T.C.
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİMDE PSİKOLOJİK HİZMETLER BİLİM DALI
ÖĞRETMENLERDE YAŞAMIN ANLAMI YAŞAM DOYUMU SOSYAL KARŞILAŞTIRMA VE İÇ-DIŞ KONTROL ODAĞININ
ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
İBRAHİM TAŞ
ARALIK 2011
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİMDE PSİKOLOJİK HİZMETLER BİLİM DALI
ÖĞRETMENLERDE YAŞAMIN ANLAMI YAŞAM DOYUMU SOSYAL KARŞILAŞTIRMA VE İÇ-DIŞ KONTROL ODAĞININ
ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
İBRAHİM TAŞ
DANIŞMAN:
YRD. DOÇ. DR. MURAT İSKENDER
ARALIK 2011
BİLD İR İM
Hazırladığını tezin tamamen kendi çalışmam olduğunu, akademik ve etik kuralları gözeterek çalıştığımı ve her alıntıya kaynak gösterdiğimi taahhüt ederim.
Bu yüksek lisans tezi, E ^ A ^ AcU . • . f e . .U/i^vsJlrU^.... Anabilim/bilim Dalında jürimiz tarafından kabul edilmiştir.
vA_c<A- v/t-„ c -\
Başkan ...(imza)
'^A.fA" . . c~ec/v. t V " \ —\
Ü y e ...(imza)
"\£^£USS&Q_
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
ÖNSÖZ
Bireyin yaşam a yüklediği anlam onun hayata karşı duruşunu da şekillendirm ektedir.
Y aşam larını anlamlı ve değerli gören bireylerin zorlu olaylar karşısında daha güçlü olduğu, depresif, zorlayıcı duygularla daha rahat baş edebildikleri görülm ektedir.
Y aşam ında bir anlam a sahip olan birey yaşam dan doyum sağlayabildiği gibi olum lu benlik algısı da geliştirebilm ektedir.
Toplum sal varlığın sağlıklı bir şekilde devam etmesi eğitim kurum larına bağlı olduğundan, eğitim sistem inden geçen bireylerin nasıl şekillendiği daha b ir önem kazanm aktadır. N itelikli bir eğitim sistemi nitelikli bireyler yetiştirecektir. N itelikli bireylerin yetişm esinde en büyük etken şüphesiz öğretm enlerdir. Ö ğretm enlerin hayata karşı duruşları, hayatı anlam landırıp anlam landıram am aları, yaşam dan zevk alıp alm am aları, kendilerine ilişkin olum lu ya da olum suz algıları, iç denetim li olup olm amaları direk ya da dolaylı olarak öğrencilere yansıyacaktır. Bu yansım anın bir sonucu olarak öğrenciler am açsız, idealsiz, olum suz düşünen, kendilerinden hoşnut olm ayan ve sorum luluktan kaçan bireyler olabileceği gibi, amaçlı, ideallerine bağlı, olum lu benlik algısına sahip ve karşılaştıkları olaylarda etkili olup inisiyatif alabilen, özgün, iradeli ve özgür bireyler olabilirler. B urada belirleyici olan eğitim sistemi ve şüphesiz öğretm enin nitelikleridir. Bu nedenle öğretm enlerde yaşam ın anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırm a ve kontrol odağı arasındaki ilişkiler incelenm eye değer bulunm uştur.
Araştırm am süresince öneri ve katkılarıyla yol gösteren değerli hocam Yrd. Doç. Dr.
M urat İskender’e teşekkürlerim i sunarım.
A yrıca tez çalışm am da yardım cı olan öğretm en arkadaşlarım a teşekkür ederim.
İbrahim TAŞ A ralık 2011
iv
ÖZET
Ö Ğ RETM EN LER D E Y A ŞA M IN A N LA M I Y A ŞA M D O Y U M U SOSYAL K A R ŞILA ŞTIR M A V E İÇ-DIŞ K O N TR O L O D A Ğ IN IN ÇEŞİTLİ
D EĞ İŞK EN LER A ÇISIN D A N İNCELEN M ESİ.
Taş, İbrahim
Y üksek Lisans Tezi, Eğitim Bilim leri Enstitüsü, Eğitim Bilim leri A nabilim Dalı, Eğitim de Psikolojik H izm etler B ilim Dalı
Danışm an: Yrd. Doç. Dr. M urat İskender Aralık, 2011. 165 Sayfa
Bu araştırm anın amacı öğretm enlerde yaşam ın anlamı, yaşam doyum u, sosyal karşılaştırm a ve iç-dış kontrol odağı arasındaki ilişkiyi incelem ektir. A raştırm anın diğer b ir amacı ise bu dört kavram arasındaki ilişkinin cinsiyet, yaş, m eslekteki çalışm a süresi, eğitim durum u ve medeni durum değişkenleri açısından anlam lı bir farklılık gösterip gösterm ediklerini incelem ektir.
A raştırm anın örneklem i İstanbul’un Sultanbeyli, Üsküdar, K ağıthane, Bayram paşa, Beylikdüzü, Ataşehir, Tuzla ve Sancaktepe ilçelerinde görev yapan 144 bay, 219 bayan toplam 363 öğretm en oluşturm aktadır. Araştırm a, K arşılaştırm alı İlişkisel Taram a M odeline uygun olarak gerçekleştirilm iştir. A raştırm ada ölçm e araçları olarak öğretm enlerin; cinsiyeti, yaşı, m eslekteki çalışm a süresi, eğitim durumu, medeni durumları hakkında bilgi toplam ak am acıyla araştırm acı tarafından geliştirilen Bilgi Toplam a Form u kullanılm ıştır. Ö ğretm enlerin yaşam a yükledikleri anlamı saptam ak için Steger, Frazier, Oishi ve K aler (2006) tarafından geliştirilen ve Akın ve Taş (2011) tarafından Türkçe uyarlam ası yapılan Y aşam ın Anlam ı Ölçeği;
yaşam doyum larını ölçm ek için Diener, Em m ons, Larsen ve G riffin (1985) tarafından geliştirilen ve D urak ve arkadaşları tarafından (2010) T ürkçe’ye uyarlam a çalışması yapılan Y aşam D oyum u Ölçeği; sosyal karşılaştırm a düzeylerini belirlem ek için A llan ve G ilbert (1991) tarafından ilk olarak 5 m addelik form olarak geliştirilen, önce 6 m addelik form olarak Şahin ve Şahin (1992) tarafından Türkçeye uyarlanan daha sonra 18 m addelik form olarak Şahin, D urak ve Şahin (1993) geliştirilen Sosyal K arşılaştırm a Ölçeği; iç-dış kontrol odağını belirlem ek için R otter (1966) tarafından geliştirilen ve D ağ (1991) tarafından Türkçeye uyarlam ası yapılan
v
R otter’in İç-dış K ontrol Odağı Ölçeği kullanılm ıştır. Veriler; Pearson M om entler Çarpımı K orelâsyonu, İlişkisiz Grup T Testi, M ann W hitney-U ve ‘K ruskal W allis H Testi ile analiz edilmiştir.
A raştırm a sonucunda yaşam anlam ının m evcut anlam alt boyutu ile yaşam doyumu ve sosyal karşılaştırm a arasında pozitif; iç-dış kontrol odağı arasında n eg atif ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ö ğretm enlerin yaşam anlam larının m evcut anlam alt boyutunun cinsiyet, yaş, m eslekteki çalışm a süresi, eğitim durum u ve medeni durum açısından anlam lı farklılıklar gösterm ediği bulunm uştur. Ö ğretm enlerin yaşam anlam larının aranan anlam alt boyutunun cinsiyet ve m edeni durum açısından anlamlı farklılık gösterdiği, yaş, m eslekte çalışm a süresi ve eğitim durum u açısından anlamlı farklılıklar gösterm ediği bulunm uştur. Ö ğretm enlerde yaşam doyum unun cinsiyet açısından anlam lı farklılık gösterdiği, yaş, m eslekteki çalışm a süresi, eğitim durum u ve m edeni durum açısından anlamlı farklılık gösterm ediği bulunm uştur.
Ö ğretm enlerde sosyal karşılaştırm anın cinsiyet, eğitim durum u açısında anlamlı farklılık gösterm ediği, yaş, m eslekteki çalışm a süresi ve m edeni durum açısından anlamlı farklılık gösterdiği bulunm uştur. Ö ğretm enlerin iç-dış kontrol odağı cinsiyet, yaş, m eslekteki çalışm a süresi açısından anlamlı farklılık gösterdiği, eğitim durumu ve m edeni durum açısından anlamı farklılık gösterm ediği bulunm uştur. Elde edilen bulgular ışığında araştırm adan elde edilen sonuçlar tartışılm ış ve gelecek araştırm alar için önerilerde bulunulm uştur.
