Jl£j f£P(J)Jl£ 0Z'l(V£

qt()~ oict 'f!l'E PllYElRirJl_qJ (B(j£'{):M'{)

Jl£j f£P(J)Jl£ 0Z'l(V£

m~ : ^{'l(J(JJ~S TO~} «J".ftqaJ-{j

7(0:N'V :'l(J(JJ~S TO~ ¥£(J)(E,(_[{P, mo/£P,qj

'=

P,(J).ft_

••• •• (}V:N(}O(J{

••• •• ^20034460

••• 3-C

'l(jJ_ et"!N_fl.7(£.ft~

-S)f.(JJ..Mf)f.'l!Ii:N iS9,I.Jf.i£, 'l(J(JJ<RJS CV:M:JlV<RjrtP.fJi':Ni:NlDOqVJV-"90'l(VJV

~ 'l(J('TC':Ni:Nri(V'l{V£ VJV(1960-1983) -Jf. PrJ.(<JfJ'.'I' )f.L)f.Sey)f., 'l(J('TC CV:M:JlV<Rj"tfF.qj 'T)f.<RjJlt

-imE~F/J'

-Jf)f.L'l(J:N SPSi fiJIZP.<JfFSi

KIBRIS TURKLERtNtN KURDUGU DEVLETLER:

Krbrrs

Cumhuriyeti; 16 Agustos 1960

Genel Komite; 21 Arahk 1963 Rum saldmlanmn baslamasi ile birlikte Genel Komite olusturulur.

K1br1s Ge~ici Turk

Yonetimi:

Rumlarm Gecitkale ve Bogazici'ne saldmlannm ardmdan 27 Arahk 1967'de olusturulur. Yasama, Yurutme ve Yargi isleri "Temel Kurallar" uyannca yurutulmeye baslannustir.

Otonom

Krbris

Turk

Yonetimi:

20 Temmuz 1974 Kibns Bans harekati'mn ardmdan 1 Ekim 1974'te baslatihr. Bans Harekatimn yaratngi yeni kosullar isigmda yonetim erki gelistirilir.

Krbrrs

Turk Federe Devleti; 13 Subat 1975'te ilan edilir. 24 Subat 1975'te Kurucu Meclis olusturulur. Kurucu Meclis tarafmdan hazirlanan anayasa 8 Haziran 1976 da Halkoylamasma sunulur. 20 Haziran 1976'da da, yeni anayasa isigmdan genel secimler yapihr.

Kuzey

Krbrrs

Turk Cumhuriyeti; 15 Kasun 1983'te ilan edilir. Kibns Ti.irk Federe Meclisi'nin 15 Kasun 1983 tarihli Olaganustu Birlesiminde Bagimsizhk Bildirisi okunur ve onaylamr. Federe Meclise katilan yeni iiyelerle 6 Arahk 1983'te olusturulan Kurucu Meclis, KKTC Anayasasi'm hazirlar, 5 Mayis 1985'te Halkoylamasi ile kabul edilen anayasa 7 Mayis

1985'te Resmi Gazete'de yaymlanarak yururluge girer.

\.

:··

'~ ~·,. . -

..

vn. KIBR1s. TURK FEbERE DEYLETi'NE ctnts.

1 Q63' , Kanh Noel Olaylan sonucunda, esit sta.tiiJu kurucu ortagl . hulund.ugu K:1l>ns 'cum.huriyeii .Yonetiminden silith·zoru. i'le, atilmis bu- runan K1h,r-is, Tiirk Jaiki, keudi yonetimi altmda h,ulunan. ho1gele_rde, ' idar! m,eka.11izn;iay1 .kurmak ve Turk halknia hizmet vermek mecburiye- ·. · tinde kalriu~veilk andJ21 May1s 1964'de "Geµel.Kom.ite" adiiil6in<la h,ir' ...

te§k:ilat ·ku:rrnuitur. . . . . ' .

I .·

.· K1hris Turk Yonetiminde hu gelismelcr yer .ahrken, Rum, Temsil-:

oiler fyleclisi, 27 Haziran 1967'de oy hirligi

ifo

ENOSIS katarialnii§ti! ..

Bu .. karar, bu.gun de yii.i;~rluktedirJ56 . . , . . .

·· · .... M~i~;; 'I'iirk Yo,.elimiii.O lie. K:ihr,s hiit~esinaeu ne 4~ ailJll§ o(

· ~lfgU

d1~, Y~Td1ml,arda~ hi~tir, tahsisaf v~r.niernii-·ima.,· T~rkletgen -~ergi

· f oplamJ.§tII\ ... ··. ·. . .. ·. .

. · •.. Oz~~iJ. seyri i~jude z.i;W';tl~rin neticesi olarak, ''G~li;r J(o,niie"

28 Arahk .196.Td~, yerini "Ge~ici K1br~s Turk Yonetimf'11e t.eik etmis-

<,

ttf.157 ..•. . . .• . .

.•. ··.·., .·_ ' --· .. _., ••. •. . ' . • ·,/ • _r; ·: _.: .. ·:. • •

,K1bt1s .Turk halk1u1n kendi yonetimini kurmasmi ye· iiyele:rini •tayi11 et,nesi/ii Jll~te,ikip; MakO.rios ·. idare~i, yabanei . qiplomatJara "Tiirk -Uy~Jer'' ile temas etnie~_ele1i:ihtarnida huluii~U§tti~ Bugii~ ·!)nf:"y~hauc1, ·

<lip~o~atlar, Ty.rk. k~~iin,ine .ge~ni~kten' ~~Idumekte; fakat. relirlf gun-

Ierde res~i lcahulle~e ka:tilniakt~d1rlar. . . . .·. . . . ·. , . . . ... . . .

is T~,nmuz 1970'1armblaeYe,ahm; h~luna..:• Gene!Be111li'den s~n- ' ra, 'Turk Yonetimi hir ~dim ,claha -atarak~ Iit Tem:muz 1970f de '.:''Ge~ici"

. _kelimesini degi§tirmi§ ve "Otonom Ktl~r1s Turk Yo~eti~i" ad1n1 alnn~.;

tu.

}O iTemmtiz 1974'de gervekle§tirilmi§ bulunan ve Atin~. Mahlrn;me- .sirrin ?1 ·Mart 1979 t~rihli 2658 /79 sayilr kararr ile ~~Tiitkiyf'riin Ziitih:

• •156 s;;dal fyf

^w,

^Bulletin,

7 . 2. I 972, S. 2. · . ·· · ·. . .· · . .· · . · • • \ , .· 157,K~b:Cis TiirkKiiltiir Derne~iG.ri. lVIerkezi, Ankara, 1983, K1bns'm· Tarihi Geli~imi ve

·· ·. I<:.K;T;t~;,· S.- 53. , . . ', .. . - .· .

·7.4

^?

. .-:·_1····

. f/

• :f;1 . ~:·::

'"

·1··

,. . ,:-~

. · ...

) '

ve Lo~dra Andlasmalan cercevesi · icinde 'Garan tor' Devlet olarak K1h- rrs 'a miidahalesi yasaldir. Astl sorumlu, haklarmda dava acilan Yunanh subaylardn-, "- seklinde hiikrne ba.glad1g11ss K1bns Turk Bari§ Harekat; ·. ' sonucu meydana gel:nii~ hulunan geli§meler netieesinde, K1br1s . Tiirk · -halki Kuzey'deki Tiirk bolgesinde toplanma imka:ium hulmu§tur. Bu

· durum. 13 Subat 1975'de K1bns Tii;rk Federe Devleti'nin ilan edilmesine yol acrmstrr.

K:T.F.D. Baskam Rauf R. ;Denkta§, bu geli§menin sebeblerini §6yle

· · acrklarmstrr' :- ·. · ' · .· · · ' ··· · 1. 1960, Anayasas1'mn Tiirk toplumuna tan1d1g1 haklarm kulla- mlmasni1n, Kibrrs'Ir ·Rumlar tarafmdan ·devamh olarak engeUenniesi; "

2 .. Turk toplumunnn .y1llarca tehdit ve baski alunda can ve ma] · giivenliklerini s4glamak amacryle, .her tiirlii ekonomik iin;kaaj.ardan mahnun edilerek, dayamlmaz §artlar altmda yasarnak zorunda brrakil- malarr;

3. 1963~1967-197f .yillarmda, l(1bns. Cumhudyeti'nin hag1ms1z-

··. · hg1na son verrnek giri§:im ve tehditlerine, ag1r fedakarhklara:katlan,a.rak, direnme.ye mecbur edilmeleri sonunda, Rum toplumu He hirarada yasa- , malarmin ~ansi,z hale gelmesi

^V~

iki taraf

^Ill

da huzur, gii\tenlik ;e ·

· siirekli banf saglayacak tek yolun, yanyana fakat ayr1hoige~e'rq.e kendi ii;' ,hiinyelerini. olusturacak bir sistem icinde yasamak 'olduguria 'inabllla~; .

·. . ' .

si;

·'

4. Bag1ms1z K1bns F ederal · Cumhuriyeti 'nin kurulmas; · yolunda yukardaki esaslarr i~eren. on~rilerin, Rum toplumu tarafrndari kar~ihk;

gormemesi iizerine:

Turk topJumuiuin. sosyal ve ekonomik ya 9amniln siiratle yeni ve saghklr'hir diizen« kavu§turulmas1 zorunlulugunu dikkate alarak, 'I'iirk tarafi, ·K1bns'1n bag1ms1zhg1:ha yonelebilecsk her tiirlii ·giri~imlere,,ada;'

· nin taksim. veya ilhak1na kesinlikls :kaq1 oldugunu ve Iricbir .yabancr amaca alet edihnemesi yolundaki azim ve· kararl1hg1ni teyit etnii 9tir.l59 .· _ .

' ; Adanm holii.runesini degil, "Fede:ral" hir sistem i~i~de hirle§mesi:ni oligoren .hir iyi niyet gostergesi olarak "Federe" kelimesi kullamlnu§ ve Rum t arafmm 'da "Federe " devletini kurarak, iki bolgeli (bi-2;on<1l),, : : 'iki :r:nilli toplun1lu; hag1ms1z ve haglantiSlZ' Fede1:al K1bns Cumhuriyeti'

! . . ' ./ ' . . '

;-·

158 R.R. Denktash, The Cyprus Triangle, London, 1982, S. 3$.

159 Krhrrs Tiirk Kiiltiir Derneg! Gn. Merkezi, Ankara, 1983, K1br1s'In Tarihl Geli~iDli ve . K.K.T.C., S. 76, 77. . . . . ...

