YARIŞMA EL KİTABI
Bu el kitabı Modelevi organizasyonları ve yarışmaları için bir kaynak oluşturması amacıyla dünyanın önde gelen modelcilik oluşumlarının (IPMS, NNL vb.) konuyla ilgili dökümanları ve Modelevi yöneticilerinin tecrübeleri harmanlanarak hazırlanmıştır. Modelevi gerek duyduğu takdirde el kitabının içeriğini, yarışma tarih / yer / kurallarını değiştirme hakkını saklı tutar.
Modelevi tarihleri öncesinde internet sitesinden, medyadan, sektörel mağazalardan ve diğer çeşitli kaynaklardan bildirilen amatör plastik model yarışmaları ve sergileri düzenler.
Yarışma ve serginin kapsamı, kuralları, kategorileri ve puanlama sistemi Modelevi admin ve moderatörlerinden oluşan yarışma komitesinin sorumluluğundadır.
Komite gerek duyduğunda kategorilere komiser atayabilir, ya da danışmanlık alabilir. Komitenin bir üyesi aynı zamanda komite başkanıdır.
EL KİTABI
Bu el kitabı yarışmacı olsun olmasın tüm modelciler için bir kaynak oluşturması amacıyla hazırlanmıştır. Yarışmacılar için Modelevi yarışmalarının başlıca prensiplerini belirlerken; tüm modelcilere de, modellere objektif bir şekilde bakmanın, iyi bir modelde aranan koşulların, kişisel model yapım becerilerini sınamak ya da ileri götürmenin yollarını gösterir.
Modelevi asıl amacı ölçekli plastik modelciliği yaygınlaştırmak ve modelcilere sanal bir bilgi deposu oluşturmaktır. Yönetimi de modelcilerden oluşur ve amaçları yaptıkları modelleri doğru şekilde değerlendirebilecek ve bilgi paylaşımında bulunacak diğer modelcilerle bir araya gelmektir. Zaman içinde zaten çeşitli toplantı ve organizasyonlarda modelciler olarak biraraya gelinmektedir. Ancak belirli aralıklarla daha büyük kitlelere ulaşmak, sanal olarak sohbet ettiğimiz diğer modelcileri bizzat tanımak ve üyelerin çalışmalarını birarada canlı olarak görmek için yarışma/sergi organizasyonları düzenlemekteyiz. Her modelciden modelini yarışmaya sokmasını beklemek çok optimist bir yaklaşım olur ve yarışma katılımı ya da alınan derece, site üyeliği statüsüne pozitif yada negatif herhangi bir katkı sağlamaz. Ancak komitenin amacı yarışma duygusunu tatmak isteyenlere eldeki şartlarla olabilecek en iyi yarışma ortamını sağlamaktır.
Modelevi olarak biz tüm modelcilerin yarışmalara katılımını destekliyoruz. Çünkü, doğru şekilde değerlendirildiğinde yarışmalar tüm katılanların yeteneklerini zorlayacak ve ilerlemesine vesile olacaktır. Hele ki adil bir şekilde oy kullanabilmek için modelleri detaylı şekilde incelemek ve hataları görmek, modelciyi daha yüksek standartlarda model yapmaya götürecek en kısa yoldur.
Yarışmaya katılın ya da katılmayın, bu el kitabı modeller ve modelcilik hakkında bazı temel prensipleri fark etmeniz yada irdelemenize yardımcı bir kaynak olacaktır. Bu el kitabı da Modelevi gibi interaktif bir yayın olup, gerektiğinde güncellenecektir, dolayısıyla ilgili yorumlarınızı lütfen bizlere iletiniz.
YARIŞMA
Modelevi sitesi ve yarışması, hangi aşamada olursa olsun her modelcinin emeğine bir eser olarak yaklaşılması prensibiyle yola çıkar. Plastik parçalar ( son yıllarda giderek artan başka materyallerle beraber ) birleştirilir, tesfiye edilir, boyanır ve her modelcinin gurur duyacağı bir esere dönüşür. Bu eserleri değerlendirmek bir kısmını yüceltip, bir kısmını küçümsemek anlamına gelmez, sadece o gün, o anda masa üzerinde görülen modelin kendisini puanlayan modelcilerde yarattığı etkinin ölçüsüdür. Bu yüzden model değerlendirmenin net bir standardı, skalası yoktur.
