KARTALTAŞI REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ

(1)

LASKAR ENERJİ ÜRETİM PAZARLAMA A.Ş.

KARTALTAŞI REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ

MALATYA İLİ, PÜTÜRGE İLÇESİ

RE R ES S İ İ F F Ç ÇE EV VR RE E M MÜ ÜH H. . İ İ N N Ş Ş . . M MA AK K. . T TU UR R. . G G ID I DA A T TE EK KS S. . SA S AN N V VE E T T İ İ C. C . L LT TD D. . Ş Ş T T İ İ . .

PROJE TANITIM DOSYASI

İZMİR-AĞUSTOS/2010

(2)

PROJE SAHİBİNİN ADI ^LASKARENERJİ ÜRETİM PAZARLAMA A.Ş.

ADRESİ Çetin Emeç Bulvarı 60/7 Balgat/ANKARA TELEON VE FAKS

NUMARALARI 0 312 286 60 70 – 0 312 286 51 70

PROJENİN ADI Kartaltaşı Regülatörü ve HES Proje Tanıtım Dosyası

PROJE BEDELİ 31.215.608,00 TL PROJE İÇİN SEÇİLEN

YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ)

Malatya İli, Pütürge İlçesi, Yamaçköy Mevkii

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN

KOORDİNATLARI, ZONE

Koord. Sırası: Sağa Yukarı Datum: ED-50

Türü: UTM ZON: 37 DOM: 39

Ölçek Faktörü: 6 Derece

Koord. Sırası: Enlem Boylam Datum: WGS-84

Türü: Coğrafik ZON: -

DOM: -

Ölçek Faktörü: -

Nokta Sağa:Yukarı Enlem:Boylam

Regülatör Kurulması Planlanan Alan

R1 504225.42 : 4227281.49 38.19182805 : 39.04807964 R2 504224.84 : 4227241.64 38.19146890 : 39.04807278 R3 504276.24 : 4227241.64 38.19146866 : 39.04865974 R4 504275.95 : 4227282.36 38.19183565 : 39.04865667

İletim Tüneli Geçirilmesi Planlanan Güzergah

T1 (R4) 504275.95 : 4227282.36 38.19183565 : 39.04865667 T2 504316.60 : 4227335.59 38.19231520 : 39.04912120 T3 505124.45 : 4227160.08 38.19072919 : 39.05834534 T4 505610.76 : 4226711.28 38.18668146 : 39.06389520

İletim Kanalı ve Servis Yolu Geçirilmesi Planlanan Güzergah K1 (T4) 505610.76 : 4226711.28 38.18668146 : 39.06389520

K2 505956.17 : 4226863.74 38.18805331 : 39.06784064 K3 505929.10 : 4227044.55 38.18968305 : 39.06753303 K4 506132.85 : 4226965.46 38.18896888 : 39.06985903 K5 506209.14 : 4227242.53 38.19146547 : 39.07073261 K6 506407.24 : 4227238.51 38.19142786 : 39.07299479 K7 506308.19 : 4227670.84 38.19532495 : 39.07186750 K8 506543.76 : 422758384 38.19453918 : 39.07455695 K9 506599.98 : 4227678.87 38.19539523 : 39.07519987 K10 506768.62 : 4227581.16 38.19451337 : 39.07712483 K11 506830.19 : 4227697.61 38.19556242 : 39.07782908 K12 506907.82 : 4227705.64 38.19563420 : 39.07871571 K13 506997.50 : 4227594.55 38.19463230 : 39.07973878 K14 507076.47 : 4227696.27 38.19554844 : 39.08064163 K15 507158.12 : 4227656.12 38.19518595 : 39.08157369 K16 507207.64 : 4227743.12 38.19596964 : 39.08214009 K17 507370.55 : 4227798.46 38.19646708 : 39.08400114

Yükleme Havuzu Kurulması Planlanan Alan

YH1 507339.30 : 4227801.72 38.19649672 : 39.08364429 YH2 507374.92 : 4227755.30 38.19607806 : 39.08405060 YH3 507406.18 : 4227795.98 38.19644444 : 39.08440802 YH4 507364.58 : 4227824.02 38.19669749 : 39.08393322

(3)

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN

KOORDİNATLARI, ZONE

Türü: UTM ZON: 37 DOM: 39

DOM: -

Santral Binası Kurulması Planlanan Alan

S1 507581.80 : 4227637.69 38.19501639 : 39.08641197 S2 507511.16 : 4227603.25 38.19470658 : 39.08560489 S3 507570. 32 : 4227514.07 38.19390235 : 39.08627956 S4 507640.07 : 4227559.10 38.19430760 : 39.08707658

Hafriyat Depolanması Planlanan Alan

HD1 504807.39 : 4226849.65 38.18793316 : 39.05472260 HD2 504801.00 : 4226757.44 38.18710215 : 39.05464901 HD3 504982.30 : 4226483.53 38.18463253 : 39.05671734 HD4 505058.68 : 4226415.63 38.18402016 : 39.05758901 HD5 505129.98 : 4226408.84 38.18395856 : 39.05840309 HD6 505158.84 : 4226330.76 38.18325469 : 39.05873206 HD7 505221.64 : 4226264.55 38.18265761 : 39.05944864 HD8 505338.77 : 4226250.98 38.18253463 : 39.06078595 HD9 505683.36 : 4226344.34 38.18337394 : 39.06472128 HD10 505662.99 : 4226505.60 38.18482743 : 39.06448997 HD11 505445.71 : 4226486.93 38.18466050 : 39.06200881 HD12 505306.52 : 4226503.90 38.18481428 : 39.06041960 HD13 505141.86 : 4226600.66 38.18568728 : 39.05854012 HD14 505089.24 : 4226702.51 38.18660551 : 39.05794000 HD15 504983.63 : 4226872.44 38.18813760 : 39.05673524 HD16 504921.52 : 4226940.05 38.18874728 . 39.05602647

Agrega Malzeme Temin Edilmesi Planlanan Alan

AG1 508973.19 : 4228241.51 38.20044557 : 39.10230939 AG2 509117.62 : 4228100.24 38.19917092 : 39.10395711 AG3 509166.55 : 4228015.01 38.19840229 : 39.10451483 AG4 509207.59 : 4227973.97 38.19803200 : 39.10498300 AG5 509394.63 : 4227940.83 38.19773139 : 39.10711867 AG6 509423.04 : 4227957.40 38.19788044 : 39.10744335 AG7 509313.34 : 4228162.59 38.19973086 : 39.10619320 AG8 509259.68 : 4228201.26 38.20007992 : 39.10558086 AG9 509181.54 : 4228219.42 38.20024439 : 39.10468866 AG10 509123.14 : 4228226.52 38.20030897 : 39.10402177 AG11 509043.43 : 4228262.82 38.20063693 : 39.10311187

PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ

KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ)

Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği EK-II LİSTESİ Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi

Madde - 28-

Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller PTD/ÇED

RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU

HAZIRLAYAN KURULUŞUN

ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI

Resif Çevre Mühendisliği San. Ve Tic. Ltd. Şti.

PTD/ÇED

RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU

HAZIRLAYAN KURULUŞUN/

1420 Sok. No:77 D:2 Alsancak / İZMİR Tel : (0232) 463 85 88

Faks : (0232) 463 85 38

İrtibat bürosu: Yeşilyurt Sok. 3/4 Çankaya/ANKARA

Tel: 0312 466 10 90

(4)

ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI PTD/ÇED

RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL)

…/08/2010

(5)

Sayfa İçindekiler I

Tablolar Listesi II

Şekiller Listesi III

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ 1

a. Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı

1

b. Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.)

9

c. Atık Üretim Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri

11

ç. Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski 51 d Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Önlemler 53

2. PROJENİN YERİ 62

a. Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.)