A nahtar K elim eler: Y aşam ın A nlam ı, Y aşam D oyum u, Sosyal K arşılaştırm a, İç-Dış K ontrol Odağı
vi
A B ST R A C T
THE SEA RCH OF M EA N IN G OF LIFE, LIFE SATISFA CTIO N, SOCIAL CO M PA RISO N AND IN TER N A L-EX TER N A L LO CU S CO N TR O L IN TERM S
OF D IFFER EN T V ARIANTS.
Taş, İbrahim
Postgraduate Thesis, Institute o f Education Sciences, Education Sciences D epartm ent,
D epartm ent o f Psychological Services in Education Supervisor: A ssistant Professor D octor M urat İskender
N ovem ber, 2011. 165 pages
The aim o f this study is to search the relationship am ong the m eaning o f life, life satisfaction, social com parison and internal-external locus control. A nother aim o f this study is to search w hether the relationship am ong these four concepts will create any big difference in term s o f gender, age, duration in teaching and, educational and marital status.
The samples used in this paper are the teachers w ho have taught in the counties o f İstanbul, Sultanbeyli,Ü sküdar, K ağıthane, Bayram paşa, Beylikdüzü, Ataşehir, Tuzla and Sancaktepe. They are 144 m en and 219 w om en in number, th a t’s 363 in total.
The research has been carried out in accordance w ith Com parative Relational Screening M odel. D ata G athering Form, developed by the researcher, has been used as the assessm ent instrum ent so as to gather inform ation about teachers’ gender, age, duration in teaching and, educational and marital status. In order to learn the m eaning o f life for the teachers, life m eaning scale developed by Steger, Frazier, Oishi and K aler (2006) and adapted into Turkish by A kın and Taş (2011) has been practised. In order to m easure life satisfaction, life satisfaction scale developed by Diener, Em m ons, Larsen and G riffin (1985) and adapted into Turkish by D urak and his colleagues has been used. In order to determ ine social com parative levels, social com parative scale developed by A llan and G ilbert (1991) firstly as five-point form and adapted into Turkish firstly as six-point form by Şahin and Şahin (1992) and
vii
later readapted as eighteen-point form by Şahin, D urak and Şahin (1993) has been used. In order to determ ine internal-external locus control, R otters’ internal-external locus control scale developed by Rotter(1966) and adapted into Turkish by D ağ (1991) has been used. The datum have been analysed w ith Pearson Product-M om ent Correlation, U nrelated G roup T Test, M ann W hitney-U Test and ‘K ruskal W allis H T est’.
As the outcom es o f the study, it is found out that there is a positive relationship betw een the present sub-dim ension o f life meaning, life satisfaction and social com parison; and a negative one w ith internal-external locus control. It is found out that the present m eaning sub-dim ension o f teachers’ m eanings o f life does not differ greatly in respect to gender, age, duration in teaching and, educational and marital status. In term s o f the teachers’ gender and marital status there becom es a big difference in their life m eanings’ searched sub-dim ension, w hile there is not such a difference in term s o f age, duration in teaching, and educational status. The teachers’
life satisfaction differs greatly in term s o f their gender but age, duration in teaching, educational and marital status do not affect the life satisfaction much. In the teachers’
cases social com parison does not differ greatly in term s o f gender and educational status but it differs in term s o f age, duration in teaching and m arital status. The teachers’ internal-external locus control differs in term s o f gender, age, and duration in teaching but it does not differ in term s o f educational and marital status. In the light o f the data obtained from the study, the results o f the research has been discussed and m ade suggestions for the future researches.
K eywords: Life m eaning, life satisfaction, social com parison, and internal- external locus control.
viii
İÇ İN D E K İL E R
Bildirim ... ii
Jüri Üyelerinin İmza Sayfası... iii
Ö nsöz... iv
Türkçe Ö zet... v
İngilizce Ö zet... vii
İçindekiler... ix
Tablolar L istesi... xiii
1.Bölüm , G iriş... 1
1.1 Problem Cüm lesi... 7
1.2 Alt Problemler... 7
1.3 Önem... 10
1.4 Varsayımlar... 12
1.5 Sınırlılıklar... 12
1.6 Tanımlar... 13
1.7 Simgeler V e K ısaltm alar... 14
2.Bölüm , A raştırm anın K uram sal Ç erçevesi ve İlgili A raştırm alar... 15
2.1 Araştırmanın Kuramsal Çerçevesi... 15
2.1.1 Yaşamın Anlam ı... 15
2.1.2 Yaşam D oyum u... 23
2.1.2.1 Yaşam doyumunu etkileyen bazı değişkenler... 26
2.1.2.2 Yaşam doyumu kuramları... 27
2.1.2.2.1 Ereksel (telik) kuramlar... 27
2.1.2.2.2 Aktivite kuraml a r ı... 28
2.1.2.2.3 Tavandan-tabana ve tabandan-tavana kuramları... 28
2.1.2.2.4 Bağ kuramları... 29
ix
2.1.2.2.5 Yargı k u ra m la rı... ... 29
2.1.3 Sosyal K a rşıla ştırm a ... ... 30
2.1.3.1 N eden ve niçin k a rşıla ştırm a ...36
2.1.3.1.1 K endini d eğ erlen d irm e... ...36
2.1.3.1.2 K endini geli ştirm e g ü d ü s ü ... ... 37
2.1.3.1.3 B enlik değerinin artırılm ası g ü d ü s ü ...37
2.1.3.1.4 İlişki kurm a ih tiy a c ı... 38
2.1.3.2 Sosyal karşılaştırm anın y ö n ü ... 38
2.1.3.3 Sosyal K arşılaştırm a stratejileri... ... 38
2.1.3.4 Sosyal karşılaştırm a ve benlik b ilg is i... 39
2.1.4.R otter’in İç-D ış K ontrol O d a ğ ı...40
2.2 İlgili A ra ştırm a la r... ...46
2.2.1 Y aşam ın Anlam ı İlgili A ra ştırm a la r... 46
2.2.2 Y aşam D oyum u İle İlgili A ra ş tırm a la r... 52
2.2.3 Sosyal K arşılaştırm a İle İlgili A ra ştırm a la r... 60
2.2.3. R otter’in İç-D ış K ontrol Odağı İle İlgili A ra ştırm a la r... ...64
3.Bölüm , Y öntem ...73
3.1 A raştırm a M o d eli...73
3.2 Evren ve Ö rneklem ... ... 74
3.3 Veri Toplam a A raçları... ... 75
3.3.1 Bilgi Toplam a F o r m u ... 75
3.3.2 Y aşam ın Anlam ı Ölçeği (Y A Ö )... 75
3.3.2.1 Ö lçeğin Türkçeye u y a rla n m a s ı... ... 76
3.3.2.2 D ilsel eşdeğerlik...76
3.3.2.3 M adde analizi ve g ü v e n irlik ... ...77
3.3.2.4 Yapı g e ç e rliğ i... ...77
x
3.3.3 Y aşam D oyum u Ölçeği (Y D Ö )... 77
3.3.3.1 Ö lçeğin Türkçeye u y a rla n m a s ı... ... 78
3.3.3.2 Ö lçeğin g ü v e n irliğ i... ... 78
3.3.3.3 D oğrulayıcı faktör analizi ile faktör g e ç e rliliğ i... ...78
3.3.3.4 Eş zam anlı ve ayırt edici g eçerlilik... ...79
3.3.4.R otter’in İç-Dış K ontrol Odağı Ö lç e ğ i... ... 79
3.3.4.1 Ö lçeğin Türkçeye u y a rla n m a s ı... ... 80
3.3.4.2 G ü v e n irlik ... ... 81
3.3.4.3 G e ç e rlik ...81
3.3.5 Sosyal K arşılaştırm a Ö lç e ğ i... ...82
3.3.5.1 Ö lçeğin Türkçeye u y a rla n m a s ı... ... 82
3.3.5.2 G ü v e n irliğ i... ... 83
3.3.5.3 G e ç e rliğ i...83
3.4 V erilerin A n a liz i... 83
4.Bölüm , B ulgular ve Y oru m ...85
4.1 Ö ğretm enlerin Cinsiyet, M edeni D urum Ve M eslekte Çalışm a Süresi D eğişkenlerine İlişkin V eriler... ...85
4.2 Ö ğretm enlerin Cinsiyet, M edeni Durum V e Yaş D eğişkenlerine İlişkin V eriler... ...8 6 4.3 Ö ğretm enlerin Cinsiyet, M edeni Durum V e Eğitim Durumu D eğişkenlerine İlişkin V eriler...8 8 4.4 Ö ğretm enlerin M evcut Yaşam Anlam ı, A ranan Yaşam Anlam ı, Sosyal K arşılaştırm a Ve İç-D ış K ontrol Odağı A ritm etik Ortalam aları, Standart Sapmaları Ve Standart H ata D eğerlerine İlişkin V eriler ... 89
4.5 Ö ğretm enlerde M evcut Yaşam Anlam ı, A ranan Yaşam A nlam ı, Yaşam Doyum u, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-D ış K ontrol O dağının Cinsiyet D eğişkeni A çısından Farklılıklarına İlişkin B ulgu lar... ...90
4.6 Ö ğretm enlerde M evcut Yaşam Anlam ı, A ranan Yaşam A nlam ı, Yaşam Doyum u, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-D ış K ontrol O dağının Yaş D eğişkeni A çısından Farklılıklarına İlişkin B u lg ular ... 93
xı
4.7 Ö ğretm enlerde M evcut Yaşam Anlam ı, A ranan Y aşam A nlam ı, Yaşam Doyum u, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-D ış K ontrol O dağının M eslekteki