Bir kategori yada yarışmanın birincisi sadece ve sadece o yarışma ve/veya kategorinin birincisidir – ne eksik, ne de fazla. Evinizde sakladığınız daha iyi modelleriniz olabilir, başka bir yerde çok daha iyi olduğunu düşündüğünüz modeller görmüş olabilirsiniz ancak bunların hiçbir önemi yoktur. Yarışmada o gün orada bulunan model değerlendirilir ve sonuç sadece bu belirtilmiş gün ve kategoride yarışan modeller içinde birinin diğerinden daha başarılı göründüğünü belirtir.
BAŞARIYLA KASTEDİLEN NEDİR?
Karşılaştırılan modeller birer sanat eseri ve modelcinin yıllar içinde geliştirdiği yeteneklerinin yansımasıdır dolayısıyla unutulmaması gereken ilk nokta karşılaştırmanın subjektif olduğudur.
Dünyada hiçbir rakam yoktur ki, size hatalı yapılmış bir macun uygulamasını “x”, parlayan bir çıkartmayı “y” puanıyla değerlendirme olanağı versin. Her yarışma bir diğerinden tamamiyle bağımsızdır çünkü değerlendirilen modeller farklıdır. Eğer ki bu işin net bir standardı olabilse, uygun cetveller oluşturulur ve modeller bunlarla ölçülürdü. Yarışmada değerlendirilen modelin tümüdür ve modelcinin bu spesifik eseri ne kadar başarılı bir şekilde bitirip sunabildiğidir.
MODEL DEĞERLENDİRMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Değerlendirme tamamen tarafsızdır. Yarışma salonunda değerlendirme yapan modelcinin arkadaşı yada düşmanı yoktur. Modeli yapan kişinin kimliği belirtilmez, bilinse dahi bu değerlendirmeyi kesinlikle etkilemez.
Değerlendirme yapan modelci kendi modelini kesinlikle oylayamaz ve diğer modelcileri etki altında bırakacak eylemlerde bulunamaz.
Tüm modeller aynı kriterler gözönünde bulundurularak değerlendirme yapılır.
Değerlendirmenin başlangıcından bittiği ana kadar, değerlendirme yapan modelci kendi başınadır ve dışarıdan gelen her tür yorum yada etkiye kapalıdır.
Değerlendirme yapılırken hiçbir model yada modelci küçük düşürücü, aşağılayıcı söz veya yorumla anılamaz.
Değerlendirme esnasında olsa dahi, jüri haricinde hiçbir modelci başkasının modeline ve masalara dokunamaz, yaslanamaz.
Değerlendirme yapan modelci hiçbir şekilde sesli yorum yapmaz, çevresindekileri etkileyecek davranışlarda bulunamaz.
Yukarıda yazılı hususlara birçok ekleme yapılabilir, burada sadece temel konulara değinilmiştir.
Değerlendirme esnasında unutulmaması gereken altın kural, modele kendi modelinizin değerlendirilmesini istediğiniz şekilde yaklaşılmasıdır.
Değerlendirme yapılırken, ilk ve en önemli nokta temel modelcilik teknikleridir. İlk olarak kapanmamış boşluklar, simetrik olmayan parçalar, yapıştırıcı lekeleri yada pürüzsüz olmayan boya gibi temel kriterler değerlendirilir.
Bu temel kriterler, modelcinin önündeki seçenekleri büyük ölçüde azaltılmasını sağlar. Ancak bu kriterlerle belli bir değerlendirme yapılamadığında detaylara inilir. (Sonraki bölümlerde her temel kategori için gözönünde bulundurulacak kriterler belirtilmiştir.)
Temel kriterler aşıldığında, bir diğer çok önemli husus da “devamlılık”tır. Bir model tümüyle aynı standardı yansıtmalıdır. Örnek olarak motoru aşırı derecede detaylandırılmış bir modelin emniyet kemerleri dekal olmamalıdır.
Modeller üç boyutlu objelerin ölçeklendirilmiş reprodüksiyonları oldukları için üç boyutlu değerlendirilmelidirler. Tek bir açıdan, yada fotoğrafına bakarak model hakkında önbilgi sahibi olunur, değerlendirme yapılamaz.
Eskitme, son yıllarda giderek popürlerliği artan bir efekt olsa da modele artı yada eksi yönde puan getirmez. Eskitilmiş bir model ile, fabrikadan yeni çıkmış gibi yapılmış bir model karşılaştırılırken, ulaşılmak istenen görselliğe hangi modelde daha çok yaklaşıldığına bakılır.