62

b. Ek-V’deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak; Sulak Alanlar, Kıyı Kesimleri, Dağlık ve Ormanlık Alanlar, Tarım Alanları, Milli Parklar, Özel Koruma Alanları Nüfusça Yoğun Alanlar, Tarihsel, Kültürel, Arkeolojik ve Benzeri Önemi Olan Alanlar, Erozyon ve Ağaçlandırma Alanları ile 167 Sayılı Yer altı Suları Hakkında Kanun Gereğince Korunması Gereken Akiferler

63

3 PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ 75

SONUÇLAR 76

NOTLAR VE KAYNAKLAR 85

EKLER 86

PROJE TANITIM DOSYASINI HAZIRLAYANLARIN TANITIMI

I

(6)

Tablo I.1 Tablo I.2

Proje Koordinatları

En Yakın Yerleşim Birimleri Toz emisyon faktörleri

Temsili rüzgar hızı UR değerinin belirlenmesi M değerinin belirlenmesi

Rüzgar Verilerinin Sınıflandırılması

Madencilik Faaliyetleri ve Etkin Baca Yüksekliği 50 m'nin Altında Olan İşletmeler İçin Kullanılan Yayılma Katsayıları

İletim Kanalı ve Servis Yolu İnşaat Alanı Kaynaklı Havada Asılı Partiküller İçin Emisyon Değerleri (mg/m3)

İletim Kanalı ve Servis Yolu İnşaat Alanı Kaynaklı Çöken Tozlar İçin Emisyon Değerleri (mg/m2.gün)

İletim Kanalı ve Servis Yolu Hafriyat Nakliyesi Kaynaklı Havada Asılı Partiküller İçin Emisyon Değerleri (mg/m3)

İletim Kanalı ve Servis Yolu Hafriyat Nakliyesi Çöken Tozlar İçin Emisyon Değerleri (mg/m².gün)

Yükleme Havuzu – Santral Binası Arası Servis Yolu ve Cebri Boru İnşaatı Nakliye ve Boşaltma Havada Asılı Partiküller İçin Emisyon Değerleri (mg/m3)

Yükleme Havuzu – Santral Binası Arası Servis Yolu ve Cebri Boru İnşaatı Nakliye ve Boşaltma Çöken Tozlar İçin Emisyon Değerleri (mg/m2.gün) İnşaat Aşamasından Kaynaklanacak Toz Emisyonları

Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri

Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Sahada Kullanılan Gürültü Oluşumuna Sebep Olabilecek İş Makineleri ve Gürültü Seviyeleri (50m – 1500m)Sahada Kullanılan Gürültü Oluşumuna Net Gürültü Değerleri

Endüstri tesisleri için çevresel gürültü sınır değerleriEndüstri tesisleri için Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle

Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri Maksimum Titreşim Hızı Yapı Hasarı İlişkisi

Parçacık Hızlarının Yerleşim Bölgesindeki Yapılara Etkisinin Yapıların Temeline Göre Sınıflandırılması

Titreşim Genliği Bina Hasarı İlişkisi K Katsayısı Azami Değerleri

Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Bitki Taksonları

Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Sürüngen (Reptilia) Türleri ve Koruma Statüleri

Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen İki Yaşamlı (Amphibia) Türleri ve Koruma Statüleri

Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Memeli (Mamalia) Türleri ve Koruma Statüleri

II

5 8 Tablo I.3

Tablo I.4 Tablo I.5 Tablo I.6

15 21 21 22

Tablo I.7 22

Tablo I.8 23

Tablo I.9 24

Tablo I.10 27

Tablo I.11 Tablo I.12

Tablo I.13 Tablo I.14 Tablo I.15 Tablo I.16 Tablo I.17 Tablo I.18 Tablo I.19 Tablo I.20

Tablo I.21 Tablo I.22 Tablo I.23 Tablo I.24 Tablo II.1 Tablo II.2 Tablo II.3 Tablo II.4

28

33

35 39 41 41 42 43 44

48 48 49 49 49 69 73 74 74

(7)

Şekil I.1 Şekil I.2 Şekil I.3 Şekil I.4 Şekil I.5 Şekil I.6 Şekil I.7 Şekil I.8 Şekil II.1

Proje İş Akım Şeması

İletim Kanalı ve Servis Yolu İnşaat Alanı Kaynaklı Havada Asılı Partiküllerin Dağılım

İletim Kanalı ve Servis Yolu İnşaat Alanı Kaynaklı Çöken Tozların Dağılımı

İletim Kanalı ve Servis Yolu Hafriyat Nakliyesi Havada Asılı Partiküllerin Dağılım

İletim Kanalı ve Servis Yolu Hafriyat Nakliyesi Çöken Tozların Dağılımı Yükleme Havuzu – Santral Binası Arası Servis Yolu ve Cebri Boru İnşaatı Nakliye ve Boşaltma Havada Asılı Partiküllerin Dağılım Yükleme Havuzu – Santral Binası Arası Servis Yolu ve Cebri Boru İnşaatı Nakliye ve Boşaltma Çöken Tozların Dağılımı

Gürültü Dağılım Grafiği

Türkiye’nin Floristik Durumunu Gösterir Harita

3 23 25 27 29 34 36 43 67

III

(8)

1 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ

a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı

Proje tanıtım dosyasına konu olan faaliyet, LASKAR ENERJİ ÜRETİM VE PAZARLAMA A.Ş. tarafından Malatya İli, Pütürge İlçesi’nde Kaman Deresi üzerinde gerçekleştirilmesi planlanan 9.884 MW kurulu güce sahip, Kartaltaşı Regülatörü ve HES Projesidir. Faaliyet alanı yer bulduru haritası Ek-1'de, 1/25.000 ölçekli genel yerleşim topografik harita Ek-2'de verilmektedir.

Proje alanı Malatya İli Pütürge İlçesi sınırları içerisinde MALATYA L42–d1 No’lu 1/25000 Ölçekli haritada yer almaktadır. Proje koordinatları Tablo I.1 de verilmiştir. Projenin amacı elektrik enerjisi üretmektir.

Enerji ve özellikle elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın önemli bir göstergesidir. Kişi başına düşen elektrik enerjisi tüketimi bir ülkenin en önemli gelişmişlik göstergelerinden biridir.

Ülkemizde gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacı sürekli artmaktadır, dolayısıyla bu ihtiyacı karşılamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyacı karşılamakta temiz, doğal, çevreye en az zarar veren enerji kaynağı olarak yenilenebilir enerji kaynaklarımızın en üst düzeyde değerlendirilmesi açısından hidroelektrik enerji üretimi önem arz etmektedir.

2006 yılı sonu itibariyle Türkiye’nin toplam kurulu gücü 40564,8 MW olup bunun 27.420,2 MW’ı termik, 13.062,7 MW’ı hidrolik, 81,9 MW’ı jeotermal ve rüzgar santrallerine aittir. 2006 yılı sonundaki toplam elektrik enerjisi üretimi ise 176299,8 GWh olup bunun 131835,1 GWh’ı (%75) termik, 44244,2 GWh’ı (%25) hidrolik santrallerden sağlanmıştır.

Ülkemizde hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. DSİ ve EİE tarafından, Türkiye'nin mevcut 25 havzasında yapılan çalışmalar neticesinde Türkiye'nin teorik Elektrik Enerjisi Üretim Potansiyeli brüt 433 milyar kWh/yıl, teknik hidroelektrik enerji potansiyeli 250 milyar kWh/yıl, ekonomik elektrik enerji üretim potansiyeli ise 126 milyar kWh/yıl olarak belirlenmektedir. Bu rakamlarla, Türkiye, Dünya hidroelektrik potansiyeli içinde %1 payı ile sekizinci sırada gelmektedir. Teknik yapılabilir potansiyel olan 250 milyar kWh/yıl ile Avrupa potansiyelinin yaklaşık %20 si mertebesinde hidroelektrik potansiyele sahip bulunmaktadır.

Ancak mevcut hidroelektrik tesislerle bu potansiyelin halen %36’sı üretilmektedir.

Hidroelektrik enerji üretimi, elektro‐mekanik teçhizat haricinde dışarıya bağımlı olmadan öz kaynaklarımızı kullanması ve yenilenebilir olması nedeniyle kömür ve doğalgazla çalışan termik santrallerle mukayese edildiğinde daha avantajlı görünmektedir.

Ülkemizin yıllara göre artan elektrik enerjisi ihtiyacının karşılanabilmesi için yeterli yatırımların yapılması zorunludur. Aksi halde kısa sürede enerji yetersizliğinden bir darboğaza girilmesi ihtimali yüksektir. Bu nedenle konuyla ilgili yatırımların hızlandırılması ve yeni hidroelektrik santrallerin işletmeye açılması gerekli görülmektedir.

Bu bilgiler ışığında, Kartaltaşı Regülatörü ve HES projesinin gerçekleştirilmesi ile mevcut hidroelektrik enerji potansiyelinin değerlendirilerek, elektrik üretilip artan elektrik ihtiyacının karşılanması hedeflendirmektedir.

