GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ
Bilimsel Araştırma Projeleri KomisyonuSonuç Raporu
Proje No:2010/22
TOKAT İLİ SPHECIDAE (INSECTA: HYMENOPTERA) TÜRLERİ ÜZERİNE FAUNİSTİK ARAŞTIRMALAR
Proje Yöneticisi Yrd. Doç. Dr. Yaşar GÜLMEZ
Biyoloji
Araştırmacılar ve Birimi Akif DİZER / Biyoloji
ÖZET
TOKAT İLİ SPHECIDAE (INSECTA: HYMENOPTERA) TÜRLERİ ÜZERİNE FAUNİSTİK ARAŞTIRMALAR *
Bu çalışmada Tokat ili Sphecidae (Insecta: Hymenoptera) familyası faunistik olarak araştırılmış ve örneklerin doğal habitatlarıyla ilgili ekolojik gözlemler kaydedilmiştir. 2009 – 2011 yılları arasında, ilin çeşitli bölgelerinden bu familyaya ait toplam 267 örnek toplanmıştır. Şimdiye kadar Tokat ilinden tür kaydı bulunmamaktadır. Sonuçlarımıza göre 23 tür fauna için yeni olarak kaydedilmiştir. Böylece, Tokat’ta bulunan türlerin toplam sayısı 23’e ulaşmıştır. Bu türlerden Sceliphron curvatum aynı zamanda Türkiye faunası için yeni kayıttır. Metindeki taksonlar sistematik sırada düzenlenmiş, Tokat faunasıyla ilgili olan referanslara da değinilmiştir. Her takson için; incelenen materyalin, Dünyadaki ve Türkiye’deki yayılışları verilmiştir. Sonuçlar faunistik açıdan tartışılmış ve bölgeden yeni kayıt olan tür sayısı literatür verileriyle karşılaştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Sphecidae, Hymenoptera, Fauna, Habitat, Tokat, Türkiye.
* Bu araştırma Gazi Osman Paşa Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu Tarafından desteklenmiştir.(2010/22)
ABSTRACT
FAUNISTIC STUDIES ON SPHECIDAE (INSECTA: HYMENOPTERA) SPECIES OF TOKAT PROVINCE
In this study, the family Sphecidae (Insecta: Hymenoptera) in Tokat province was investigated faunistically and ecological observations related to specimens’ natural habitats were recorded. Between the years 2009 and 2011, a total of 267 specimens was collected from various regions of the province. Tokat has no records of species up to now. According our result, 23 species have been recorded as new for fauna. So, total number of species in Tokat has reached 23. Sceliphron Curvatum of these species are new records for the fauna of Turkey at the same time. For each taxon, the distribution of the material examined in the world and in Turkey has been given.
iii
iv
Sayfa
v
Sayfa
1. GİRİŞ
Hymenoptera (zar kanatlılar), bal arılarını, yaban arılarını ve karıncaları kapsayan en büyük böcek takımlarından biridir. Dünyada yaklaşık 300 000 türü bulunan bu takımın bireyleri insanlarla iç içe yaşayan ve ekonomik öneme sahip böceklerin başında gelmektedir. Gerek ürettikleri bal, polen vs. gibi faydalı ürünlerle gerekse zehirlemeye yol açmaları nedeni ile bu takıma ait böcekler, toplumda birçok insanın ilgisini çekmekte ve bu yüzden yapılacak çalışmalarla elde edilecek veriler güncelliğini korumaktadır.
Hymenoptera takımı içinde yer alan ergin böceklerin vücut yapısı genellikle baş, toraks ve abdomen olmak üzere belirgin üç bölgeye ayrılmaktadır. Baş; serbest hareketli, ağız parçaları aşağı doğru yönelmiştir. Temel ağız parçaları genellikle çiğneyici tipte ve mandibulları iyi gelişmiştir. Toraks; önden arkaya doğru protoraks, mesotoraks ve metatoraks olarak adlandırılan üç segmentten oluşmaktadır, bu segmentlerin her birinde bir çift bacak, son iki segmentte ise birer çift zar şeklinde kanat bulunur. Abdomen 11 segmentten oluşan ve üye içermeyen bir bölümdür. Abdomenin uç kısmında yer alan ovipozitor, Aculeata grubunun dişilerinde zehir iğnesine dönüşmüştür. Abdomen bazılarında göğse geniş olarak, bazılarında ise ince-uzun bir sapla bağlanmaktadır. (H. Goulet & J. Huber, 1993).
Hymenoptera takımı iki alt takıma ayrılmaktadır: Symphyta (testereli arılar) ve Apocrita (ince belli arılar). Apocrita grubunun en belirgin özelliği göğüsle abdomen arasında belirgin bir boğum şeklinde daralma bulunmasıdır. Apocrita türlerinin erginleri genel olarak nektar, polen gibi bitkisel besinlerle beslenirler. Bazılarının larvaları karnivor olup çeşitli böcek ve örümcekleri yiyerek beslenirler. Bazılarının larvaları da bitkilerde oluşturulan gal içinde gelişirler (H. Goulet & J. Huber, 1993).
Sphecidae familyası, Apocrita alt takımı içinde ve Aculeata grubunda yer alan genellikle orta-büyük vücutlu soliter yaban arılarını içerir. Toraks ve abdomen arasında uzun bir petiol yapısı dikkat çekicidir. Ergin Sphecid’ler çoğunlukla nektarla beslenerek çiçekli bitkilerin tozlaşmasına yardımcı olurlar. Dişi böcekler, larvalarına besin olmak üzere diğer böcek ve örümceklerin ergin veya nimflerini sokup felç eder ve toprağa kazdığı veya çamurdan yaptığı yuvasına taşır. Daha sonra av üzerine yumurta bırakarak dışarı çıkar ve deliğin ağzını kapatır. Yumurtadan çıkan arı larvası avı yiyerek gelişir ve
ergin hale gelir. Sphecidae familyası üyeleri predatör yaşadıklarından, avladıkları böcek ve örümceklerin popülasyonlarını kontrol altında tutarlar ve böylece doğada biyolojik dengenin korunmasına katkıda bulunurlar (Bohart ve Menke 1976).
Sphecidae familyası türleri genellikle büyük vücutları ve parlak renkleriyle, tarla, orman ve hatta şehir içindeki boş yerlerde yaygın olduklarından dikkat çekicidirler. Birçok türde vücut, siyah üzerine kırmızı veya sarı desenlidir. Vücut, diğer böceklerde olduğu gibi baş, toraks ve abdomen olmak üzere üç kısma ayrılır.
Başın yanlarında bileşik gözler büyük bir alan kaplamaktadır. Bileşik gözlerin arasında tepe kısmında yerleşmiş üç adet nokta göz bulunur. Antenler scape, pedicel ve flagellum olmak üzere üç segmentten oluşur. Dişide flagellum 10, erkekte 11 segmentlidir. Ağız parçaları labrum, mandibul, maxilla ve labiumdan oluşmaktadır. Baş boyun kısmına oldukça serbest hareket eden bir şekilde bağlanır.
Üç segmentten oluşan toraks bölümünde iyi gelişmiş, zarımsı, ince damarlar taşıyan iki çift kanat ve bacaklar bulunmaktadır. Kanatlardaki damar sayısı diğer böceklerin çoğuna oranla azalmıştır. Ön ve arka kanatlar hamuli denilen yapı ile birbirine bağlanarak uçuş sırasında eş zamanlı hareket ederler. Bacaklar temelde yürüyücü tipte olup çok farklılık göstermemektedir. Genellikle kazıcı dişilerin bacaklarında kalın ve sert kıllardan oluşan tarak yapısı bulunmaktadır.
