Çağdaş Polonya Edebiyat
1956-1968 Yılları Arası Polonya Edebiyat
• 1953 yılında Stalin’in ölümünün ardından
başta Moskova olmak üzere tüm demir perde ülkelerinde göreceli de olsa bir rahatlama
dönemi yaşanır. Sansür ve baskılar azalır.
Sosyalist gerçekçi doktrinin rüzgarı azalmaya başlar. Sanatçılar özgürce kendi stillerinde yapıtlar verirler. Bu bağlamda farklı birçok türde ve stilde eserler ortaya çıkar.
Turpizm
• Polonya şiirinde turpizm 1956 yılından sonra ortaya çıkan bir estetik anlayışıdır. Sosyalist gerçekçiliğin yapay güzellik ve gerçeklik
anlayışına karşı, çirkinliği yücelten ve gerçekliği çirkinlikte arayan bir stil olarak kabul edilir.
• En önemli temsilcileri arasında Stanislaw Grochowiak ve Andrzej Bursa yer alır.
Stanislaw Grochowiak
• Sanat her türlü şairanelikten ve ideal güzellik anlayışından uzakta, kökleri ise Barok döneme uzanmaktadır.
• Çirkinliği yaşamın gerçekliğine yakın bulur. Bu nedenle şiirlerinde her anlamda çirkinliğe yer verir.
• Resimle yakından ilgilidir. Ünlü tablolardan esinlenerek yazdığı şiirleri oldukça popülerdir. Örneğin, Flaman ressam Pieter Brueghel'in 1560 yılında ortaya koyduğu "İkarus'un Düşüşü Sırasında Bir Manzara"
başlıklı tablosundan esinlenerek "İkarus" şiirini, Katalan sürrealist Salvador Dali'nin 1935 yılında yarattığı eseri "Yanan Zürafa" başlıklı tablosundan esinlenerk aynı adla "Yanan Zürafa" başlıklı şiirini ve Hollandalı ressam Rembrandt'ın 1632 yılında yaptğı "Dr. Nicolaes Tulp’un Anatomi Dersi" başlıklı tablosundan etkilenerek "Anatomi Dersi" başlıklı ünlü şiirlerini yazmıştr.
• Kentaur
•
• Parlatlmış top gibi bir geriye
• Çok az kasabın kayıtsız kalacağı
• Uzun bacaklara sahip olmak
• Yüz minderli kanepeler gibi ağırlığa da.
• Ve bir de ruha.
•
• Öylesine tkınmak aşkı ki, üç kova yem gerek.
• Hele dölleme arzusu, nerdeyse meşedeki deliklerle bile…
• Zıpladı mı, kağnı gürültüsü ile zıplamak
• Ve bir de düş kurmak.
•
• Çiçek üzerinde şakımak
• Metafizik yapmak
• Plaut’tan konuşmak
• Düşünmek utanmayı
•
• İnsanlık Kentaur’u yaratmış
• Garip biçimde kendisi hakkında derin düşünceler içinde.
Andrzej Bursa
• Turpizmin önemli bir diğer temsilcisidir. Yirmi beş yaşında kalp yetmezliğinden ölmüştür.
• Eserlerinde natüralizm ve turpizmi yansıtan anti- estetik ile ön plana çıkar.
• Çağdaş gerçekliğin yüzündeki maskeyi düşürmek için provakatif bir stil ortaya koyar. Toplumsal yaşam
normlarına, romantik izlere, geleneksel ve moralist değerlere yönelik bilinçli bir karşı duruşu vardır.
• En önemli eserleri arasında Sylogizm krostacki , Modlitwa Dziękczynna z wymówką ve Bajka’dır.
KAYNAKLAR
• Grochowiak, Stanisław. Turpizm, Realizm, Mistycyzm. Współczesność 1963, nr 2.
• Chrzanowski, Maciej. Andrzej Bursa: czas, twórczość, mit. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986.