(9)

2

Projenin Teknolojisi, Kapasitesi ve İş Akım Şeması

Proje; Kartaltaşı Regülatörü ile alınan suyun cazibe ile Hidroelektrik Santrale iletilerek suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesini ve bu enerjinin santraldeki türbinler aracılığıyla dönüştürülerek elektrik enerjisi üretilmesini amaçlamaktadır. Regülatör ile alınan su, uygun eğimdeki iletim hattı aracılığıyla cazibe ile yükleme havuzuna iletilmekte, yükleme havuzundanda daha aşağı kotlarda kalan hidroelektrik santrale düşürülmektedir.

Kartaltaşı Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali Projesi Malatya İli, Pötürge İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır ve Fırat Nehri - Kaman Çayı üzerindedir. Proje kapsamındaki ana tesisler regülatör yapısı, yükleme havuzu ve hidroelektrik santraldir.

Regülatör ile yükleme havuzu arası bağlantı sırasıyla düzeltilmiş at nalı kesitli tünel ve dikdörtgen kesitli kanaldan oluşan iletim hattıyla sağlanmaktadır. Yükleme havuzuyla santral arası bağlantı ise cebri boru aracılığıyla olmaktadır.

Kartaltaşı Regülatörü’nün bulunduğu noktada Kaman Çayı talveg kotu 868.00 m, Yükleme Havuzu yaklaşık su kotu 873.81 m, Santral kuyruksuyu kotu ise yaklaşık 640 m’dir.

Proje brüt ve net düşü değerleri sırasıyla yaklaşık 233.81 m ve 225.65 m’dir. Proje debisi ise 5.0 m³/s alınmıştır. Regülatörün drenaj alanı 72.0 km², yıllık ortalama doğal akım 61.17 hm³, yıllık ortalama doğal debi 1.94 m³/sn’dir. Regülatörün mansabına cansuyu olarak, AGİ değerlerine dayanan Kaman Çayı son 10 yıllık akımlarının ortalamasının %10’u değerindeki 0.19 m³/sn debi bırakılacaktır. Cansuyu debisi düşüldükten sonra proje için yıllık ortalama akım 55.175 hm³, yıllık ortalama debi ise 1.75 m³/sn değerlerini bulmaktadır.

Kartaltaşı Regülatörü üstten alışlı dolu gövdeli (tirol) tiptedir. Su alma yapısı regülatörün sol tarafında yer almaktadır. Regülatör tasarımında çakıl geçidi, balık geçidi ve çökeltme havuzu bulunmaktadır. Su biriktirme yapısı ise mevcut değildir.

Sol sahildeki iletim hattının toplam uzunluğu yaklaşık 4 824 m olup bunun 1 561 m’si düzeltilmiş at nalı kesitli tünel, geri kalan yaklaşık 3 263 m’lik bölümü ise dikdörtgen kesitli iletim kanalıdır. İletim hattı sonunda yer alan yükleme havuzu yaklaşık 300 m³ hacimlidir.

Yükleme havuzu – Santral arası cebri boru çapı 115 cm olup uzunluğu ise yaklaşık 430 m’dir.

Santralin kurulu gücü yaklaşık 9.884 MW olup santralin iki üniteli yapılması planlanmaktadır.

Kinetik enerji – elektrik enerjisi çevrimini sağlayan türbinler pelton tipindedir.

Fırat Nehri Kaman Çayı üzerinde, Kartaltaşı regülatör yerinin membaında depolamalı veya depolamasız mevcut herhangi bir tesis bulunmamaktadır. Nehir membaında ileride de depolamalı bir tesis yapılabileceği tahmin edilmemektedir. Nehir santralleri gelen suyun doğrudan türbinlenmesi şeklinde işletilmektedir. 2 adet türbinden biri devamlı çalışacak, diğeri ise zaman zaman çalışacaktır. Su temini değerleri değişkenlik göstermektedir. Seçilen türbinler pelton tipi olup bu tip türbinler debinin değişimlerine kolaylıkla adapte olabilmektedir.

Pelton türbinleri dizayn debilerinin %10’u seviyelerindeki debilere kadar çalışabilmektedir.

Netice olarak 2 adet türbin sayesinde gelen suların tamamına yakın bölümü türbinlenebilecektir.

Proje debisi 5.00 m³/s alınmıştır ve kurulu güç yaklaşık 9.884 MW olarak belirlenmiştir. Yükleme havuzu – Santral Binası arası bağlantıyı sağlayan cebri boru için optimizasyonu çalışmaları yapılarak cebri boru çapı 115 cm olarak belirlenmiştir.

Optimizasyon sonunda bulunan HES için enerji üretimleri aşağıda verilmiştir. Ancak, projenin ilerleyen safhalarında yükleme havuzu yeri, su kotu ve dolayısıyla net düşü miktarında azda

(10)

3

olsa değişiklik olması ihtimali bulunmaktadır. Bu durum, santral kurulu gücü ve üretilen enerji miktarını düşük miktarlarda etkileyebilecektir. Mevcut durum için enerji üretim değerleri aşağıdaki gibidir;

Firm Enerji = 1.278 GWh/yıl Sekonder Enerji = 24.165 GWh/yıl Toplam Enerji = 25.443 GWh/yıl

Kartaltaşı Regülatörü ve HES projesi kapsamında yer alan ünitelerin inşasının yapılmasının ardından tesis devreye alınacaktır. Bu kapsamda gerçekleştirilecek işlemleri gösterir akım şeması Şekil I.1’de verilmiştir.

Şekil I.1:Proje İş Akım Şeması

Projede Kapsamında Kurulması Planlanan Tesisler:

 Kartaltaşı Regülatörü:

Kartaltaşı Regülatörü Fırat Nehri Kaman Çayı üzerinde yaklaşık 868.00 m talveg kotundadır. Yaklaşık 870.00 – 640.00 m kotları arasındaki düşüden yararlanılması üzerine düşünülmüştür. Regülatör üstten alışlı dolu gövdeli tip olarak seçilmiştir ve jeolojik ve topografik açıdan en uygun görülen yere yerleştirilmiştir. Regülatör yerinin hemen membaında Kaman Çayı’nın küçük bir kolu Çay’la birleşmektedir. Regülatör ile su depolayarak pik güç üretmek pek mümkün değildir. Bu nedenle Kartaltaşı Regülatörü sadece suyun iletim sistemine çevrilmesi için düşünülmüştür. Regülatörün kret kotu 875.50 m olup kret uzunluğu 15.0 m’dir. 100 yıllık taşkın debisinde oluşacak en yüksek su kotu 877.30 m’dir.

Su alma yapısı regülatörün sol tarafındadır. Çakıl geçidi regülatörün sol tarafında ve su alma İnşaat Öncesi Hazırlık Dönemi

Şantiye Tesislerinin Kurulması

Ulaşım Yollarının Yapılması

Regülatör+Çökeltim Havuzu

İletim Hattı

Yükleme Havuzu

HES

(11)

4

yapısı ile regülatörün gövdesi arasındadır. Yüksek debide su geldiğinde enerjinin kırılması için enerji kırıcı havuz mevcuttur. Suyun taşıdığı tortu malzemesinin ayrılması içinde çökeltme havuzu boyutlandırılmıştır. Havuz uzunluğu 25.50 m ve genişlik ile derinliği sırasıyla 5.0 ve 4.0 m’dir. Çökeltme havuzunda 0.50 mm ve üzeri çaptaki danelerin çökeltilmesi hedeflenmektedir.

Regülatörün yeri yeterli su alacak şekilde seçilmiş, regülatörün rezervuar alanında su altında kalarak kamulaştırılacak alanın fazla olmamasına dikkat edilmiştir. Esasen regülatör ve çevresinde tarım yapılacak önemli bir alan bulunmamaktadır.

 Derivasyon:

Proje yaklaşık olarak 2 yıl gibi bir inşaat süresine sahiptir. İnşa süresince yapılacak olan derivasyon 10 yıllık taşkın debisine göre planlanmalıdır. Kartaltaşı Regülatörü için bu debi 40.18 m³/s‘dir. Derivasyon yapısının kapasitesi bu debiyi geçirecek kadar olmalıdır.