Sphecidae familyası türlerinde abdomenin ilk segmenti olan propodeum toraksla birleşmiş şekildedir. Bu yüzden toraksın arkasında yer alan ve aslında ikinci abdomen segmentinden itibaren olan bölüme gaster adı verilmektedir. Gaster 11 segmentten oluşmakta, ancak dıştan bakıldığında görülebilen segment sayısı erkekte 7, dişide 6’dır. Sphecidae familyasına ait türlerin çoğunluğu soliter yaşarlar. Birçok türünün bacakları kazmaya uygun olması ve toprağa yuva kazmaları nedeniyle “kazıcı arılar” veya karakteristik vücut yapıları nedeniyle “ince belli arılar” olarak da adlandırılırlar. Bazı türlerin yuvaları toprakta (Sphex, Ammophila), bazılarının da yuvaları çamurdan, eski binaların tavan ve duvarlarında (Sceliphron), bazıları ise daha önceden var olan yarık ve çatlaklarda yada içi boş bitki köklerinde (Isodontia, Hoplammophila) bulunur (Bohart and Menke 1976).
Sphecidae familyasına ait şimdiye kadar dünyada 724 tür (Pulawski, 2012), Türkiye’de ise 67 tür saptanmıştır (Beaumont, 1967; Pulawski, 1967; Hensen and Van Ooijen 1987;
Tüzün ve ark. 1999; Gülmez ve Tüzün, 2005; Ljubomirov and Yıldırım, 2008). Tokat ilinde ise familyaya ait tür kaydı bulunmamaktadır.
Günümüzde hızlı sanayileşme ile ortaya çıkan çevre kirlenmesi, şehirleşme, biyotopların tahrip olması, aşırı otlatma, tarım ilaç ve gübrelerinin yaygın olarak kullanılması gibi çoğu insan kaynaklı faktörler, bazı canlı türlerinin yok olmasına neden olmaktadır. Bu yüzden olumsuz çevre şartlarının faunayı ne yönde etkilediğinin belirlenmesi için mevcut türlerin tespitine yönelik araştırmalar büyük önem taşımaktadır. Ayrıca faunistik çalışmalar, ileride yapılacak olan ekolojik, moleküler, biyokimyasal vb. araştırmalara temel olabilecek veriler ortaya koymaktadır.
Tokat ili 250 m ile 2000 m arasında değişen yükseltilere sahip, Kuzey Anadolu orman kuşağı ile Orta Anadolu’nun tipik dağ stepi arasında bir geçiş bölgesinde yer aldığından her iki bölgenin de floristik elementlerini bulundurmaktadır. Ayrıca Erbaa ve Niksar ilçeleri civarında yer yer Akdeniz bitki örtüsü ve iklimi de gösteren zengin bir habitat çeşitliliğine sahiptir. Buna paralel olarak böcek faunasının da zengin tür çeşitliliğine sahip olduğu düşünülmektedir.
Bu çalışmada Tokat il sınırları içinde kalan alanda, Sphecidae familyasına ait türlerin, mümkün olduğu kadar doğal bitki örtüsünün hakim olduğu yaşam ortamlarından toplanması, teşhisi ve elde edilen sonuçların literatür verileriyle birlikte değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Tokat ili Sphecidae türlerinin ilk kez belirleneceği bu tez çalışması, orijinal bir faunistik araştırma olup, biyolojik zenginliklerimizin tespitine katkı sağlaması yönüyle de önem taşımaktadır.
2. KAYNAK ÖZETLERİ
Türkiye Hymenoptera faunası ile ilgili çalışmalar 1845 yıllarına dayanmaktadır (Lepeletier de Saint Fargeau, 1845). Bundan sonra Türkiye’nin bazı bölgelerinde lokal olarak çeşitli bilim adamları tarafından örnekler toplanmış ve yayınlanmıştır. Bu çalışmalardan bazıları şunlardır: Fahringer ve Friese (1921), Fahringer (1922), De Beaumont (1967), Hensen ve Van Ooijen (1987), Tüzün ve ark. (1999), Gülmez ve Tüzün (2005), Pulavski (2012).
Tokat ilinin Sphecidae faunası ile ilgili doğrudan çalışma ve tür kaydı bulunmamaktadır. Guichard ve Harvey 1959-1962 yılları arasında Niksar ve çevresinden Hymenoptera örnekleri toplamışlardır. Bu araştırıcıların topladığı materyalleri de Beaumont (1967) ve Pulawski (1967) değerlendirerek Tokat ilinden Sphecidae familyasına ait toplam 37 tür kaydı vermişlerdir. Ancak, bu türler sistematik nedenlerle günümüzde Crabronidae familyasına dâhil edildiğinden, Sphecidae familyasına ait Tokat ilinden tür kaydı bulunmamaktadır.
Bytinski–Salz (1956) Anadolu’da 1951 yılında bir seyahat esnasında toplanan Coleoptera ve Hymenoptera takımlarına ait çeşitli türler ve toplama yerleri hakkında bilgi vermiştir.
Bohart ve Menke (1963), Sphecinae alt familyası ile Nearktik bölgedeki Sceliphronini ve Sphecini tribüslerinin revizyonunu yaparak yeniden sınıflandırmıştır.
Pulawski (1965) Ammophilini tribüsünde birinci sternum yapısının cins ayrımında ve Ammophila Kirby, cinsinin türleri arasında da ayırt edici bir özellik olduğunu göstermiştir.
Guichard and Harvey (1967), British Museum ( Natural History) için örnek toplama programı çerçevesinde 1959, 1960 ve 1962 yılları arasında Türkiye’den topladıkları böceklerin lokaliteleri, toplama tarihleri ve yükseltilerini kaydetmişler ve toplama yaptıkları lokaliteler hakkında bilgiler vermişlerdir.
Bohart ve Menke (1976) Sphecidae familyasına ait tüm dünyadaki cinslerin revizyonunu yapmışlardır. Çalışmada, altfamilya, tribüs ve cins teşhis anahtarları ile davranış, morfoloji ve zoocoğrafya bilgileri ve sinonimlerinin belirtildiği katalog yer almaktadır.
Menke ve Pulawski (2000) Sphex maxillosus Fabricius ve Sphex rufocinctus Brullé isimlerinin geçerliliğini tip lokaliteleri ile tartışarak tür için geçerli isim olarak Sphex funerarius Gussakovskij ismini, aynı şekilde Sphex afer Lepeletier isminin yerine Sphex leuconotus Brullé ismini teklif etmişlerdir. Ayrıca tür grubu için maxillosus yerine flavipennis ismini teklif etmişlerdir.
Yıldırım ve Ljubomirov (2005) Sphecidae ve Crabronidae familyasında 49 cinse ait 179 tür ve alttürün kaydını vermişlerdir. Bunlardan 21 tanesi Türkiye faunası için yeni kayıttır.
Ljubomirov ve Yıldırım (2008) Türkiye’de tespit edilmiş Sphecidae familyasına ait türlerin geçerli isimleri ve sinonimleri ile birlikte Türkiye dağılışlarını gösteren katalog hazırlamışlardır.
Yıldırım (2012), Türkiye’nin çeşitli illerinden 2007-2010 yılları arasında toplanan örnekleri değerlendirerek Sphecidae familyasına ait 22 tür kaydı vermiştir.
Danilov, Yuriy N. 2012, Prionyx Vander Linden, cinsine ait kazıcı arıların Orta Asya ve Rusya’da dağılış gösteren türlere ait anahtar hazırlamışlar, sinonim ve lektotipleri yeniden gözden geçirmişlerdir.
3. MATERYAL VE YÖNTEM
Araştırma bölgesinde arazi çalışmaları, Mayıs 2009 ile Ekim 2011 tarihleri arasında yapılmıştır. Ergin arılar gün içinde en fazla faal oldukları 09.00–18.00 saatleri arasında atrapla Tokat Merkez ve ilçelerinden toplanmıştır. Toplanan örnekler, Etil Asetat ile hazırlanmış kavanozlar içinde öldürülmüş ve kutular içerisinde laboratuara getirilmiştir. Laboratuarda örnekler özel olarak nemlendirilmiş yumuşatma kaplarında yumuşatılmış, germe tahtaları veya strafor üzerinde belli standartlarda gerilerek tekrar kurutulmuştur. Bütün örnekler, toplama ile ilgili kısa bilgileri içeren lokalite etiketleri ile birlikte koleksiyon kutularına yerleştirilmiştir.