\

75

,l-:,

. . .

nin kurulmasi dii§iiniilmii§tii. Halbuki Rum Yonetimi, K.T.F.D.'yi · . gayrnne9ru, fakat kendisini · mesru K1bns Hiikiimeti olarak gormege

. J./. ·.devalll. etmis, Kihr1s Tiirk Federe bevleti'ni ~a~1mru_m§ ve illUslarar. as1.

A · Kuruluslarda ve formlarda "Mesru Kibrrs Htikiimet'i" olarak muamele.

. gormeg; de~am : 'etrnistir. · , · '

, Halbuk.i 1 Ocak 1964'deu Itibaren Kibris Rum Hukiimeti, 15 /16 · Agustos 1960 tarihiude kurulan Krbrrs Curn.huriyeti Anayasasi'nm H-

gi.li maddelerine gore160"te§ekkiil eden bir .. hiikiimet d~gildir Ve Tiirk ta-

. rafrmn anayasal haklann1 gasp etmis: bulunan gayr1:rne§ru bir -hiikiiruet.

•

durumundadrr,

.

· ·· .

• •

·

.

· ·

C

. · ·

j

···· . ·

·•

·1 . . ·. '"i;iinkii K,bns .Rum Cumhuriyeti'nin hugiinkiikadrosun.da Ana)'asa · ..

· ·. · .. icabi bulunmasi gereken Tii.rk Cumhurbaskan Muavini, ... Kabine'de 3 _

- w.·\ \. T··.~./k. ·B. ·.· ~k~n ve Tems·1.'lciler ;Me.·~. H.si'n·d·· e Tiii·k .. ·.M.· ille. tv. ·~kili yokfur.· .. Ka~.:1

··lJ"-- yonetmn de tamamen Rum hizmetliler tarafindan -idare edilmek tedir.

· Bu mahiyeti ile, Krbris Rum Yonetirni, biitiin K1bris'1 kat'iven temsil

. I , . : . . ;, c .; \ .•

· edemez.161 .. ·~

f'i ... · .... ····.

V\

. . ..

r-

.Zaten Hum-Yunanikitisi, Mak~rios 'un c;izdigi yoida sonuna kadar

·u~un vaadeli 'miicadeleye 'devarn edecekleriniive ada'mn her. tarafmda.

Y 111;1.an bayraklannm dalgalanmasnu .. saglayacaklanna ·. dair E:NOSiS · yeminlerini tekrarlamalari! 62 kar§ISind~,. Ikili Gorii§n:i.elerden olumlu :ne;, , ticeye varilmasi beklenernez, .

. · 13· :N.Iay1s 1983

t

arihinde ]J.M. Giivenlik Konseyindj, ald1rmI§,Ol- :_·d~gu kararla163 K1bris Turk Fedete··De~leti'nin ortadan kaldrrrlmasma

· dair eline koz ge~mi§tir. · · · ·

S.Kyp1ia1;i.'ou'nun/;telkini ile, ]3agl~nt1~1zlar Temas Gruhunca hazir- .· Ianmrs bulunan t'<lsaniun JtM.'lerde· 13 May1_s 1983'd~ .103 oyla kf1b~l ·

(V . edilmis olrnasi ve Rum-Yunan jkilisii:rin zafer kazandrklari yolundak.i.

· ~ · acrklamalarr karsismda, K1hr1f, ,Turk toplumunda mevcut hulunan hti- ' ... t~ .kuruluslar, 20 M~y1s -1983 igiin~ K.T.F.n .. Dev let Ba~4,ani Hauf

----.-·

-·-· ^' . ,.,. ' ~ ^{. ,. . .• '} . . /

160

'K1b1·1s Cumhuriyeti Anayasasi, mad.

r,

2,

3,

5, 6, 11, 13, 21 H. Fikret _Alasya,' "V. J;\.fil-

r, letle;aras1. Tiirk~ioji Konresi, '23-30. Eylii}l985, Istanbul, ''1{1b;~s'ta Hiiki.i.:r;net' Meselesi" . . . _i6LH.M. Genol Km:uh~'nda 1-3' May1~ 1983'de Go~kun K;~a'mn konusmasi, A/37/PV,' 120

'[·.. ' ,. .. , •. ,_,c ·. .·

.\ sayih B.M. Belgesi. · .. · . . · · ; · · .. . -, · · ·

· -162 H. Fikret Alasya, Ye:minfor.Tazelendi. Bozkurt, 24,;7.1979 Ozay)'igit, G01.'ii~meler·ve .Rum Lide:r,Iigi, YbN, 23,, 6 .19~7 ~agatay H. Goksu, Humlan G~r~ekci ve Iyi ~iyetli Ohnaya

Davet Ediyoruz, YQN, 23.6.1979.' · · ' ., ,

.163

·z.1\1.

Nedjatigil, Turkish Republic of Norther,ti Cyprus, 1983, Nocasia, S. 18.

General Assecibly Resolution, (A/37/L.83:'.of May 1983). .

.. CK

I/:

·'

76

R.Denkta~'a baguns~hl:· talep eden b1r muhtrra venni§lerdir ... Devlct Baskam muhnrayi kahul etmistir. Federe Meclis, Tiirk ha.llomn bu arzusnnu dikkate alarak, · 17 Haziran 1983 giiuii, 5 Kasun 1976··tarih- Ii kararmi kaldirmis ve _Self-Determinasyon'a imkan Veren kararr alm1~nr.

\ '

.

\

·C

1

77

."!·

,·

\

,,

.·· VIII. KUZEY KIBRIS TURK CUMHURiYETi

Kibris Tiirk Federe Devleti, bu durum karsrsinda, varhgnn koru- . mak icin c;1k1§ yolunu aramaya baslamis, ilk adim olarak F:,edere Medis/ -

·. 5 Ka$IIU 1976'da almis oldugu iki bolgeli (bizonal), iki toplumlu, bag1m'- ·.

SIZ,

baglantrst», Federal Kibris Cumhuriyeti k.urulmasr hakkindaki 'ka-

rarmr kaldrrmis ve Kihns Tiirk halkma Self-Determinasyon imkam Ve- ren 17.6.1983 tarihli yeni bir karar .alnustir.

. K1bri~-Tiirk halki 1960. yilmda, Tiirkle.rin ada iizerinde degi§ik

"~ bolgelerde dag1nik vaziyette ya§alllakt~ olmalarmdan dolayi, Self- . ~ .. ··· · · ... De.term·.· in.asyon haklanill.K1.br~.s. _ Cu. mh,·1.·riy. eti, l~h~ .. d.· e kulla .. nm1.· .. §tl· Fa-

. V"' kat. 20 'I'emmuz 1974 K1br1s Turk Ba'1'1§ Harekan ndan sonra Denktas-

.. , · ·.. Klerides mut~bakat1 neticesinde, ·goniJ.llii niifus degi§m~si sebebiyle, Kibris Tiirk· halki Tiirk bolgesinde giivenlik icinde yasama 'imkanmr.

· · .buldugundan. dolayi, Self-Det.erminasyon h~kkim164;·· artik kendi bag1m-.

. . . . . . . ,. . I .

- :s~zhg1 Iehinde kullanacak duruma gelmi§-ti;

_.

. ·· · · . · .. .,

. . . . , . '

·..

.

^{. . . . . : ' . . ' . : . . .. '·'\.· .. ·.'. . . .}

Esasen B.M; .Anayasasr'nin l maddesigibi "1\tleden.iv:~ Siya,si'·Hak~ · · .larla tigil{Milletleraras1 Sozl.e§me''ni.n I. maddesi de Kibris Tiirk halkr' .·

run 'kendi kaderini tayin" konusundaki hakkim tamr. . .· •·.

. . . . ~. .. . . .

. Ayrica, "Evrensel .Insan Haklar1 Bildit1s;i;nin I.. maddesindt;;. de Y·butiin II1.sanlar haysiyet v~ haklarr hakumndan e§it ye hiir dogtnu§lar- , · .·· dir. '' d~nmektedir.165 T~mel iusan Haklarryla ilgili milletlerarasi belgele- . ( •. :n~y1:r,t::~~=a:::~;:::r~:~1e'!:1~·t;~\::1.1:~:1z:t

r.igmen, Kibris Rum Yonetimi. tamamen 1i:kQ1 ve ENOSiS'ci .bir poli-

. . . . . . . . .

.

^{·' ... ·' . . ' .. . . . \' .}

t.ika takip ederek, Kibrrs 'I'iirk halkmi Kibrrs Curuhuriyeti .Anayesesmda yeralmis .hulunan btitiin siyasi, sosyal, idafi . haklirdan ve ekonomik

164 Necati M, E~tekiin, The Cyprus Dispute, Nicosia, 198°4, S; 2, 3.

Zaim M, ... Necatigil, K.K.T.C.Baf}savc1S1., _{. ·.} K:K.T.C;'nin'Hukuk'sal Statiisii Nedir? 1984, _{'· . . ,· .} Haziran ,aymda Bog~zi<;i Unv.sinde tertiplenen Sempozyumda SlmU:lmuftebHg, S.11,: 12, 13.

165 Z.M.Nedjatigil, Turkish Republic of Northern Cyprus In Perspective, Nicosia, 1983,

s.

9,, 10, 11. ·.

i;i·

7R

Page 1 of2

3 $ubat 1975'de toplanan Otonom K1bris Turk Yonetimi Meclisi, oy birligi ile K1br1s Turk Federe Devletini ilan etrni~ ve yeni devletin anayasas, ile seclm yasasm, yapmas, icin Turk toplumunun tum

ve kurulU§ temsilcilerinin kat1hm1 ile bir Kurucu Meclis'in olu!?turulmasm1 kararla!?tirm,!?tir.

K1bns Turk Federe Devleti'nin Kurulu~u

3 $ubat 1975'de ilan edilen K1bris Turk Federe Devleti'nin kurulu!? bildirisi, Otonom K1bris Turk Yilnetimi Meclisi'nde YOnetim Batkanr Rauf DenklaJ tarafmdan okunmu1tur. Bildiride Ju ifadeler yer 11'1Jr.