Hiçbir zaman unutulmaması gereken bir husus da yapılan her kirletme işleminin “eskitme”
olmadığı, bu tür uygulamalar için yoğun emek, tecrübe ve referans gerektiğidir. Eskitme uygulanmış bir modelde birçok hata gizlenebilecekken, pırıl pırıl yapılmış bir modelde en ufak bir hatanın bile göze batacağı da unutulmamalıdır.
MODEL DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ SİVİL ARAÇLAR
Temel Montaj
1. Kalıp birleşim, maça, itici izleri gibi üretim kaynaklı problemlerin düzeltilmesi 2. Gerçek araçta olmayan boşlukların ve birleşim yerlerinin doldurulması 3. Form-şekil hatalarının düzeltilmesi
4. Kaporta – şasi birleşimlerinin düzgün olması
5. Tesfiye-düzeltme işlemleri sırasında kaybolan detayların geri kazanılması 6. Simetri
• Tüm iç ve dış aksesuarlar (kapı kolu, dikiz aynası, egzoz vb.) simetrik olmalıdır
• Lastiklerin tümü yere basmalı ve açıları simetrik olmalıdır
• Dönmüş duran lastikler aynı açıyı korumalı, direksiyon da buna göre ayarlanmalıdır
7. Camlar ve diğer şeffaf parçalar
• Tamamen şeffaf, yapıştırıcı ve boya bulaşmamış olmalı
• Camlar ya da şeffaf parçalar ile gövde arasında boşluk bulunmamalı
• Tüm şeffaf parçalar çiziksiz, pürüzsüz ve temiz olmalı
Detaylandırma
1. Tüm gözüken parçalar ölçekli olmalıdır. Gereğinden fazla kalın, ölçek dışı yada dokulu parçalar inceltilmeli, ufaltılmalı, düzeltilmeli yada değiştirilmelidir.
2. Egzoz, manifold, havalandırma ızgarası vb. gibi gerçekte delik olan kısımlar delinmelidir.
3. Modele sonradan eklenen tüm detaylar da ölçekli olmalıdır. Lastik sibopları, antenler, kumaş/halı reprodüksiyonları ve tüm benzeri aksesuarlar modelle uyum içinde ve ölçekli olmalıdır.
4. Motor ve şasi detaylandırması da modelin diğer kısımlarıyla aynı seviyede yapılmalıdır.
5. Çalışan parçalar (açılan kaput yada kapılar, yanan farlar) modelin genel işçilik ve detay seviyesine uygun olmalıdır. Örnek olarak açılan kapının hareketi gerçeğine uygun ve görünüyorsa menteşe ölçekli olmalıdır. Mekanizmanın çalışmasını sağlayan pil, kablo, vida gibi gerçekliği bozacak her tür yardımcı malzeme görülmeyecek şekilde gizlenmiş olmalıdır.
Boyama ve estetik
1. Modelin yüzeyi boyandıktan sonra üretim aşamalarından hiçbir iz (yapıştırıcı, zımpara, parmak izi, macun vb.) taşımamalıdır.
2. Yüzey pürüzsüz ve boya homojen olmalıdır. Ancak modellenen aracın gerçeğinde hatalar bulunuyorsa, bu hatalar dökümanla birlikte gösterilebilir.
• Boya üzerinde fırça izi, fırça kılı, tüy, kurumuş cila artığı vb. olmamalı
• Geniş yüzeylerde “portakal kabuğu” efekti, çukur ve dar yerlerde “pudra” efekti adı verilen pütürlenme hataları olmamalı
• Boya tonu ve parlaklığı tüm modelde homojen olmalı.
3. Keskin olması gereken boya köşeleri keskin, yumuşak geçişli olması gereken boya köşeleri yumuşak geçişli olmalıdır. Maskeleme hatalarından ötürü oluşmuş boya taşmaları, sıçramalar olmamalıdır.
4. Krom parçalar da kaporta gibi pürüzsüz ve temiz, üretim ve yapım aşamalarının izlerinden arındırılmış olmalıdır.
Eskitme
Bu efekt özellikle kamyonlar ve ralli araçlarında giderek popüler olsa da, standart bir uygulama değildir. Birçok modelci halen temiz, fabrikadan çıktığı gibi model yapmayı tercih etmektedir, dolayısıyla eskitme bir kural değil, istisnadır. Uygulandığı takdirde, mantığa ve ölçeğe uygun, modelin heryerinde gerçekçi şekilde olmalıdır. Dökümanla desteklenirse çok daha gerçekçi ve inandırıcı olacaktır.