Çalışm a Süresi D eğişkeni A çısından Farklılıklarına İlişkin B u lg ular... 98
4.8 Ö ğretm enlerde M evcut Yaşam Anlam ı, A ranan Yaşam A nlam ı, Yaşam Doyum u, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-D ış K ontrol O dağının Eğitim D urum u D eğişkeni A çısından Farklılıklarına İlişkin B u lg u la r ... 103
4.9 Ö ğretm enlerde M evcut Yaşam Anlam ı, A ranan Yaşam A nlam ı, Yaşam Doyum u, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-D ış K ontrol O dağının M edeni Durum D eğişkeni A çısından Farklılıklarına İlişkin B u lg u la r ... 107
4.10 Ö ğretm enlerin M evcut Y aşam A nlam ı, A ranan Y aşam A nlam ı, Yaşam Doyum u, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-D ış K ontrol Odağı A rasındaki İlişkilere İlişkin B u lg u lar... 111
5.Bölüm , Sonuç, Tartışm a ve Ö n e r ile r ... 114
5.1 Sonuç ve T artışm a... 114
5.1.1 Ö ğretm enlerde M evcut Y aşam Anlam ı, A ranan Y aşam A nlam ı, Yaşam Doyum u, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-D ış K ontrol Odağı ve Cinsiyet D eğişkeni 114 5.1.2 Ö ğretm enlerde M evcut Y aşam Anlam ı, A ranan Y aşam A nlam ı, Yaşam Doyum u, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-D ış K ontrol Odağı ve Yaş D eğişk en i... 117
5.1.3 Ö ğretmenlerde M evcut Yaşam Anlamı, A ranan Yaşam Anlamı, Yaşam Doyumu, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-Dış Kontrol Odağı ve M eslekteki Çalışm a Süresi D eğişkeni... 119
5.1.4 Ö ğretmenlerde M evcut Yaşam Anlamı, A ranan Yaşam Anlamı, Yaşam Doyumu, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-Dış Kontrol Odağı ve Eğitim Durumu D eğişkeni... 122
5.1.5 Ö ğretmenlerde M evcut Yaşam Anlamı, A ranan Yaşam Anlamı, Yaşam Doyumu, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-Dış Kontrol Odağı ve M edeni Durum D eğişkeni... 123
5.1.6 Ö ğretmenlerde M evcut Yaşam Anlamı, A ranan Yaşam Anlamı, Yaşam Doyumu, Sosyal K arşılaştırm a ve İç-Dış Kontrol Odağı Arasındaki İlişk i... 126
5.2 Ö neriler... 129
5.2.1 A raştırm anın Sonuçlarına D ayalı Ö neriler... .... 129
5.2.2 İleride Y apılabilecek A raştırm alara Y önelik Ö neriler... ...130
K aynakça... .... 132
xii
E k ler... 143 Özgeçm iş ve İletişim B ilgisi... 149
xiii
T A B L O L A R LİSTESİ
Tablo 1: A raştırm a Ö rneklem inin Sosyo-D em ografik Ö zellikleri... 74 Tablo 2: Cinsiyet, m edeni durum ve m eslekte çalışm a süresi değişkenleri için çapraz tablo... 85 Tablo 3: Cinsiyet, m edeni durum ve yaş değişkenleri için çapraz
ta b lo ... 8 6
Tablo 4: Cinsiyet, m edeni durum ve eğitim durumu değişkenleri için çapraz
ta b lo ... 8 8
Tablo 5: M evcut yaşam anlamı, aranan yaşam anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırma, iç / dış kontrol odağı ölçeği puanları için N , x , ss ve Sh5
değerleri... 89 Tablo 6: Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlamı toplam puanlarının cinsiyet
değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek için yapılan
bağım sız grup t- testi so n u ç la rı... 90 Tablo 7: Ö ğretm enlerin aranan yaşam anlamı toplam puanlarının cinsiyet
değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek için yapılan
bağım sız grup t- testi sonuçları... 91 Tablo 8: Ö ğretm enlerin yaşam doyum u ölçeği toplam puanlarının cinsiyet
değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek için yapılan
bağım sız grup t- testi sonuçları... 91 Tablo 9: Ö ğretm enlerin sosyal karşılaştırm a ölçeği toplam puanlarının
cinsiyet değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek için yapılan
bağım sız grup t- testi sonuçları... 92 Tablo 10: Öğretm enlerin iç /dış kontrol odağı ölçeği toplam puanlarının
cinsiyet değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek için yapılan
bağım sız grup t- testi sonuçları... 93 Tablo 11: M evcut yaşam anlamı puanlarının yaş değişkenine göre farklılaşıp
farklılaşmadığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi sonuçları... 94 Tablo 12: A ranan yaşam anlamı puanlarının yaş değişkenine göre farklılaşıp
farklılaşmadığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi sonuçları... 95 Tablo 13: Yaşam doyum u puanlarının yaş değişkenine göre farklılaşıp
farklılaşmadığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi sonuçları... 95 Tablo 14: Sosyal karşılaştırm a puanlarının yaş değişkenine göre farklılaşıp
farklılaşmadığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi sonuçları.... 9 6
xiv
Tablo 15: İç/dış kontrol odağı puanlarının yaş değişkenine göre farklılaşıp
farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi sonuçları... 97 Tablo 16: M evcut yaşam anlamı puanlarının m eslekteki çalışm a süresi
değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan
kruskal w allis-h testi so n u ç la rı... 99 Tablo17: A ranan yaşam anlamı puanlarının m eslekte çalışm a süresi
değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan
kruskal w allis-h testi sonuçları... gg Tablo 18: Yaşam doyum u puanlarının m eslekte çalışm a süresi değişkenine
göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi so n u ç la rı...
Tablo 19: Sosyal karşılaştırm a puanlarının m eslekte çalışm a süresi değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan
kruskal w allis-h testi so n u ç la rı... ^ Tablo 20: İç/dış kontrol odağı puanlarının m eslekte çalışm a süresi
değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan
kruskal w allis-h testi so n u ç la rı... ^ 2
Tablo 21: M evcut yaşam anlamı puanlarının eğitim durum u değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal wallis-h
testi s o n u ç la rı...
Tablo 22: A ranan yaşam anlamı puanlarının eğitim durumu değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal wallis-h
testi s o n u ç la rı...
Tablo 23: Yaşam doyum u puanlarının eğitim durumu değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi
sonuçları... 105 Tablo 24: Sosyal karşılaştırm a puanlarının eğitim durum u değişkenine göre
farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal wallis-h
testi s o n u ç la rı...
Tablo 25: İç/dış kontrol odağı puanlarının eğitim durumu değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi so n u ç la rı...
Tablo 26: M evcut yaşam anlamı puanlarının medeni durum değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal wallis-h
testi sonuçları...
Tablo 27: A ranan yaşam anlamı puanlarının medeni durum değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal wallis-h
testi s o n u ç la rı...
xv
Tablo 28: Yaşam doyum u puanlarının medeni durum değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi so n u ç la rı...
Tablo 29: Sosyal karşılaştırm a puanlarının m edeni durum değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h
testi s o n u ç la rı...
Tablo 30: İç/dış kontrol odağı puanlarının m edeni durum değişkenine göre farklılaşıp farklılaşm adığını belirlem ek üzere yapılan kruskal w allis-h testi
so n u ç la rı... 1 1 0
Tablo 31: Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlamı, aranan yaşam anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırm a ve iç / dış kontrol odağı düzeyleri arasında
ilişkilere ilişkin b u lg u la r... 1 1 1
xvi
BÖLÜM I GİRİŞ
Son yıllarda psikologlar tarafından çokça ilgi gören yaşam ın anlamı kavramı (Halama, 2005) p o zitif psikoloji içinde ele alınan bir kavram dır. A nlam lılık kavram ı, tem el anlamda, kişinin yaşam ının uyum lu, önemli, yönetilebilir ve sahiplenici duygusu olarak tanım lanır (Schnell, (2009). Y aşam anlam ı kavram ı ise daha sonra da değinileceği gibi faklı şekillerde kavram sallaştırılm ış olm akla birlikte daha çok güç, yoğunluk ve insanların anlam, önem ve hayatlarının am açlarını şekillendirm e ya da onları güçlendirm e çabaları ya da arzuları olarak tanım lanm aktadır (Steger, K ashdan, Sullivan ve Lorentz, 2008). Kavram , belki p o zitif psikolojinin konusu olması nedeniyle belki de psikolojiye artan ilgi nedeniyle son zam anlarda yeniden insanların dikkatini çekm eye başlam ıştır ( Seligm an ve C sikszentm ihalyi, 2000).