---~.,~~~--

^..

ar Kibns Turk Yonetiminin Bakanlar Kurulu ve Yasama Meclisi, 13 ~ubat 1975'de ose'de ortak bir toplanti yaparak ve a~ag1daki

vaktalan

goz onunde tutarak;

s Turk Toplumu, Krbnsl: Rumlar tarafmdan Anayasa uyannca haiz oldugu haklan anmaktan al1konmu~tur.

s Turk Toplumu, varhklarm, korumak ve can

ve

mal gUvenli!iini sa!ilamak amac,yla anm1~ olduklan bolgelerde

uzun yttlar butun

iktisadi haklanndan ve olanaklanndan

m edilerek ve tehdit ve baski altmda tahammul edilemez

sarttar

ic;inde yasarnak da birak1lm1~t1r.

bns

Rumlannm 1963, 1967, 1974 y1llarmda

Kibns

Cumhuriyeti'nin bag1ms1zl1gma son ermek girtstrn ve tehditleri kar~1smda, Cumhuriyetin kuruculanndan biri olan Kibns Turk oplumu, ag,r fedakarhklar pahasma bu giri~imlere

karsi

koymak zorunda b1rak1lm1~t1r.

rbns

Cumhuriyeti'nin kurucularmdan olan

Kibnsh

Rumlar ile bir

arada

^ya~amak

olanagmm bulunmad1g1 sonucuna vararak; ve Adaya si..ikunet, guvenlik ve devarnh bir

bansm

getirilmesi ic;in iki toplumun her birisi kendi bolgesinde, kendi ic; yapisrrn di..izenleyerek, yan yana ya~amalan gerektigi sonucuna vararak; ve

Kibns Rum Toplumunun yukandaki esaslar uyannca bag1ms1z bir Krbns Federal

Cumhuriyeti'nin kurulmas1 yolunda herhangi bir yapict tutum

ictne

girmedigini dikkate alarak; ve

Kibns Rum Toplumunun sosyal ve iktisadi hayatmm yeni ve sagl1kl1 bir duzene tabi

ummesi

geregini

goz

onunde tutarak; ve

K1bns'm bag1ms1zl1gma

kars:

olan ve bolunmesi veya herhangi bir ba~ka devletle

birle~mesi yolundaki her giri~ime kesinlikle kars: koymak inan~

ve

kararm, teyit ederek;

ve

Krbns

Cumhuriyeti'nin ba/ilant1s1zl1k statusUnUn gerekti!iine inanarak ve adanm yabanci c;1karlara hizmet etmesine izin vermemek karanm beyan ederek; ve

Kendi biilgelerinde gelecekteki ba!i1ms1z Federal

Kibrts

Cumhuriyeti'nin kurulmasma yol

acacak

duzenin hukuki esasim yaratmak geregini

goz

oni..inde bulundurarak; ve

Nihai amacm iki biilgeli bir federasyon ~er~evesinde

Kibns

Rum Toplumuyla birle~mek oldugunu teyit ederek;

Temel maddeleri milletleraras, hukuka uygun

olarak

milletleraras, anlajmalarla saptanrms

file://G:\CTP, Belgeler-Documents.htm

CTP. Belgeler-Documents

Page 2 of2

otan cumhuriyetin

1960

Anayasasmm aym usulle

Kibns

Federal Cumhuriyeti'nin anayasasi olarak degi~tirilmesine ve Federal Cumhuriyetin kurulmasma kadar muhtar

Kibns

^Turk

Yonetirninin yeniden dilzenlenmesi ve teskilatlanmasmm gerekli Oldugunu

kararlasti rrmsnr.

Bu amac;:la muhtar Kibns Turk Yonetlmi Baskammn ba~kanl1g1 ile bir Kurucu Meclis rulmasma karar

vertlmtstir."

KTFD

Klbns Turk Federe Devleti'nin Kurulu~u (13 $ubat 1975)

Ikinci Barrs Harekatr'nm hemen ardmdan 25-26 Agustos 1974 tarihinde BM Genel Sekreteri K1bns'a gelmi~ ve toplumlar arasmda ikili goru~melerin baslatumasrm tstemistl, 28 Arahk 1967 tarihinde Krbns Ge~ki Turk Yonetimi'nin ilanmdan sonra ikince asama 13 $ubat 1975 gunu K1bns Turk Federe Devleti'nin ilanr ile gerc;ekle~ti.

~e bu ortamda c;ok partili demokratik parlamenter sisteme gec;me ve e~itlik temelinde bir federasyon ic;in, gerekli olan federe birimlerin Turk kanadim olusturma amac, ile, 13 $ubat 1975'de toplanan Otonom Klbns Turk Yonetlml Meclisi, oy birligi ile K1bns Turk Federe Devletini ilan etmis ve yeni devletin

anayasas, ile sec;im yasas,m yapmas, ic;in Turk toplumunun tum kurum ve kurulus temsilcilerinin katrlnm ile bir Kurucu Meclis'in olusturulmasmi kararla~t1rm1~t1r.

13 $ubat 1975'de ilan edilen K1bns Turk Federe Devleti'nin kurulus bildirisi, Otonom K1bns Turk Yonetimi Meclisi'nde Yonetim Baskam Rauf Denktas tarafmdan okunmustur,

Bildiride su ifadeler yer almrstrr:

·Muhtar K1bns Turk Yonetiminin Bakanlar Kurulu ve Yasama Meclisi, 13 $ubat 1975'de Lefkose'da ortak bir toplantl yaparak ve a~ag,daki vakratan goz oni.inde tutarak;

- K.Jbns Turk Toplumu, Krbrrslr Rumlar tarafmdan An<J,yasa uyarmca haiz oldugu haklan kullanmaktan ahkonmustur,

- Kibns Ti.irk Toplumu, varhklanm korumak ve can ve mal gi.ivenligini saglamak amac,yla toplanrms olduklan bolgelerde uzun y1llar bi.iti.in iktisadi haklarmdan ve olanaklanndan mahrum edilerek ve tehdit ve bask, altmda tahammi.il edilemez sartlar ic;inde ya~mak zorunda b1rak1lm1~1r.

- Krbrrs Rumlannm 1963, 1967, 1974 y1llannda Kibrts Cumhuriyeti'nin ba91ms1zhgma son vermek giri~im ve tehditleri karsismda, Cumhuriyetin kuruculanndan biri olan K1bns Ti.irk Toplumu, ag,r fedakarhklar pahasma bu giri~imlere kar~, koymak zorunda brrakrlrmstrr,

Kibrrs Cumhuriyeti'nin kurucularmdan olan K1bnsh Rumlar ile bir arada ya~mak olanagmm bulunmad191 sonucuna vararak; ve Adaya si.ikunet, gi.ivenlik ve devamh bir bartsm getirilmesi ic;in iki toplumun her birisi kendi bolgesinde, kendi ic; yap1sm1 di.izenleyerek, yan yana ya~amalan gerektigi sonucuna vararak;

ve

Kibrrs Rum Toplumunun yukandaki esasla~yarmca ba91ms1z bir K1bns Federal Cumhuriyeti'nin kurulmas, yolunda herhangi bir yap1c1 tutum ic;ine girmedigini dikkate alarak; ve

Krbrrs Rum Toplumunun sosyal ve iktisadi hayatmm yeni ve saghkh bir di.izene tabi krlmmasi geregini goz onunde tutarak; ve

Kibns'm ba91ms1zhgma karsr olan ve bolunmesl veya herhangi bir baska devletle birlesmas] yolundaki her giri~ime kesinlikle karsr koymak inane; ve karanm teyit ederek; ve

Krbrrs Cumhuriyeti'nin baglantis,zhk stati.isi.ini.in gerektigine inanarak ve adanm yabanc, crkartara hizmet etmesine izin vermemek karanm beyan ederek; ve

Kendi bolgelerinde gelecekteki ba91ms1z Federal K1bns Cumhuriyeti'nin kurulmasma yol ac;acak di.izenin hukuki esasim yaratmak geregini goz onunde bulundurarak; ve

Nihai amacm iki bolgeli bir federasyon c;erc;evesinde K1bns Rum Toplumuyla birlesmek oldugunu teyit ederek;

Temel maddeleri milletleraras, hukuka uygun olarak milletleraras, anlasmatarta saptanmis olan cumhuriyetin 1960 Anayasasmm aym usulle K1bns Federal Cumhuriye~i'nin anayasas, olarak

degi~tirilmesine ve Federal Cumhuriyetin kurulmasma kadar muhtar K1bns Ti.irk Yonetimlmn yeniden di.izenlenmesi ve te~kilatlanmasmm gerekli Oldugunu karerlasnrrmsnr.

Bu amac;la muhtar K1br1s Ti.irk Yonetimi Baskarumn ba~kanhg, ile bir Kurucu Meclis kurulmasma karar verilmistlr."

KTFD'nin kurulmasmdan Kuzey K1bns Ti.irk Cumhuriyeti'nin ilanma kadar gec;en sure, isim "federe" de olsa, devletin kokle~mesi, halkm kisa ve uzun vadeli sorunlarmm c;ozi.imi.i ve demokratik hayatm

yerle!jmesi ic;in zorlu bir mucadele donemtnt olusturmustur,

Bu sure icinde KTFD Anayasas1 tamamlanm1!j ve halk oylamas, ile yuzde yuze yakm onay gorerek, yiirurliige girmi!j, biri 1976'da, biri de 1981'de olmak uzere iki genel secim, iki de yerel secim yap1lm1!j, demokratik mekanizma cahsarak her devletin kar!j1la~1g1 sorunlar, demokratik parlamenter sistem ic;inde c;ozumlenmeye c;ah!j1lm1!jtir.

Vine bu sure ic;inde KTFD, K1bns sorununa c;ozum bulunabilmesi ic;in goru!jmelere acik olmus, bu c;erc;evede 1977'de Makarios ile Denktas arasmda bir zirve yapllm1!jt1r.

3 Agustos 1977 tarihinde Makarios olmu!j; K1bns'm Rum taran Makarios'un yerine Demokratik Parti lideri Spiros Kyprianou'yu K1bns Cumhurba!jkanhg1'na secmlstlr. Ancak hakh olarak Turkiye ve Krbrrs Turk Federe Devleti, Kyprianou'nun yalmzca Guney Krbns'taki Rum yonetimini temsil edebilecegini ileri surerek Kyprianou'nun K1bns Cumhurba!jkanhg1'm tammarmsnr, Vine de K1bns sorununa c;ozum bulunmas,

arnacryla 1979'da Kyprianou ile Denktas arasmda bir zirve toptantrsi gerc;ekle!jmi~ir.

