veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürün&uuml

Tam metin

(1)Coğrafi İşaret Uygulamaları.

(2)  Coğrafi. İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname madde 1’e göre coğrafi işaret, “belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlerdir”. Bu kanun hükmünde kararnameye göre; coğrafi ürünler kapsamına doğal ürünler, tarım, maden, el sanatları ve sanayi ürünleri girmektedir.

(3) Menşe İşaret  Coğrafi. işaret korumasına konu edilen ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tamamı, sınırları belirlenmiş coğrafi alanda gerçekleşmek zorunda ise bu durumda bulunan coğrafi işaretlere “menşe adı” denir. Menşe adı, menşe adına konu ürünün tamamı ile tanımlanan yerde üretilmiş olmasını gerektirir..

(4) Mahreç İşaret  Ürünün. üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az biri, sınırları belirlenmiş coğrafi alanda gerçekleşmek zorunda ise bu durumdaki coğrafi işaretlere "mahreç işareti" denir.  Mahreç işaretine konu olan ürünün özelliklerinden en az birinin o yöreden kaynaklanması şartıyla, yöre dışında da üretilebilmesi söz konusudur.  Bu üretimde, bulundukları coğrafi bölgeye ait üretim yöntemlerinin aynen kullanılması ve ürünün kalitesinin aynı olması şarttır..

(5) Paris Sözleşmesi  Dünya. Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) idaresi altında olan 1883 “Paris Sözleşmesi” (Paris Convention for the Protection of Industrial Property).

(6)  Sözleşmenin. doğru olmayan kullanımlara ilişkin 10’uncu maddesinde, malların kaynaklarına ilişkin veya üreticinin, imalatçının ya da tüccarın kimliğine ilişkin doğru olmayan işaretlerin dolaylı ya da dolaysız kullanımı söz konusu olduğunda bahse konu ürünlerin işaretlerin hukuki olarak korunduğu Birlik (Sözleşme ile kurulan) üyelerine ithalatında zapt edileceği belirtilmektedir.

(7)  Birlik. üyelerinin diğer ülkelerin vatandaşlarına da haksız rekabete karşı etkin olarak koruma sağlamaya mecbur oldukları vurgulanmaktadır.

(8)  Birlik. üyelerinin maddelerde söz edilen eylemleri önlemek amacıyla Birlikteki diğer ülke vatandaşlarının uygun hukuki önlemleri almasını temin etmeyi üstlenmesi gerektiği belirtilmektedir.

(9) Lizbon Anlaşması  1958’de. imzalanan Menşe Adlarının Korunması ve Uluslararası Tescili İçin Lizbon Anlaşması (Lisbon Agreement for the Protection of Appellations of Origin and their International Registration).

(10)  Lizbon. Anlaşması 1958 yılında akdedilmiş olup, Stockholm’de 1967’de revize edilmiş ve 1979’da değiştirilmiştir. Söz konusu Anlaşma, bir Kurul yapılanmasını da getirmiş olup bir birlik yaratmıştır. Stockholm Anlaşmasının en azından idari hükümleri ile nihai hükümlerine razı olan Birliğin her üye ülkesi bu Kurulun bir üyesidir. Anlaşma 1883 Paris Sözleşmesine taraf ülkelere açık bulunmaktadır..

(11)  Anlaşmanın. amacı menşe işaretlerini, yani “bir ülkeden, bölgeden ya da yöreden kaynaklanan bir ürünü tanımlamakta kullanılan, ürünün kalite ve özelliklerinin tamamen ya da esasen doğal ve insani faktörleri de içeren coğrafi çevreden kaynaklandığını belirten, bir ülkenin, bölgenin ya da yörenin coğrafi adı” nı (Madde 2) korumaktır.

(12)  Bu. tür adlar, ilgili taraf ülkelerin yetkili makamlarının talepleri üzerine Cenevre’deki WIPO’nun Uluslararası Bürosu tarafından kaydedilmektedir. Uluslararası Büro bu kaydı diğer taraf ülkelere iletmekle yükümlü olup, taraf bir ülke bir yıl içinde kayıtlı adın korunmasını garanti edemeyeceğini bildirebilmektedir. Kayıtlı bir adın, kaynaklandığı ülke içinde korunmaya devam etmesi halinde, o menşe işaretinin taraf ülkelerden birinde genel bir ürün adı (jenerik) olduğu ilan edilememektedir..