Araziden toplanan örneklerin tür düzeyinde teşhisleri Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Entomoloji Araştırma Laboratuarı’nda, danışman tarafından yapılmıştır. Teşhisler, literatürlerde bulunan teşhis anahtarlarından yararlanılarak “Bitsch ve ark. (1993, 1997, 2001); Bohart ve Menke (1976); De Beaumont (1949, 1953a, 1957,1967, 1968, 1969); Kazenas (2001b); Pulawski (1965,2003); Roth (1963, 1967), Schmid-Egger (2000, 2005a,)” Leika S6E marka stereomikroskop yardımı ile gerçekleştirilmiş ve laboratuarda bulunan karşılaştırma materyali ile karşılaştırılarak doğrulanmıştır.
Tez metninin “ARAŞTIRMA BULGULARI” bölümünde araştırma alanından tespit edilen her tür, ait olduğu alt familya içerisinde verilmiştir. Her takson, geçerli bilimsel ismi, yazarı, yayın tarihi ile birlikte ifade edilmiştir. Taksonun geçerli bilimsel ismi koyu ve italik, yazarı ve yayın tarihi koyu puntolarla yazılmıştır. Bölgeden toplanan ve değerlendirilen materyal; toplam örnek sayısı, eşeylerle birlikte verilmiş, ayrıca Tokat’taki ilçeler dikkate alınarak toplama lokaliteleri, deniz seviyesinden yükseklikleri ve toplama tarihleriyle birlikte belirtilmiştir. Ergin bireylerin toplanma kayıtlarına göre düzenlenen uçuş dönemleri “Fenoloji” başlığı altında verilmiştir. Ayrıca türlerin Dünyadaki ve Türkiye’deki yayılışları da verilmiştir.
Tezin “Kaynaklar” bölümünde, metin içerisinde adı geçen yayınlar, tez yazım esasları çerçevesinde düzenlenmiş, yazarların soyadlarına göre alfabetik ve tarih sırasına göre dizilmiştir.
4. ARAŞTIRMA BULGULARI
4.1. Altfamilya Sceliphrinae Ashmead, 1899
Chalybion (Chalybion ) flebile (Lepeletier de Saint-Fargeau, 1845)
Tokat merkez, Erbaa ilçelerinde tespit edilmiştir.
İncelenen materyal: (Toplam: 2 ♂♂ 4 ♀♀): Tokat Merkez, Taşlıçiftlik, 645 m, 11.07.2011 1♀, 18.07.2011 1♀; Erbaa: Akça Kasabası, 290 m, 30.06.2009 2 ♀♀ 2♂♂. Fenoloji: Haziran- Temmuz
Dünyadaki yayılışı: Yunanistan, İtalya, Mısır, Kuzey Avrupa, Suudi Arabistan, İran, İsrail, Fransa, Birleşik Arap Emirliği, Portekiz, Romanya, Tunus, Cezayir, Fas, Libya, İspanya, Kıbrıs, Filistin, Umman, Yugoslavya, Irak (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki yayılışı: Antalya, Aydın, Erzurum, Gaziantep, Iğdır, İçel, İstanbul, İzmir, Kars, Malatya, Niğde, Şanlıurfa (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Sceliphron (Sceliphron) destillatorium (Illiger, 1807)
Almus, Erbaa, Tokat, Turhal ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 2 ♂♂, 8♀♀): Almus: Merkez, 930 m, 06.07.2009 2♀♀; Erbaa: Kumocağı, 280 m, 08.09.2010 1♀; Tokat merkez: Pınarlı Köyü, 750 m, 06.07.2009 1♀; Tokat merkez taşocağı, 660 m, 03.07.2010 3♀♀; Tokat merkez kampüs, 700 m, 17.06.2011 1♂; Tokat merkez kampüs, 645 m, 29.06.2011 1♂.
Fenoloji: Haziran – Ağustos
Dünyadaki Yayılışı: Avrupa, Güney Palearktik Bölge, Güney-Batı Asya, Orta Asya, Moğolistan, Çin, Kuzey Afrika, Avusturya, Hırvatistan, Romanya, Slovakya, Türkmenistan, Macaristan, Tunus, Fransa, İtalya, Rusya, Arnavutluk, Bulgaristan, İspanya, Portekiz, Fas, İran, Yunanistan, Tacikistan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Cezayir, Makedonya, İsviçre, Malta, Kazakistan, Ukrayna, Almanya, Slovenya, Suriye ( Bohart and Menke 1976, Kazenas 2001b, Pulavski 2013).
Türkiyedeki yayılışı: Adana, Afyonkarahisar, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Burdur, Bursa, Erzurum, Eskişehir, Giresun, Hatay, Isparta, İçel, İstanbul, Kahramanmaraş, Kars, Kastamonu, Konya, Manisa, Muğla, Ordu, Osmaniye, Sakarya, Trabzon.(Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Sceliphron (Sceliphron) madraspatanum tubifex (Latreille, 1809)
Erbaa, Yeşilyurt ilçelerinde tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal ( Toplam: 5 ♀♀): Erbaa Kelkit kum ocağı, 280 m, 03.10.2009 2♀♀; Erbaa Kelkit kum ocağı, 280 m, 19.06.2010 1♀; Erbaa Kelkit Kum ocağı, 280 m, 08.08.2010 1♀; Yeşilyurt merkez, 1050 m, 11.08.2010 1♀.
Fenoloji: Haziran – Ekim
Dünyadaki yayılışı: Hindistan, Endonezya, Japonya, Tibet, Malezya, Maldivler, Filipinler, Tayvan, Çin, Fransa, Afganistan, Yunanistan, Irak, Tayland, Zaire, Ryukyu Adaları, Kazakistan, Özbekistan, Bangladeş, Tacikistan, Ukrayna, Suriye (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki yayılışı: Amasya, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, İçel, Muğla, Kahramanmaraş, Konya (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Sceliphron (Sceliphron) spirifex (Linnaeus, 1758)
Almus ve Niksar ilçelerinde tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal : (Toplam: 1♀, 4♂♂) :Almus: Merkez, 880 m, 29.05.2009 1♂; Almus: Dumanlı yaylası, 1600 m, 30.05.2009 1♂; Almus: Akarçay kasabası, 830 m, 09.07.2009 1♂ 1♀; Niksar: Dönekse, 350 m, 10.07.2010 1♂.
Fenoloji: Mayıs – Temmuz
Dünyadaki Yayılışı: Nijerya, İtalya, Mısır, Yunanistan, Cezayir, Gabon, Mozambik, Hırvatistan, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Fransa, Etiyopya, İspanya, Tunus, Madagaskar, Somali, Yemen, Güney Afrika, Lübnan, Tanzanya, Kenya, Libya, Sudan, Arnavutluk, Malta, Kanarya Adaları, Portekiz, İsviçre, Kıbrıs, Fas, İsrail, Burundi, Makedonya, Bulgaristan, Uganda, Angola, Tanzanya, İran, Macaristan, Arap Yarımadası, Ukrayna, Birleşik Arap Emirlikleri (Pulawski, 2013)
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Hatay, İçel, İstanbul, Muğla, Trabzon (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Sceliphron (Hensenia) curvatum (Smith, 1870)
Bu türün şimdiye kadar Türkiye’de bulunduğuna dair herhangi bir literatür kaydına rastlanmamıştır. Erbaa ilçesinde tespit edilmiştir.