KTFD MECLiSi'NiN SELF - DETERMiNASYON KARARI

1981'deki Yunanistan sec;imlerinde, butun pclitikasuu ve sec;im propagandasm1 "Turk du!jmanhg1" uzerine kuran PASOK lideri Andrea Papandreau'nun iktidara gelmesinden sonra Kibrrs goru!jmeleri s1kmt1h bir surece girdi. Papandreau, tam bir ENOSiS tutkunuydu. Bu bakrmdan taraflar arasmdaki goru!jmeler tamamen askiva ahndr,

Rum-Yunan tarafr, geleneksel politikassm bir kez daha uygulamaya koyarak, konuyu BM gundemine ta!j1d1 ve amacma da 13 May1s 1983'te ulasn, Bu tarihte toplanan BM Genel Kurulu, ald1g1 kararlarla, 1960'dan sonra adada teror estiren Rum yonetimini odullendiriyordu(l). Kararda !joyle deniyordu:

"Kibns Cumhuriyeti, K1bns halkmm tamarm ve topragmm butunu ile tabii kaynaklan tizerinda tam ve etkili egemenlik hakkma sahiptir. K1bns Cumhuriyeti Hukumeti'nin bu hakkmm kullamlmasnu saglamak icin, butun hukumetlert destek saglamaya ve yard1m etmeye c;ag1nr."

Rumlarm BM Genel Kurulu'nda tek yanh bir karar crkarmasi uzerine durumu goru!jen KTFD Meclisi; 17 Haziran 1983'te, Kibrts Ti.irk halkmm self-determinasyon hakkim vurgulayan !JU tarihi karan ald1(2):

1) Kibrrs Turk halki, 1960'da kurulmus olan iki toplumlu Krbrrs Cumhuriyeti'nin kurucu ortaklarmdan biridir. Krbns'ta somurge yonetimi sona ererken, egemenlik Adadaki iki toplumdan birine degil, crtaklasa her ikisine devredilmlstlr. Bag1ms1zhkla ilgili butun belgelerde lmzasi bulunan Ktbrrs Turk halk1,

bag1ms1zhkta ve egemenlikte e!jit hak sahibidir.

2) Bag1ms1zhk ve egemenlikteki haklarm, korumaya kararh olan K1bns Turk halk1, bir somi.irge yonetiminden kurtulup bir baska somurge yonetimine girmeyi asla kabul etmemts, bag1ms1zhg1m yok etmek isteyen ENOSiS'c;ilere ve EOKA teroruna kar!j1 say1s1z sehitler vererek, bag1ms1z ya!jama hakknu ve ozgi.irli.iguni.i kahramanca savunmustur,

3) Buti.in dunya bilmelidir ki, Ti.irk halk1 Yunanistan'm veya K1bns Rumlarmm Yonetimine girmeyi hic;bir zaman kabul etmeyecektir. K1bns hicbir zaman Yunanistan'm otrnamrstrr, K1bns Ti.irk'i.i hic;bir zaman Rum tahakki.imi.ine boyun egmemi!jtir ve egmeyecektir. K1bns Rum yonetimi, hicbir zaman K1bns Ti.irk halkr adma konusmak hakkma sahip otmarmstrr ve ohnayacaknr.

4) Krbrts sorunu, Ti.irk Toplumunun temel haklanmn ve guvencelerinin K1bns Rum Yoneticileri tarafmdan yok edilmeye kalk1!j1lmas1, imha planlan hazrrlanrnasr, silahh saldmlara giri!jilmesi, gizlice ve mesru olmayan yollardan adaya 20 bin Yunan askeri getirilerek zorla ve silahla ENOSiS'in gerc;ekle!jtirilmeye cahsrtmasr, nihayet Yunanistan'daki yonetimle Krbrts'takl cinayet orgi.itlerinin el ele vermeleri suretiyle bizzat Makarios tarafmdan "Yunan istilas1" diye adlandmlan bir darbe yap1lmas1 ile ortaya c;1kt191 halde, Kibrrs Rum yoneticileri bu sorunun Ban!j Harekatmdan dogdugunu ileri surerek gerc;ekleri carpitmaya devam etmektedirler.

5) Krbrts Ti.irk Halkmm, K1bns'ta iki toplumlu, iki kesimli, bag1ms1z baglant1s1z ve federal bir devlet kurulmas, yolunda yap1c1 ic;ten c;abalar gosterdigi bir srrada, Yunan ve K1bns Rum Yoneticilerinin:

- E!jit sartlarta si.irduri.ilmekte olan toplumlararas, gori.i!jmeleri baltalayrct ve kar!j1hkh guveni yok edici tutum ve davraruslara girdikleri ve bunlardan baztlarmm ENOSiS hayalini diriltmeye kalk1!jt1klan, - Rum yoneticilerinin gori.i!jme masasm, terk edip, konuyu Krbrrs Turk Toplumunun soz hakkm, gasp ettikleri forumlara goturdi.ikleri,

-iki kesimli, iki toplumlu federasyon fikrini daha once resmen kabul ettikleri halde bununla asla

bagd~mayan goru§ler ileri surdukleri,

- ~ haklara sahip olan K1bns Turk halkmm goru§melere esit sartlarla kat1ld1gm1 gormezlikten gelerek, Klbns sorununu, federasyon fikrine temelden ters dusecek sekilde, bir "~ogunluk-azmhk" sorunu gibi gostermeye kalk1§t1klan,

- Klbns Turk halkmm guvenligini tam olarak korumak, toplumlar arass goru§melerin temel ilke ve amaclan arasmda yer ald191 halde, K1bns Turklugunun guvenligini ve varhgm1 hice sayan bir tutum i~ine girdikleri, - il<i toplumun liderleri arasmda BM Genel Sekreterinin huzurunda yap1lan doruk toplantllarmda vanlan anla§malan hice sayarak, goru§melerin sonuca utasmasun engelleyecek hareketlere giri§tikleri,

- il<i kesimli Federal bir Cumhuriyet cansi altmda iki ulusal toplumun uzlasmasnn saglayabilecek iyi niyet giri§imlerini engelledikleri,

- 1963'ten beri ikitoplumun da temsil edildigi ortak bir Meclise sahip bulunmad191 i~in Krbrrs'rn 19 y1ldan be-ri katllmad191 Avrupa Konseyi Parlamento Asamblesine, toplumlararas1 goru§meler surerken, kendi temsilcilerini, butun Ktbns'm temsilcisi olarak gondermeye ci.iret ettikleri,

- Silahh saldmlarla, imha planlanyla ve insanhk d1§1 baskrlarla K1bns Ti.irk halkma bugune kadar empoze edemedikleri tahakkumlerini, simdi, Ktbns Ti.irk halkmm esit soz hakkmi gasp ederek onun kattlmad191 forumlarda tek yonlu kararlar aldtrarak empoze etmeye cahsnktan saptanrmsnr,

6) Bunca aciya, ahnan bunca derse ragmen, ne Megalo idea geni§lemecilik ve yay1lmac1hgmdan, ne bos ENOSiS hayallerinden, ne de tahakkum heveslerinden vazge~medikleri gori.ilen Krbrts Rum Yoneticileri, siyasi ve ekonomik alanlarda Ktbns Turk halkma kar§1 avnmci, temel haklarm, reddedici ve dusmanca tutumlarm1 inatla si.irdi.irmektedirler.

7) Devletin kurucu ortag,, egemenligin sahibi olan iki ulusal toplumdan birinin, tum devlet imkanlarmdan ve haklarmdan yararlandmhrken, digerinin ise tum bu hak ve olanaklardan zorla ve insanhk dt§I

aynmc,hkla, yoksun btraktlmasmm iki ulusal toplum arasmda bir uzla§may1 veya kahc, bir ~ozi.ime ulasrlmasuu gu~le§tirdigi meydandad,r.

8) Ortak Krbrrs Cumhuriyeti'ni y1karak 1963'den beri, Krbns Ti.irk halkmt yasama, yurutme, yarg1 organlarma ve kamu yonetimine katnrnaktan silah zoru ile men eden, K1bns Ti.irki.ini.in can guvenligini ortadan kaldiran buti.in temel hak ve hurriyetlerini elinden alan, onu devlet hizmetlerinden ve

kaynaklanndan yararlandirmayan, kendi vatanmda vatanda§ olmanm dogal sonucu olan her ti.irlu haktan yoksun ya§amaya mahkum etmek isteyenlerin bu tutum ve davramslan karsrsmda, Ktbns Turk halkt, varhgm1 ve temel haklanm koruyabilmek icin, kendi kendini yonetme yolunda, adrm adim ilerlemek zorunlulugunu duvmustur,

Bu zorunlulugun sonucu olarak kendi Ba§kamm Yasama Meclisi Oyelerini, Yerel Yoneticilerini hur ve demokratik secimlerle bizzat secen, kendi icra orgamm ve bag1ms1z mahkemelerini kurmaya mecbur olan, kamu yonetimini ve ekonomik kurulu§larm, di.izenleyerek kendi bolgesinde ti.im kamu hizmetlerini yuruten,halkm hur iradesi ile vergi toplayrp kendi butcesinl onaylayan ve uygulayan, kendi guvenlik kuvvetleri kurumlanm kurmus bulunan, hukukun ustunlugi.inu ger~ekle§tiren ve temel insan haklarmm i§lerligini tam olarak saglayan, siyasi erginligini ve olgunlugunu ispatlayan ve boylece Adamn bir

kesiminde, kendi yonetimi altmda hurrivet ve guvenlik i~inde ya§ayabilmeyi basaran Krbns Turk Halk], bu hurriyet ve guvenligini korumaya kararhdtr.

Bu ger~eklerin ve tarihi gorevinin tam bilinci i~inde bulunan ve Krbris Turk Halkmm hur iradesini temsil eden Meclisimiz a§ag1daki kararlan ahr:

1) K1bns'ta iki e§it halktan biri olarak kendi kendini yonetme hakkma sahip bulunan K1bns Turk Halki, kendi topraklarmda hur ve demokratik bir di.izen i~inde, kendi varhgm,, milli ve ki.ilturel ki§iligini, butun insanlarm dogu§tan eslt sekilde sahip olduklan temel hak ve hurriyetlerini korumaya kararhdtr.