 İletim Tüneli:

Kartaltaşı Regülatörü’nde su alma yapısı ve çökeltme havuzunu geçen sular iletim tüneline ulaşacaktır. Tünel giriş kotu 873.35 m’dir. İletim tüneli 1 561.43 m uzunluğundadır ve düzeltilmiş at nalı kesitlidir. Tünelin eğimi 0.0002 olarak belirlenmiştir. Tünelin Boyutları 3.40 m x 3.40 m olup üst yarıçapı 1.70 m’dir. Tünelle iletilen su, Narcak Mahallesi’nin yaklaşık 200 m kuzeyinde dikdörtgen kesitli iletim kanalına aktarılmaktadır.

 İletim Kanalı:

İletim kanalının 3.00 m (b) x 2.20 m (h) boyutlarında dikdörtgen kesitli yapılması planlanmaktadır. Ancak, projenin ilerleyen aşamalarında dikdörtgen kesit yerine çelik boru kullanılması ihtimali de mevcuttur. Kanalın toplam uzunluğu 3 263 m’dir. Kanalın eğimi 0.0002 olarak belirlenmiştir. İletim kanalı suyu Yükleme Havuzuna iletmektedir.

 Yükleme Havuzu

İletim sisteminin sununda yer alan yükleme havuzunun hacmi yaklaşık 300 m³’tür.

Havuz en yüksek su kotu 873.81 m olarak belirlenmiştir. Ancak, iletim hattında bulunan dikdörtgen kesitli kanal yerine çelik boru kullanılması halinde bu kot değişebilecektir. Yükleme havuzunun sağ tarafında dolusavak yapısı yer almakta olup savaklanan suların kaskatlı bir kanal ile yan dereye verilmesi ve Kaman Çayı’ na kadar deşarjı sağlanacaktır.

 Cebri Boru:

Cebri boru yükleme havuzu ile santral arasında yer almaktadır. Cebri boru 115 cm çapında ve yaklaşık 430 m uzunluğundadır.

 Santral Binası ve Kuyruksuyu Kanalı:

Proje brüt ve net düşü değerleri sırasıyla yaklaşık 233.81 m ve 225.65 m’dir. Proje debisi ise 5.0 m³/s’dir.

Cebri boru sonunda yer alan santralin kurulu gücü yaklaşık 9.884 MW’tır. Santral iki ünitelidir ve enerji çevrim türbinleri pelton tipindedir. Üniteler yaklaşık 2 x 4.95 MW

(12)

5

gücündedir. Santral kuyruk suyu kanalı Kaman Çayı’na bağlanmaktadır. Kuyruksuyu kotu yaklaşık 640.00 m alınmış olup projenin ilerleyen aşamalarında değeri netleştirilecektir.

 Şalt Sahası

34.5 kV’luk şalt sahası santralin içinde yer almaktadır. Şalt sahası içinde trafolar, kesiciler, ayırıcılar, parafudrlar vb. elektrik teçhizatları yer almaktadır.

 Enerji İletim Hatları:

Kartaltaşı HES yaklaşık 9.884 MW gücünde olup bu santralde üretilen enerji proje sahasına yakın konumda olan Karakaya HES trafo merkezine bağlanacak, buradanda ulusal şebekeye verilecektir.

 Ulaşım Yolları:

Kartaltaşı Regülatör ve HES yerine ulaşmak için önce Pütürge’ye ulaşılacaktır.

Pütürge’ye kadar yol asfalt kaplı olup her mevsim ulaşıma imkan vermektedir. Regülatör yerine ise Pütürge – Örnekköy – Örencik – Köklükaya yolundan ulaşılmaktadır. Bu yollar stabilize kaplı olup her mevsim ulaşıma açıktır. Regülatör ile iletim kanalı başlangıcına kadar olan güzergahta köy yolları mevcut olup kullanıma elverişlidirler. Bu nedenle bu kısıma yol yapılmayacaktır. İletim kanalından yükleme havuzuna kadar olan kısımda ise kanal güzergahı boyunca servis yolu yapılacaktır. Yükleme havuzu ve hidroelektrik santral arasına ise yaklaşık 2 500 m uzunluğunda servis yolu yapılacak ve Santral’e ulaşım bu yolla sağlanacaktır.

 Projenin Kapladığı Alan:

Kartaltaşı Regülatörü ve HES projesi Malatya İli, Pütürge İlçesi’nde Kaman Çayı üzerinde yer alacaktır.

Tablo I.1: Proje Koordinatları Koord. Sırası: Sağa Yukarı

Datum: ED-50 Türü: UTM ZON: 37 DOM: 39

DOM: -

Regülatör Kurulması Planlanan Alan

R1 504225.42 : 4227281.49 38.19182805 : 39.04807964 R2 504224.84 : 4227241.64 38.19146890 : 39.04807278 R3 504276.24 : 4227241.64 38.19146866 : 39.04865974 R4 504275.95 : 4227282.36 38.19183565 : 39.04865667

İletim Tüneli Geçirilmesi Planlanan Güzergah

T1 (R4) 504275.95 : 4227282.36 38.19183565 : 39.04865667 T2 504316.60 : 4227335.59 38.19231520 : 39.04912120 T3 505124.45 : 4227160.08 38.19072919 : 39.05834534 T4 505610.76 : 4226711.28 38.18668146 : 39.06389520

(13)

6

Tablo I.1’in devamı:

Türü: UTM ZON: 37 DOM: 39

DOM: -

İletim Kanalı ve Servis Yolu Geçirilmesi Planlanan Güzergah K1 (T4) 505610.76 : 4226711.28 38.18668146 : 39.06389520

K2 505956.17 : 4226863.74 38.18805331 : 39.06784064 K3 505929.10 : 4227044.55 38.18968305 : 39.06753303 K4 506132.85 : 4226965.46 38.18896888 : 39.06985903 K5 506209.14 : 4227242.53 38.19146547 : 39.07073261 K6 506407.24 : 4227238.51 38.19142786 : 39.07299479 K7 506308.19 : 4227670.84 38.19532495 : 39.07186750 K8 506543.76 : 422758384 38.19453918 : 39.07455695 K9 506599.98 : 4227678.87 38.19539523 : 39.07519987 K10 506768.62 : 4227581.16 38.19451337 : 39.07712483 K11 506830.19 : 4227697.61 38.19556242 : 39.07782908 K12 506907.82 : 4227705.64 38.19563420 : 39.07871571 K13 506997.50 : 4227594.55 38.19463230 : 39.07973878 K14 507076.47 : 4227696.27 38.19554844 : 39.08064163 K15 507158.12 : 4227656.12 38.19518595 : 39.08157369 K16 507207.64 : 4227743.12 38.19596964 : 39.08214009 K17 507370.55 : 4227798.46 38.19646708 : 39.08400114

Yükleme Havuzu Kurulması Planlanan Alan

YH1 507339.30 : 4227801.72 38.19649672 : 39.08364429 YH2 507374.92 : 4227755.30 38.19607806 : 39.08405060 YH3 507406.18 : 4227795.98 38.19644444 : 39.08440802 YH4 507364.58 : 4227824.02 38.19669749 : 39.08393322

Santral Binası Kurulması Planlanan Alan

S1 507581.80 : 4227637.69 38.19501639 : 39.08641197 S2 507511.16 : 4227603.25 38.19470658 : 39.08560489 S3 507570. 32 : 4227514.07 38.19390235 : 39.08627956 S4 507640.07 : 4227559.10 38.19430760 : 39.08707658

Hafriyat Depolanması Planlanan Alan

HD1 504807.39 : 4226849.65 38.18793316 : 39.05472260 HD2 504801.00 : 4226757.44 38.18710215 : 39.05464901 HD3 504982.30 : 4226483.53 38.18463253 : 39.05671734 HD4 505058.68 : 4226415.63 38.18402016 : 39.05758901 HD5 505129.98 : 4226408.84 38.18395856 : 39.05840309 HD6 505158.84 : 4226330.76 38.18325469 : 39.05873206 HD7 505221.64 : 4226264.55 38.18265761 : 39.05944864 HD8 505338.77 : 4226250.98 38.18253463 : 39.06078595 HD9 505683.36 : 4226344.34 38.18337394 : 39.06472128 HD10 505662.99 : 4226505.60 38.18482743 : 39.06448997 HD11 505445.71 : 4226486.93 38.18466050 : 39.06200881 HD12 505306.52 : 4226503.90 38.18481428 : 39.06041960 HD13 505141.86 : 4226600.66 38.18568728 : 39.05854012 HD14 505089.24 : 4226702.51 38.18660551 : 39.05794000 HD15 504983.63 : 4226872.44 38.18813760 : 39.05673524 HD16 504921.52 : 4226940.05 38.18874728 . 39.05602647

(14)

7

Tablo I.1’in devamı:

Proje kapsamında gerekli olacak agrega malzemesi, Santral yerinin yaklaşık 1 700 m kuzey doğusunda Kaman Çayı’nın Atatürk Baraj Gölü’ne döküldüğü Suçatıkomları Mevkii’ndeki yaklaşık 9.6 ha’lık alandan karşılanacaktır. İnşaat sırasında oluşacak hafriyat malzemesi ise, İletim Tüneli’nin güneyinde Kaman Çayı akış güzergahı üzerinde Çayıriçi ve Narcak Mahalleleri arasında kalan yaklaşık 23.7 ha’lık alanda depolanacaktır. Hafriyat malzemesi Çay’ın kenarlarında depolanarak dere ıslahı amacıyla kullanılacaktır. Proje dahilinde hazır beton tesisi, kırma eleme tesisi gibi tesislerin kurulmasının planlanması durumunda ÇED Yönetmeliği kapsamında gerekli başvurular yapılarak izinler alınacaktır.