P o zitif psikoloji nedir? N eden yaşam ın anlamı pozitif psikoloji kapsam ında ele alınm aktadır? Öznel anlam da p o zitif psikoloji, öznel yaşantıların değerlendirilm esi ile ilgilidir: İyi oluş, m em nuniyet, geçm iş yaşantılardan doyum, um ut ve geleceğe ilişkin iyim serlik ve şim dinin m utluluğu ve akıcılığı. Bireysel anlam da o pozitif bireysel özellikler hakkındadır: Sevebilme ve uğraş içinde olabilm e/çalışabilm e kapasitesi, cesaret, kişilerarası yetenekler, estetik duygusu, azim/sebat, affedicilik, orijinallik, gelecekle ilgili olma, m aneviyatçılık, yüksek yetenek ve bilgelik. Grup düzeyinde o bireyleri daha iyi vatandaşlar olm aya yönlendirecek kurum ların ve vatandaşlığın erdem leri hakkındadır: Sorumluluk, birinin ihtiyacını giderme, fedakarlık, sivillik, m odernlik, hoşgörü ve iş etiği (Linley, Joseph, H arrıngton, ve W ood, 2006). Y aşam a anlam verm enin, bireylerin hayatlarında p o zitif yönde yaptıkları değişim leri göz önüne aldığım ızda ya da anlam sızlığın bireyde yarattığı olum suz duygu ve tutum ları gözlem lediğim izde p o zitif psikoloji ile ilişkisi daha net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Çünkü po zitif psikoloji yaşamı değerli kılan
perspektiflerin bilim selliği hakkındadır. O yaşam koşullarının, dolu dolu yaşam aya, m utluluğa ve gelişim e götüren yönleri üzerine odaklanır (Linley ve diğerleri, 2006).
Fakat bu anlam la biz ne kastediyoruz, anlam krizinde olm ak ne dem ek? A nlam hayatım ızdaki şeylerin birbiriyle nasıl uyum lu olduğunu belirlem ek zorundadır.
Ailem, işim, inançlarım , tutkularım nasıl birbiriyle uyum lu hale gelir? Ve tüm bu şeyler ne ile ilgilidir. İnsan, hayatı anlamlı bulduğu zam anlarda hayatındaki şeylerin nasıl birbiriyle uyum lu olduğu duygusuna sahiptir (Howard, 2009). Yaşam deneyim lerinde anlam a sahip olup olm adığım ız ve nasıl olduğum uz sorusu psikologlarla birlikte insanlığın ilgisini çeken, belki de türlerim izin kazandığı güvenli bir yerde durma, yerleşm e ve düşünm e gibi tem el b ir önem e sahiptir (K ing ve Hicks, 2009).
Y aşam ın anlamı ve bu anlam ın felsefi açıdan sorgulanm ası insanlık tarihi kadar eskiye dayanır (Adler, 2010). Y aşam ın anlamı kavram ı m odern bilim de ilk olarak 20.
Y üzyılın başında W. D ilthey, E. Spranger, S. Freud ve A. A dler’in eserlerinde daha sonra 1940’larda V. Frankl ve A.N. L eontiev’ın eserlerinde görülür (Leontiev, 2005).
A ncak K linik b ir yapı olarak ortaya çıkması F rank l’ın N azi toplam a kam plarında yaşadıklarından sonradır.
Y aşam anlamı farklı şekillerde tanım lanm asıyla birlikte anlam ın önemi hakkında teorisyenler birlik içindedirler (Steger, Frazier, Oishi ve Kaler, 2006). Y aşam ın anlamı Steger ve arkadaşları, tarafından kişinin oluşu ve varoluşunun önemini hissettiren ve duyguların oluşum una olanak sağlayan bir kavram olarak tanım lam aktadırlar. A nlam arayışı, yaşam ın doğal ve sağlıklı bir kısmı olmalı, insanları yeni fırsatlar ve uğraşlar aram aya teşvik etmeli ve bireylerin kendi tecrübelerini anlam a ve düzenlem e isteklerini körüklem elidir (Steger vd. 2008).
Y aşam ın anlamı iyi olm a halinin daha kapsam lı b ir bileşeni olarak düşünülm eye başlandı (R yff ve Singer, 1998). Yaşam anlamı kavram ı genel olarak, yaşam değerine ve am acına, önem li hedeflere ve bazıları içinde m aneviyata gönderm ede bulunur (Jim, Purnell, Richardson, G olden-K reutz ve A ndersen, 2006). Y aşam da anlam bireyin bakış açısıyla yaşam ın ontolojik anlamı (Crum bagh vd. 1964), amaç yönelim i ya da am açlılık (R yff ve singer. 1998), sağlıklı olm anın bir göstergesi (Ryff, 1989) ve yukarıda belirtilen tanım ların doğal bir sonucu olarak uyum sağlamayı kolaylaştırıcı gibi farklı şekillerde ele alınmıştır.
Yaşam doyum u kavram ı ilkkez 1961 yılında N eugarten, tarafından ortaya atılmıştır.
K avram ın ortaya atılm asından sonra pek çok araştırm aya konu olmuştur. Yaşam doyum u kavram ını tanım lam adan, öncelikle yaşam ı tanım lam aya çalışmalıyız.
Y aşam kişinin işte ve iş dışında geçirdiği zam anın tam am ıdır. Yani, Yaşam = iş (W ork) + iş dışı (N on w ork) , şeklinde gösterilebilir. Y aşam doyum u ise, kişinin, iş, boş zam an ve diğer zam anlar (iş haricinde zam an ayırdığı işler; fatura yatırm a vb) olarak tanım lanan yaşam a gösterdiği duygusal tepki ya da tutum dur (Dikmen, 1995).
D oyum kavram ı üzerinden yaşam doyum unu tanım lam ak gerekirse doyum, beklentilerin, gereksinim lerin, istek ve dileklerin karşılanm asıdır. "Yaşam doyumu"
ise, b ir insanın beklentileriyle (ne istediği), elinde olanların (neye sahip olduğu) karşılaştırılm asıyla elde edilen durum ya da sonuçtur. Yaşam doyumu, kişinin beklentilerinin, gerçek durum la kıyaslanm asıyla ortaya çıkan sonucu gösterir. Yaşam doyumu, genel olarak kişinin tüm yaşam ını ve bu yaşam ın çok çeşitli boyutlarını içerir. Y aşam doyum u denildiğinde, belirli bir durum a ilişkin doyum değil, genel olarak tüm yaşantılardaki doyum anlaşılır. M utluluk, m oral vb. gibi değişik açılardan iyi olm a halini ifade eder (Vara, 1999 akt. Ö zer ve Karabulut, 2003). Yukarıdaki ifadelerden yaşam doyum unun kapsayıcılığı net b ir şekilde ifade edilmektedir.
Yaşam doyum u ile ilgili pek çok araştırm a yapılm ıştır. Y apılan ilk çalışm alardan biri de yaşam doyum unu bilişsel ve yargılayıcı bir süreç olarak ele alm aktadır (Diener, Em m ons, Larsen ve Griffin,1985). Bu süreç içerisinde düşünce, kıyas, çıkarım da bulunm a, bir sonuca varm a gibi bilişsel ve yargısal süreçleri kapsam aktadır. Başka bir bakış açısıyla yaşam doyumu; kişinin seçtiği niteliklere göre yaşam kalitesinin evrensel değerlendirm esidir ( Shine ve Johnson, 1978 akt. D iener ve diğerleri, 1985).
Yaşam doyum unda belirleyici olan yine bireyin kendi seçmiş olduğu kriterlere göre olan değerlendirilm esidir. D ışarıdan her hangi bir kriterin ve ya standartın kişinin yaşam doyum u üzerinde bağlayıcılığının olm ayacağını yapılan tanım lardan çıkarabiliriz.
D oyum yargıları kişinin m evcut durum u ile standart olarak düşündüğü şeylerin karşılaştırılm asına bağlıdır (D iener ve diğerleri, 1985). Bu karşılaştırm a sonucu kişi ortaya çıkan sonuçtan m em nun ise, sonuçlar onu m utlu ediyor ise doyum dan söz edilebilir. K arşılaştırm a sonuçları bireyde hoşnutsuzluk yaratıyor ve bu hoşnutsuzluğun bireyin yaşam ına yansım aları oluyorsa doyum suzluktan söz edilebilir.