İncelenen materyal ( Toplam: 1♀): Erbaa Merkez ilçesi Akça Kasabası, 290 m, 30.06.2009 1♀.
Fenoloji:Haziran.
Dünyadaki Yayılışı: Afganistan, Almanya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, Irak, İspanya, İsviçre, İtalya, Kazakistan, Kırgızistan, Macaristan, Nepal, Özbekistan'ın dağlık bölgeleri, Pakistan,Polonya, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Tacikistan, Ukrayna ve Yunanistan.(van der Vecht, 1984; Hensen, 1987; Pulawski, 2003, 2012; Schmid-Egger, 2005).
Türkiye’deki Yayılışı: Yeni kayıt.
4.2. Altfamilya Sphecinae Latreille, 1802
Isodontia paludosa (Rossi, 1790)
Pazar ilçesinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal:(Toplam: 1 ♀): Pazar ilçesi Akdağ, 1900 m, 04.08.2009 1♀. Fenoloji: Ağustos.
Dünyadaki Yayılışı: Fransa, İtalya, Yunanistan, Hırvatistan, Cezayir, İspanya, İran, Fas, Bulgaristan, Ürdün, Slovenya (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Ankara, Artvin, Bursa, Erzincan, Erzurum, Kars, Konya (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Isodontia splendidula (A. Costa, 1858)
Tokat merkez ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal:(Toplam: 18 ♀♀): Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 11.07.2011 4♀♀; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 18.07.2011 6♀♀; Tokat merkez ilçesi Şenyurt kasabası, 817 m, 15.07.2011 2♀♀; Tokat merkez ilçesi Şenyurt kasabası, 817 m, 21.07.2011 6♀♀.
Fenoloji: Temmuz.
Dünyadaki Yayılışı: İtalya, Cezayir, Hırvatistan, İspanya, Fransa, Macaristan, Yunanistan, Bulgaristan, Hindistan, Slovenya (Pulawski, 2013).
Sphex (Sphex) flavipennis Fabricius, 1793
Almus, Erbaa, Pazar, Niksar, Reşadiye, Tokat merkez, Turhal ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal (Toplam: 32♂♂ 30♀♀): Almus Bakımlı köyü, 900 m, 30.06.2010 1♂; Almus TOKİ, 938 m, 2408.20111♀; Almus ilçesi Bakımlı köyü, 950 m, 29.07.2009 1♀; Erbaa merkez, 280 m, 03.07.2009 2♀♀; Erbaa Kelkit kum ocağı, 280 m, 01.07.2009 4♂♂; Erbaa Kelkit kum ocağı, 280 m, 08.08.2010 5♂♂ 3♀♀; Tokat merkez ilçesi Pınarlı köyü, 750 m, 10.08.2010 4♂♂ 5♀♀; Tokat merkez ilçesi Şenyurt kasabası, 676 m, 21.07.2011 1♂; Tokat merkez ilçesi Şenyurt kasabası, 817 m, 21.07.2011 2♂♂; Tokat merkez Kızıliniş mevkii, 900 m, 17.08.2010 4♂♂ 10♀♀; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 11.07.2011 4♂♂; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 25.07.2011 3♂♂; Turhal taşocağı, 585 m, 21.07.2011 4♂♂;Tokat merkez taşocağı, 450 m, 03.07.2010 1♀; Tokat merkez taşocağı, 450 m, 27.06.2011 1♀; Tokat merkez ilçesi Benli çiftliği, 1050 m, 22.06.2009 1♀; Tokat merkez ilçesi Çaylı kasabası, 630 m, 01.08.2009 2♀♀;Pazar ilçesi Akdağ, 1900 m, 04.08.2009 1♀;Niksar ilçesi Dönekse mevkii, 350m, 10.07.2009 1♀; Reşadiye ilçesi Bereketli, 1400 m, 27.07.2010 1♀.
Fenoloji: Haziran –Ağustos
Dünyadaki Yayılışı: İtalya, Hırvatistan, Fransa, Cezayir, İngiltere, Tunus, Tacikistan, İspanya, Türkmenistan, Rusya, Macaristan, Yunanistan, Libya, Bulgaristan, Fas, Kıbrıs, Filistin, Makedonya, Afganistan, Özbekistan, İran, Portekiz, Birleşik Arap Emirlikleri, Polonya, Ukrayna, Çin, Kırgızistan, Suriye (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Afyonkarahisar, Ağrı, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çankırı, Çorum, Denizli, Erzincan, Erzurum, Giresun, Hatay, İçel, İzmir, Kahramanmaraş, Kars, Konya, Kütahya, Muğla, Muş, Samsun, Tekirdağ, Yozgat. (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Sphex (Sphex) funerarius Gussakovsky, 1934
Tokat merkezden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 3 ♂♂ 2 ♂♂): Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 11.07.2011 1♂; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645m, 15.07.2011 1♂; Tokat
merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 21.07.2011 1♂; Turhal merkez, 613 m, 21.07.2011 2♂♂.
Fenoloji: Temmuz.
Dünyadaki Yayılışı: Rusya, Kazakistan, Almanya, Cezayir, Hırvatistan, İtalya, Avusturya, Ukrayna, Macaristan, Türkmenistan, İspanya, Tunus, Tacikistan, Romanya, Slovakya, Portekiz, Polonya, Yunanistan, Arnavutluk, Libya, Bulgaristan, Fas, Çin, Çek Cumhuriyeti, Filistin , İsrail, Malta, İran, Mısır, Slovenya, Suriye, Özbekistan, İsviçre, Belarus (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çankırı, Denizli, Erzurum, Erzincan, Eskişehir, Giresun, Gümüşhane, Hatay, İçel, İstanbul, İzmir, Kars, Kayseri, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Rize (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Sphex (Sphex) pruinosus Germar, 1817
Turhal ilçesinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 1 ♀): Turhal merkez kumocağı, 610 m, 12.07.2010 1♀. Fenoloji: Temmuz.
Dünyadaki Yayılışı: Hırvatistan, Fransa, Cezayir, Türkmenistan, Macaristan, Yemen, Yunanistan, Tunus, İran, Tacikistan, Mısır, Fas, Kıbrıs, İsrail, Libya, Bulgaristan, İspanya, Afganistan, Umman, Portekiz, Özbekistan, Arap Yarımadası, Malta, Hindistan, Suudi Arabistan, Arnavutluk, Etiyopya, Pakistan, Suriye, Birleşik Arap Emirlikleri (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Ankara, Antalya, Artvin, Balıkesir, İçel, İzmir, Erzurum, Kahramanmaraş, Kırıkkale, Konya, Malatya, Muğla, Muş, Trabzon (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Palmodes occitanicus occitanicus (Le Peletier de Saint- Fergau&Audinet- Serville
1828)
Tokat merkez, Pazar ve Turhal ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: ( Toplam: 6 ♂♂, 7♀♀): Tokat merkez ilçesi Kampüs, 700 m, 16.06.2010 2♂♂ 2♀♀; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 03.07.2010 1♀; Pazar ilçesi, 1000m, 31.07.2010 3♂♂; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m,
29.06.2011 1♀; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 01.07.2011 3♀♀; Turhal merkez kum Ocağı, 613 m, 21.07.2011 1♂.
Fenoloji: Haziran – Temmuz
Dünyadaki Yayılışı: Fransa, Hırvatistan, Cezayir, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Macaristan, İspanya, İtalya, Çin, Yunanistan, Romanya, Fas, Arnavutluk, Mısır, Portekiz, Kıbrıs, Makedonya, Libya, Slovakya, Özbekistan, Kazakistan, İran, Sibirya, Rusya, Ukrayna, Ürdün, Kırgızistan, Suriye, Bulgaristan, Slovenya (Pulawski, 2013). Türkiye’deki Yayılışı: Bursa, İstanbul, Erzurum. (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Palmodes strigulosus ( A. Costa, 1861)
Erbaa ve Turhal ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 3♀♀): Erbaa merkez, 400m, 03.05.2009 1♀; Turhal merkez, 800 m, 14.06.2009 2♀♀.
