ı m m ı ı m u ı m n ı m ı m m ı m m M m ı ı ı m m ı ı ı ı m M u m : u ı ı
f
T A R İ H ! B A H İ S L E R
|
llll=llltirilllIIIIIIIİIIIIIIIfmilVllllllfVII«l|[lltlllllllllllllHlHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItlllllllllllllIIIlÎlHIII=IIH
Ordumuzun yetiştirdiği
i l i m a d a m l a r ı
r
L
Y A Z A N
Halûk Y. Şehsu var oğlu
Beydir. Abdtilha- mid-i S i n i ve Dev ri S a lt a n a tı ad lı üç ciltlik b i r e- seri basılm ıştır, iyi alm anca bi len m u h a r r i r i n ayrıca K aradeniz Ve Boğazlar Meselesi isimli b i r e
1
i
T ü rk iy e 'd e ilim hayatının geliş mesinde de or du önderlik etmiş- ¡tir. XVIII inci as rın ikinci y a n s ı n dan itib aren garp bilgisinde subay y etiştiren ordum uz, bu güzide ele m a n l a rl a ilim hay atımıza ışık tu t muş tıp, fizik, kimya, tabiat, ha ritacılık, fen ve teknik, gemi in şa sahalarında başarılı çalışm a la r kaydedilm iştir. Ayrıca tarih , coğrafya alanında bir çok subayı mız kıymetli eserle r vücu de ge ti rm işlerdir.
Tıbbivenin m em le ketim iz de yal nız insan sağlığı bakım ın dan de ğil, b ir çok içtima! ve siyasi saha larda da çalışan k n m e t l i sal. siy e t le r y etiştirm iş olduğu herkes çe ma lûm dur. tik h ekim le rim iz , m em le kete b ü tü n bu sa halarda önderlik etmiş, yenilik ler getirmiş ve Tür- kiyenin ka lk ınm asın da büyük hiz- m e t le r görm üşle rdir.
il k askerî h e kim le rim iz arasın da d okto r Mehmet Nuri, dokto r H üseyin "Hulki, Evliya Hoca na miyle anılan d okto r Hüseyin Rem zi. $ a k i r İb rahim , Esat Fevzi Bey- le rie İb rahim Lutfi Paşa. Selirp Bakir Paşa. H a y re tt ti n Paşa, Ali Paşa. Ali Rıza Bey. Eşref Ruşen Bey, Haşan M azhar Paşa, Asaf Derviş Paşa. F a h ri Paşa, Ziya N u ri Paşa. M ehm et Ali Paşa. Besim Ö m er Paşa, Yusuf P ıgıp. Hamdi Fuat, Ali Hüseyin, S^at Şereüfd- din, M azhar Osman. Rifa* Osman, Mim K em al Öke Cemil Topuzlu, Osman Şevki. K em al Cenap. Salm Ali Dilemre, Tcv fik Sağlam ve di ğerleri v a rd ır
Bu h ekim le rim iz den hem en hep si, kendi sahalarında, m em le kete batılı ta b a b e t anlayışını getirm iş ler. yeni bu lu ş la rla tıp ilm ine b ü y ü k y a rd ım la rd a b u l u n m u ş l a r ve m esle klerin e ait kıym etli eser ler neşretm işlerdir.
Tıp ilminin bugün vastl olduğu m erhaleyi Tıbbiyemizin bu eski m ezunları haz’rla-n's mfitemn- dî ça lışm ala rı ile T ü r k i y e ’de m i tâhessıs hekimliğin ve hekim ah lâ kının k u ru lm asın a hizm et etm iş le rdir.
Diğ er sah alard a isim yapmış as kerlerim ize gelince; b u n l a r ara sında, Abdülâziz zamanın da uzun m ü d d e t Mekâtibi A skeriye Nazır lığı yap mış b u lu n a n Galip Paşayı zik redebiliriz. Askeri m ü e s s e s l e rimizin ilerlem esine hizm et etmiş b u lunan hu değerli Paşa zamanın da, Askeri R üştiyele r k u ru l m u ş ve m uhtelif y erlerde Askeri id a d il e r açılmıştı. M ühendishane'de o k u d u k ta n sonra L o n d ra ’ya tahsi le gönderilen Galip Paşa, fiziğe ait b ir te crübe âleti vücude getir miştir.