Çeşitli araştırm alarda yaşam doyum u kavram ı farklı kavram larla eş anlam lı olarak kullanılm ıştır. V eenhoven (1991) yaşam doyum u kavram ını m utlulukla eşanlamlı olarak kullanm ıştır. Y aşam doyumu; m utluluk, moral gibi değişik açılardan iyi olm a halini ve günlük işler içinde olum lu duygunun olum suz duyguya egem en olmasını ifade eder (Vara, 1999 akt, D ingiltepe, 2009: 33). M utluluk çoğu felsefeye göre büyük amaçtır. H atta ahlak felsefesine göre insanlığın nihai amacıdır. M utluluğun insan eylem lerinde iki şeye bağlı olduğun inanılır. Birincisi, m utluluk genel anlam da toplum un niteliğine bağlıdır. Bu yüzden de ortalam a m utluluk sosyal reform larla yapılabilir. İkincisi, toplum la ilişkide m utluluk kişisel koşullarım ıza bağlıdır. Biz kapasitem izi geliştirm eye çalışırız (Ehrhardt ve diğerleri, 2000). Y aşam doyum u kavram ın eş anlamlı olarak kullanıldığı kavram lardan biri de öznel iyi-olm a kavram ıdır. Y aşam ını değerlendiren bireyin; tepkileri, yargıları bireyin öznel iyi olm a durum unu oluşturm aktadır (Yetim, 2001 akt. Annak, 2005: 46).
Y aşam ın b ir anlamı ve doğrultusu olduğu kanaatini paylaşan bireylerin, optimal düzeyde yaşam doyum u olan bireyler oldukları sıkça dile getirilm ektedir. Çok basit ve net b ir şekilde tanım lanan yaşam doyumu, gerçekte bu denli kolay anlaşılır bir kavram olarak gözükm em ektedir. Bu nedenledir ki, yazında yaşam doyum una ilişkin çok farklı tanım lara rastlanabilm ektedir. Y aşam ın akıp giden bir süreç olm ası ve bireylerin farklı beklenti, ihtiyaç ve önceliklerinin olm ası da tanım lam a kısıtlığını açıklar niteliktedir (Keser, 2005).
D oğum dan ölüm e kadar süren yaşam sürecinde birey, çeşitli gelişim dönem lerinden geçer. Bu dönem lerde, gelişim görevlerini yerine getirm iş olan ve yaşam a karşı olum lu bir tutum benim sem iş olan bireyler, yaşam ı daha etkili hale getirir ve yaşam doyum u yükselm iş olur (Dönmez, 2007: 29).
K ontrol odağı ile ilgili çalışm alar sosyal öğrenm e teorisi kapsam ında yapılm aktadır.
K ontrol odağı araştırm aları sosyal öğrenm e kuram ının etkili isim lerinden olan Julian R otter’in genellenm iş beklentiler kavram ından geliştirilm iştir (Burger, 2006: 593).
Bütün gece oturup ders çalışm aya karar verm eden önce, büyük olasılıkla kendinize sabahlam anın size ne yarar sağlayacağını sorarsınız. B enzer şekilde bir dans partisine katılıp katılm adan önce eğlenm e olasılığınızın, ne olacağını hesaplam aya çalışırsınız.
R otter bu kestirim lere beklentiler adını verm ektedir (Burger, 2006: 526). Yeni bir durumda, başınıza gelecekler hakkında beklenti sahibi olabileceğim iz her hangi bir beklentim iz yoktur. R otter’a göre bu gibi durum larda olayları etkilem e yeteneğim ize
dönük inançlarım ıza başvururuz. Sağlıklı olm anızı kendinize iyi bakm ak, yalnızlığı arkadaş bulm aya çalışm am ak, yarışm ayı kazanm ayı çaba gösterm ek olarak açıkladıysanız büyük olasılıkla içsel bir odağınız vardır. G enellenm iş beklentiniz insanların başına gelen şeyleri etkileyebildikleri iyi ve kötü deneyim lerin kendi davranışları sonucu oldukları şeklindedir. A ncak sağlığınızı şansla, insanların yalnızlıklarını içinde bulundukları koşullarla, kazanm ayı da tesadüfen attığınız iyi toplarla açıklıyorsanız, büyük olasılıkla kontrol odağınız dışsal boyutludur.
İnsanların çoğundan farklı olarak sizin ve başkalarının başına gelenlerin kontrolünüzün dışında olduğuna inanıyorsunuz (Burger, 2006: 593).
R otter’in (1966) sosyal öğrenm e teorisi ayrıca pekiştireçlerin kaynağı ile de ilgilenir.
A raştırm aları gösterm iştir ki, bazı insanlar pekiştirm enin kendi davranışlarına bağlı olduğunu düşünürken, bazı insanlar pekiştirm enin dışsal güçlere bağlı olduğunu düşünm ektedir. Bu durum da pekiştireçlerin kendi davranışlarına bağlı olduğuna inanan insanların iç kontrol odağına (internal locus o f control), pekiştirm enin dışsal güçlere bağlı olduğuna inanan ikinci gruptaki insanların ise dış kontrol odağına (external locus o f control) sahip oldukları kabul edilir (Schultz ve Schultz, 2007:
511).
K ontrol odağı yaşam ın fark edilen kontrol derecesi olarak karşım ıza çıkar. Dış kontrol odağı olan bireyler yaşam larının şans, fırsat, kader ve ya güçlü olan diğer bireyler tarafından kontrol edildiğine inanırken, iç kontrol odağı olan bireyler yaşam larında davranışlarını kontrol ettiklerine inanırlar (Rotter, 1966). K ontrol odağı, öz yeterlik kavram ı ile kavram sallaştırılm asına rağm en her iki konsept önemli bir açıdan birbirinden farklılaşır. K ontrol odağı, daha çok sonuçların kontrol edilebilirliğine inançla ilgili iken, öz yeterlik, davranışlara güven ile ilgilidir.
Beklenti teorisi açısından yeterlilik daha çok beklenti ile ilgili iken, kontrol odağı daha çok yararlılıkla ilgilidir (Judge, Erez, Bono, 1998).
İç ve dış kontrol odaklılık psikolojik olduğu kadar fizyolojik özelliklerde de farklılıklar arz edebilm ektedir. R otter’in araştırm ası iç kontrol odaklı insanların fiziksel ve ruhsal olarak dış kontrol odaklı insanlardan daha sağlıklı olduğunu ortaya koymuştur. İç kontrol odaklı insanların kan basınçları genellikle düşüktür, kalp krizi geçirm e oranları daha düşüktür, anksiyete ve depresyon durum larını daha az yaşarlar.
A yrıca okullarda daha yüksek not alırlar ve hayatlarında büyük kişisel seçim ler olduğuna inanırlar. Sosyal yetenekleri gelişm iştir ve popüler insanlardır. D ış kontrol
odaklı insanlara göre kendilerine olan saygıları daha yüksektir. Fakülte öğrencileri daha çok iç kontrollü olm aya m eyillidir (Schultz ve Schultz, 2007: 512). Genel olarak araştırm alardan çıkan sonuç iç kontrol odaklı olm anın, kişinin genel yaşam doyum u ve fiziksel ve psikolojik sağlığı açısından, dış kontrol odaklı olm aktan daha olum lu yansım alarının olabileceği şeklindedir.
Sosyal karşılaştırm a bireyin kendisi hakkında b ir fikir edinebilm ek veya sahip olduğu fikri korum ak için kendini diğerleri ile karşılaştırm a sürecidir. Sosyal karşılaştırm a, kıyas noktası olarak alınan kişi veya gruplara bağlı olarak farklı şekiller alır. Aşağı doğru karşılaştırm a, yukarı doğru karşılaştırm a ve benzerleri ile karşılaştırm a gibi. A yrıca karşılaştırm a boyutuna göre de farklı şekiller alabilir.
Y eteneklerin karşılaştırılm ası, bilgi ve becerilerin karşılaştırılm ası gibi (Bilgin, 2003:
348).
Sosyal psikologlar kişinin yeteneklerini, karakterlerini, yaşantılarını veya durumlarını diğer kişi veya gruplarla karşılaştırm alarla özellikle ilgili olm uşlardır (Zell ve Alicke, 2010). Bu ilgi beraberinde sosyal karşılaştırm a ile ilgili çok sayıda çalışmayı getirmiştir.
Sosyal karşılaştırm a, durumları daha olum lu olan bireylere ve gruplara yukarı doğru olabileceği gibi daha şanssız kişilere doğru da olabilir veya aynı durum da olanlar için bir kıyaslam a olabilir (Petersen ve Ritz. 2010).