Fenoloji: Mayıs – Haziran
Dünyadaki Yayılışı: Rusya, Kazakistan, İtalya, İran, Cezayir, Türkmenistan, Özbekistan, İspanya, Yunanistan, Arnavutluk, Fransa, İsrail, Macaristan, Romanya, Ukrayna, Suriye (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Amasya, Ankara, Bilecik, Bingöl, Bursa, İstanbul, Erzurum, Kars, Kayseri, Konya, Niğde, Şanlıurfa, (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Prionyx kirbii kirbii ( VanderLinden, 1827)
Tokat, Almus, Niksar, Pazar, Sulusaray, Yeşilyurt ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 9 ♀♀, 8 ♂♂): Niksar ilçesi Dönekse mevkii, 350 m, 10.07.2009 1♀; Pazar ilçesi Akdağ, 1900 m, 04.08.2009 1♂; Tokat merkez Pınarlı köyü, 750 m, 10.08.2009 1♀ 3♂♂; Sulusaray merkez ilçesi Ilıca, 1030 m, 17.07.2010 1♀; Yeşilyurt merkez, 900 m, 17.08.2010 2 ♀♀; Almus Görümlü, 880 m, 28.07.2010 1♀ 1♂; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftilk köyü, 645 m, 29.06.2011 1♀; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiflik köyü, 645 m, 18.07.2011 1♂, Tokat merkez ilçesi Şenyurt kasabası, 676 m, 21.07.2011 2♂♂; Almus TOKİ civarı, 938 m, 24.08.2011 2♀♀.
Fenoloji: Haziran – Ağustos
Dünyadaki Yayılışı: Fas, Etiyopya, Bulgaristan, Angola, Romanya, Fransa, İspanya, Kazakistan, Yunanistan, Malta, İtalya, Güney Afrika, Portekiz, Macaristan, Özbekistan,
Mısır, Rusya, Avusturya, Çin, Tacikistan, İsviçre, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ukrayna, Almanya, Slovakya, Slovenya, Suriye, Birleşik Arap Emirlikleri, Cezayir, Hırvatistan, Türkmenistan, Kongo, Tunus, Libya (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Afyonkarahisar, Amasya, Ankara, Antalya, Burdur, Bursa, Çankırı, Erzurum, İçel, İzmir, Kars, Kayseri, Kütahya, Samsun(Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Prionyx nudatus (Kohl, 1885)
Tokat ve Almus ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 2♀♀): Tokat merkez ilçesi Pınarlı Köyü, 750 m, 10.08.2010 1♀;Almus TOKİ civarı, 938 m, 07.07.2011 1♀.
Fenoloji: Temmuz – Ağustos.
Dünyadaki Yayılışı: Ukrayna, Rusya, Hırvatistan, Mısır, Çin, İspanya, Kazakistan, İran, Afganistan, Özbekistan, Fas (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Ankara, Antalya, Artvin, Bursa, Çankırı, Erzincan, Erzurum, İstanbul, Kars, Konya, Sivas. (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Prionyx vidiatus vidiatus (Christ, 1791)
Tokat merkez ilçesinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: ( Toplam: 1♂): Tokat merkez ilçesi Taşlıçiftlik köyü, 645 m, 11.07.2011 1♂.
Fenoloji: Temmuz.
Dünyadaki Yayılışı: Fransa, Türkmenistan, Rusya, Sri Lanka, Yemen, Somali, İspanya, Libya, Tayvan, Cezayir, Kamerun, Tunus, Japonya, Etiyopya, Batı Sahra, Nijer, Kıbrıs, İsrail, Yunanistan, Kazakistan, Tanzanya, Hindistan, Zaire, Tayland, Malta, Umman, Birleşik Arap Emirlikleri, Özbekistan, Arap Yarımadası, İtalya, İran, Kanarya Adaları, Tacikistan, Suudi Arabistan, Çin, Ukrayna, Mısır, Suriye, Cezayir, Gabon, Yemen (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Amasya, Ankara, Çankırı, Denizli, İçel, Kars, Niğde (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
4.3. Altfamilya Ammophilinae Ed. And., 1886
Ammophila heydeni heydeni Dahlbom, 1845
Tokat, Almus, Niksar, Erbaa, Yeşilyurt, Artova, Zile ilçelerinden tespit edilmiştir. İncelenen Materyal: (Toplam: 20♂♂24♀♀): Almus Ataköy yolu, 800 m, 13.06.2009 2♂♂; Almus merkez, 880 m, 07.07.2009 1♂;Almus merkez, 950 m, 27.07.2009 1♂;Almus Orman evleri, 880 m, 27.07.2010 2♀♀;Almus Serince yolu, 1000 m,17.06.2010 1♂; Almus Karadere Köyü, 950 m, 28.07.2010 1♂; Artova: Tokat Artova yolu 10. Km, 17.08.2010 1♂;Erbaa merkez, 250 m, 03.10.2009 1♀; Erbaa kumocağı, 280 m, 08.08.2010 1♂ 2♀♀; Tokat merkez ilçesi Kampüs, 700 m, 16.06.2010 1♂;Turhal: Turhal İlçesi Çaylı kasabası, 600 m, 12.07.2010 2 ♂♂;Tokat merkez Çördük Köyü, 900 m, 04.08.2009 1♀; Tokat merkez ilçesi Taşlıçiflik Köyü, 645m, 29.05.2010 2♀♀; Tokat merkez Çat yolu, 700 m, 13.07.2010 1♀; Tokat merkez Kampüs, 640 m, 29.06.2011 1♀; Tokat merkez Kampüs, 658 m, 05.07.2011 1♀;Tokat merkez ilçesi Pınarlı Köyü,750 m, 10.08.2010 1♂ 5♀♀; Tokat merkez ilçesi Pınarlı Köyü, 750 m, 16.11.2010 2♂♂ 2♀♀;Tokat merkez Tahtoba Köyü, 850 m, 27.05.2011 1♀;Turhal: Turhal ilçesi Çaylı Kasabası, 630 m, 01.08.2009 1♂;Pazar: Ocaklı, 1600 m, 04.08.2009 1♂; Pazar: Ocaklı, 1600 m, 31.07.2010 1♀;Reşadiye Zimav Gölü, 1200 m, 26.09.20091♀;Niksar Dönekse mevkii, 350 m, 05.07.2009 1♂ 1♀; Niksar Dönekse mevkii 350 m, 26.09.2009 1♀;Yeşilyurt su deposu civarı, 900 m, 17.08.2010 1 ♂ 1♀; Zile: Edeköy Kızılüzüm Yaylası, 660 m, 01.08.2009 2♂.
Fenoloji: Mayıs- Eylül.