Proje kapsamındaki tesislere en yakın yerleşimler Regülatör yakınlarındaki Ballı ve Karakoyun Mahalleleri ile Yamaçköy, İletim Tüneli yakınlarındaki Aşağıyamaç ve Çayıriçi Mahalleleri, Tünel sonu ve İletim Kanalı başlangıcı yakınlarındaki Narcak Mahallesi ve Yükleme Havuzu ile Santral yakınlarındaki Selik ile Devrent Mahalleleri’dir. Aşağıda Tablo I.2’de bu yerleşimler ve proje kapsamındaki tesislere yaklaşık mesafeleri gösterilmiştir.

Türü: UTM ZON: 37 DOM: 39

DOM: -

Agrega Malzeme Temin Edilmesi Planlanan Alan

AG1 508973.19 : 4228241.51 38.20044557 : 39.10230939 AG2 509117.62 : 4228100.24 38.19917092 : 39.10395711 AG3 509166.55 : 4228015.01 38.19840229 : 39.10451483 AG4 509207.59 : 4227973.97 38.19803200 : 39.10498300 AG5 509394.63 : 4227940.83 38.19773139 : 39.10711867 AG6 509423.04 : 4227957.40 38.19788044 : 39.10744335 AG7 509313.34 : 4228162.59 38.19973086 : 39.10619320 AG8 509259.68 : 4228201.26 38.20007992 : 39.10558086 AG9 509181.54 : 4228219.42 38.20024439 : 39.10468866 AG10 509123.14 : 4228226.52 38.20030897 : 39.10402177 AG11 509043.43 : 4228262.82 38.20063693 : 39.10311187

(15)

8

Tablo I.2: En Yakın Yerleşim Birimleri

YÖN UZAKLIK (m) YERLEŞİM YERİ

Regülatör

Kuzey Doğu 220 Yamaçköy

Kuzey 650 Ballı Mahallesi

Kuzey Batı 1 000 Karakoyun Mahallesi İletim Tüneli Güney Doğu 565 Çayıriçi Mahallesi

Kuzey 60 Aşağıyamaç Mahallesi

İletim Kanalı Güney 200 Narcak Mahallesi Yükleme Havuzu

Kuzey Batı 750 Selik Mahallesi Kuzey Doğu 1 250 Devrent Mahallesi Hidroelektrik

Santral

Kuzey Batı 1 000 Selik Mahallesi Güney Doğu 1 000 Devrent Mahallesi

Proje alanını gösterir yer bulduru haritası Ek-1’de, 1/25.000 ölçekli genel yerleşim topografik harita Ek-2’de verilmiştir.

Çalışacak Personel Sayısı:

Projenin, 18 ay süreceği öngörülen inşaat aşamasında yaklaşık 70 kişinin ayda 25 gün ve günde 12 saat çalışması planlanmıştır. İnşaat aşamasında çalışacak personelin ihtiyaçları şantiye alanından sağlanacaktır. Şantiye binaları prefabrik konteynırlar kullanılacak olup inşaat aşamasının tamamlanmasının ardından binalar kaldırılarak şantiye sahası boşaltılacaktır. Tesisin işletme aşamasında ise 20 kişi çalışacaktır.

(16)

9

b) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.)

LASKAR Enerji Üretim ve Pazarlama A.Ş. tarafından elektrik üretilmesi amacıyla Malatya İli, Pütürge İlçesi sınırları içerisinde Kaman Deresi üzerinde Kartaltaşı Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali projesinin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

Arazi Kullanımı:

Kartaltaşı Regülatörü ve HES projesi, Malatya İli Pütürge İlçesi sınırları içerisinde, Kaman Çayı üzerinde yer almaktadır. MALATYA L42–d1 no’lu 1/25.000’lik haritada, Tablo I.1’de verilen koordinatlarda yer alması planlanmaktadır. Projenin amacı sadece elektrik enerjisi üretmek olup, sulama ve taşkın kontrolü gibi amaçları bulunmamaktadır.

Proje kapsamında gerekli olacak agrega malzemesi, Santral yerinin yaklaşık 1 700 m kuzey doğusunda Kaman Çayı’nın Atatürk Baraj Gölü’ne döküldüğü Suçatıkomları Mevkii’ndeki yaklaşık 9.6 ha’lık alandan karşılanacaktır. İnşaat sırasında oluşacak hafriyat malzemesi ise, İletim Tüneli’nin güneyinde Kaman Çayı akış güzergahı üzerinde Çayıriçi ve Narcak Mahalleleri arasında kalan yaklaşık 23.7 ha’lık alanda depolanacaktır. Hafriyat malzemesinin Kaman Çay’nın kenarlarında depolanarak dere ıslahı amacıyla kullanılması planlanmaktadır. Proje dahilinde hazır beton tesisi, kırma eleme tesisi gibi tesislerin kurulmasının planlanması durumunda ÇED Yönetmeliği kapsamında gerekli başvurular yapılarak izinler alınacaktır.

Proje alanı ve çevresinde tarıma elverişli arazi miktarı oldukça sınırlıdır. Tarım yapılan alanlar çok engebeli dağların yamaçları ile dere yataklarında küçük cepler halinde rastlanan düzlüklerdir.

Proje kapsamındaki tesislerin yapımı sırasında kazı, dolgu, düzeltme, malzeme alımı- boşaltımı, yol açma ve iyileştirme gibi işlemler nedeniyle arazinin topoğrafik yapısında değişiklikler olacaktır. Tesislerin kurulması sırasında oluşacak yaklaşık hafriyat miktarları raporun 1.c) Atık Üretimi Miktarı, 2.Hafriyat Artıkları kısmında incelenmiştir (Sayfa 12).

Su Kullanımı : İnşaat Aşamasında;

Kartaltaşı Regülatörü ve HES projesinin inşaat aşamasında 70 kişi çalışacaktır.

Projenin inşaatı aşamasında personelden kaynaklı su kullanımı olacaktır. Ayrıca taşıtlardan kaynaklanan tozumanın önlenmesi için yolların sulanması esnasında da su kullanımı söz konusu olacaktır.

a. Personelin kişi başına kullanacağı su miktarı 150 l/gün (“Atıksu Arıtma Sistemlerinin Tasarım Esasları” (Cilt-1) D.E.Ü. Müh. Fak. Doç. Dr. Hikmet TOPRAK Çevre Müh. Böl. İzmir, 1996) kabul edilerek, tesiste çalışacak personelin içme ve kullanma suyu ihtiyaçları için gerekli su miktarı şöyle hesaplanmıştır;

Günlük gerekli su miktarı = 70 kişi x 150 l/kişi-gün

= 10 500 l/gün = 10.5 m3/gün’dür.

(17)

10

b. Faaliyet alanında inşaat aşamasında oluşacak tozumayı engellemek için yapılacak yolların sulanması işlemi için kullanılacak su miktarı yaklaşık 10 m³/gün’dür.

İnşaat aşamasında toplam kullanılacak su miktarı;

10.5 m³/gün + 10 m³/gün = 20.5 m³/gün İşletme Aşamasında;

Kartaltaşı Regülatörü ve HES projesinin işletme aşamasında 20 kişinin çalışması planlanmaktadır. İşletme aşamasından çalışacak 20 işçinin kullanacağı su miktarı;

Günlük gerekli su miktarı = 20 kişi x 150 l/kişi-gün = 3 000 l/gün = 3 m³/gün’dür.