“ Sosyal karşılaştırm a” terim i ilk defa Leon Festinger (1954) tarafından kullanılm ış ve sistem atik bir teori olarak biçim lendirilm iştir. F estinger’in tem el varsayım ına göre bireyler kendileri hakkında bir kanaate varm ak için görüşlerini, değerlerini, yeteneklerini ve kanaatlerini değerlendirm e ihtiyacı hissederler. Bu doğuştan gelen bir ihtiyaçtır. Bu ihtiyaç objektif yollarla giderilem ediğinde kendilerini diğerleri ile kıyaslayarak bir fikre varm aya çalışırlar. D em ek ki F estinger’in hareket noktası insanların görüş ve yeteneklerini değerlendirm e güdüsüne sahip oldukları ve bunun için diğer İnsanların görüş ve yetenekleri ile kendilerininkileri karşılaştırdıkları varsayım ıdır (Bilgin, 2007: 110). K arşılaştırm a ihtiyacının doğuştan gelm esi bireyi bilinçli- bilinçsiz karşılaştırm alar yapm aya yöneltebilir.
Sosyal karşılaştırm a çeşitli şekillerde gerçekleşebilm ektedir. Sosyal karşılaştırm a, gerçeklere dayalı olabildiği gibi sim ülasyona (örn hayale dayalı, gelecekle ilgili geçici karşılaştırm alar, olm ayan b ir şeyle karşılaştırm alar ) dayalı da olabilir. Tüm
karşılaştırm a tipleri kaçınm a m otivasyonundan daha çok yaklaşm a m otivasyonunu, olm ayan bir şeyle karşılaştırm alar hariç o her ikisine de eşit oranda odaklanır, içerir.
İnsanlar kendilerini sosyal açıdan çeşitli niteliklere sahip diğer insanlarla, olm ayan şeylerle ve geçm iş ya da gelecek durum larla karşılaştırırlar (Sum m erville ve Roese, 2008).
Ö zgün sosyal karşılaştırm a teorisinde Festinger, birbirine benzeyen insanlardan yeteneklerini ve düşüncelerini doğru bir şekilde değerlendiren üretken bireylerin faydalı olduğunu varsaym ıştır (Suls ve diğerleri, 2002). Gerçekçi bakış açısı bireye yapabilecekleri ve yapam ayacakları konusunda en tutarlı sonuçları verebilir. Bu şekilde kendini değerlendiren bir bireyin hem kendi enerjisini hem de toplum u enerjisini gereksiz yere harcam ayacağı için üretkenliğe katkıda bulunacağı söylenebilir.
K arşılaştırm alar sık sık çabasızlık (Gilbert, G iesler ve M orris, 1995), bilinçsizlik (Blanton ve Stapel, 2008 akt. Zell ve Alicke, 2010) ve günlük düşüncelerin (Sum m erville ve Roese, 2008) önemli bir kısm ının kullanım ı ile oluşur.
1.1. PR O B L E M C Ü M LESİ
Ö ğretm enlerin yaşam a yükledikleri anlam ile yaşam doyumu, iç-dış kontrol odağı ve sosyal karşılaştırm alar arasında ilişki var mıdır? Ö ğretm enlerin yaşam a yükledikleri anlam, yaşam doyum ları, iç-dış kontrol odakları ve sosyal karşılaştırm a düzeyleri ile cinsiyet, yaş, m eslekte çalışm a süresi, eğitim durumları ve medeni durumları arasında ilişki var mıdır?
1.2. A L T PR O B L E M L E R
Y ukarıda ifade edilen tem el problem e dayalı olarak aşağıdaki alt problem lere yanıt aranmıştır.
1. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlamı, aranan yaşam anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırm a ve iç-dış kontrol odakları cinsiyet değişkenine göre farklılık gösterm ekte midir?
1.a. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlam ları ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
1.b. Ö ğretm enlerin aranan yaşam anlamları ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
1.c. Ö ğretm enlerin yaşam doyumları ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
1.d. Ö ğretm enlerin sosyal karşılaştırm a düzeyleri ile cinsiyet değişkeni arasında bir anlamlı ilişki var mıdır?
1.e. Ö ğretm enlerin iç-dış kontrol düzeyleri ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
2. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlamı, aranan yaşam anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırm a ve iç-dış kontrol odaklarının yaş değişkenine göre farklılık gösterm ekte midir?
2.a. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlam ları ile yaş değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
2.b. Ö ğretm enlerin aranan yaşam anlam ları ile yaş değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
2.c. Ö ğretm enlerin yaşam doyumları ile yaş değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
2.d. Ö ğretm enlerin sosyal karşılaştırm a düzeyleri ile yaş değişkeni arasında bir anlamlı ilişki var mıdır?
2 .e. Ö ğretm enlerin iç-dış kontrol düzeyleri ile yaş değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
3. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlamı, aranan yaşam anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırm a ve iç-dış kontrol odaklarının m eslekteki çalışm a süresi değişkenine göre farklılık gösterm ekte midir?
3.a. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlam ları ile m eslekteki çalışm a süresi değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
3.b. Ö ğretm enlerin aranan yaşam anlamları ile m eslekteki çalışm a süresi değişkeni arasında anlam lı bir ilişki var mıdır?
3.c. Ö ğretm enlerin yaşam doyumları ile m eslekteki çalışm a süresi değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
3.d. Ö ğretm enlerin sosyal karşılaştırm a düzeyleri ile m eslekteki çalışm a süresi değişkeni arasında bir anlamlı ilişki var mıdır?
3.e. Ö ğretm enlerin iç-dış kontrol düzeyleri ile m eslekteki çalışm a süresi değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
4. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlamı, aranan yaşam anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırm a ve iç-dış kontrol odaklarının eğitim durum u değişkenine göre farklılık gösterm ekte midir?
4.a. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlam ları ile eğitim durum u değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
4.b. Ö ğretm enlerin aranan yaşam anlam ları ile eğitim durum u değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
4.c. Ö ğretm enlerin yaşam doyumları ile eğitim durum u değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
4.d. Ö ğretm enlerin sosyal karşılaştırm a düzeyleri ile eğitim durum u değişkeni arasında bir anlamlı ilişki var mıdır?
4.e. Ö ğretm enlerin iç-dış kontrol düzeyleri ile eğitim durum u değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
5. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlamı, aranan yaşam anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırm a ve iç-dış kontrol odaklarının m edeni durum değişkenine göre farklılık gösterm ekte midir?
5.a. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlam ları ile m edeni durum değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
5.b. Ö ğretm enlerin aranan yaşam anlamları ile m edeni durum değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
5.c. Ö ğretm enlerin yaşam doyumları ile m edeni durum değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
5.d. Ö ğretm enlerin sosyal karşılaştırm a düzeyleri ile medeni durum değişkeni arasında bir anlamlı ilişki var mıdır?
5.e. Ö ğretm enlerin iç-dış kontrol düzeyleri ile m edeni durum değişkeni arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6. Ö ğretm enlerin m evcut yaşam anlamı, aranan yaşam anlamı, yaşam doyumu, sosyal karşılaştırm a ve iç-dış kontrol odakları arasında anlamlı b ir ilişki var mıdır?
6.a. Ö ğretm enlerde m evcut yaşam anlamı ile aranan yaşam anlamı arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.b. Ö ğretm enlerde m evcut yaşam anlamı ile yaşam doyum u arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.c. Ö ğretm enlerde m evcut yaşam anlamı ile sosyal karşılaştırm a arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.d. Ö ğretm enlerde m evcut yaşam anlamı ile iç-dış kontrol odağı arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.e. Ö ğretm enlerde aranan yaşam anlamı ile yaşam doyum u arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.f. Ö ğretm enlerde aranan yaşam anlamı ile sosyal karşılaştırm a arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.g. Ö ğretm enlerde aranan yaşam anlamı ile iç-dış kontrol odağı arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.h. Ö ğretm enlerde yaşam doyum u ile sosyal karşılaştırm a arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.i. Ö ğretm enlerde yaşam doyum u ile iç-dış kontrol odağı arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
6.j. Ö ğretm enlerde sosyal karşılaştırm a ile iç-dış kontrol odağı arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?
1.3. Ö N EM
Ö ğretm enlik m esleği toplum da, bazı yıpranm alara rağm en, halen saygınlığını koruyan bir m eslek olarak görülür. G eleceğin tem ellerinin öğretm enler tarafından atıldığı söylenebilir. İnsanlar en çok değer verdiğini, geleceğini öğretm enlerin ellerine teslim eder. Bu açıdan bakıldığında öğretm enler yarınları inşa eden kişiler olarak düşünülebilir. Literatüre bakıldığında anlam ın yaratıcılık, kişisel gelişim, kim lik gelişim i ve yaşam da bir amaca, hedefe sahip olm a olarak değerlendirildiği
görülecektir. Bu perspektifle değerlendirm e yapıldığında yaşam anlam ının hayatım ızda ciddi yansım aları olduğu görülecektir. Anlam ın, felsefi anlam da entelektüel hazları giderm eye yarayan bir araç olm aktan çok hayatı kuşatan, hayatın hükm edicisi konum unda olduğu söylenebilir. Y arınları inşa eden bireylerin yaşam a yükledikleri anlam, yaşam ı anlamlı bulup bulm adıkları önem kazanm aktadır.