Dünyadaki Yayılışı: Rusya, İtalya, Hırvatistan, Avusturya, Fransa, Macaristan, İsviçre, Cezayir, İspanya, Tacikistan, Romanya, Yunanistan, Libya, Ukrayna, Arnavutluk, Tunus, Portekiz, Fas, İran, Çin, Slovakya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Almanya, İsrail Afganistan, Bulgaristan, Özbekistan, Türkmenistan, Kıbrıs, Malta, Kazakistan (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Afyonkarahisar, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Bayburt, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Bursa, Çankırı, Çorum, Edirne, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Hatay, Iğdır, İçel, İstanbul, Kahramanmaraş, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kırşehir, Konya, Kütahya, Malatya, Muş, Nevşehir, Niğde, Sakarya, Sivas, Sinop, Şanlıurfa, Tekirdağ (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Ammophila sabulosa sabulosa (Linnaeus, 1758)
Tokat, Almus, Artova, Erbaa ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: ( Toplam: 21♂♂ 6♀♀ ): Almus Ataköy yolu, 800m, 13.06.2009 4♂♂; Almus Ataköy yolu, 800 m, 20.06.2009 3♂♂; Almus Ataköy yolu, 800 m, 07.07.2011 1♂; Almus Orman Evleri, 880 m, 13.05.2010 3 ♂♂; Almus Çatak Yaylası, 1100 m, 28.07.2010 2♀♀; Almus Çatak Yaylası, 1100 m, 12.08.2010 3♂♂ 1♀; Almus TOKİ civarı, 938 m, 24.08.2011 2♀♀; Artova: Tokat Artova yolu 10. Km. 1000 m, 17.08.2010 2♂♂; Artova: Merkez, 1000 m, 17.08.2010 1♂;Erbaa merkez, 290 m, 08.08.2010 1♂;Tokat merkez Tahtoba Köyü, 850 m, 27.05.2010 1♂; Tokat merkez Pınarlı Köyü, 750 m, 10.08.2010 1♂; Tokat merkez sigara fabrikası, 640 m, 09.06.2011 1♂; Tokat merkez ilçesi Şenyurt Ovacık, 1101 m, 21.07.2011 1♀.
Fenoloji: Mayıs- Ağustos
Dünyadaki Yayılışı: Rusya, İtalya, Hırvatistan, Avusturya, Fransa, Macaristan, İsviçre, Cezayir, İspanya, Tacikistan, Romanya, Yunanistan, Ukrayna, İran, Çin, Slovakya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Bulgaristan, Danimarka, İsveç, İngiltere, İrlanda, Finlandiya, Kanarya Adaları, Letonya, İngiltere, Belçika, Portekiz, Norveç, Hollanda, Estonya, Lüksemburg, Kazakistan, Andorra, Belarus, Suriye (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bayburt, Bilecik, Bolu, Bursa, Çankırı, Erzincan, Erzurum, Eskişehir, İçel, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kars, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Muş, Rize, Trabzon, Zonguldak (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Hoplammophila armata (Illiger, 1807)
Tokat Merkezde tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: ( Toplam: 2 ♂♂ 1♀): Tokat merkez Pınarlı, 700 m, 10.08.2010 2 ♂♂ 1♀.
Fenoloji: Ağustos.
Dünyadaki Yayılışı: İtalya, Fransa, Almanya, Avusturya, İspanya, Macaristan, Hırvatistan, İran, Türkmenistan, Makedonya, Kazakistan, Cezayir, Bulgaristan, Yunanistan (Pulawski, 2013).
Hoplammophila clypeata (Mocsáry, 1883)
Tokat ve Almus ilçesinde tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: ( Toplam: 1♂ 2♀♀): Almus TOKİ mevkii, 938 m, 27.07.2011 1♂; Almus Teknecik Köyü, 1250 m, 28.07.2010 1♀; Tokat merkez ilçesi Şenyurt Ovacık, 1101 m, 21.07.2011 1♀.
Fenoloji: Temmuz.
Dünyadaki Yayılışı: Almanya, Arnavutluk, Batı Avrupa, Bulgaristan, Cezayir, Çekoslovakya, Fransa, Hırvatistan, İtalya, Kuzey Afrika, Türkiye, Yunanistan (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Tekirdağ, İçel. (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Podalonia afinis affinis ( W. Kirby sen., 1798)
Pazar ilçesinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 2 ♂♂ 1♀): Pazar: Akdağ, 1900 m, 04.08.2009 2 ♂♂ 1♀.
Fenoloji: Ağustos.
Dünyadaki Yayılışı: Bulgaristan, Yunanistan, Cezayir, İran, İtalya, Kazakistan, Rusya, Özbekistan, Fransa, Ukrayna, İngiltere, Almanya, Norveç, İspanya, Avusturya, Tacikistan, Libya, Fas, İsveç, Macaristan, Çin, Mısır, İsviçre, İsrail, Makedonya , Romanya, Danimarka, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Letonya, Finlandiya, Hollanda, Belçika, Slovakya, Portekiz, Ürdün, Yemen, İrlanda, İngiltere (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Amasya, Ankara, Antalya, Ardahan, Artvin, Bursa, İçel, Erzurum, Kars, Kayseri, Sivas, Trabzon (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Podalonia fera ( Lepeletier de Saint- Fargeau, 1845)
Tokat, Erbaa, Pazar ve Zile ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 5♂♂ 2♀♀): Tokat merkez Kampüs, 645 m, 02.07.2010 1♂; Erbaa Kelkit Kum Ocağı, 280 m, 01.07.2009 1♂ 1♀; Pazar: Akdağ, 1900 m, 04.08.2009 1♂; Pazar: Ocaklı, 1200 m, 04.08.2009 1♂; Pazar: Ocaklı, 1600 m, 04.08.2009 1♂; Zile Edeköy Kızılüzüm Yaylası, 660 m, 06.07.2009 1♀.
Dünyadaki Yayılışı: Bulgaristan, Yunanistan, Cezayir, İran, İtalya, Romanya, Kazakistan, Rusya, Türkmenistan, Özbekistan, Fransa, Ukrayna (Pulawski, 2013). Türkiye’deki Yayılışı: Amasya, Ankara, Artvin, Bursa, Denizli, Erzurum, Eskişehir, İçel, İzmir, Kars, Kayseri, Konya, Kütahya, Manisa, Niğde, Rize (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Podalonia hirsuta hirsuta (Scopoli, 1763)
Tokat, Almus, Erbaa, Niksar, Pazar, Turhal ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: (Toplam: 37♀♀2♂♂ ): Almus merkez, 880 m, 29.05.2009 3♀♀; Almus merkez: TOKİ, 20.06.2009 2♀♀;Almus: Çatak, 1050 m, 29.05.2009 2♀♀; Almus: Çatak, 1050 m, 19.07.2009 1♂;Almus: Dumanlı, 1600 m, 30.05.2009 2♀♀; Almus; Teknecik Köyü, 1250 m, 12.07.2009 1♀; Erbaa: Akça Kasabası, 290 m, 07.07.2009 1♀; Erbaa: Boğazkesen, 250 m, 27.03.2010 4♀♀; Niksar: Dönekse mevkii, 350 m, 25.04.2010 1♀; Niksar: Dönekse mevkii, 350 m, 05.07.2009 1♀; Tokat merkez taşocağı, 660 m, 04.07.2009 1♀; Tokat merkez Büyükbağlar, 700 m, 24.04.2010 3♀♀; Tokat merkez Kampüs, 650 m, 25.04.2010 1♀; Tokat: Batmantaş, 1050 m, 14.07.2009 1♀; Tokat Merkez: Kömeç Köyü, 650 m, 24.04.2010 1♀; Turhal merkez, 550 m, 24.04.2010 1♀; Pazar: Akdağ, 1900 m, 04.08.2009 12♀♀; Pazar: Ocaklı, 1200 m, 04.08.2009 1♂.
Fenoloji: Mart – Ağustos.
Dünyadaki Yayılışı: Slovenya, İngiltere, İrlanda, Yunanistan, Almanya, Cezayir, Ukrayna, Mısır, Hırvatistan, Çin, Avusturya, İspanya, Romanya, Slovakya, Fransa, Güney Afrika, İsveç, Lübnan, Portekiz, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Tunus, İtalya, Arnavutluk, , Fas, Libya, Tacikistan, Bulgaristan, İsviçre, İran, Türkmenistan, Kıbrıs, Polonya, Hollanda, Belçika, Danimarka, Özbekistan, Rusya, İngiltere, Andorra, Lüksemburg, Kazakistan, Beyaz Rusya, Ermenistan, Estonya, Kırgızistan, Litvanya, Makedonya, Pakistan , Suriye, İngiltere, Finlandiya, Norveç (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Amasya, Ankara, Ardahan, Artvin, Aydın, Bayburt, Bingöl, Bilecik, Bitlis, Bolu, Bursa, Çorum, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Hatay, İçel, İstanbul, Kahramanmaraş, Kars, Kastamonu, Kayseri, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Niğde, Rize, Samsun, Sivas, Trabzon, Uşak (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
Podalonia tydei tydei ( Le Guillou, 1841)
Tokat, Almus, Erbaa, Niksar, Pazar ilçelerinden tespit edilmiştir.