(13) Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları (TRIPS) Anlaşması 1. Ocak 1995’te yürürlüğe giren 15 Nisan 1994 tarihli Anlaşmanın 1C ekinde yer alan TRIPS Anlaşması incelendiğinde, söz konusu anlaşmanın fikri mülkiyetin korunmasına ilişkin her üye ülke tarafından sağlanacak minimum standartları ortaya koyduğu görülmektedir.  Telif hakkı ve ilgili haklar, hizmet markalarını da içeren ticari markalar, coğrafi işaretler, endüstriyel tasarımlar, yeni tür bitkilerin korunmasını da içeren patentler, birleştirilmiş devrelerin yerleşim tasarımları, ticari sırları ve test bilgilerini içeren gizli bilgiler..

(14)  Anlaşmanın. amacı, uluslararası ticarette çarpıklıkları gidermek ve engelleri azaltmak, fikri mülkiyet haklarının etkin ve yeterli korunmasını desteklemek ve fikri mülkiyet haklarını zorunlu hale getiren önlem ve prosedürlerin yasal ticaretin önünde engel teşkil etmesini önlemektir..

(15)  Coğrafi. işaretlere ilişkin hükümler TRIPS Anlaşmasının II. Kısmının 3. Bölümünde yer almaktadır. TRIPS Anlaşmasında coğrafi işaret, söz konusu malın kalitesi, ünü veya diğer karakteristik özelliklerinin esasen coğrafi menşeine yüklenebileceği, bir üye ülkeye ait alandan ya da o alandaki bölgeden ya da yöreden kaynaklandığını belirten işaret olarak tanımlanmaktadır..

(16)  TRIPS. Anlaşmasının coğrafi işaretlere ilişkin Madde 22, 23 ve 24 olmak üzere 3 maddesi bulunmaktadır. Madde 22 coğrafi işaretlerin tanımına ilişkin olup, herhangi bir çeşit malı belirten coğrafi işaretin korunması için minimum seviyedeki korumayı ortaya koymaktadır.

(17)  Ayrıca,. coğrafi işaretlerle bağlantılı olan ticari markalara ilişkin hükümler de bu madde kapsamında yer almaktadır. Madde 23, şaraplar ve alkollü içecekleri belirten coğrafi işaretler için daha yüksek seviyede bir koruma sağlamakta, coğrafi işaretlerin ticari markalar içinde veya ticari marka olarak kullanılmasına ilişkin ek kuralları ortaya koymakta ve şaraplar için coğrafi işaretlerin bildirimi ve kaydının çok taraflı sistemde müzakeresi için var olan gündemi düzenlemektedir..  Madde. 24 ise malların belirtilen yerden gelmemesi halinde coğrafi işaretlerin devamlı kullanımına izin veren, bir terimin jenerik ad olması veya daha önceden ticari marka olması gibi istisnaları belirtmektedir..

(18)  TRIPS. Anlaşmasındaki coğrafi işaretin tanımı daha ayrıntılı incelendiğinde, anılan Anlaşmanın 22. Maddesinin 1. paragrafındaki tanıma göre coğrafi işaret:.  Belirli. bir kaliteye üne veya diğer karakteristik özelliklere sahip olan ve herhangi bir ülkedeki bir alan, alandaki bir bölge veya alandaki bir yöreye özgü olan bir ürünü tanımlamak için kullanılan bir sembol olarak açıklanmaktadır..

(19)  22.. Maddenin 1. paragrafı ne tür bir sembolün coğrafi işaret olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtmemektedir. Genelde, coğrafi işaretler kelimeler veya kelimelerin birleşimi olabilmektedir. Örneğin, koyun sütü peyniri için kullanılan “Rokfor” kelimesi Fransa’nın bir bölgesinde yer alan bir yerin adıdır. Bazı ülkelerde, yerlerin grafik şeklinde temsilleri, semboller ve amblemler coğrafi işaret olarak kabul edilir, örnek olarak İsviçre’de ünlü bir dağ olan “Matterhorn” İsviçre kanunlarına göre bir ürünün İsviçre’den geldiğini belirten dolaylı bir coğrafi işarettir..