Ö zellikle yaşam da anlam ın am aç yönelim i ya da am açlılık, sağlıklı olm anın bir göstergesi ve yukarıda belirtilen tanım ların doğal b ir sonucu olarak uyum sağlamayı kolaylaştırıcı gibi farklı şekillerde kavram sallaştırılm ası, anlam ve anlam sızlığın bir öğretm ene ve ondan da öğrenciye yani toplum un geleceğine nasıl yansıyacağı hakkında önemli öngörülere sahip olm am ızı sağlamaktadır.
Y aşam dan doyum sağlamak, yaşantıların kişiyi m utlu etmesi hem en her bireyin davranışlarının amacı olduğu söylenebilir. Y aşam doyum u denildiğinde, belirli bir durum a ilişkin doyum değil, genel olarak tüm yaşantılardaki doyum anlaşılır.
Y aşam ından doyum sağlayan öğretm enin öğrenciler ile ilişkisinin daha olumlu olması, öğrencilere daha p o zitif enerji verm esi beklenir. Böyle b ir durum da derslerden ve öğrencilerle iletişim den üst düzey verim elde edilebilir. Yani öğretm enin yaşam dan doyum sağlayıp sağlayam am ası durum u öğretm enin kişisel bir sorunu olm aktan çok öğrenciye de yansım aları olan bir durumdur.
K ontrol odağı kavram ı karşım ıza iç kontrol odağı ve dış kontrol odağı olarak çıkmaktadır. Ö ğretm enlerin iç kontrol odaklı mı yoksa dış kontrol odaklı mı oldukları hem akadem ik hem de davranışsal düzeyde önem arz etmektedir. Literatüre bakıldığında dış kontrol odağı olan bireyler yaşam larının şans, fırsat, kader ve ya güçlü olan diğer bireyler tarafından kontrol edildiğine inanırken, iç kontrol odağı olan bireyler yaşam larında davranışlarını kontrol ettiklerine inanırlar. H ayatta karşılaştıkları zorlukları ya da engelleri kadere, şansa, dış güçlere bağlayıp p asif kalmayı tercih etmeyen, aksine yaşam larında ak tif olabilen ve in isiyatif alabilen öğretm enlerin yetiştireceği öğrencilerin hayatın zorlu koşuları karşısında durabilen ve bu zorlu koşullardan kurtulm ak için eylem e geçm eye hazır olan bireyler olabileceği düşünülebilir.
B ir öğretm enin kendini nasıl gördüğü, onun etkileşim de olduğu kişilere de yansıyacaktır. B u durum dan en çok etkilenecek kişiler şüphesiz alıcı durum unda olan öğrenciler olacaktır. K endine ilişkin algısı olum suz olan öğretm enlerin öğrencilere
yaklaşım ı ile kendine ilişkin algısı olum lu olan öğretm enlerin öğrencilere yaklaşım ı bir birinden farklı olacaktır.
Y ukarıda değindiğim iz nedenler bu çalışma, öğretm enlerin yaşam a yükledikleri anlam ile yaşam doyum ları, iç-dış kontrol odaklılıkları ve sosyal karşılaştırm a düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya çıkaracağından çalışm a önemli görülm ektedir.
Ö zellikle yaşam anlamı ile ilgili çalışm alara ülkem izde çok az olduğundan araştırm a bulgularının yaşam anlamı ile ilgili yapılacak çalışm alarda kaynak olabileceği ve yol gösterebileceği düşünülm ektedir. A yrıca araştırm anın öğretm enlerle yapılacak yaşam anlamı, yaşam doyumu, iç-dış kontrol odağı ve sosyal karşılaştırm a ile ilgili yapılacak yeni akadem ik çalışm alara kaynak olabileceği ve yol gösterebileceği düşünülm ektedir.
1.4. V A R SA Y IM L A R
Ö ğretm enlerin yaşam a yükledikleri anlam, yaşam doyumu, iç-dış kontrol odağı ve sosyal karşılaştırm a düzeyleri açısından incelendiği bu çalışm a şu varsayım lara dayanm aktadır.
1. Y aşam ın anlamı, yaşam doyumu, iç-dış kontrol odağı ve sosyal karşılaştırm a ölçeği uygulanan her öğretm en kendi durum larını yansıtacak şekilde o bjektif ve doğru cevap vermiştir.
2. Bu ölçeklerin ölçm ek istediği özellikleri ölçebilir nitelikte olduğu varsayılm ıştır.
3. A raştırm ada seçilen örneklem evreni yeterli düzeyde tem sil etmektedir.
4. A raştırm a bulgularının değerlendirilm esinde kullanılan istatistiksel yöntem ler am aca uygun olarak seçilmiştir.
1.5. SIN IR L IL IK L A R Bu araştırm anın sınırlılıkları aşağıda sıralanmıştır.
1.Bu araştırm a İstanbul’un Sultanbeyli, Üsküdar, K ağıthane, Bayram paşa, Beylikdüzü, Ataşehir, Tuzla ve Sancaktepe ilçelerinde görev yapan bazı öğretm enlerle sınırlıdır. Elde edilen sonuçlar benzer koşullara sahip öğretm enlere genellenebilir.
2. A raştırm a sonuçları örneklem grubundan elde edilen verilerle sınırlıdır.
3. Y aşam anlamı, yaşam doyumu, iç-dış kontrol odağı ve sosyal karşılaştırm aya yönelik puanlar, Y aşam ın Anlam ı Ölçeği, Y aşam D oyum u Ölçeği, R otter’in İç-Dış K ontrol Odağı Ölçeği ve Sosyal K arşılaştırm a Ö lçekleri’nden elde edilen verilerle sınırlıdır.
4. Araştırma, cinsiyet, yaş, m eslekte çalışm a süresi, eğitim durum u ve m edeni durum değişkenleri ile sınırlıdır.
1.6. TA N IM L A R
Y aşam ın A nlam ı: A nlam lılık kavram ı, tem el anlamda, kişinin yaşam ının uyumlu, önemli, yönetilebilir ve sahiplenici duygusu olarak tanım lanır (Schnell, (2009).
Y aşam anlam ı kavram ı ise daha sonra da değinileceği gibi faklı şekillerde kavram sallaştırılm ış olm akla birlikte daha çok güç, yoğunluk ve insanların anlam, önem ve hayatlarının am açlarını şekillendirm e ya da onları güçlendirm e çabaları ya da arzuları olarak tanım lanm aktadır. (Steger, K ashdan, Sullivan ve Lorentz, 2008).
Y aşam Doyum u: D oyum , beklentilerin, gereksinim lerin, istek ve dileklerin karşılanm asıdır. "Yaşam doyumu" ise, bir insanın beklentileriyle (ne istediği), elinde olanların (neye sahip olduğu) karşılaştırılm asıyla elde edilen durum ya da sonuçtur (Vara, 1999 akt.Ö zer ve K arabulut, 2003).
İç-dış K ontrol Odağı: Olay ve durumları kendi davranışına ya da göreceli olarak kalıcı özelliklerine bağlı olarak algılayan kişinin sahip olduğu kontrol odağı inancı iç kontrol olarak tanım lanm aktadır. (Rotter, 1982 akt. K üçükkaragöz, 1998: 26).
Davranışlarının ya da başlarına gelen olayların kendileri tarafından değil daha çok dış koşullar tarafından belirlendiğine inanan kişiler bu inançlarının derecesine göre dış kontrollü olarak tanım lanır (Rotter, 1966; 1982 akt. K üçükkaragöz, 1998: 26).
Sosyal K arşılaştırm a: Sosyal karşılaştırm a bireyin kendisi hakkında b ir fikir edinebilm ek veya sahip olduğu fikri korum ak için kendini diğerleri ile karşılaştırm a sürecidir. Sosyal karşılaştırm a, kıyas noktası olarak alınan kişi veya gruplara bağlı olarak farklı şekiller alır. Aşağı doğru karşılaştırm a, yukarı doğru karşılaştırm a ve benzerleri ile karşılaştırm a gibi. A yrıca karşılaştırm a boyutuna göre de farklı şekiller
alabilir. Y eteneklerin karşılaştırılm ası, bilgi ve becerilerin karşılaştırılm ası gibi (Bilgin, 2003: 348).
1.7. SİM G E L E R VE K ISA L T M A L A R
YAÖ: Y aşam ın Anlam ı Ölçeği YDÖ: Yaşam Doyumu Ölçeği SKÖ: Sosyal K arşılaştırm a Ölçeği
RİDKO Ö: R o tter’in İç-D ış K ontrol Odağı Ölçeği
BÖLÜM II
ARAŞTIRMANIN KURAMSAL ÇERÇEVESİ VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölüm de yaşam ın anlamı, yaşam doyum u, sosyal karşılaştırm a ve iç-dış kontrol odağı yapıları tanım lanm ış ve bu yapıların kuram sal çerçevesi ve ilgili araştırm alara değinilmiştir.