Fosfor Mustafa Sıtkı P a s a ; su b a y çıktıktan sonra, uzun zaman H arbiyede hocalık eden Mustafa Sıtkı Paşa, m u h te lif O rdu Müşür- lü k le rin d e b u lu n m u ştu . A skerli ğe ve m atem atiğ e dair, tercüm e ve telif b ir çok eseri v ard ır. Baş- lıcaları: Topografya, Hazinetülhe- sap ismini taşır.
Mustafa Şevket Paşa, tarih e ve asker liğe d air es erle rile ta nınmış kum aııd an larım ızd an d ır. Uç cilt lik Tarlh-i Harb'ı, Fen-i Harb, Burhan-ı H ak ik at isimli eserleri vardır.
Ş ü k rü Efendi to rpito inşasında başarı göstermiş b ir deniz suba- yımızdır. Ş ü k rü Efendi 1875 de Bahriye m ektebini bitirmiş. Ter sane Resim hanesine m e m u r olmuş ve B ahriy e m ektebin de de m ate matik , fizik, kim ya o k u tm u ş t u r 1886 da A v ru p ay a to rpito tahsili ne gönderilmiş, m em le kete dönü şünde. Torp ito res imhanesi ile Tor pito komisyonu âzalığına tayin e- dilmiş ve kendi imal ettiğ i b ir ton pitonun İzmit körfezindeki tecrü bele rin de başarı kazanmış ve tor- pitonun bir İkincisini yaparken .ölm üştür.
Tarih, coğrafya ve din! mesele lere dair yaz ılarivie ta nınmış A- m iralle rim izden biri Eyüp Sabri Paşad ır. Yem en ve Hicazda vazi fe ile b u lu n m u ş ve b u r a l a r d a yap tığı t e t k ik a t sonunda, muhtelif, kıy m etli eser leri neşredilm iştir.
H arbiye m ektebi nazırı ve Ş ıp ka kum an d an ı S üleym an Paşa da edebiyat ve tarih e ait b ir çok ese ri olan kıy m etli aske rle rimizden biridir.
Gazi Ethem Paşan ın oğlu olan değerli k u rm a y la r ım ız d a n Ömer Suphi Bey, otuz yaşında ölmesine rağm en lisana, coğrafyaya, hende seye ait değerli ese r le r bır ak m ış tır. B ıı n 's r arasın da Usu!-ü tersim i Arazi, OşjnanBların Askerliğe et tiği H iz m etle r, MuLaddemat-ı rf-n dese. Coğrafya Tabi! isimli olanla- ! n vardır.
1899 da Sadrâ zam olan Ahmet Cevat Paşa, ta rih e ait eserle riyle ta n ın m ıştır. Tarih-1 Askeri-i Os man!, M u h tasar Tarih-i Asker! bu eserleri ara sın dadır.
Vidinli Tevfik Paşa da o rd u m u zun kıy m etli rivaziyecilerinden- dir. H arb iy ed e m a t e m a t ik dersle ri okutm uş, Albaylığı esnasında ord u için yapılacak silâ hlara ne zaret etm ek üzere A m erikaya gön derllm iştir. K endi sahasında kıy metli eserle ri vard ır.
Mesleğine ait ese rle r bır akan G enerallerim iz den biri de M usta fa Şevki Paşad ır. Mustafa Şevki, Paşa tatikşaf-ı Askeriye, Ameiî ilm-i Arazi. Mükem m el Topogra f ya adlı eserle ri yazmış, istikşaf haritası alm ağ a mahsus bir âlet de vücu da getirm işti.
Askerliğe, tarih e ait eserle riyle tanınm ış su baylarım ızdan biri de M e h m e t TshiT B eydir: Mehmet T a h ir Beyin A lm aneadan tercü me ettiği V serlerle telif eserleri vard ır.
Askeri oku llard a uzun zaman ö ğretm enlik yapan ve mesleğine ait eserle r b ır a k a n askerle rimiz den biri de Müşir İb r a h im E th em Paşad ır. Askerî M ekteple r Nazır lığı da yapan İb rahim E th em P a şanın tercü m e ese rle rinden bazı ları Fenni H arb. F ırka Tab i-nsi,
İleri Tüfenk Tali m atn am esid ir. M anastırlı Rifat Bey, N am ık Ke mal devrine mensup kale m sahip lerinden değerli b ir subay dır. As kerliğe, m a te m a tiğ e ait telif ve tercüm e yir m i beş k a d a r eser bı- ra km ıştır.
Genç yaşında ölen kalem sahibi askerle rim izden biri O sm an Nuri
seri dkha vardır.