Tesisin inşaat ve işletme aşamalarında gerekli olacak su ihtiyacı tankerler ile satın alma yoluyla temin edilecektir. Proje kapsamında yer altı suyu kullanılması planlanmamaktadır. Ayrıca gerek duyulması halinde personelin içme suyu damacanalarla piyasadan da temin edilebilecektir.

Kullanılan Enerji Türü

Projenin inşaat aşamasında, alanda çalışacak iş makineleri ve kullanılacak araçlar için motorin ve madeni yağ ihtiyacı söz konusu olacaktır. İhtiyaç duyulan akaryakıt ve madeni yağlar yakın çevredeki GSM Ruhsatlı akaryakıt istasyonlarından temin edilecektir.

Tesisinin işletme aşamasında tesiste çalışacak personel için ısınma amaçlı elektrik enerjisi kullanımı söz konusu olacaktır.

(18)

11

c) Atık Üretimi Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz Vb.) Ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel Ve Biyolojik Özellikleri

1. Katı Atıklar İnşaat Aşaması:

Faaliyet kapsamında çalışacak personelden, alanda yapılacak hafriyat ve inşaat işlemleri ile tesis ekipmanları ve makinelerinin bakım-onarım işlemlerinden kaynaklanan katı atıkların açığa çıkması muhtemeldir. Bu kısımda evsel nitelikteki katı atıklar incelenecek, hafriyat ve makine kökenli atıklar ayrı başlıkta değerlendirilecektir.

Faaliyetin inşaat aşamasında 70 kişinin çalışması planlanmaktadır. Kişi başına üretilec ek evs el katı atık miktarı 1.34 kg kabul edilirse (D.İ.E) çalışacak personelin oluşturacağı katı atık miktarı;

1.34 kg/gün-kişi x 70 kişi = 93.8 kg/gün olacaktır.

Personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar 14.03.1991 tarihli Katı Atıkların Kontrol Yönetmeliği 18. madde (05.04.2005 Tarihli 25777 Sayılı Değişiklik Yönetmeliği) gereğince çevre sağlığını bozmayacak, sızdırmaz özellikli, ağzı kapaklı çöp bidonlarında biriktirilecek ve belirli aralıklarla Pütürge Belediyesi’nin çöp sahasına götürülerek bertaraf edilecektir.

Katı atıkların toplanması, taşınması, depolanması, geri kazanımı ve bertarafı konularında 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren

“Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ (05.04.2005 Tarihli 25777 Sayılı Değişiklik Yönetmeliği) hükümlerine uyulacaktır.

Evsel nitelikli katı atıkların değerlendirilebilir sınıfa girenleri (plastik, cam, kağıt, metal kutular v.b.) tekrar kullanılabilirlikleri göz önünde bulundurularak ayrı ayrı toplanacak, biriktirilecek ve kazanımı sağlamak için lisanslı geri kazanım firmalarına satılarak bertaraf edilecektir. Ayrıca inşaatta kullanılacak malzemelerin değerlendirilebilir sınıfına giren çimento torbaları, saç ve metal parçaları, ambalaj ve kutular kereste vb. atıkları, kağıt ve kağıt ürünleri, plastik atıklar olarak ayrı özel konteynerlerde depolanarak toplanacak, biriktirilecek ve geri kazanımı sağlanacaktır. Ambalaj atıklarının toplanması, geri kazanımı ve bertarafı konularında 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren

“Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“nin ilgili hükümlerine uyulacaktır.

İnşaat aşamasında alanda çalışacak çeşitli iş makinelerinin bakım-onarım ve yağlama işlemleri sırasında çıkabilecek yağlı üstübü, boş yağlama yağı tenekeleri, yağlı eldiven vb.

atıkların olması durumunda bu atıklar tehlikeli atıklar sınıfına girdiğinden, diğer atıklardan ayrı olarak şantiye alanında geçici olarak depolanacaktır. Depolanan bu atıklar lisanslı firma ve taşıma lisanslı araçlarla lisanslı geri kazanım veya bertaraf tesisilerine gönderilerek bertaraf edileceklerdir. Bu kapsamda; 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ve 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”ne uyulacaktır.

(19)

12 İşletme aşaması;

Faaliyetin işletme aşamasında 20 kişinin çalışması planlanmaktadır. Kişi başına üretilec ek evs el katı atık miktarı 1.34 kg kabul edilirse (D.İ.E) çalışacak personelin oluşturacağı katı atık miktarı;

1.34 kg/gün-kişi x 20 kişi = 26.8 kg/gün olacaktır.

Personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar 14.03.1991 tarihli Katı Atıkların Kontrol Yönetmeliği 18. madde gereğince çevre sağlığını bozmayacak, sızdırmaz özellikli, ağzı kapaklı çöp bidonlarında biriktirilecek ve belirli aralıklarla Pütürge Belediyesi’nin çöp sahasına götürülerek bertaraf edilecektir. Katı atıkların toplanması, taşınması, depolanması, geri kazanımı ve bertarafı konularında 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ (05.04.2005 Tarihli 25777 Sayılı Değişiklik Yönetmeliği) hükümlerine uyulacaktır.

Ayrıca işletme aşamasında oluşacak plastik, metal, cam vb. geri kazanılabilir nitelikteki katı atıklar 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 06.11.2008 tarih ve 27046 sayılı değişikliği ile yayımlanmış olan “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”nin ilgili hükümlerine uygun olarak ayrı biriktirme kaplarında biriktirilerek lisanslı geri kazanım firmalarına satılarak bertaraf edilecektir.

İşletme aşamasında ayrıca bakım-onarım işlemleri sırasında yağlı üstübü, boş yağlama yağı tenekeleri, yağlı eldiven vb. gibi atıkların oluşması durumunda bu atıklar tehlikeli atıklar sınıfına girdiğinden, diğer atıklardan ayrı olarak sızdırmasız zeminli depolama alanında geçici olarak depolanacaktır. Depolanan bu atıklar lisanslı firma ve taşıma lisanslı araçlarla lisanslı geri kazanım veya bertaraf tesislerine gönderilerek bertaraf edileceklerdir.

Tesiste oluşacak atık yağlar da sızdırmasız zeminli betonarme alanda, metal bidonlar içerisinde geçici olarak depolamanın ardından taşıma lisanslı araçlar vasıtasıyla lisanslı atık yağ geri kazanım tesislerine gönderilerek bertaraf edilecektir.

Tehlikeli atık ve atık yağ depolama alanı geçirimsiz zemin üzerinde, yağmur güneş gibi iklimsel faktörlerden etkilenmemesi amacıyla üzeri kapalı olarak inşa edilecek ve etrafı güvenlik havuzu ile çevrilecektir. Depolama alanında atıklar özelliklerine göre ayrı bölümlerde depolanacak, atık depolanan konteynırlara içeriklerine uygun olarak etiketleneceklerdir.

Tehlikeli atıkların depolanması, taşınması, geri kazanımı ve bertarafı konularında; 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ve 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”ne uyulacaktır.

2. Hafriyat Artıkları

Proje kapsamındaki tesislerin yapımı sırasında kazı, dolgu, düzeltme, malzeme alımı- boşaltımı, yol açma ve iyileştirme gibi işlemler nedeniyle arazinin topoğrafik yapısında değişiklikler olacaktır. Tesislerin kurulması sırasında oluşacak yaklaşık hafriyat miktarları aşağıda verilmiştir;

Regülatör : 2 200 m³

İletim Tüneli : 21 500 m³

(20)

13

İletim Kanalı ve Servis Yolu : 121 000 m³

Yükleme Havuzu : 1 100 m³

Cebri Boru : 500 m³

Santral Binası : 5 000 m³

Yükleme Havuzu – Santral Binası Arası Servis Yolu : 30 000 m³

Buna göre kazı işlemleri sırasında oluşacak toplam planlanan hafriyat miktarı yaklaşık 181 300 m³olacaktır.

Hafriyat Miktarı = 181 300 m³ x 1.6 ton/m³ = 290 080 ton olacaktır.