Dekal Uygulamaları
• Dekaller simetrik ve hizalı olmalı, gerçek araçtaki yerlerine tam olarak uygulanmalıdır.
Özellikle yarış araçlarında bu hususa çok dikkat edilmelidir.
• Dekallerin kenardında fazlalık film olmamalı, ışık altında boyadan farklı parlamamalı ve kabarcık barındırmamalıdır.
• Dekallerin üzerine koruma ve seviye eşitleme amacıyla vernik atılmalıdır. Bitmiş modelde dekal boya üzerinde yükseklik yapmamalı, aynı seviyede görünmelidir.
Gerçeğe Uygunluk
Yukarıda belirtilen tüm kriterlerin özünde ve üstünde “gerçeğe uygunluk” kriteri vardır.
Yapılan model, uygulanan teknik her ne olursa olsun asıl hedef gerçeğe uygunluktur. Yukarıdaki kriterlere uymayan bir model döküman ile desteklenir, yani gerçeğe uygunluğu belgelenirse tüm kriterlere uyan bir modelle aynı hatta daha yüksek seviyede puan alabilir.
Örnek: BMW M1 Art Car “Andy Warhol” - Sanatçı bu aracı tamamen fırçalarla boyamış, çıplak elleriyle üzerine desenler yapmıştır. Bu aracın modeli de özensiz gibi görünen bir boyama işçiliğine sahip olmalıdır. Ancak bu detayı modeli değerlendirecek şahısların tümü bilemeyebilir, bu sebepten ötürü dökümanlarla bu detay belgelendirilmelidir.
Aynı şekilde tüm kriteleri çok iyi bir şekilde yerine getiren ancak “gerçeğe uygunluk”
faktörüne ters düşen bir model olması gerekenin çok altında puan alacaktır.
Örnek: Pas, çürüme eskitme teknikleri uygulanmış Corvette – Üretilen tüm Corvette’lerin kaportaları kompozit malzemelerden üretilmiştir ve paslanmaz. Yapılan Corvette modeli yarışmanın en detaylı, en güzel toplanmış, en iyi pas efekti olan modeli olsa dahi gerçeğe uygun olmadığı için önemli seviyede puan kaybedecektir.
HAVACILIK Temel Montaj
1. Kalıp birleşim, maça, itici izleri gibi üretim kaynaklı problemlerin düzeltilmesi 2. Gerçek araçta olmayan boşlukların ve birleşim yerlerinin doldurulması 3. Form-şekil hatalarının düzeltilmesi
4. Gövde parçaları ve kanatların birleşim yerlerinin muntazam birleştirilmesi 5. Tesfiye-düzeltme işlemleri sırasında kaybolan detayların geri kazanılması 6. Simetri
• Kanatlar : Her iki tarafta da hücum açıları eşit olmalıdır
• Kuşbakışı Görünüm : Kanatlar ve stabilizerler birbirleriyle ve merkez çizgiyle hizalı olmalıdır
• Çift Kanat / Rudder : Ön görünümde açıları, gövdeyle birleşimleri gerçeğe uygun ve birbirleriyle eşit olmalıdır.
• İniş Takımları : Ön, yan ve kuşbakışı görünümlerde birbirleriyle ve gövdeyle hizada olmalıdır
• Silah yüklemesi : Silahlar (bombalar, roketler, pilonlar vb.) uçakla ve birbirleriyle hizada olmalıdır
7. Kanopiler ve diğer şeffaf parçalar
• Tamamen şeffaf, yapıştırıcı ve boya bulaşmamış olmalı
• Kanopi ya da şeffaf parçalar ile birleştirildikleri parçalar arasında boşluk bulunmamalı
• Tüm şeffaf parçalar çiziksiz, pürüzsüz ve temiz olmalı
Detaylandırma
1. Tüm gözüken parçalar ölçekli olmalıdır. Gereğinden fazla kalın, ölçek dışı yada dokulu parçalar (kanat uçları, pilonlar, iniş takımı kapakları vb.) inceltilmeli, ufaltılmalı, düzeltilmeli yada değiştirilmelidir.
2. İniş takımı yuvaları, hava alıkları, egzoz çıkışları vb. nin birleşimleri içeriyi göstermeyecek şekilde kapatılmalıdır.