2) K1bns Turk Halkmm guvenligini tam olarak korumaya yetmeyecek, onu eskiden ugrad191 saldmlara, terora, insanhk d1§1 aymmlara ve baskilara yeniden ugrama tehlikesine du§urebilecek herhangi bir ~ozi.im seklini Krbrts Turk Halk, reddeder, K1bns sorununa Ktbns Ti.irk Halkmm hur iradesi drsmda hi~bir ~ozum bulunamaz.

3) K1bns Turk Halk, tarafmdan secilmemis, K1bns Turk Halkuu hi~bir §ekilde temsil etmeyen ve K1bns Turk Halkt adma konusma hakkma hi~bir §ekilde sahip olmayan Rum yoneticileri, K1bns Turk Halkmm

91yabmda, hur iradesi drsmda almmt§ veya ahnabilecek herhangi bir karan ona empoze edemez.

4) K1bns Ti.irk Halk, kendi kaderini bizzat kendisinin belirlemesi hakkma (self-determinasyon) sahiptir. Bu hak hi~bir §ekilde ortadan kaldmlamaz.

5) Yukarrdaki 4. maddedeki hakkirmzt kullanmaya zorland1g1m1z taktirde dahi dogacak sonuc;, Denktas- Makarios ve Denkta!j-Kyprianu Doruk Antla$malarmda belirtilen esaslar c;erc;evesinde tingorulen ve iki ulusal topluma dayah, iki kesimli, bag1ms1z, baglant1s1z bir Cumhuriyetin esit sartlarda gtirii$meler yoluyla ge~kle$tirilmesine engel teskil etmez.

X. KIBRI~ TPRK HALKININ tKTISADi GELi~MESi:

l 9q3 yih Kanli Noel olaylan .neticesinde, silah zoru 'ile esit statulii . · kurucu Ortag1 ·· · bulund4gu K1biis . Cum1:mriyeti yonetiminden<at1lnn§

. bulunan Tii.rk halk1, ekonomik >bakm:i.dan cok zor durumda kalmistn-. ' Cunki; gaynme§ru· Ru~ · Yonetimi, K1bris Cumhuriyeti biit~esinden Turk. halkma hi~hir §ekilde pay ve;rme1:11i§, Uluslararas1 kurulu§lardau saglachg1 yardnnlan da Ru.i:n tarafma inhisar etrnistij-,

Turk halki, sadeceTurkiye.'den ald1g1 yardrmla yetinmek zorunda kainuenr. Bu da '. yetmiyorintl§ gihi, · Tiirk. halkma ekonomik ambargo koyniu§ olan Rum tarafr, ·K1z1iay'dan ge.le:n malzemeler icin bile gij.~rii.k

resrni; almistrr, . · · · , · . '

' ' '

"\ .,.

Turk tarafina stratejik maddedir diye ~itnerito, demir, ~ivi, bile v~r.~

' ''' ·. ' ·J ' ' ' ._ ',

memistir. Bu ag1r §a:rtfar alt1nda, olum-kahm savasi .veren Turk halki, k.alkinma yaparnau.11§t1r.; 1974'de ger~ekle9ti:rih:ni~ bulunan Krhns Turk Barrs H:arekat1 neticesinde, ozgiirlugune ye devletiue kav'U§IDU§,,,kendi _ :, Iimanma sahip: olrnustrn-, Boylece, diinya'ya acilmak. imkamm elde et- mis bulunan Turk D'.evleti, ~bu yuk bir kalk1nma seferherligine giri§mi§- . rir. K1hr1s'ta. ticaret 'imkan1 saglayah pekc;ok .banka ·{aaliyete ge~.mi~-

tir.

Erca» ve Gec;itkale Havaalanlan insa edilerek, uluslararas1 trafige a<;tlmi~, 1\'.Iagusa.· Liman1'nda senhest 1:>olge fa;Iiyete ge<;irilmi9, Magusa-

Guzelyutt ,,kara yolu yap1lm1§, Giizelyurt Derivasyon. Projesi ,, 'tat.hik

^,'>

mevkiine konulmu§ v~ bitirilmi§tir. ~

· }963 'de en iptidat 9ekilde faaliyete get;mi§ hulunan Kihrrs Bayrak

Radyosu geli§mi§,' 1"V i§letmeye a9ilin1§ .ve

¹

enkleri )'"ay1n; da .baslan- mrstir. -Turk halkmm sesini dunya'ya duyurmu§hir. 'I'elefon sebekesi geli§tirilmi§ ve ~·luslatarasl otomatik sisterne ge~ilmi9tir. Telekssistemi

faaliyete sokulmu9tur. ·· ,

. •.Turk Postalari biiyiik ilerleme kaydetmis ve dunya'nni her-tarafllla . posta sevkfyatm1,geryek1e9tirnri9tir: .Tu.rk bolgesinin her kosesi hir in§aat

87 ,'

' ^{' '}

atolyesi haline gel.mi~, 5-10 kath hiiyiik apartmanlar bile dikilmis ve insaatlara hizla devam edilmektedir.. ·

'.\.

N arenciye, patates gibi tarim iirunleri yanmda, canh hayvan da ihra<;, edilmektedir. Et kombinasmin remeli atilmrs olup, islenmis et ihra-

- .· . ' . . -

eati da y~mda ger9ekle§ecektir.

Sanayi Holding imalatmr dis tilkelere ihrae etmistir ve etmege devam .edecektir. Rum-Yunan amharjrosuna ragmen, ithalat ·ve ihra- caata biiyiik .·geH§me goriilmii§tiir.

· Devlet Senfoni Orkestrasi ve Korosu, Devlet 'riyat:rosu kurulmus . ve faaliyete ge9i!ilmi§ olup, .Tiirkiye ile ktiltur faaliyetleri degi§imi ya- pilmaktadrr. Turk MUsikisi ile folklor ·<;~h§m.ala·ri da ha§arili bir §ekilde ·

yiiriitiilm ektedir. ., .

Sportiffaaliyetler. gen}§ oi9i1~e sihaiirii!mekte ve Tiitkiye tak1mlan ile .cesirli · temasar · yap1lniaktadn.

. . Baz1 dallarda, Milletlerarasr sampiyonlara . i~t_irak edilmektedir . .. Bunlara benzer ticari,' smai, kiiltiirel faaliyetlerle, tunizm. cahsmalari her giin Ilerleme kaydetmekte ve · Kthrrs 'I'firkii'niin direni§ sabasmda oldugu gibi;· ricaret, sanayi, turizm ve kiiltiirel sahalarda da. yetenekli . o_ldugu · gozoniine serilmektedir, "

.,

88

\

imkanlardan mahrum h1rak1n1~ ve boylece Kibrrs Ti.irk halk{n1 kendi yonetimini kurmaya mecbur etrnistir.

13 Subat 1975'de ilan edilmis hulunan Krhris Turk Federe Devleti . ise, Rum-Yunan ikilisinin iddia .ettigi gihi devlet vasfmi haiz olmayan bir yonetim degildir.· Ciinkii Milletlerarasr Hukuk 'a gore, hir siyasi top- lulugun "devlet." olahilmesi _ icin Genel olarak 4' unsurun mevcut olmasi sart.trr ;

1. - Belirli bir iilke parcasi;

2. Yerlesmis .bir insan 'toplulujiu ;

3. Ulkeninhd yerinde vehiittin kisiler ve §eyler iizerinde etkin ,,~

. devamh .bir kontrol icra eden bir Hiikiimet bulunmasi; '.

4. Egemenlik, haguns1zhk vasiflarmt haiz ol_niasi.166.,

' •.

Bu dort unsurun hep~i de K.T.F;Devleti'nde vardr-B'ederal Kibms Cum-"

_ .lruriyeti kurulmasmi arzu ettigi icin tamnma talebinde hulunmanns ''de facto" .kalmis, "de jurc" olmannstrr. Fakat Rum-Yunan ikilisinin K.T.F.D.'nin ortadan kaldrrilmasr icin.' yaptig1, propaganda ve _ulusla- .rarasi formlarda ald1g1 kararlara dayanarak, B.M. 'den -;1kard1g1 13 Ma- y11~ 1983 tarihli ka:i;ar167 bardag1 tasiran bir olay meydana getirmi§ · ve

K.T.F.D.'nin ortadan kaldmlmasi ile Kihrrs Turk halkmm :uniter hir Rum. .idaresinde, bir azmhk olarak' 1963 Kanh Noel olaylari devresine

· donmesine imkan vermemek icin Federe Meclisi 15 Kasun 1983'de "Ba-·

gims1zhk Kararrt'ru' oyhirligi ile ve Milletv:ekillerinin ayakta alkislarr ile alll}i§t!r)6s K.T.F.D.'ni~ ilaninda oldugu gibi, K.K.T.C.'nin Ilanmda da _ __ diiny~'da b.ir. benzeri olmayan hi~~e - Federal Krhrrs Cumhuriyeti .

. _ kurulmasi 191n kapryi acrk tutl~r.16

· Kuzey I~1hr1s Turk Cumhuriyeti, 15 Kasun 1983 giiri.ii Garantor Devletimiz olan Turkiye Cumhuriyeti tarafindan .resmen tamnm1§tlr.

_ 17Nisan 1984 giinii T.C. Biiyiikelcisi iual Batu ve K.K.T.C. Biiyiikelcisi

· Peker '· Turgut karsrlikh olarak Cumhurhaskanlarma .itimadnamelerini takdiru etmislerdir.

166 Doc.Dr .. Sevin .Toluner, Kibns Uyusmazhgi ve Milletleraras1 Hukuk, · Istanhul, 1977 S .. 371.

H. Fikret Alasya, IV. Milletlerara;1 Turkoloji Kongresi, 1st. 20-25 Eyli.il 1982, K1bns Rimi Yonetiminin Hukuki Statusii, S. 7. ,

167 N.M. Ertekiin, The Cyprus Dispute, Nicosia, 1981,

S.

494-495-497.

168 Kuzey J(1br1s 'I'iirk. Tamtma Vakh, BIRTH OF A NEW REPUBLIC, Turkish Repub- lic of No~thern Cyprus, Nicosia, 1983.

169 Bagrmsizhk Bildirisi, 15 Kasun 1983; Madde 20

lL.