(20)  TRIPS. Anlaşmasının 22. Maddesinin 1. paragrafı mallarla sınırlanmış olmakla birlikte, herhangi tür mal grubu için sınırlama getirilmemiştir. Bu nedenle tarım, gıda, elişi ürünleri (el sanatları) veya sanayi ürünleri gibi kategorilerin hepsi kapsanmaktadır.

(21) . TRIPS Anlaşmasının 22. Maddesinin 1. paragrafında coğrafi işaret tarafından belirlenen bir malın esasen coğrafi menşeinden kaynaklanan belirli bir kalitesi, karakteristik özellikleri veya ünü olması gerekmektedir. Prensipte kalite, ün veya karakteristik özellik gerekliliklerinden yalnızca bir tanesinin olması yeterli görülmektedir.. . Bir ürünün nereden kaynaklandığını belirten göstergeler (“Made in Switzerland” veya “Produce of Switzerland”) ürün eğer menşei sebebiyle belli bir kaliteye, üne ya da karakteristik özelliklere sahip değilse, TRIPS Anlaşmasının 22. Maddesinin 1. paragrafına göre coğrafi işaret tanımı olarak kabul edilmemektedir.

(22)  Menşe. Adları (appelations of origin), coğrafi işaretlerin özel bir çeşididir. TRIPS Anlaşmasının bir parçasını oluşturmayan WIPO Lizbon Anlaşmasının 2. Maddesinin 1. paragrafında menşe işaretinin tanımı yapılmaktadır..  Bu. Anlaşmaya göre menşe adı, daha önce de belirtildiği üzere bir ülkeden, bölgeden ya da yöreden kaynaklanan bir ürünü tanımlamakta kullanılan, ürünün kalite ve özelliklerinin tamamen ya da esasen doğal ve insani faktörleri de içeren coğrafi çevreden kaynaklandığını belirten bir ülkenin, bölgenin veya yörenin coğrafi adı olarak tanımlanmaktadır..

(23) Hak Sahipleri ve Uygun Kullanıcılar  TRIPS. Anlaşmasının 22. Maddesinin 1. paragrafı coğrafi işarete kimin sahip olabileceği ya da kimin kullanabileceği konularına değinmemiştir. Bu, prensipte ulusal kanunlar ile belirlenmektedir. Genelde, coğrafi işarette belirtilen bölgedeki üreticiler coğrafi işareti kullanma hakkına sahip bulunmaktadır. Bir üye ülkede kullanılan sisteme göre, coğrafi işaretler tek bir tüzel kişilik (kooperatif ya da birlik) olarak organize olan üreticiler tarafından toplu olarak veya onları temsil eden ve ürünün üzerinde anlaştıkları veya bağlı kaldıkları belli koşulları yerine getirdiğini garanti eden bir tüzel kişilik (birlik gibi) tarafından sahiplenilmektedir. Bazı sistemlerde, coğrafi işaretler, coğrafi işaretin belirttiği alanı kontrol eden kamu otoritesi veya devlete ait olabilmekte ve bu alandaki üreticiler söz konusu coğrafi işareti kullanmaya yetkili kılınmaktadır.

(24) Korumadan Faydalanabilmek İçin Gerekli Koşullar  TRIPS. Anlaşmasının 62. Maddesinin 1. paragrafına göre, coğrafi işaretlere ilişkin hakları elde etmek ve sürdürmenin koşulu olarak üye ülkeler makul prosedür ve formalitelere riayet etme gereksinimi duyabilmektedir. Pratikte üye ülkeler, coğrafi işaretleri korumak için farklı hukuki araçlar kullanmaktadırlar. Bazı araçlar, aldatıcı ya da adil olmayan iş uygulamalarına odaklanan genel uygulama kanunlarının çoğu gibi, genellikle anılan prosedür ve formalitelere uyma gereksinimi olmaksızın kullanılabilmektedir. Ancak diğerleri, ticari marka kanunları kapsamındaki korumalar ve nevi şahsına münhasır coğrafi işaretlerin birçok koruma biçimi gibi, genelde zorunlu formaliteler ve prosedürlerle uyumu gerektirmektedir.

(25) Coğrafi İşaretlerin Başkaları Tarafından Kullanılmasına Karşı Koruma  TRIPS. Anlaşmasının 22. Maddesinin 2. paragrafında coğrafi işaretlerin aşağıda belirtilen iki şekilde kullanılmasını önlemek için üye ülkelerin ilgili taraflara kanuni araçlar sağlaması gerektiği belirtilmiştir..