İncelenen Materyal: ( Toplam: 4♀♀5♂♂ ): Almus: Merkez, 950 m, 07.07.2011 1♀; Erbaa: Akça Kasabası, 290 m, 30.06.2009 1♀; Erbaa: Merkez Kelkit Kumocağı, 280 m, 02.07.2009 1♂;Niksar: Dönekse, 350 m, 10.07.2009 1♀; Tokat: Merkez Kampüs, 645 m, 03.07.2010 3♂♂; Tokat: Merkez ilçesi Pınarlı Köyü, 750 m, 10.08.2010 1♀; Pazar: Akdağ, 1900 m, 04.08.2009 1♂.
Fenoloji: Temmuz- Ağustos.
Dünyadaki Yayılışı: Kanarya Adaları, Türkmenistan, Rusya, Çin, Somali, İspanya, Kazakistan, Cezayir, Tunus, Macaristan, Yemen, Hindistan, Tanzanya, Libya, Güney Afrika, Yunanistan, Fransa, Fas, Mısır, İtalya, Portekiz, Tacikistan, Bulgaristan, Macaristan, Etiyopya, Kıbrıs, Nijer, Afganistan, Irak, Suudi Arabistan, Angola, Romanya, Uganda, Polonya, Umman, Birleşik Arap Emirlikleri, Tanzanya, Avusturya, Avustralya, Özbekistan, Kuveyt, Malta, Ürdün, Yeni Zelanda Ukrayna, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Kenya, Kırgızistan, Zimbabve, Suriye, Mozambik, Sudan (Pulawski, 2013).
Türkiye’deki Yayılışı: Adana, Ankara, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bursa, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Iğdır, İçel, İstanbul, Kars, Konya, Malatya, Samsun. (Ljubomirov ve Yıldırım, 2008).
5. TARTIŞMA VE SONUÇ
Bu tez kapsamında, bölgeden Sphecidae familyasına ait 267 örnek toplanarak incelenmiştir. Yapılan teşhisler sonunda, örneklerin 3 alt familyada, 23 türe ait olduğu belirlenmiştir. Literatürde (de Beaumont, 1967; Pulawski, 1967) Tokat ilinden Sphecidae familyasına ait verilen türler, daha sonra alt familyaların familya düzeyine yükseltilmesi sonucu günümüzde Crabronidae familyası altında kalmıştır. Dolayısıyla Tokat ilinde Sphecidae familyası ile ilgili tür kaydı bulunmamaktadır. Bu çalışma ile tespit edilen 23 türün kaydı Tokat ilinden ilk kez verilmektedir.
Çizelge 5.1. Tespit edilen 23 türün ilçelere ve alt familyalara göre dağılımı. Toplama
Yapılan İlçeler
Alt Familyalar
Sceliphrinae Sphecinae Ammophilinae Toplam
Merkez 2 7 7 16 Almus 2 3 5 10 Artova - - 2 2 Başçiftlik - - - - Erbaa 4 2 5 11 Niksar 1 2 3 6 Pazar - 4 4 8 Reşadiye - 1 - 1 Sulusaray - 1 - 1 Turhal 1 4 1 6 Yeşilyurt 1 1 1 3 Zile - - 2 2
Tokat Sphecidae faunasının ilk kez belirlendiği bu çalışma, ülkemizin biyolojik zenginliklerinin de ortaya çıkmasına katkı sağlamıştır. Sceliphron curvatum türünün kaydı Türkiye’den ilk kez verilmektedir. İlk kez Hindistan’da (Smith, 1870; Strand, 1915; Gupta, 1995; Hensen, 1987) tanımlanan bu tür, Asya, Avrupa ve Güney Amerika
2003, 2012; Schmid-Egger, 2005). Bu kayıtla birlikte Sphecidae familyasına ait Türkiye’de bilinen tür sayısı 68’e yükselmiştir.
Belirlenen türler içinde, Isodontia splendidula, Hoplammophila clypeata ve Palmodes occitanicus occitanicus, Türkiye ve dünyada yayılış alanı dar olan nadir ve lokal türlerdendir. Bu nedenle bu türlerle ilgili faunistik kayıtlar önem taşımaktadır.
Bu çalışmada belirlenen türlerden 12 tanesi ilin Karadeniz ikliminin hâkim olduğu Niksar, Erbaa ve Reşadiye ilçelerinden, 11 tanesi ise kurak iklimin hâkim olduğu bölgelerden toplanmıştır. Arazi çalışmaları sırasında toplanan örneklerin daha çok step özelliği gösteren arazilerde bulunduğu görülmekle birlikte, yol kenarı, tarla kenarı, su kenarları, orman kenarlarındaki açık alanlar ve çiçekli alanlar gibi çeşitli habitatlarda da örneklere rastlanmıştır. Bu çeşit habitatların çalışma bölgesinin her tarafında bulunması nedeniyle, arazi çalışmalarında familya türlerinin ilçeler arasında homojene yakın bir dağılış gösterdiği görülmüştür (Çizelge 5.1.). Bu sonuç, familya türlerinin çoğunun birçok habitatta yaşayabilen kozmopolit türler olduğu veya av yakalama, yuva yapma gibi nedenlerle farklı habitatlara göç edebileceği şeklinde yorumlanabilir.
Türkiye için literatürde kayıtlı olan, ancak arazi çalışmalarında örneğine rastlanamayan türler şunlardır: Sceliphrinae alt familyasından; Chalybion (s.str.) minos, Chalybion (Chalybion) omissum, Chalybion (Chalybion) walteri, Chalybion (Hemichalybion) femoratum, Sceliphron (Hensenia) funestum, Sceliphron (Sceliphrion) arabs, Sphecidae alt familyasından; Sphex (Fernaldina) melanocnemis, Sphex ( Sphex) atropilosus, Sphex ( Sphex) fumicatus fumicatus, Sphex (Sphex) leuconotus, Sphex (Sphex) oxianus, Chilosphex argyrius, Chilosphex pseudargyrius, Palmodes melanarius, Palmodes minor, Palmodes occitanicus puncticollis, Palmodes occitanicus syriacus, Palmodes parvulus, Palmodes spp, Prionyx crudelis, Prionyx guichardi, Prionyx lividoncincta, Prionyx niveatus niveatus, Prionyx songaricus, Prionyx subfuscatus subfuscatus, Prionyx viduatus argentatus, Prionyx vidiatus pollens, Prionyx vittattus, Ammophilinae alt familyasından Ammophila assimilis, Ammophila barbara judaeorum, Ammophila barbara semota, Ammophila campestris, Ammophila hungarica, Ammophila pubescens, Ammophila sareptana, Ammophila sinensis, Ammophila striata striata, Ammophila terminata mocsaryi, Eremochares dives, Hoplammophila anatolica, Parasammophila caspica, Parapsammophila sp., Podalonia alpina, Podalonia ebenina, Podalonia harveyi, Podalonia luffii, Podalonia rothi.
Günümüzde şehirleşme ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan çevre sorunları doğal yaşam alanlarını tahrip etmektedir. Aşırı otlatma, yangınlar, tarım alanların artması ve tarımsal ilaçlamalar, baraj ve yol yapımı gibi olumsuz çevre şartları, toprağa yuva kazan Sphecidae familyasına ait türlerin habitatlarını doğrudan etkilemektedir. Nitekim arazi çalışmalarında, ilk zamanlarda toplama yapılan yerlerde sonraları böceklere rastlanmamış olması, bu böceklerin muhtemelen farklı habitatlara yerleşmesi nedeniyledir.