(Malzeme Yoğunluğu: 1.6 ton/m³) PATLATMA HESABI:

Kazı yapılırken arazi yapısına bağlı olarak %20 patlatma %80 normal kazı uygulanacaktır. Patlatmalı kazıda 1 m³ malzeme için 2.60 kg dinamit, 1 m fitil ve 2 m³kazıda 1 adet kapsül kullanılacağı öngörülmüştür. Buna göre, yukarıda hesaplanan toplam hafriyat miktarına göre, patlatmayla çıkartılacak hafriyat, kullanılan toplam dinamit, fitil ve kapsül miktarları aşağıdaki gibidir;

Patlatmayla çıkarılacak hafriyat : %20 x 181 300 m³ = 36 260 m³ (58 016 ton) Kullanılacak toplam dinamit miktarı: 2.60 kg x 181 300 m³ = 471 380 kg dinamit Kullanılacak toplam fitil miktarı: 1.0 m/m³ x 181 300 m³ = 181 300 m fitil Kullanılacak toplam kapsül miktarı: 1 kapsül /2 m³ x 181 300 m³ = 90 650 kapsül Proje kapsamındaki Regülatör, İletim Tüneli ve Kanalı, Yükleme Havuzu ve Santral için yukarıda hesaplanan değerler, raporun Bölüm 1.c.4 Toz ve Gaz Atıklar (Sayfa 15) kısmında ayrı ayrı hesaplanmıştır.

Hafriyat malzemelerinden uygun olanlar, inşaat aşamasında kullanılacak beton agrega üretiminde, servis yolları alt yapısında ve alanda dolgu işleminde kullanılacaktır.

Hafriyat kazılarından arta kalan malzemelerin ise Çayıriçi ve Narcak Mahalleleri arasında kalan yaklaşık 23.7 ha’lık alanda depolanarak Kaman Çayı ıslahı için kullanılması planlanmaktadır. Bu işlemdende arta kalan malzeme olması halinde Pütürge Belediyesi’nin görüşü alınarak Belediye’nin gösterdiği hafriyat döküm alanına götürülerek bertaraf edilecektir.

Proje alanındaki tüm işlemler sırasında 31.05.2005 tarih ve 25831 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ve 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.

3. Sıvı Atıklar İnşaat Aşaması:

İnşaat aşamasında çalışacak 70 kişilik personelin kullanacağı suların % 100’ünün atık su olarak geri döneceği kabulüyle, oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı yaklaşık 10.5 m3/gün

(21)

14

olacaktır. Tozlanmanın engellenmesi için yolların sulanması işleminde kullanılacak 10 m³/gün miktarındaki suyun buharlaşacağı ve atıksu oluşturmayacağı kabul edilecektir.

Tesiste personelden dolayı oluşan atıksuyu bertaraf etmek amacıyla 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan “Lağım Mecrası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik” te belirtilen esaslara uygun 3 adet 6m x 5m x 3m ebatlarında sızdırmasız fosseptik çukurlar inşa edilecek ve çukurların %80 doluluk oranına erişmesi durumunda içindeki atık su Pütürge Belediyesi’ne ait vidanjörler ile alınarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. (Ek- 4 : Fosseptik Tip Planı)

Boyutları belirtilen 3 adet fosseptik çukuru biri Regülatör ve İletim Tüneli inşaat bölgesinde, biri İletim Kanalı ve Servis Yolu inşaat bölgesinde ve biride Yükleme Havuzu ile Santral Binası inşaat bölgesinde olmak üzere arazide uygun noktalara inşa edileceklerdir. Her bir fosseptik çukurun toplamda oluşan atıksu debisi olan 10.5 m³/gün değerindeki debinin 1/3’üne (3.5 m³/gün) hizmet edeceği düşünülecektir.

Verilen foseptik çukur boyutlarına ve oluşacak günlük atık su miktarına göre vidanjörün sahaya ortalama uğrama süresi;

t = V_foseptik * %80 / Q_{atık su}

t = (6m * 5m * 3m * 0.80) / (10.5 m³/gün /3) = 21 gün olmaktadır.

Tesiste malzemenin taşınması sırasında, tozumayı engellemek amacıyla yaz aylarında yapılacak sulama işlemleri için yaklaşık 10 m³/gün su kullanımı olacaktır ancak bu sular buharlaşacağından dolayı atıksu oluşumu söz konusu değildir.

İnşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular için 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik uyarınca sızdırmasız fosseptik yapılacaktır. Fosseptik %80 doluluğa ulaştığında atıkların Pütürge Belediyesi’ne ait vidanjör ile boşaltılarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. (Ek- 4 : Fosseptik Tip Planı).

Projenin inşaat aşamasında oluşacak atıksuların bertarafın ile ilgili olarak 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” (Değişik: R.G.-13/2/2008-26786) hükümlerine ve 26.11.2005 tarih ve 26005 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği”

hükümlerine uyulacaktır.

İşletme Aşaması:

Kartaltaşı Regülatörü ve HES projesinin işletme aşamasında çalışacak 20 kişinin kullanacağı suların tamamının atıksuya dönüştüğü kabulüyle oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı yaklaşık 3 m³/gün olacaktır.

İnşaat aşamasında tesis edilen 6m x 5m x 3m ebatlarındaki fosseptik çukurlardan ikisi kaldırılarak bir tanesi kullanılmaya devam edilecektir. İşletme aşamasındaki atıksu debisi için vidanjörün sahaya ortalama uğrama süresi;

t = V_foseptik * %80 / Q_{atık su}

(22)

15

t = (6m * 5m * 3m * 0.80) / (3 m³/gün) = 24 gün olmaktadır.

Projenin inşaat aşamasında oluşacak atıksuların bertarafın ile ilgili olarak 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” (Değişik: R.G.-13/2/2008-26786) hükümlerine ve 26.11.2005 tarih ve 26005 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği”

hükümlerine uyulacaktır.

4. Toz ve Gaz Atıklar:

İnşaat Aşaması:

Tesisin inşaat aşamasında gerçekleştirilecek hafriyat işlemi sırasında kazı, patlatma, malzeme yüklenmesi ve boşaltılması ile hafriyat alanına nakliye işlemleri sırasında toz oluşumu söz konusu olacaktır. Tesisin inşaat aşamasının yaklaşık 18 ay sürmesi planlanmaktadır. 1 adet kamyonun 10 m³(16 ton) malzeme taşıyacağı kabul edilecektir.

Hafriyat çıkarma işleminin %20’si patlatmayla %80’i normal kazıyla yapılacaktır.

Yukarıda (Sayfa 11) toplam hafriyat için hesaplanan patlatma değerleri raporun bu kısmında proje kapsamındaki her bir tesis için ayrı ayrı incelenecektir. Faaliyetteki en önemli toz emisyonu kaynağı patlatma işlemi olmakla birlikte, patlatma anında diğer tüm faaliyetlere ara verildiğinden ve işlem yaklaşık 30 saniye içerisinde tamamlandığından, patlatma kısa süreli bir toz emisyonu meydana getirir. Bu nedenle patlatma işleminden kaynaklanacak tozuma miktarı hesabı, faaliyet sırasında gerçekleştirilecek diğer işlemlerden ayrı değerlendirilmiştir.

Ancak, toz dağılım hesabı sürekli emisyonlar için yapılmakta olduğundan patlatmadan kaynaklanacak toz emisyonu için anlık toz dağılımı modellemesi yapılamamaktadır. Güvenli tarafta kalmak adına normal kazı ile çıkarılan hafriyattan kaynaklanan toz emisyonu hesaplanırken %80 değil %100 değeri kullanılacaktır.

İnşaat aşamasında hafriyat işlemleri sırasında oluşacak toz emisyonu miktarları Tablo I.2’de verilen emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanmıştır.