79

.\

12. 6 .1984'de Saym Denktas, T.C.· Cumhurhaskam Kenan Evren' .in resnit davetlisi

¹

olarak ozel m;aklJ Ankara'ya gitmi§ ve 21 pate top atrsi ile top Pr~.tokol'a gor~ k~:§1.la~P::I§tir;. 15 ~:sim. 1983 t_arih~~de _

·Ku:z.ey Kihrrs Turk Cumhuriyeti mn ilan edilmesi uzerme, Rum Yone- timi rekrar B.M. Giivenlik konseyi'ne §ikayet e,t~§ ve K.K.T._C. Cum- hurhaskam Rauf R. Denktas "m -yapnn9 oldugu tarihl konusrnaya rag- men, '17 Kasnn ~983 rarihli kararr ':tlkattIIll§~Ir) 70''13u karar, Turk tarafi- run .bagnnsizhk kararmi geri almasmi ve Kibrrs 1iirk halkmm 1974 oncesindeki duruma dii§iiriilmesini 9ngotmii§tiir. K.K.T.C. ve Tiirkiye Cumhuriyeti, B~M.Giivenlik. Konseyi'nin bu kararrm kabul etmemisler- dir. A:B.D. Bagm1sizhk

¹

kararmm _geri almmasi .iciu baskr yapmis, dost . iilkelere yardrn:p kesmek tehdidinde bulunarak, _ K:K.T.C~'Ilili dost -iH.;

keler tarafrndan tanmmasim onlemege ':tah§mI§tir.171 Ancak, Kuzey •·

K1hri~ Tiirk Cumhut'iyeti vardir ve varolmaya devam edecektir. · ·

·.:,·

'_{ /\

\

170 U.N. Security Council,'S/16149,17 November 1983.

171 Prof.Dr, Fahir Armaog_lu, Terciiman Cazetesi, S. 7, I. 4 .1984, "Denktas: A.B.D/nin _ ^<, b'asklSl ile dost iilkeler bizi tammadr,":

-: K.T.F.D. 'l\{eclisi'nde okunmus olan Bagunsaslik Bildirisi, Lefkosa, 15 Kasim '~983.

. . I . . . - .

Information Office, Turkish Republic of Northern ~ypru~, 1983 WHY IN:J)EPENDEN- CE?

.S.7.

, Declaration a:tid Resoulution of 15th November 1983.- .

· Z.M. Nedjatigil, Turkish Republic -of Norther~· Cyprus, In Perspective, Ni~osi~, f983,

80

,.__:_,.

KIBRIS TURK FEDERE DEVLETi BiRiNCi KISIM

Genel ilkeler

Kibrrs Tiirk Federe Devletinin Nitelikleri:

Madde 1: Kibns Turk Federe devleti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun ustunlugu ilkelerine dayanan laik bir Cumhuriyettir.

Federe Devletin Y etkileri:

Madde 2: Kibns Federal Cumhuriyetine, belli konularda acikca tanman yetkiler dismda , Kibns Turk Federe Devleti butun yetkileri kullamr ve gereken orgutleri kurar.

Resmi Dil:

Madde 3: Kibns Turk Federe Devletinin resmi dili Turkcedir.

Anayasamn Ustiinliigii ve Baglayrcihg«

Madde 4:

(1) Yasalar, Anayasaya aykm olamaz.

(2) Anayasa kurallan, yasama, yiiriitme ve yargt organlanm, devlet yonetimi makamlanru ve kisileri baglayan temel hukuk kurallandir.

iKiNCi KISIM

TEMEL HAKLAR, OZGURLUKLER VE ODEVLER

BOLUMI

Genel Kurallar Temel Haklarm Niteligi ve Korunmasi:

Madde5:

(1) Her Turk yurttasi, kisiligine bagh, dokunulmaz, devredilmez, vazgecilmez temel hak ve ozgurluklere sahiptir.

(2) Devlet, kisinin temel hak ve ozgurluklerini, kisi huzuru, sosyal adalet ve hukuk devleti ilkeleriyle bagdasmayacak bicimde simrlayan siyasal, ekonomik ve sosyal butttn engelleri kaldmr, insanm maddi ve mane_vi varhgmm gelismesi icin gerekli kosullan hazirlar.

Temel Hak ve Ozgiirliiklerin Oiii, Sunrlanmasr ve Kotuye Kullamlmasi:

Madde 6: Temel hak ve ozgurlukler, ozune dokunmadan, kamu yaran, kamu duzeni, genel ahlak, sosyal adalet, ulusal guvenlik, genel saghk ve kisilerin can ve mal guvenligini saglamak gibi nedenlerle ancak yasalarla kisrtlanabilir.

Esitlik:

Madde 7: Her Turk yurttasi, hicbir aymm gozetilmeksizin, yasa onunde esittir. Hicbir kisi, aile, zumre veya suufa ayncalik tanmamaz.

Yabancdarm Durumu:

Madde 8: Bu Anayasada gosterilen hak ve ozgurlukler, yabancilar icin, uluslararasi hukuka uygun olarak yasa ile duzenlenebilir.

BOLUMII

Kisinin

Hak, Ozgiirliik ve Odevleri Ki~i

Dokunulmazhgr:

Madde 9:

(1) Her Turk yurttasi .yasama, maddi ve manevi varhgmi gelistirme haklarma ve kisi ozgurlugune sahiptir.

(2) Kimseye eziyet ve iskence yapilamaz.

(3) Insanhk onuruyla bagdasmayan ceza konulamaz.

Hayat ve Viicut Biitiinliigii Hakki:

Madde 10:

(1) Herkes, hayat ve vucut btittinltigti hakkma sahiptir.

(2) Y asamn olum cezasi ile cezalandirdigi bir suctan dolayi hakkmda yetkili bir mahkemece verilen bir hukmun yerine getirilmesi disinda, kimsenin hayatma son verilemez.Yasa boyle bir cezayi, ancak savas halinde vatana ihanet, devletlerarasi hukuka gore korsanhk ve askeri yasasya gore ohlm cezasmi gerektiren suclar icin koyabilir.

(3) Y asa ile kondugu zaman ve gosterildigi sekilde-

( a) Kisinin ve malvarligmm, baska turlu kacmilmasi ve tamiri olanaksiz aym derecede bir zarara karsi savunulmasi;

(b) Bir kisinin, yakalanmasi icin veya yasaya uygun tutukluluktan kacmasmm onlemek icin ;

(c) Bir ayaklanmanm veya karsi koymayi bastirmak amaciyle girilen eylem sirasmda, kesin olarak gerekli oldugu kadar zor kullanmak suretiyle hayata son verilmesi, bu maddedeki kurallara aykm sayilmaz,

Ozel Hayatm Gizliligi:

Madde 11:0zel hayatm gizliligine dokunulamaz.Adli kovusturmanm gerektirdigi istisnalar sakhdir. Y asamn acikca gosterdigi durumlarda, usulune gore verilmis mahkeme veya yargic karan olmadikca, ulusal guvenlik veya kamu duzeni

bakimmdan gecikmede sakmca bulunan durumlarda da, yasa ile yetkili kilman merciin emri bulunmadikca, kimsenin ustii, ozel kagitlan ve esyasi aranamaz ve bunlara el konulamaz.

Konut

Dokunulmazhgi:

Madde 12:Hi9bir Turk yurttasmm konutuna dokunulamaz.Yasanm acikca gosterdigi durumlarda, usulune gore verilmis mahkeme veya yargic karan olmadikca, ulusal

guvenlik veya kamu duzeni bakimmdan gecikmede sakmca bulunan durumlarda da, yasa ile yetkili kihnan merciin emri bulunmadikca, konuta girilemez, arama yapilamaz ve buradaki esyaya el konulamaz.

Haberle~me Ozgiirliigii:

Madde 13:Her Turk yurttasi, haberlesme ozgurlugune sahiptir.Haberle~menin gizliligi esasnr . Y asanm gosterdigi durumlarda mahkeme veya yargic tarafmdan yasaya uygun olarak verilmis bir karar olmadikca, bu gizlilige dokunulamaz.

Gezi ve Y erlesme Ozgiirliigii:

Madde 14:

(1) Her Turk yurttasi, gezi ozgurlugune sahiptir; bu ozgurluk ancak ulusal guvenligi saglama ve salgm hastahklan onleme arnaclanyle ve yasa ile smirlanabilir.

(2) Her Turk yurttasi, diledigi yerde yerlesme ozgurlugune sahiptir, bu ozgurluk, ancak ulusal guvenligi saglama, salgm hastaliklan onleme, kamu mallanm koruma, sosyal, ekonomik ve tanmsal gelismeyi gerceklestirme zorunluluguyls ve yasa ile simr lanabilir.

(3) Her Turk yurttasi, yurda girme ve cikma ozgurlugune sahiptir. Yurt disina cikma ozgurlugu yasa ile duzenlenir.

( 4) Hicbir Turk yurttasi, istegi dismda Dev let sirurlan disina cikarilamaz ve aym sekilde girmekten ahkonulamaz.

Vicdan ve Din Ozgiirliigii:

Madde 15:

(1) Herkes, vicdan, dini inane ve kanaat ozgurlugune sahiptir.

(2) Kamu duzenine, genel ahlaka veya bu amacla cikanlrms yasalara aykm olmayan ibadetler, dinsel ayin ve torenler serbesttir.

(3) Kimse, ibadete, dinsel ayin ve torenlere katilrnaya, dini inane ve kanaatlerini aciklamaya zorlanamaz; kimse dini inane ve kanaatlerinden dolayi kmanamaz.

( 4) Din egitim ve ogrenimi, ancak kisilerin kendi istegine ve kucuklerin de yasal temsilcilerinin istegine baghdir.

(5) Kimse, Devletin sosyal, ekonomik, siyasal veya yasal temel duzenini, kismen de olsa, din kurallanna dayandirma veya siyasal veya kisisel cikar veya nufuz saglama amaci ile her ne surette olursa olsun, dini veya din duygulanm yahut dince kutsal sayilan seyleri istismar edemez ve kotuye kullanamaz. Bu yasak disina cikan veya baskasmi bu yolda kiskirtan gercek ve tuzel kisiler hakkmda, yasamn gosterdigi kurallar uygulamr ve siyasal partiler, Anayasa Mahkemesi olarak gorev yapan Yuksek Mahkemece temelli kapatihr,

Dlislince, Soz ve Anlanm Ozgiirliigii Madde 16

(l)Herkes, dusunce ve kanaat ozgurlugune sahiptir; dusunce ve kanaatlanm soz .yazi , resim veya baska yollarla tek basma veya toplu olarak acrklayabilir ve yayabilir.Kimse dusunce ve kanaatlanm aciklarnaya zorlananamaz

(2) Bu hak, herhangi bir resmi makamm mudahalesi ve Devlet smirlan sozkonusu olmaksizin, kanaatim anlatma, ve haber ve fikir alma ve verme ozgurluklcrini kapsar.