(26) Ülkemiz, coğrafî köken gösteren işaretleri bağımsız bir sınaî hak türü olarak tanıyan ve bunlara hukukî sonuç bağlayan belli başlı tüm uluslararası sözleşmeleri -Lizbon Sözleşmesi hariç olmak üzere-, kabul etmiştir. Türkiye;  1883 tarihli Sınaî Mülkiyetin Korunması Hakkında Paris Sözleşmesi’ne;  1891 tarihli Malların Kaynağı ile İlgili Sahte veya Aldatıcı İşaretlerin Önlenmesi Hakkında Madrid Sözleşmesi’ne;  1994 tarihli Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Sözleşmesi’ne (TRIPs) taraftır.  Ülkemiz, 1958 tarihli Menşe Adlarının Korunması ve Uluslararası Tescili Hakkında Lizbon Sözleşmesi’ne ise taraf değildir. İç hukuk mevzuatımız hazırlanırken, ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerden doğan yükümlülüklerimiz dikkate alınmış olduğundan; 6769 sayılı SMK, bu sözleşmeler ile büyük ölçüde uyumludur. Hatta Türk hukukunun, coğrafî işaretlere, tarafı olduğumuz uluslararası sözleşmelerden doğan asgari koruma yükümlülüğümüzün ötesinde, daha geniş kapsamlı bir koruma sağlamış olduğu da görülmektedir..

(27) Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ise, Türkiye’de tescilli coğrafî işaretlerin ilgililerine çeşitli haklar tanımakla birlikte, söz konusu coğrafî işaretlere diğer taraf devletlerde kendiliğinden bir koruma sağlamamaktadır. . (Uluslarararası bir sicile tescille menşe adlarına tüm taraf devletlerde kendiliğinden koruma sağlayan tek uluslararası sözleşme olan Lizbon Sözleşmesi’ne ülkemiz taraf değildir). . Anılan sözleşmelerden Paris ve Madrit Sözleşmelerinin kaynak işaretlerine ilişkin hükümleri, temel olarak, sahte veya aldatıcı kaynak işareti taşıyan malların kullanımının, bu mallara gümrüklerde el konması yoluyla önlenmesi esasına dayanmaktadır.. . TRIPs Sözleşmesi’nin “mevcut” düzenlemelerinde, coğrafî işaretlerin uluslararası bir coğrafî işaret siciline tescil edilerek korunması öngörülmemiştir. TRIPs m. 23.4 hükmü, üye devletlere, korunmaya uygun şaraplar üzerindeki coğrafî işaretlere ilişkin olarak çok taraflı bir bildirim ve sicil sistemi kurulması amacıyla müzakereler yürütme yükümlülüğü getirmiştir. Söz konusu müzakereler günümüzde hâlen sürmekte olup; henüz sonuçlanmamıştır..

(28)  Coğrafî. işaretlerin koruma altına alınabilmeleri için, öncelikle Türk Patent Marka Kurumu (TPMK) tarafından tutulmakta olan Coğrafî İşaret Sicili’ne tescil edilmeleri gerekmektedir. Ancak bir coğrafî işaretin TPMK’ya tescil edilmiş olması, söz konusu coğrafî işaretin yurtdışında korunabilmesi için yeterli değildir. Zira fikrî mülkiyet hukukunda geçerli olan “ülkesellik ilkesi” uyarınca, TPMK’ya tescil ile coğrafî işaretlerin elde ettiği koruma, ülkemiz alanı ile sınırlıdır. Daha açık bir ifadeyle, TPMK’ya yapılan tescilin ardından, coğrafi işaretler, ülke çapında koruma kazanmaktadırlar..

(29) . Yurtdışından. kaynaklanan. coğrafî. işaretlerin. Türkiye’de. korunabilmeleri de mümkündür. Ancak kaynak ülkelerinde (coğrafî işaretin kaynaklandığı ülkede) yapılmış olan tescil, ülkesellik ilkesi nedeniyle, bizim ülkemiz için bağlayıcı değildir; dolayısıyla bunların Türkiye’de korunabilmeleri için de, TPMK’da tutulan Sicil’e tescil edilmeleri şarttır.. . Bu bağlamda Şampanya «Champagne», “İskoç Viskisi” (Scotch Whisky) ve “Parma jambonu” (Parma ham) adları TPMK’ya tescillidir; “Reggio Parmesanı” (Parmigiano Reggiano), Grano Padano, Gorgonzola adları ise başvuru aşamasındadır..