Sphecidae familyasına ait böceklerin çok hızlı uçmaları, araştırma bölgesinin her tarafına yol ağı bulunmadığından ulaşılamamış olması veya hava şartlarının uygun olmaması gibi nedenlerle, gözden kaçmış ve arazi çalışmalarında örneğine rastlanmamış türler bulunabilir. Bu yüzden ileriki dönemde yapılacak faunistik araştırmalarda yeni türlerin tespit edilmesi muhtemeldir.
KAYNAKLAR
Bitsch, J.,Leclercq, J., 1993. Hymenopteres Sphecidaed’ Europe Occidentale Volume 1, Fédération Française des Sociétés de Sciences naturelles, 325 p, France. Bitsch, J.,Barbier, Y., K. Schmidt, S.F. Gayubo, A.V., OHL, M., 1997. Hymenopteres
Sphecidaed’ Europe Occidentale, Volume 2, Fédération Française des Sociétés De Sciences naturelles, 429 p, France.
Bitsch, J., H. Dollfuss, Z. Boucek, K. Schmidt, Ch. Schmid-Egger, S.F. Gayubo, A.V. Antropov and Y. Barbier, 2001. Hymenopteres Sphecidaed’ Europe Occidentale, Volume 3, 457 p.
Bohart, R.M., and A.S Menke, 1963 A reclassification of the Sphecinae with a revision of the Nearctic species of the tribes Sceliphronini and Sphecini (Hymenoptera: Sphecidae). Univ. Calif Publ Ent 30(2): 91-182.
Bohart, R.M., and A.S. Menke, 1976. Sphecid Wasps of the World. A generic revision. University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London. 1 color plate, IX+695 pp.
Bytinski-Salz, H., 1956. Anadolu da bir seyahatte toplanan Koleopter ve Himenopterler. 1-Coleoptera and Hymenopterafrom a journey through Asia Minor. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul, Ser. B 21; 211–229.
De Beaumont, J. 1949. Contribution à l’étude du genre PalarusLatr. (Hym. Sphecid.). Rev. Suisse Zool. 56; 627–673.
De Beaumont, J. 1953a. Le genre Olgia Radoszk. (Hym. Sphecid.)Rev. Suisse Zool. 60, 205–223.
De Beaumont, J. 1957 Sphecidae dunord de I’Iran (Hym.). – Mitteilungen der Schweizerischen Entomologischen Gesellschaft, 30: 127-139.
De Beaumont, J. 1967. Hymenoptera from Turkey. Sphecidae, I. Bull. Brit. Mus. (Nat. Hist.)Entomol., 19; 253–382.
De Beaumont, J. 1968. Sphecidae palearc tiques nouveaux oupeuconnus (Hym.). – Mitteilungen der Schweizerischen Entomologischen Gesellschaft, 41: 145- 168. De Beaumont, J. 1969. Sphecidae de Turquie (Hym.). Mitt. Schweiz. Entomol. Ges.,
42: 79–95.
Danilov, Yuriy N. 2012 The digger wasps of the genus Prionyx Vander Linden (Hymenoptera: Sphecidae) of Russia and Central Asia, with a key to species, New, synonymies, and lectotype designations. Zootaxa(3526): 59-71.
Fahringer, J. andFriese, H. 1921. Eine Hymenepoteren-Ausbeuteaus dem Amanus Gebirge (Kleinasienund N.Syrien, südl. Armenien). Arch. Naturgesch.,Abt. A 87; 100–180.
Fahringer, J. 1922. Hymenopterologische Ergebnisseei nerwissen schaftlichen
Studien reisenach der Türkei und Klein asien (mit Ausschlussdes Amanusgebirge). Arch. Naturgesch., Abt. A 88; 149–222.
Goulet, H. and J. T. Huber. 1993. Hymenoptera of the world: An identification guide to families. Centrefor Land and Biological Resources Research, vii+668 pp, Ottawa, Ontario.
Guichard, K.M.,and D.H. Harvey, 1967. Collecting in Turkey 1959, 1960 ve 1962, Bull. Brit. Mus. (Nat. Hist.). Entomol. 19; 225-250.
Faunistik Araştırmalar Ve Ekolojik Gözlemler.
Gülmez Y. and Tüzün (2005): Spheciformes (Hymenoptera: Apoidae) from Ankara Province. Subfamilies: Sphecinae, Pemphredoninae and Astatinae. – Journal of The Entomological Resarch Society 7: 41-57.
Hensen, R.V.,and P.D.J. van Ooijen, 1987. Notes on Turkish Tachysphex Kohl (Hymenoptera: Sphecidae). Entomol. Ber. 47, 12–16.
Hensen, R. 1988. Revision of the nominate subgenus Chalybion Dalhbom ( Hymenoptera, Sphecidae). – Tijjdschriftvo or Entomologie, 131: 13-64. Kazenas, V. L. 2001b. Faunai biologi aroyioşihos ( Hymenoptera, Sphecidae)
Kazakistana i sredneiazii [Rusça]. 333 s. Alma-ata.
Lepeletier de Saint-Fargeau, A., 1845. Histoire naturelle des Insectes, Hyménoptères Tome Troisième, Librairie Encyclopédique de Roret, 646 p, Paris
Ljubomirov, T. veYıldırım, E., 2008.Annotated catalogue of the Ampulicidae, Sphecidae and Crabronidae (Insecta : Hymenoptera) of Turkey.Pensoft Publishers, 316 s, Sofya.
Pulawski, W.J., 1965. Budowapierwszegosegmentuodwloka u rodzaju Ammophila K. (Hym.,Sphecidae) i jejznaczeniesystematyczne – La structuredupremier segmentabdominal dans le genre Ammophila K. (Hym.,Sphecidae) et ses consequences systematiques. Polskie Pismo Entomol. 35; 259–262.
Pulawski WJ., 2003. Catalog Of Sphecidae sensulato. California Academy of Sciences, http://Research.Calacademy.Org/Research/Entomology
Pulawski, W.J., 2012. Catalog of Sphecidae sensulato, http://research.calacademy. org/ent/catalog_sphecidae
Roth, P. 1963. Les Sphex palearctiq ue dusous-genre Palmodes. Mem. Mus. Natl. Hist Nat. (N.S.) Ser. A, Zool. 18; 139-186.
Roth, P. 1967. Appendice. Sphex Linne. Sous-genre Palmodes Kohl, p.368-375 in de Beaumont, Hymenoptera from Turkey. Sphecidae, I. Bull. Brit. Mus. (Nat. Hist.)Entomol. 19; 253-382.
Schmid-Egger, C. 2000. Arevision of Entomosericus Dahlbom 1845 (Hymenoptera: Apoidea: “Sphecidae”) with description of a newspecies. J. Hym. Res., 9(2), 352–362 .
Schmid-Egger, C. 2005a. Sceliphron curvatum ( F. Smith 1870) in Europa mit einem Bestimmung sschlüsselfür die europa is chenund mediterranen Sceliphron-Arten (Hymenoptera, Sphecidae). BembiX, 19: 7- 28.
Tüzün, A., Gülmez, Y., Bağrıaçık, N., 1999. Studies on Sphecidae of Aegean Region (Insecta: Hymenoptera). Entomofauna, 20(23), 381–388.
Van der Vecht, J. & F. M. A. Van Breugel. 1968 Revision of the nominate subgenus
Sceliphron Latreille [crossed out and "Klug" handwritten] (Hymenoptera, Sphecidae), (Studies on the Sceliphronini, part I). Tijdschr Ent 111(6): 185-255. Yıldırım, E., 2012. Contribution to the knowledge of the Sphecidae and Crabronidae
Hymenoptera: Aculeata) fauna of Turkey. Entomologie faunistique – Faunistic Entomology 2012 (2011) 64 (3), 73-82.