(3) Bu maddedeki haklann kullanilmasi, yalmz ulusal guvenlik, anayasal duzen, kamu guvenligi , kamu duzeni, genel saghk, genel ahlak yaran icin veya baskalannm sohret veya haklannm korunmasi veya bir sirnn acrklanmasmm onlenmesi veya yargmm

otorite veya tarafsizhginm surdurulmesi icin gerekli ve yasamn koydugu yontemlere, kosullara, smirlamalara veya cezalara bagli tutulabilir.

Bilim ve Sanat Ozgiirliigii Madde 17

(1) Herkes, bilim ve sanau serbestce ogrenme ve ogretme, aciklama, yayma ve bu . alanlarda her turlu arastirma hakkma sahiptir.

(2)Egitim ve ogretim, Devletin gozetim ve denetimi altmda serbestdir

(3)yagda~ bilim ve egitim ilkelerine aykm egitim ve ogretim yerleri acilamaz.

Basm Ozgiirliigii Madde 18

(1) Turk yurtaslan icin basm ve yaym ozgilrdtir, sansur edilemez.

(2) Devlet, basm,ve haber alma ozgurlugunu saglayacak tedbirleri ahr.

(3) Basm ve haber alma ozgurlugtt, kamu duzenini, ulusal guvenligi veya genel ahlaki korumak.kisilerin seref, haysiyet ve haklanna tecavuzu, sue islemeye krskirtrnayr onlemek veya yargi gorevinin amacma uygun olarak yerine getirilmesini saglamak icin yasa ile smirlanabilir.

( 4) Y argi gorevinin amacma uygun olarak yerine getirilmesi icin, yasa ile belirtilecek smirlar icinde, mahkeme veya yargic tarafmdan verilecek kararlar sakh kalmak uzere, olaylar hakkmda yaym yasagi konamaz.

(5) Devlet simrlan icinde yaymlanan gazete ve dergiler, yasanm gosterdigi suclan islemesi halinde, yargic karan ile,ulusal guvenligin, kamu duzeninin veya genel ahlakm korunmasi bakmundan gecikmede sakmca bulunan durumlarda da, yasamn acikca yetkili kildigi merciin emri ile toplatilabilir.Toplatma karanm veren yetkili merci bu karan en gee yirmi dort saat icinde mahkemeye bildirir.Mahkeme bu karan.en gee u9 gun icinde onaylamazsa, toplatma karan gecersiz sayihr.

Gazete ve Dergi

Cikarma Hakki

Madde 19

(1) Gazete ve dergi cikanlmasi, her Turk yurttasi icin onceden izin alma ve mali guvence yatirma kosuluna baglanamaz.

(2) Gazete, ve dergilerin cikanlmasi, yayimi, mali kaynaklan ve gazetecilik meslegi ile ilgili kosullar yasa ile duzenlenir. Yasa, haber, dusunce ve kanaatlann serbestce yayimlanmasim engelleyici veya zorlastmci siyasal, ekonomik, mali veya teknik kayitlar koyamaz.

(3) Gazete ve dergiler, devletin ve diger kamu tuzel kisilerinin veya bunlara bagli kurumlann arac ve olanaklarmdan esitlik ilkesine gore yararlamr.

Kitap ve

Brostir Cikarma Hakki

Madde20

(1) Ki tap ve brosur yayimi, Turk yurttaslan icin izne bagh tutulamaz, sansur edilemez.

(2) Devlet simrlan icinde yayimlanan, kitap ve brosurlerin toplattmlmasi gazete ve dergideki gibi olur.

Basm

Araclarmm Korunmasi

Madde 21 Turk yurttaslanna ait basimevi ve eklentileri ve basm araclan, sue araci olduklan gerekcesiyle de olsa, zorla almamaz veya elkonulamaz veya isletilmekten ahkonamaz.

Basm D1~1 Haberle~me Ara.;Iarmdan Y ararlanma

Hakki

Madde 22 Turk yurttaslar, ve siyasal partiler, kamu tuzel ki~ileri elindeki basm d1~1 haberlesme ve yayin ara9lanndan yararlanma hakkma sahiptir. Bu yararlanmanm kosullan ve usulleri, demokratik ilkelere ve hakkaniyet olculerine uygun olarak yasa ile duzenlenir. Y asa, insan haklan, demokratik, sosyal adalet ve hukukun ustunlugt;

ilkelerine dayanan laik devletin, ulusal guvenligin ve gene! ahlakm korunmas. halleri drsmdaki bir nedene dayanarak, halkm bu araclarla haber almasim, dusunce ve kanaatlara ulasmasim ve kamuoyunun serbest9e olusumunu engelleyici kayitlar koyamaz.

Diizeltme ve Cevap

Hakki

Madde23

(1) Duzeltme ve cevap hakki, ancak ki~ilerin haysiyet ve serefine dokunulmas1 veya kendileriyle ilgili gercege aykin yayinlar yapilmasi hallerinde tarurur ve yasa ile diizenlenir.

(2) Duzeltme ve cevap yaymlanmazsa, yaymlanmasmm gerekip gerekmedigine, yargic tarafmdan karar verilir.

T

oplann

ve Gosteri Yiiriiyii~ii Haklo

Madde 24 Turk yurttaslan, onceden izin almaksizrn, silahsiz ve saldms1z toplanma veya gosteri yiiriiyu~ii yapma hakkma sahiptir. Bu hak, ancak kamu duzenini korumak icin yasa ile sm1rlanabilir.

Dernek Kurma Haklo Madde25

(1) Turk yurtta~lan, onceden izin almaksizin, demek kurma hakkma sahiptir. Bu hakkin kullamh~mda uygulanacak sekil ve usuller yasada gosterilir. Yasa, ulusal guvenligin, kamu duzeninm ve gene! ahlakm korunmasi amaciyla simrlar koyabilir.

(2) Hicbir Turk yurttasi, dernege uye olmaya veya demekte uye kalmaya zorlanamaz.

(3) Demekler, yasanm ongordiigii durumlarda, yargic karanyla kapat1labilir; ulusal giivenligin, kamu duzeninin ve gene! ahlakm korunmasi bak1mmdan gecikmede sakmca bulunan durumlarda da, yargic karanna kadar, yasanm acikca yetkili kild1g1 merciin emriyle faaliyetten ahkonulabilir.

Ki~i Giivenligi Madde26

(1) Herkes ozgiirluk ve kisisel guvenlik hakkma sahiptir.

(2)Bir kisi, ozgiirlugiinden ancak asagidaki hallerde yasayla kondugu zaman ve ongoriildiigii bicirnde yoksun brrakilabibr:

(a) Yetkili bir mahkemece hukum giyen bir kisinin tutuklulugu;

(b) Bir mahkemin yasal bir emrine uymamaktan dolayi bir kisinin yakalanmas1 veya tutuklulugu;

(c) Bir kisinin, bir sue i~ledigi makul suphesi uzerine, yetkili yargi rnakarm onune getirilmesi amaciyla veya bir sue islemesini onlemenin veya isledikten sonra

ka9masma engel olmanm makul olarak gerekli goriildiigii hallerde yakalanmas1 veya tutuklulugu;

(.;) Bir ku9iigun islalu arnaciyla yasal bir emirle bakim altma almmasi veya yetkili yargi makami onune getirilmesi amaciyla yasal tutuklulugu;

( d) Bulasici bir hastahk yayabilecek kisilerin, akil hastalannm, alkoliklerin, uyusturucu madde duskunlerinin veya serserilerin tutuklulugu;

(e) Bir kisinin, Devlet topraklanna izinsiz girmesini onlemek icin veya geri verilmesi islemine girisilmesi nedeniyle yakalanmasi veya tutuklulugu;

(3) Hicbir kimse, olum veya hapis cezasmi gerektiren bir sucustu halinde, yasa ile kondugu zaman ve gosterildigi usul rnustesna, yasamn gosterdigi usullere uygun olarak duzenlenmis gerekceli adli bir beige bulunmaksizm yakalanamaz.

( 4) Yakalanan herkese, yakalanmasiru gerektiren nedenler, yakalanmasi sirasmda anladigr dilde bildirilir sectigi bir hukukcunun hizmetinden yararlanmasma izin verilir.

(5) Yakalanan kisi, yakalandiktan soma mumkun olan en kisa zamanda ve daha once salrverilmedigi takdirde , herhalde yirmi dort saat gecmeden bir yargic onune cikanhr.

(6) Yargic, derhal, yakalanan kisinin anladigi dilde yakalanma nedenlerini sorusturur ve en kisa zamanda ve herhalde yargic onune cikma tarihinden itibaren ii<; gunti gecmeyen bir sure icinde, uygun gorecegi kosullarla yakalanaru ya salrverir veya yakalanma nedeni sue hakkmdaki sorusturma tamamlanmadigi takdirde,

yakalanmamn devamma karar verir. Y argic, her defasmda sekiz gunu gecmemek kosuluyla, bu yakalanmamn devamma karar verebilir.Ancak, yakalanma suresinin toplarru, yakalanma tarihinden baslayarak ii<; ayi gecemez ve bu surenin sonunda yakalamayi uygulamakla gorevli kisi veya makam, yakalatilan kisiyi derhal serbest birakir. Yargicm bu fikraya gore verdigi kararlar istinaf edebilir.

(7) Yakalanmasi veya tutuklulugu nedeniyle ozgurlugtlnden yoksun birakilan herkes, tutuklulugunun yasaya uygunlugu hakkmda bir mahkemece suratle karar verilmesi icin, yasal yollara basvurma hakkma sahiptir. Tutuklulugu yasaya aykm goruldugt;

takdirde, serbest birakilmasi mahkemece ernredilir.

(8) Bu madde kurallanna aykm olarak bir yakalanmamn veya bir tutuklulugun magduru herkes, dava acmak suretiyle tazminat alma hakkma sahiptir.

Hak Arama Ozgiirliigii ve Y asal Y argi Y olu Madde27

(1) Hicbir kimse, bu Anayasa ile veya bu Anayasa geregince kendisine gosterilen mahkemeye basvurmak hakkmdan yoksun birakilamaz. Herne ad altmda olursa olsun adli komisyonlar veya istisnai mahkemeler olusturulmasi yasaktir.