2.1 A R A ŞT IR M A N IN K U R A M SA L Ç E R Ç E V E Sİ
2.1.1 Y aşam ın A nlam ı (M eaning in Life)
A nlam lılık kavram ı, tem el anlamda, kişinin yaşam ının uyumlu, önemli, yönetilebilir ve sahiplenici duygusu olarak tanım lanır (Schnell, (2009). Y aşam anlam ı kavram ı ise daha sonra da değinileceği gibi faklı şekillerde kavram sallaştırılm ış olm akla birlikte daha çok güç, yoğunluk ve insanların anlam, önem ve hayatlarının am açlarını şekillendirm e ya da onları güçlendirm e çabaları ya da arzuları olarak tanım lanm aktadır. (Steger, K ashdan, Sullivan ve Lorentz, 2008). Leontiev (2005) anlamın, b ir birey tarafından bir olayın önceki inançları ve beklentileri ile mantıklı bir şekilde uyuştuğunu hissettiğinde var olabileceğini belirtirken anlam ın özellikle derin önemli veya sıradanlıktan kurtulm a duygusundan doğabileceğini ifade eder.
A yrıca anlam insan öm ründe önemli bir iyi oluş olarak düşünülür (Steger, Oishi ve K ashdan, 2009). Y aşam ın anlamı dengeli, düşünceli ve varoluşu sunan ön yargısız tutum ların çeşitli çıktılarının doğal sonucudur (Dogra, B asu ve Das, 2011).
Y aşam ın anlamı son zam anlarda insanların ilgisini çekm eye ve iyi olm a halinin daha kapsam lı bir bileşeni olarak düşünülm eye başlandı (R yff ve Singer, 1998). Psikoloji ve psikiyatri açısından son derece önemli olan ve yakın zam anda da birçok psikoloji akımını etkisi altına alan (Zika ve Cham berlain, 1992) yaşam ın anlamı kavram ı insanlık tarihi ile özdeş bir kavram dır. Çünkü insanoğlunda kendisini ve etrafındaki
dünyayı anlam ak için büyük bir arzu vardır. İnsanoğlu kendisinde bu gibi arzuların olduğunu destekleyen bilişsel ve davranışsal aktivitelerde bulunur (R y ff ve Singer, 1998).
Y aşam ın anlamı kavram ı m odern bilim de ilk olarak 20. Y üzyılın başında W. Dilthey, E. Spranger, S. Freud ve A. A dler’in eserlerinde daha sonra 1940’larda V. Frankl ve A.N. L eontiev’ın eserlerinde görülür (Leontiev, 2005). K linik bir yapı olarak ortaya çıkması, Psikiyatrist V ictor F rankl’ın (2009), kendisine ve diğer insanlara terapötik süreçte yaşam ın anlam ının önem ini düşünm ek için ilham veren N azi Toplam a K am plarında yaşadıklarıyla ilgili yazdıklarının akabindedir. B u nedenle yaşam anlamı ile ilgili çalışm alarda doğal olarak esin kaynağını Frankl oluşturduğu gibi aynı zam anda onun bakış açısı baskın bir bakış açısıdır. İnsanoğlunun anlam arayışında Frankl insanın kişiliği hakkında yeni bir düşünm e şekli oluşturm aya çalışır (Frankl, 2009). Frankl, F reud’un libidosal içgüdüleri ile Hull un uyaran-tepki davranışının, insanın niçin yaptığının, ne yaptığının ve hayattan gerçekten ne istediğinin özellikle soykırım sonrasında angst ortasında ve savaş sonrası belirsizlikte yeterince açıklam adığını görmüştür. O psikanalizm ve davranışçılığı yeniden şekillendirm eyi hedefleyen anlam ve am aç eksenli varoluşçu psikolojiyi ileri sürer (M cadam s, 2010).
Y aşam anlamı farklı şekillerde kavram sallaştırılan ve psikoloji literatüründe farklı şekillerde ele alınan çok yönlü b ir yapıdır. Bu kavram la ilgili çalışan bireylerin sayısı kadar farklı tanım lam alar farklı yaklaşım lar geliştirilm iş gibidir. Y aşam anlamı kavram ı genel olarak, yaşam değerine ve amacına, önemli hedeflere ve bazıları içinde m aneviyata gönderm ede bulunur (Jim, Purnell, Richardson, G olden-K reutz ve A ndersen, 2006). Y aşam da anlam bireyin bakış açısıyla yaşam ın ontolojik anlamı (Crum bagh vd. 1964), am aç yönelim i ya da am açlılık (R yff vd. 1998), sağlıklı olm anın b ir göstergesi (Ryff, 1989) ve yukarıda belirtilen tanım ların doğal bir sonucu olarak uyum sağlam ayı kolaylaştırıcı gibi farklı şekillerde ele alınmıştır.
A dler de yaşam ın anlamı ile ilgili olarak benzer b ir yaklaşım içindedir. N e kadar insan varsa yaşam a yüklenen anlam da o kadardır. Bu yaklaşım beraberinde tahm in edeceğiniz gibi her anlam bir ölçüde yanlıştır sonucunu da getirm ektedir. H iç kim se yaşam ın m utlak anlamını bilem ez. B u nedenle bir biçim de yararlı olan hiçbir yorum a m utlak anlam da yanlış denem ez.( Adler, 2010: 10)
F rankl’ın tespitlerini m erkeze alan araştırm alar, anlam ın birçok yönünün olduğunu vurgular. A nlam her araştırm acı için farklı yönünü gösterir ve onun çeşitli tanım ları ve tasvirleri birbiriyle çelişm eye başlar. A nlam konseptini ve bu konsepten türeyen diğer konseptleri kullanan yazarların çoğu, bu yüzden, bir tanım bulm aya çalışm azlar ya da insanoğlunu iki bacaklı, tüysüz diye tanım layan iyi bilinen tanım lam alara benzeyen yüzeysel, m antık olarak çok düşünülm em iş (baştan savma) , ki bunlar da kolaylıkla çürütülebilir, form ülasyonlar verm eye çalışm azlar (Leontiev, 2005).
A nlam gibi subjektif bir kavram ın yüzeysel ve genel geçer bir ifadesi olamayabilir.
Birileri böyle b ir anlam a ulaştığını iddia etse bile bir birey tarafından bile ulaşılan anlam ın kabul görm em esi onun evrenselliğini ortadan kaldırır.
Y aşam ın anlamı ya da anlam sızlıkla ilgili evrensel bir kabul olm adığı düşüncesi
“A nlam nasıl elde edilir?” sorusunda da belirm ektedir. H erkesin yaşam ına uyacak genel bir anlam tanım ının olm aması (Frankl, 2009), doğal olarak sorunun cevaplandırılm asında sübjektifliği öne çıkarm aktadır. A ncak anlam arayışı ile ilgili olarak Frankl kişinin soyut bir anlam arayışına girm em esi gerektiğini belirtir. Ona göre; her kesin yaşam ında özel bir mesleği veya uğruna çaba harcanacak bir misyonu, yerine getirilm eyi bekleyen som ut b ir görevi vardır. İnsanoğlu bu görevinin farkına varm alıdır. H angi tercih gerçekte sonsuza kadar ölüm süz , “zam anın kumları üzerindeki ayak izi” kılınacak insanın, her an şöyle ya da böyle varoluşunun anıtının ne olacağına karar verm esi gerekir (Frankl, 2009: 135). Frankl yukarıdaki görüşlerini ifade ederken insanoğlunu yoğun, derin, karm aşık ve soyut anlam arayışlarından alıkoyarak ulaşabileceği, elde edebileceği ve bilim sel olarak ölçülebilecek sonuçlara odaklanm asını sağlam aya çalışmaktadır. B öylece birey elde anlamı daha kolay elde ettiği gibi elde ettiği anlam da kolay ve hızlı bir şekilde tekrar m otive edecektir.
F rankl’ın (2009) ‘İnsanın A nlam A rayışı’ çalışması, anlam ın kavram sallaştırılm asında önemli bir yapıttır. Frankl, bireylerin kişisel yaşam anlamlarını bulm ak için çok iyi m otive edilm eleri gerektiğini söyler. İyi motive olm ak yaşam ın doğasını anlam aktır ve yaşam ın anlamlı, önemli, değerli veya am aca yönelik olduğunu hissetm ektir (M organ ve Farsider, 2009). Frankl anlamı yaşam ak için bir sebep olarak ve yaşam ının önemli olduğunu yaşayarak veya hissederek kavram aya çalışm a olarak tanım lam ıştır. F ran kl’a göre yaşam ın anlamı yaşam da yüksek bir hedefe kendini adam a ve bununla tatm in olm aya gönderm ede bulunur. Bu am açlılık kişiye yaşam ak için bir neden sağlar. O, yaşamı sadece hayatta kalm a