K a p ta n Ş ü k r ü Bey, ta r ih e ait e- serleriyle* tanınm ış bir deniz bin başısıdır. Uzun senel er Bahriye m e k te b in d e T arih ve D evle tler H u k u k u o k u tm u ş t u r. Bahriye-i Osman!, OsmanlI Tarihi, H ukuk-u Düvei-i Bah riye, Merasim ve Teş rifat. Bahriyem izin Tarih çesi isim li eserle ri vardır.
Haşan F u at Paşa da m atem atiğe ait eserle riyle tanınm ış b i r askeri mizdir. Hendese-i M u sattaha, H e r dese-i Mücesseme, Hendese-i Res miye, "Hendese-i M ur a k k a m a , Ameli Hendese, Resm-i H attı neşredilen eserle ri ara sın dadır.
Topçu lu ğa d air e s erler neşr eden diğ er b ir askerimiz de Hüseyin Rıfkı Paşa dır.
ikinci M eşrutiyet devrinde Os manlI İ m p a r a t o r lu ğ u n u n S a d râ zamları abasında bulu n an M ahm ut Şevket Paşa da kalem sahibi as- kerlerim iz dendi. Fenni Esliha, Os manlI Teşkilât ve Kıvafet-i Askeri yesi, Hendese-i Musattaha ve Mü cesseme isimli ese rleriyle Fransız- cadan tercü m e ettiği bazı k it a p la rı v ard ır.
T arih e ait eserle riyle t a n ı m i ı? b ir deniz subayım ız da Saffet Bey dir.
Yine ta rih e ait bazı e s erler y a zan ve elçilikle rde b u lu n a n asker le rim iz den biri M ehm et Ş ak ir P a şadır. Meh m et Ş a k ir P aşanın Ye ni Osmanlı Tarihi isimli beş cilt lik eserinin iki cildi basılm ıştır.
A hm et Şükrii Efendi, M ehm et T evfik P aşa. Gazi Ahmet M u h t a r Paşa, A hm et Saip Bey. İs mail P a şa, Keçecizade izzet F u at Paşa, M ehm et Vahit Bey, E th em Paşa, Necip Asım Bey, A hm et M u h t a r Paşa. Selim Sırrı Tarcan, General P e r t e v D em irh an kıym etli neşri yatı olan askerle rim iz ara s ın d a dır.
M ir’at-ı İs ta n b u l. T opkapt S a ra yı ve P a rk ı n ın tarihî. S u l t a n a h met P ark ı ve Asar-ı Atikası isimli eserleriy le İs ta n b u l şehri ta r ih i üzerinde ç alışm alar yanan değer li b ir m u h a r r i r subayım ız i a Meh m et Raif Beydir.
Biyograf ya ve bib liy ografyaya ait eserleriy le tanınmış, k ıy m etli a sk er yazartarımr/da biri BurSa- lı M ehm et T ah ir Beydir. P ek kıy m etli neşr iy atı arasında OsmanlI Müel lifler i isimli kitabı Milli kü tü phanem izin b ü v ü k bir eksiğini ta m a m l a m a k t a d ır .
H a ritacılık tak i ihtisasiy le ta n ın mış değerli b ir Genera limiz de Şev ki Paşadır. H aritacılık tahsili için P arise gönderilen ve bu sahad a ihtisas yapan Şevki Paşa, ik inci M eşru tiyetin ilânın dan sonra, pek m ühim h a r i t a l a r vücude getirmiş tir.
Ali H a y d a r E m i r Bey denizcilik ta r ih i n e ait eserle riyle ta n ı n mış bir deniz suoavımızdır. Sayı sı otu zu b u lan eserle ri arasın da Tarihi Bahri Sahifeleri, Marma- r a d ı T ü r k le r , t t a l / a n H arb i. De nizde T ü r k iy e ismini taşıyan pek değerli neşr iy atı vardır.
K âzım K a ra b e k ir Paşa, Mili! Mücadel ed e Ş a r k cephesi k u m a n danı o la r a k gördüğü b ü y ü k hiz metin yanın da kale m sahibi ola rak da şöhret b u lm u ş t u r. A sk e rli ğe ait verdiği konferansla rı b ir kitap halinde toplamış. OsmanlI im p a r a t o r l u ğ u n u n son devirde k a tıldığı h a rb l e r h a k k ın d a m uhtelif
e s erler yazm ıştır.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği T a h a To ros Arşivi