(2) Herkes, medeni hak ve yiikiimliiliiklerinin veya kendisine karsi yapilan bir suclamanm karara baglanmasinda, yasa ile kurulan bagimsiz, tarafsiz ve yetkili bir mahkeme tarafmdan, makul bir sure icinde adil ve acik bir surette davanm dinlenmesi hakkma sahiptir. Karar gerekceye dayamr ve acik bir oturumda okunur.Ulusal

guvenlik, anayasal duzen, kamu duzeni, kamu guvenligi veya genel ahlak yararma oldugu veya kucuklerin cikarlan veya taraflann ozel hayatlannm korunmasi icin gerekli oldugu veya mahkemece yaymm, adaletin saglanmasi icin zararli goriildiigii ozel durumlarda, basm mensuplan ve halk,mahkeme karanyla durusmanm tamamma veya bir kismma sokulmayabilir.Herkes:

(a) mahkeme onune cikanlmasi nedenlerinin kendisine bildirilmesi;

(b) davasim mahkemeye sunmak ve bunu hazirlamak icin gerekli zamana sahip olmak;

(c) delillerini gostermek veya gostertmek veya tarnklann yasaya uygun olarak sorguya cekilmesini istemek;

(.;) kendi sectigi bir hukukcu tutmak ve adaletin saglanmasi icin gerekli goruluyorsa, yasanm gosterdigi sekilde kendisine parasiz bir hukukcu atanmasi;

( d) Mahkemede kullamlan dili anlayamadigi veya konusamadigi takdirde, bir tercumarun yardmnndan parasiz y~rarlanmak,hakkma sahiptir

Cezalarm Yasal ve Kisisel Olmasi ve Samk Haklarr

1\1adde28

(1) Kimse, i9lendigi zaman yasaca sue te9kil etmeyen bir eylem veya ihmalden dolayi suelu sayilamaz; herhangi bir sue iein,

~$~endigi zaman yasanin bu sue iein koydugu cezadan daha agir bir cezaya yarptirilamaz.

(2) Bir suetan dolayi beraat eden veya hukum giyen bir

~i$i, ayni suetan dolayi tekrar yargilanamaz. Kimse, ayni eylem veya

~~~alden dolayi, bu eylem veya ihmal ile olume sebebiyet verilmi9 o.::.niadikea, iki defa cezalandirilamaz.

(3) Hiebir yasa, sueun agirligi ile orantili olmayan bir ceza koyamaz.

(4) Bir suetan sanik herkes, suelulugu yasaya uygun olarak

~spat edilinceye kadar suesuz sayilir.

(5) Bir suetan sanik herkes, en azindan:

(a) Hakkinda yapilan suelamanin nitelik ve

~edeninin anladigi bir dilde ve etrafli 9ekilde derhal kendisine

· ildirilmesi;

(b)

za_~ana ve kolayliklara sahip (c)

Savunmasini hazirlamasi iein yeterli olmak;

Kendi kendini bizzat veya seeecegi veya yoksun bulunuyor ve adaletin saglanmasi icin parasiz olarak atanacak bir hukukeu

eger yeterli mali olanaklardan gerekli goruluyorsa, kendisine araciligi ile savunmak;

(c) Iddia taniklarini sorguya eekrnek veya 9ektirmek ve savunma taniklarini da iddia taniklari ile ayni ko9ullar a2tinda getirtmek ve sorguya eekilmelerini saglamak;

(d) Mahkemede kullanilan dili anlayamadigi veya konu9amadigi takdirde, bir tercumanin yardimindan parasiz yararlanmak,

hakkina sahiptir.

( 6)

Mallarin toptan musaderesi cezasinin konmasi yasaktir.

isbat Haklo

Madde 29

Kamu gorev ve hizmetinde bulunanlara kar9i, bu gorev ve hizmetin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yapilan isnatlardan dolayi a9ilan hakaret davalarinda, sanik, isnadin dogrulugunu ispat hakkina sahiptir. Bunun di9indaki hallerde isbat isteminin kabulu, ancak isnat olunan eylemin dogru olup olmadiginin anla9ilmasinda kamu yarari

bulunmasina veya 9ikayeteinin isbata razi olmasina baglidir.

BOLUMIII

Sosyal ve Ekonomik Haklar, Ozgiirliikler ve Odevler Ailenin Korunmasi

Madde 30

Aile toplumun temelidir. Devlet ve diger kamu tuzel ki9ileri ailenin, ananin ve eocugun korunmasi iein gerekli onlemleri alir ve orgutleri kurar.

Mulkiyet Hakkma Ait Gene! Kura!

Madde 31

(1) Her Turk yurtta9i, mulkiyet ve miras haklarina sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yarari amaciyla ve yasa ile

sinirlanabilir.

(2) Mulkiyet hakkinin kullanilmasina, kamu guvenligi, _enel saglik, genel ahlak, kent ve ulke planlamasi veya herhangi bir

alvarliginin kamu yarari i~in geli9tirilmesi ve faydali kilinmasi veya

· a9kalarinin haklarinin korunmasi i~in kesin olarak gerekli kisinti veya s~nirlamalar yasa ile konabilir.

(3) Malvarliginin ekonomik degerini fiilen azaltan kisinti ,e sinirlandirmalar i~in derhal tam bir tazminat odenir; anla9mazlik

~alinde tazminati hukuk mahkemesi saptar.

(4) Devletin, yeralti sulari, madenler, eski eserler ve yasa ile sahipsiz ta9inmaz mal olarak nitelendirilen ta9inmaz mallar ezerindeki hakki saklidir.

Toprak Miilkiyeti

Madde 32

(1) Devlet, topragin verimli olarak i9letilmesini

ger~ekle9tirmek ve topraksiz olan veya yeter topragi bulunmayan ~ift~iye

~oprak saglamak ama~lariyla gereken tedbirleri alir. Yasa bu ama~larla, degi9ik tarim bolgelerine ve ~e9itlerine gore topragin geni9ligini

gosterebilir.Devlet, ~ift~inin i9letme ama~larina sahip olmasini olayla9tirir.

(2) Topragin dagitiminda go~menlere oncelik taninir.

kamula9tirma kamula9tirma halinde; ve

Devlet, Belediyeler, yasanin kendilerine kamula9tirma hakki tanidigi kamu tuzel ki9ileri veya kamu yarari guden kurulu9lar:

(a) Genel bir kamula9tirma yasasinda ozel olarak gosterilen ve kamu yararina olan bir ama~ i~in; ve

(b) Bu amacin, kamula9tirma yapan makamin, ile ilgili yasa kurallarina uygun olarak verdigi ve

nedenlerini a~ik~a bildiren bir karari ile gosterilmesi Madde 33

( 1)

Kamula~t1rma ve EI Koyma

(c) Anla9mazlik ~iktigi takdirde, bir hukuk mahkemesince saptanacak tam ve hakkaniyete uygun bir tazminatin hemen veya yasanin ongorecegi be9 yili a9mayan taksitlerle odenmesi ko9uluyla,

herhangi bir tasnur veya tasmmaz mah veya bu gibi mal uzerindeki herhangi bir hak veya

cikan kamula~tirmaya yetkilidirler.

Kamula~tmlm1~ herhangi bir tasinmaz mal veya bu gibi bir mal iizerindeki herhangi bir hak veya yarar, sadece bu kamulasnrnn, arnaci icin kullamlabilir. Bu amac, kamulasnrma

tarihinden baslayarak ii<; yil icinde ger<;ekle~medigi takdirde, kamutastumayi yapan makam, bu ii<; yilhk surenin sonunda karoulasrmlan mah, kamulastuma bedeline eski sahibine geri vermeyi onerir. Bu kisi kabul veya ret cevabim bu oneriyi aldigr tarihten baslayarak ii<; ay icinde bildirir ve , kabul ettigini bildirdigi takdirde, kabul tarihinden baslayarak yine uc ay icinde, kamulasnrma bedelini geri vermesi uzerine, kamula~tmlan mal hemen kendisine geri verilir.

Bu kurallar , herhangi bir verginin veya para cezasmm tahsili, herhangi bir hukmun yerine getirilmesi, sozlesmeden dogan bir yukumun yerine getirilmesi veya can veya malm tehlikeden korunmasi amaci ile konmus bir yasamn kurallanm etkilemez.

(2) Devlet:

(a) Genel bir el koyma yasasinda ozel olarak gosterilen kamu yararina bir ama~ i~in; ve

(b) Bu amacin, el koymayi yapan makamin genel el koyma yasasinin kurallarina uygun

olarak verdigi ve el koyma nedenlerini acikca bildiren bir karan ile gosterilmesi halinde; ve

(c) 0~ yili ge~meyen bir sure i~in; ve (~) Anla9mazlik ~iktigi takdirde bir hukuk mahkemesince saptanacak tam ve hakkaniyete

uygun bir tazminatm hemen veya yasamn ongorecegi bes

yih

asrnayan taksitlerle

odenmesi kosuluyla,

herhangi bir tasmir veya tasmmaz mala el koyma yetkisine sahiptir.

(3) ilgili ki9i, bu madde kurallari ile ilgili olarak

~ahkemeye ba9vurma hakkina sahiptir ve boyle bir ba9vurma kamula9tirma i9lemini durdurur.

Mahkemenin bu fikra kurallarina gore verecegi her karar istinaf edilebilir.

Vakil Mallarla ilgili Smrrlandrrma .Kamulastirma ve Elkoyma:

Madde 34

Sinirlandirma, kamula9tirma ve el koyma konularinda vakif mallarla ilgili kurallar, Temel Evkaf Kurallarina (Ahkamul Evkaf) uygun olarak yasa ile duzenlenir. Ancak kent ve ulke planlamasi i~in yapilan kisinti ve sinirlandirmalar bu madde kurallari di9inda kalir.

Sinirlandirma i9lemi konu oldugu hallerde de mahkeme bu i9lemleri durdurabilir.

Devletlestirme:

Madde 35

Kamu hizmeti niteligi ta9iyan ozel giri9imler ,kamu yararinin gerektirdigi durumlarda, ger~ek kar9iliklari yasada gosterilen 9ekilde odenmek ko9uluyla devletle9tirilebilir.Yasanin taksitle odemeyi ongordugu durumlarda, odeme suresi on yili a9amaz ve taksitler e9it olarak odenir.Bu taksitler yasada ongorulen faiz haddine baglidir.

Sozlesme HakkI:

Madde 36

(1) Herkes, sozle9me hukukunun genel ilkelerince konan ko9ullar, kisintilar, sinirlandirmalar ve