(30)  Bu. itibarla, Türk coğrafî işaretlerinin Türkiye sınırları dışında korunabilmeleri için, koruma talep edilen devletin ulusal coğrafî işaret siciline tescil edilmeleri gerekmektedir. Türk coğrafî işaretlerinin birden çok devlette koruma kazanılabilmeleri için ise, koruma talep edilen her bir devlette ayrı ayrı tescil yapılması gerekmekte; buna bağlı olarak da işlem sayısı ve maliyeti artmaktadır..

(31) . AB’nin coğrafi işaretlere ilişkin temel düzenlemesi: “Tarım Ürünleri ve Gıda Maddelerinde Kalite Plânlamasına İlişkin 21 Kasım 2012 tarih ve 1151/2012 sayılı Tüzük” (OJ L 343, 14.12.2012, s. 1-29.) (Dikkat! 510/2006 yürürlükten kaldırılmıştır) Özelliği: “bölgesel” coğrafi işaret sicili öngörmesidir. Bu Sicil’e yapılan tek bir tescil işlemi ile coğrafî işaret, tüm Birlik çapında koruma kazanmaktadır..

(32) 1- Türk coğrafi işaretleri tescil edilebilir ve tüm Birlik çapında korunabilir. 2- Yetkisiz başvuru yapılırsa, hem ülkemiz hem de ülkemizdeki ilgililer itiraz edebilir. 3- Bir Türk coğrafî işareti başka ülkedekilerce tescil edilmişse, ülkemizdeki ilgililer, hükümsüzlük davası açabilirler..     . Bu hakların kullanılabilmesi için üye devlet olma zorunluluğu yoktur… Üye devlet olmak gerekiyor sanıp ya da ilgilenmeyerek kaçırdığımız fırsatlar: “Feta Peyniri” “Geroskipou lokumu” “Hellim Peyniri”.

(33) . Bir coğrafî işaretin AB Coğrafî İşaret Sicili’ne tescili için, coğrafî işarette gösterilen bölge, belirgin yer veya ülkenin, Birlik sınırları içinde bulunması şart değildir. Üstelik tescil başvurusunu yapacak kimselerde de, Birlik vatandaşı ya da taabiyetinde olma gibi bir şart aranmamaktadır.. . Bu itibarla, Türkiye’ye ya da Türkiye içindeki bir yere işaret eden coğrafî işaretler de, ülkemiz AB’ye üye olmamasına rağmen, AB Coğrafî İşaret Sicili’ne tescil edilebilmektedirler..

(34) . Türkiye sınırları içinden kaynaklanan bir coğrafî işaretin AB Coğrafî İşaret Sicili’ne tescili için, Türk grupları doğrudan Komisyon’a başvurulabilmektedirler. (Tüzük m. 49.5. Karş. TPMK: AB Başvuru Şekli, http:// http://www.turkpatent.gov.tr/TurkPatent/commo nContent/ABAplication). . Bunun yanı sıra, başvurunun ülkemizdeki yetkili ulusal makama: Türk Patent Marka Kurumu (TPMK)’na yapılması ve daha sonra TPMK aracılığıyla Komisyon’a iletilmesi de mümkündür..

(35) Hâlihazırda, AB Coğrafî İşaret Sicili’ne tescil edilmiş iki coğrafi işaretimiz bulunmaktadır: “Antep Baklavası” ve «Aydın İnciri». Bunun yanı sıra “Afyon Pastırması”, “Afyon Sucuğu”, «İnegöl Köfte», «Aydın Kestanesi», «Bayramiç Beyazı», «Taşköpür Sarımsağı», ve “Malatya Kayısısı”, «İnegöl Köfte» ve «Aydın Kestanesi» coğrafî işaretlerinin tescili için başvuru yapılmıştır.

(36)

(37)

veya diğer &ouml;zellikleri itibariyle k&ouml;kenin bulunduğu bir y&ouml;re, alan, b&ouml;lge veya &uuml;lke ile &ouml;zdeşleşmiş bir &uuml;r&uuml;n&uuml

veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürün&uuml