3. Silah namluları, egzoz çıkışları, hava alıkları vb. gerçeğe uygun şekilde açılmalıdır.
4. Çalışan parçalar (açılan hava frenleri, servis kapakları, yanan seyrüsefer ışıkları vb.) modelin genel işçilik ve detay seviyesine uygun olmalıdır. Mekanizmanın çalışmasını sağlayan pil, kablo, vida gibi gerçekliği bozacak her tür yardımcı malzeme görülmeyecek şekilde gizlenmiş olmalıdır.
5. Modele sonradan eklenen tüm detaylar ölçekli ve gerçeğe uygun olmalıdır. Silah yüklemesi ve aksesuar yerleşimi gerçek uçakta uygulanan kombinasyonlara göre düzenlenmelidir.
Boyama ve estetik
1. Modelin yüzeyi boyandıktan sonra üretim aşamalarından hiçbir iz (yapıştırıcı, zımpara, parmak izi, macun vb.) taşımamalıdır.
2. Yüzey pürüzsüz ve boya homojen olmalıdır. Ancak modellenen aracın gerçeğinde hatalar bulunuyorsa, bu hatalar dökümanla birlikte gösterilebilir.
• Boya üzerinde fırça izi, fırça kılı, tüy, kurumuş cila artığı vb. olmamalı
• Geniş yüzeylerde “portakal kabuğu” efekti, çukur ve dar yerlerde “pudra” efekti adı verilen pütürlenme hataları olmamalı
• Boya tonu ve parlaklığı tüm modelde homojen olmalı.
3. Keskin olması gereken boya köşeleri keskin, yumuşak geçişli olması gereken boya köşeleri yumuşak geçişli olmalıdır. Maskeleme hatalarından ötürü oluşmuş boya taşmaları, sıçramalar olmamalıdır.
4. Kanopi çerçeveleri keskin ve düz boyanmış olmalıdır.
5. Eskitme, eğer mevcutsa ölçeğe (ör:boya dökülmeleri), gerçek uçağın kullanıldığı koşullara uygun ve tüm modelde homojen olmalıdır (ör:çölde savaşmış bir apache modelinde tertemiz bir kokpit gerçekçi durmayacaktır).
Eskitme
Bu efekt özellikle son yıllarda popüler olsa da, standart bir uygulama değildir. Birçok modelci halen temiz, fabrikadan çıktığı gibi model yapmayı tercih etmektedir, dolayısıyla eskitme bir kural değil, istisnadır. Uygulandığı takdirde, mantığa ve ölçeğe uygun, modelin heryerinde gerçekçi şekilde olmalıdır. Dökümanla desteklenirse çok daha gerçekçi ve inandırıcı olacaktır.
Dekal Uygulamaları
• Dekaller simetrik ve hizalı olmalı, gerçek araçtaki yerlerine tam olarak uygulanmalıdır.
• Dekallerin kenardında fazlalık film olmamalı, ışık altında boyadan farklı parlamamalı ve kabarcık barındırmamalıdır.
• Dekallerin üzerine koruma ve seviye eşitleme amacıyla vernik atılmalıdır. Bitmiş modelde dekal boya üzerinde yükseklik yapmamalı, aynı seviyede görünmelidir.
• Gerçek araçta boya ile yapılmış işaretlendirme, dekalle uygulanırken boyanmış gibi görünmelidir. Dekal derzlere tam olarak oturmalı, kabarıklık oluşturmamalıdır.
Renkler
Boya tonları, aynı üretici tarafından üretilen ve oranlı yapılan karışımlarda bile farklılık gösterebilir. Farklı kullanım koşulları renklerin tonlarını etkileyebilir. Özellikle hava şartları ve en önemlisi güneş ışınları renkleri soldurur. Sadece objeye olan uzaklık bile renkleri farklı algılamaya sebep verebilir.
Dolayısıyla çok büyük hatalar (griye boyanmış Türk Yıldızları uçağı gibi) renk tonları modelin değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulmamalıdır. Olağandışı renklerde boyanmış yada kamuflaj yapılmış modeller dökümanla desteklenebilir.
Gerçeğe Uygunluk
Yukarıda belirtilen tüm kriterlerin özünde ve üstünde “gerçeğe uygunluk” kriteri vardır.
Yapılan model, uygulanan teknik her ne olursa olsun asıl hedef gerçeğe uygunluktur. Yukarıdaki kriterlere uymayan bir model döküman ile desteklenir, yani gerçeğe uygunluğu belgelenirse tüm kriterlere uyan bir modelle aynı hatta daha yüksek seviyede puan alabilir.