Tablo I.3 : Toz Emisyon Faktörleri Faaliyet Emisyon Faktörleri

Sökme 0.025 kg/ton

Yükleme 0.01 kg/ton

Nakliye 0.7 kg/km-araç

Boşaltma 0.01 kg/ton

Patlatma 0.08 kg/ton

Proje kapsamında inşası yapılacak Kartaltaşı Regülatörü, İletim Tüneli ve Kanalı, Yükleme Havuzu, Hidroelektrik Santral ve Servis Yolları sonucu çıkacak hafriyat miktarları ile buna bağlı toz emisyonları aşağıda hesaplanmıştır;

(23)

16 Regülatör İnşaatı KaynakIı Toz Emisyonu:

Regülatör yapımı sırasında oluşacak hafriyat miktarı yaklaşık 2 200 m³ öngörülmektedir. İnşaat aşamasının yaklaşık 12 ay sürmesi beklenmektedir. Hafriyatın çıkarılması, kamyonlara yüklenmesi, depo alanına nakliyesi ve boşaltılması aşamalarında toz emisyonu oluşacaktır. Oluşacak hafriyat miktar ve süre ilişkisi aşağıda hesaplanmıştır;

Toplam hafriyat miktarı = 2 200 m³ Hafriyat malzemesinin yoğunluğu = 1.6 ton/m³

Toplam hafriyat miktarı = 2 200 m³x 1.6 ton/m³ = 3 520 ton

Toplam inşaat süresi = (12 saat/gün x 25gün/ay x 12 ay)=3600 saat Bir saatte yapılacak hafriyat miktarı = 3 520 / 3 600 saat = 1.0 ton/saat (0.625 m³/sa) olacaktır.

Regülatör inşaatı için patlatma hesabı:

Patlatmayla çıkarılacak hafriyat : %20 x 2 200 m³ = 440 m³ (704 ton) Kullanılacak toplam dinamit miktarı: 2.60 kg x 440 m³ = 1 144 kg dinamit Kullanılacak toplam fitil miktarı: 1.0 m/m³ x 440 m³ = 440 m fitil

Kullanılacak toplam kapsül miktarı: 1 kapsül /2 m³ x 440 m³ = 220 adet kapsül Günlük kullanılacak dinamit miktarı: 0.625 m³/sa x 12 sa/gün x %20 x 2.6 kg/m³ =3.9 kg dinamit/gün Patlatma Kaynaklı Tozuma Miktarı = Üretim Miktarı x Toz Emisyonu Faktörü

= 704 ton x 0.08 kg/ton = 56.32 kg

Hafriyat malzemesi proje kapsamında yer alacak depolama alanında depolanacak ve gerekli olduğu zamanlarda buradan alınarak arazide dolgu işlemlerinde kullanılacaktır.

Hafriyat çıkarılması nedeniyle oluşacak toz miktarı:

Tozuma Miktarı = Hafriyat Miktarı x Toz Emisyonu Faktörü = 1.0 ton/saat x 0.025 kg/ton

= 0.03 kg/saat Yükleme nedeniyle oluşacak toz miktarı:

Tozuma Miktarı = Hafriyat Miktarı x Toz Emisyonu Faktörü = 1.0 ton/saat x 0.01 kg/ton

= 0.01 kg/saat

Hafriyat çıkarılması ve nakliye kamyonlarına yükleme nedeniyle oluşacak toz emisyonu Regülatör inşa sahası kapsamındadır. Sahada oluşacak toplam toz emisyonu;

Kazı + Yükleme = 0.03 kg/sa + 0.01 kg/sa = 0.04 kg/sa

(24)

17

Bulunan değer 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”, Tablo 2.1.’de verilen, baca dışı yerlerden kaynaklanan toz oluşumu için sınır değer olan 1 kg/saat değerinden küçük olduğundan toz dağılımı modellemesi yapılmayacaktır.

Depo alanına nakliye ve boşaltma işlemleri ise çizgisel yayılı kaynak olarak değerlendirileceklerdir. Aşağıda bu değerler hesaplanmıştır;

Depo alanına nakliye nedeniyle oluşacak toz miktarı:

Regülatör inşası sırasında oluşacak hafriyat, proje hafriyatı depolanması için belirlenmiş alanın, Regülatör inşa yerine en yakın olması sebebiyle Çayıriçi Mahallesi civarlarındaki kısmına taşınacaktır. Kamyonlar 16 ton kapasiteli olarak değerlendirileceklerdir.

Bir günde oluşacak yaklaşık 12 ton hafriyat (1.0 ton/saat x 12 saat) 1 adet kamyon ile ortalama 1 seferde nakledilecektir. Nakliye sahasına mesafe yaklaşık 600 m’dir (gidiş-geliş toplam 1.2 km). Nakliye işleminin 1 saate yayılacağı kabul edilecektir.

Tozuma Miktarı = Sefer Sayısı x Mesafe x Kamyon Adedi x Toz Emisyon Faktörü = 1 x 1.2 km x 1 araç x 0.7 kg/km.araç

= 0.84 kg/gün = 0.84 kg/saat Boşaltma nedeniyle oluşacak toz miktarı:

Tozuma Miktarı = Hafriyat Miktarı x Toz Emisyonu Faktörü = 1.0 ton/saat x 0.01 kg/ton

= 0.01 kg/saat

Nakliye ve boşaltma nedeniyle oluşacak toplam toz miktarı;

0.84 kg/sa + 0.01 kg/sa = 0.85 kg/sa

İletim Tüneli İnşaatı Kaynaklı Toz Emisyonu:

İnşaat çalışmalarının 18 ay sürmesi beklenmektedir. Toplam 21 500 m³kazı yapılması öngörülmektedir.

Toplam hafriyat miktarı = 21 500 m³

Hafriyat malzemesinin yoğunluğu = 1.6 ton/m³

Toplam hafriyat miktarı = 21 500 m³x 1.6 ton/m³ = 34 400 ton

Toplam inşaat süresi = (12 saat/gün x 25gün/ay x 18 ay/yıl) = 5 400 saat

Bir saatte yapılacak hafriyat miktarı=34400 ton/5400 saat = 6.37 ton/saat (3.98 m³/sa) olacaktır.

İletim Tüneli inşaatı için patlatma hesabı:

Patlatmayla çıkarılacak hafriyat : %20 x 21 500 m³ = 4 300 m³ (6 880 ton) Kullanılacak toplam dinamit miktarı: 2.60 kg x 4 300 m³ = 11 180 kg dinamit

(25)

18

Kullanılacak toplam fitil miktarı: 1.0 m/m³ x 4 300 m³ = 4 300 m fitil

Kullanılacak toplam kapsül miktarı: 1 kapsül /2 m³ x 4 300 m³ = 2 150 adet kapsül Günlük kullanılacak dinamit miktarı: 3.98 m³/sa x 12 sa/gün x %20 x 2.6 kg/m³ =24.85 kg dinamit/gün Patlatma Kaynaklı Tozuma Miktarı = Üretim Miktarı x Toz Emisyonu Faktörü

= 6 880 ton x 0.08 kg/ton = 550.4 kg

Hafriyat malzemesi proje kapsamında yer alacak depolama alanında depolanacak ve gerekli olduğu zamanlarda buradan alınarak arazide dolgu işlemlerinde kullanılacaktır.

Hafriyat çıkarılması nedeniyle oluşacak toz miktarı:

= 0.16 kg/saat Yükleme nedeniyle oluşacak toz miktarı:

= 0.06 kg/saat

Hafriyat çıkarılması ve nakliye kamyonlarına yükleme nedeniyle oluşacak toz emisyonu İletim Tüneli inşa sahası kapsamındadır. Sahada oluşacak toplam toz emisyonu;

Kazı + Yükleme = 0.16 kg/sa + 0.06 kg/sa = 0.24 kg/sa

Depo alanına nakliye ve boşaltma işlemleri ise çizgisel yayılı kaynak olarak değerlendirileceklerdir. Aşağıda bu değerler hesaplanmıştır;

Depo alanına nakliye nedeniyle oluşacak toz miktarı:

İletim Tüneli inşası sırasında oluşacak hafriyat, proje hafriyatı depolanması için belirlenmiş alanın, İletim Tüneli inşa yerine en yakın olması sebebiyle Çayıriçi Mahallesi civarlarındaki kısmına taşınacaktır. Kamyonlar 16 ton kapasiteli olarak değerlendirileceklerdir.

Bir günde oluşacak yaklaşık 77 ton (6.37 ton/saat x 12 saat) hafriyat 1 adet kamyon ile ortalama 5 seferde nakledilecektir. Nakliye sahasına mesafe yaklaşık 500 m’dir (gidiş-dönüş toplam 1.0 km). Nakliye işleminin 4 saate yayılacağı kabul edilecektir.

Tozuma Miktarı = Sefer Sayısı x Mesafe x Kamyon Adedi x Toz Emisyon Faktörü = 5 x 1.0 km x 1 araç x 0.7 kg/km.araç

= 3.5 kg/gün = 0.88 kg/saat Boşaltma nedeniyle oluşacak toz miktarı: